Κύριο Θέμα: Ὁ Ναυπάκτου Ἱερόθεος στίς Καρυές καί τήν Ἱερὰ Μονὴ Βατοπαιδίου - Ἡ Θεολογία τοῦ Ἁγίου Ὄρους

«Μιά βραδυά στήν Ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὄρους», ἦταν ὁ τίτλος τοῦ πρώτου βιβλίου πού ἐξέδωσε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος, ὡς Ἀρχιμανδρίτης, τό ἔτος 1978. Τό πρῶτο αὐτό βιβλίο περιεῖχε στόν τίτλο του τό Ἅγιον Ὄρος, ἀλλά καί ἐξέφραζε τήν ἐμπειρική θεολογία πού συνάντησε ἐκεῖ ὁ Σεβασμιώτατος στίς ἀναζητήσεις του ὡς φοιτητής καί ὡς νέος Κληρικός. Ἀργότερα ἐξέδωσε τό βιβλίο «Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς Ἁγιορείτης», στό ὁποῖο συνέδεε τόν «νέο Χρυσόστομο», τόν γίγαντα αὐτόν τῆς Ὀρθοδόξου ἡσυχαστικῆς θεολογίας μέ τό Περιβόλι τῆς Παναγίας, στό ὁποῖο καλλιεργεῖται ὄντως ἡ θεολογία ὡς ἐμπειρία καί τό ὀρθόδοξο θεολογικό βίωμα. Καί σέ ἄλλα βιβλία του γράφει καί προβάλλει τό Ἅγιον Ὄρος καί ἀναφέρεται στίς ἁγιασμένες μορφές πού συνάντησε σέ αὐτό καί τοῦ δίδαξαν τήν θεολογία ὡς ἐμπειρία τῆς μοναχικῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Στό πρόσφατο προσκύνημά του στό Ἅγιον Ὄρος, ὁ Σεβασμιώτατιος κ. Ἱερόθεος, κατόπιν σχετικῆς προσκλήσεως, εἶχε τήν εὐκαιρία νά συζητήση μέ νεώτερους μοναχούς τήν θεολογία πού διδάχθηκε ἀπό τούς ἁγιασμένους μεγάλους Γέροντες πού συνάντησε στήν ζωή του καί παρά τούς πόδας τῶν ὁποίων μαθήτευσε, καί κατά κάποιον τρόπο νά ἀντιδώση τά δῶρα πού ἔλαβε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος στήν νεώτερη γενιά τῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι τά βιώνουν στό Ἅγιον Ὄρος. Τό ἀντικείμενο τῶν θεολογικῶν συζητήσεων πού ἔγιναν κατά τό προσκύνημά του αὐτό στό Ἅγιον Ὄρος, στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου, ἦταν πατερικά κείμενα, συγκριτικές μελέτες παλαιῶν καί νέων θεολογικῶν καί φιλοσοφικῶν ρευμάτων, ἡ ἡσυχαστική καί ἡ νηπτική σοφία, ἀσκητικές ρήσεις, ἁγιορείτικες ἱστορίες, νεώτερες καί παλαιότερες μορφές ἁγιορειτῶν.

Συγκεκριμένα, τό διάστημα 15 ἕως 21 Σεπτεμβρίου ἐ.ἔ. ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος μέ τήν συνοδεία του ἐπισκέφθηκε τό Ἅγιον Ὄρος γιά προσκύνημα στούς ἱερούς τόπους του καί γιά πνευματική ἀνάπαυση, μέ τήν εὐκαιρία καί τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, μέ τό ἡμερολόγιο τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Μετά ἀπό παράκληση τοῦ καθηγουμένου π. Ἐφραίμ καί τῆς ἀδελφότητος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου τελικά περιόρισε τό προσκύνημά του στήν Ἱερά αὐτή Μονή.

Στό Πρωτᾶτο καί σέ διάφορα Κελλιά

Ὁ Σεβασμιώτατος ἐπισκέφθηκε τό Πρωτᾶτο στίς Καρυές, ὅπου προσκύνησε τήν ἱερά εἰκόνα τῆς Παναγίας «Ἄξιον ἐστίν» καί εἶχε συνάντηση καί ἐγκάρδια συζήτηση μέ τόν Πρωτεπιστάτη μοναχό Παῦλο Λαυριώτη, γνώριμο ἀπό παλιά καί συμπατριώτη του. Συζήτησε μαζί του γιά διάφορα θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά θέματα, παρουσίᾳ καί ἀντιπροσώπων ἄλλων Ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Ἔπειτα ἐπισκέφθηκε τό Κελλί Ἁγίου Νικολάου Μπουραζέρη, ὅπου συναντήθηκε μέ τόν Γέροντα π. Ἀρσένιο καί μέ ἄλλα μέλη τῆς Ἀδελφότητος καί ἰδιαίτερα μέ τόν συνταξιοῦχο Ἱεροκήρυκα Ἀρχιμανδρίτη π. Παγκράτιο Βαγιάτη. Ὁ Σεβασμιώτατος ἐκτιμᾶ ἰδιαίτερα τόν π. Παγκράτιο, διότι ὡς Ἱεροκήρυκας πού ἦταν στήν ἰδιαίτερη πατρίδα του, τά Ἰωάννινα, προσέφερε πνευματική βοήθεια στούς γονεῖς του, ἀλλά καί γιά τήν ἀγάπη του στόν μοναχισμό καί τό Ἅγιον Ὄρος, μιά ἀγάπη πού τόν παρακινοῦσε νά ἐπισκέπτεται συχνά τό Ἅγιον Ὄρος καί τελικά νά μονάση σέ αὐτό μετά τήν συνταξιοδότησή του.

Ἐπίσης, ἐπισκέφθηκε τήν Σκήτη τῆς Κολιτσοῦ, ὅπου μονάζει ὁ Ρουμάνος Ἱερομόναχος π. Διονύσιος μέ τήν συνοδεία του, τόν ὁποῖον εἶχε χειροθετήσει σέ Πνευματικό ὁ Σεβασμιώτατος σέ παλαιότερη ἐπίσκεψή του στό Ἅγιον Ὄρος. Ὁ Γέροντάς του ἦταν ὁ ὀνομαστός γιά τήν ἀρετή του π. Διονύσιος τῆς Κολιτσοῦ.

Στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου

Στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου ὁ Σεβασμιώτατος ἔμεινε περίπου μιά ἑβδομάδα, συμμετεῖχε στό καθημερινό λατρευτικό πρόγραμμα τῆς Ἀδελφότητος καί τέλεσε τήν θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς καί τήν ἀγρυπνία τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου.

Θεολογικές συνάξεις

Μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἐκεῖ διαμονῆς του καί κατόπιν παρακλήσεως τοῦ καθηγουμένου π. Ἐφραίμ, πραγματοποιοῦνταν δύο καθημερινές συνάξεις τῆς Ἀδελφότητος, στίς ὁποῖες ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέπτυσσε θεολογικά καί πνευματικά θέματα καί ἀκολουθοῦσε συζήτηση μέ τούς Μοναχούς.

Τά θέματα πού συζητήθηκαν ἦταν:

• –Λογική καί νοερά ἐνέργεια.
• –Λογική καί νοερά προσευχή.
• –Ἁγιογραφική θεμελίωση τῆς νοερᾶς προσευχῆς, μέ ἰδιαίτερη ἀνάλυση τῶν κεφαλαίων 5ο-9ο τῆς πρός Ρωμαίους ἐπιστολῆς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.
• –Ὁ συνδυασμός τῶν δύο παραδόσεων πνευματικῆς τελειώσεως, ἤτοι τῆς καθάρσεως-φωτισμοῦ-θεώσεως καί τῆς ἐλεύσεως-ἄρσεως-νέας ἐλεύσεως τῆς θείας Χάριτος.
• –Ἡ θεολογία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου καί εἰδικότερα ἡ διδασκαλία του περί ὑποστάσεως-προσώπου.
• –Ἡ διδασκαλία τοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη γιά τήν ἐμπειρική θεολογία.
• –Ἱερωσύνη καί Πνευματική Πατρότητα (εἰδικά μέ τούς Ἱερομονάχους καί Ἱεροδιακόνους τῆς Μονῆς).
• –Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης καί ἡ ἡσυχαστική διδασκαλία του.

Ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέπτυξε τά θέματα αὐτά μέ βάση τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων καί τῶν συγχρόνων ἁγίων Γερόντων καί Ἁγιορειτῶν Πατέρων πού γνώρισε καί μέ γνώση τῶν παλαιοτέρων καί νεωτέρων θεολογικῶν καί φιλοσοφικῶν ρευμάτων, συνδυάζοντας τήν ἀκαδημαϊκή γνώση μέ τήν ἐμπειρική ἡσυχαστική θεολογία, ὅπως εὔστοχα παρατηρήθηκε.

Πάνω στά θέματα αὐτά καί σέ ἄλλα θέματα ἐκκλησιαστικῆς καί μοναχικῆς ζωῆς ἔγιναν πολλές κατ' ἰδίαν συζητήσεις μέ τούς Μοναχούς τῆς Μονῆς, οἱ ὁποῖοι εἶναι καταρτισμένοι σέ θεολογικά καί μοναχικά θέματα.

Οἱ Μοναχοί, ἄν καί πρώτη φορά πραγματοποιοῦνταν τέτοιου εἴδους συνάξεις, μέ ὁμιλητή Ἀρχιερέα, ὠφελοῦνταν καί ἔδειχναν ποικιλοτρόπως τήν ἱκανοποίησή τους. Ὁ Σεβασμιώτατος διεπίστωσε ὅτι ἡ Ἀδελφότητα, ἐκτός ἀπό τόν καθημερινό ἀγώνα γιά τήν ὑποδειγματική λειτουργία τῆς ἁγιορείτικης Ἱερᾶς Μονῆς μέ τήν πληθώρα τῶν προσκυνητῶν, ἔχει γνώση τῶν συγχρόνων θεολογικῶν καί μοναχικῶν τάσεων καί χάρηκε γιά τά ἐνδιαφέροντά τους καί τήν ὅλη ἀναστροφή μαζί τους καί μέ τόν Ἡγούμενο π. Ἐφραίμ.

Ἀσκητικά ἀναγνώσματα

Κατά τήν διάρκεια τῆς κοινῆς τράπεζας, πού παρετίθετο δύο φορές τήν ἡμέρα, πρωΐ καί βράδυ, διαβάζονταν, κατά τό μοναστηριακό τυπικό, κείμενα ἁγίων Πατέρων καί συγχρόνων Γερόντων, ὅπως τῶν ἁγίων Μάρκου τοῦ Ἀσκητοῦ, Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου, Νικολάου Καβάσιλα, Γρηγορίου Ε΄, Νικοδήμου Ἁγιορείτου καί τῶν Γερόντων Ἰωσήφ Ἡσυχαστοῦ, Ἰωσήφ Βατοπαιδινοῦ, Γεωργίου Καψάνη, κ.ἄ. Μετά ἀπό κάθε ἀνάγνωσμα καί κατόπιν παρακλήσεως τοῦ Ἡγουμένου π. Ἐφραίμ, ὁ Σεβασμιώτατος ἔκανε ἕνα δεκάλεπτο-δεκαπεντάλεπτο θεολογικό σχόλιο εἰς ἐπήκοον τῶν μοναχῶν καί τῶν προσκυνητῶν.

Συνεντεύξεις

Κατά τήν διάρκεια τῆς παραμονῆς του στήν Ἱερά Μονή, ὁ Σεβασμιώτατος ἔδωσε συνεντεύξεις στόν διαδικτυακό κανάλι «Πεμπτουσία», μέ θέματα:

• –Ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ σύγχρονος μετανεωτερικός ἄνθρωπος.
• –Ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό.
• –Ἀσκητικές προϋποθέσεις τῆς θείας Εὐχαριστίας.
• –Μετακαρολομάγνεια Εὐρώπη καί νεοελληνική ταυτότητα.
• –Ἡ γνωριμία τοῦ Σεβασμιωτάτου μέ συγχρόνους Ἁγιορεῖτες ἁγίους καί Πατέρες.
• –Τό νέο βιβλίο τοῦ Σεβασμιωτάτου γιά τήν Παναγία.

Καθημερινή λατρεία

Στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου, ὅπως καί σέ ὅλο τό Ἅγιον Ὄρος, τελοῦνται καθημερινά θεῖες Λειτουργίες στά πολλά –πάνω ἀπό εἴκοσι– παρεκκλήσια πού λειτουργοῦνται μέσα στόν χῶρο τῆς Μονῆς. Λειτουργοῦν ὁ Ἡγούμενος καί οἱ Ἱερομόναχοι τῆς Μονῆς, ἀλλά καί οἱ τυχόν φιλοξενούμενοι Ἱερεῖς. Ἡ Ἱερά Μονή ἔχει περί τούς δώδεκα Ἱερομονάχους καί κατά τήν διάρκεια τῆς ἐκεῖ παραμονῆς μας ἔγινε καί ἡ πρεσβύτερον χειροτονία ἑνός ἐκ τῶν Διακόνων, τοῦ π. Παχωμίου, μέσα σέ μιά ἀτμόσφαιρα πού συνδύαζε τήν κατάνυξη μέ τήν μεγαλοπρέπεια. Τίς Κυριακές καί τίς μεγάλες ἑορτές ἡ θεία Λειτουργία τελεῖται στό Καθολικό τῆς Μονῆς. Ὁ Σεβασμιώτατος κ. Ἱερόθεος ἐκτός ἀπό τίς δύο ἀρχιερατικές θεῖες Λειτουργίες πού τέλεσε, συμμετεῖχε στίς καθημερινές αὐτές Λειτουργίες, συμπροσευχόμενος καί ψάλλοντας τό Χερουβικό καί τό Ἄξιον ἐστίν.

Κατά τίς καθημερινές ἀκολουθίες καί ἰδιαίτερα τῆς Κυριακῆς καί τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, τό καθολικό τῆς Μονῆς γέμισε ἀπό τίς μελωδίες τῶν ἁγιορειτῶν ἱεροψαλτῶν Πατέρων, πού κατά ἀγαθή συγκυρία ἑνώθηκαν καί μέ τίς φωνές μοναχῶν ἀπό τόν Λίβανο πού φιλοξενοῦνταν ἐκεῖνες τίς ἡμέρες στήν Μονή.

Μοναχική ζωή

Οἱ Μοναχοί, οἱ περισσότεροι μέ ὑψηλό μορφωτικό ἐπίπεδο, ζοῦν λιτά καί ἀσκητικά. Ἐργάζονται καθημερινά στά διακονήματά τους μέ ὑπακοή, ἀκολουθοῦν τήν μοναχική παράδοση πού τούς μεταδίδει ὁ Ἡγούμενος π. Ἐφραίμ, τήν ὁποία ὁ ἴδιος παρέλαβε ἀπό τόν γέροντά του Ἰωσήφ Βατοπαιδινό καί τόν μεγάλο Γέροντα ἀσκητή Ἰωσήφ τόν Ἡσυχαστή καί Σπηλαιώτη. Συμμετέχουν σέ ὅλες τίς καθημερινές ἀκολουθίες, φιλοξενοῦν τούς προσκυνητές, βοηθοῦν τούς ἐπιστήμονες καί ἐργάτες πού ἀνακαινίζουν τά κτίρια, ἀσχολοῦνται μέ τίς ἐκδόσεις, τήν ἐκκλησιαστική μουσική, τήν ἁγιογραφία κλπ.

Οἱ Μοναχοί καλλιεργοῦν ἐπίσης διάφορα δένδρα καί φυτά πού τούς δίνουν τίς βασικές τροφές, ὅπως σιτάρι, λάδι, κρασί, ὀπωροκηπευτικά, φαρμακευτικά βότανα κ.ἄ. Τό διάστημα πού μείναμε στήν Μονή εἶχαν τρύγο καί συγκομιδή μήλων.

Κτιριακή κατάσταση

Ὁ Σεβασμιώτατος φιλοξενήθηκε σέ διαμέρισμα τῆς Μονῆς πού προορίζεται γιά «ἐπίσημα» ἐκκλησιαστικά πρόσωπα, ὅπως, γιά παράδειγμα, τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας. Ἐπρόκειτο γιά ἕνα ἁπλό ἀνακαινισμένο καί περιποιημένο κελλί, χωρίς καμμιά αἴσθηση ὑπερβολῆς. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τά ὑπόλοιπα κτίρια τῆς Μονῆς. Ὅλο τό οἰκοδομικό συγκρότημα τῆς Μονῆς, ἀποτελούμενο ἀπό 35.000 τμ., ἀνακαινίζεται λίγο-λίγο ἀπό φιλαγιορεῖτες ἐπιστήμονες μέ ἀπόλυτο σεβασμό στήν μορφή καί τά ὑλικά τοῦ παρελθόντος. Τά μισά κτίρια παραμένουν στήν παλαιά κατάσταση, ἀφοῦ δέν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα γιά ἄμεση ἐπισκευή τους. Πολλά κελλιά πού ἐξαρτῶνται ἀπό τήν Ἱερά Μονή καί στά ὁποῖα μονάζουν κελλιῶτες καί ἐρημίτες μοναχοί ἀνακαινίζονται ἐπίσης μέ τήν βοήθεια τῆς Μονῆς.

Μοναστικό κέντρο - φιλοξενία

Ἡ Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου ἀποτελεῖ μοναστικό κέντρο, στό ὁποῖο ἐγκαταβιοῦν μοναχοί ἀπό τήν Ἑλλάδα ἀλλά καί ἀπό ἄλλες χῶρες, ὅπως τήν Κύπρο, τήν Ρουμανία, τήν Γεωργία, τήν Ρωσία, τήν Οὐκρανία, τήν Ἀμερική, τήν Αὐστραλία κ.ἄ., καί τό ὁποῖο ἐπισκέπτονται πολλοί προσκυνητές ὅλων τῶν κοινωνικῶν τάξεων καί μορφωτικῶν ἐπιπέδων ἀπ' ὅλο τόν κόσμο.

Ἐντυπωσιακή εἶναι καί ἡ φιλοξενία, ἀφοῦ φιλοξενοῦνται καί ἑτοιμάζεται καθημερινά φαγητό γιά 500 περίπου ἄτομα, μοναχούς, προσκυνητές καί ἐργάτες.

Γενικά, ἡ Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου εἶναι μιά Ἁγιορείτικη Μονή ὅπου ἀσκοῦνται οἱ μοναχοί μέ τήν ὑπακοή, τήν λατρεία καί τήν προσευχή, καί ἡ ὁποία βοηθᾶ τίς ὀρθόδοξες Ἱεραποστολές σέ ὅλο τόν κόσμο, ἀσκεῖ φιλανθρωπία κλπ.

Μέσα σέ αὐτό τό κλίμα φιλοξενήθηκε ὁ Σεβασμιώτατος καί ἡ συνοδεία του, ὁ ὁποῖος τέλεσε ἀρχιερατικές θεῖες Λειτουργίες καί ἀνέπτυξε στούς μοναχούς τά θεολογικά, πνευματικά καί μοναχικά θέματα πού προαναφέρθηκαν. Ἦταν μιά εὐλογημένη ἑβδομάδα, ὑπό τήν σκέπη τῆς Κυρίας Θεοτόκου.–

Ἀρχιμ. Καλλίνικος Γεωργᾶτος