Τέσσερα Ἐπετειακὰ Βιβλία

Μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως 20 ἐτῶν ἀπό τήν χειροτονία καί ἐνθρόνιση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, ἐκδόθηκαν τέσσερεις ἀφιερωματικοί τόμοι, οἱ ὁποῖοι περιέχουν:

1. Τίς Ἐγκυκλίους τοῦ Σεβασμιωτάτου,
2. Θεολογικές περιοδεῖες σέ διάφορες χῶρες,
3. Τά γραπτά καλοκαιρινά κηρύγματα,
4. Τά ἄρθρα πού δημοσιεύθηκαν σέ Ἐφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας.

Στήν συνέχεια παρουσιάζουμε τούς τέσσερεις αὐτούς τόμους, τά περιεχόμενά τους, τόν πρόλογο τοῦ Σεβασμιωτάτου, τό ἐξώφυλλό τους.

ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΙΚΟΣΑΕΤΙΑΣ 1995-2015

1. Θεολογία καί ποιμαντική
Ἐγκύκλιοι, ἔγγραφα καί ἀφιερώματα εἰκοσαετίας 1995-2015

Ἀφιέρωση

Ὁ πρῶτος αὐτός τόμος εἶναι ἀφιερωμένος ἀπό τόν Σεβασμιώτατο «στούς Κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου στούς ὁποίους ἀπευθύνθηκαν τά κείμενα αὐτά».

*

Πρόλογος

Ὁ μακαριστός Γέροντάς μου, Μητροπολίτης Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας, κυρός Καλλίνικος εἶχε τήν συνήθεια νά ἀποστέλλη βασικές Ἐγκυκλίους στούς Ἱερεῖς καί τόν λαό, ἐπάνω σέ γενικά, διοικητικά, λειτουργικά καί ἑόρτια γεγονότα, ἀλλά, συγχρόνως, νά ἀποστέλλη καί ἔγγραφα γιά δευτερεύοντα θέματα πού ὑπενθύμιζαν τίς Ἐγκυκλίους. Ἔτσι, οἱ Ἐγκύκλιοι ἀναφέρονταν σέ βασικά θέματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἐνῶ τά ἔγγραφα ἀνέλυαν κατά βάση τίς Ἐγκυκλίους ἤ ἄλλα παρεμφερῆ θέματα. Αὐτήν τήν ἀρχή τήρησα στήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, στήν ὁποία μέ ἐξέλεξε Μητροπολίτη ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Μέ τήν διαφορά ὅτι ἕως τώρα, στά εἴκοσι χρόνια ἀρχιερατείας, ἀπεστάλησαν ὀλίγες Ἐγκύκλιοι γιά βασικά θέματα, στήν συνέχεια ἀπεστάλησαν ἔγγραφα στά ὁποῖα ἀντιμετωπίζονταν ἐπί μέρους ζητήματα καί ὁπωσδήποτε ἀπεστάλησαν Ἐγκύκλιοι στόν λαό τοῦ Θεοῦ, κυρίως, κατά τίς ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τοῦ Πάσχα.

Τά περισσότερα ἀναφυόμενα διοικητικά, λειτουργικά καί ποιμαντικά ζητήματα ἀντιμετωπίζονταν προφορικά κατά τίς μηνιαῖες Συνάξεις τῶν Ἱερέων, πού ἐπεῖχαν θέση θεολογικῶν φροντιστηρίων καί σεμιναρίων, καθώς ἐπίσης καί στά Γενικά Ἱερατικά ἤ Κληρικολαϊκά Συνέδρια. Ἀκόμη, κάθε καλοκαίρι ἔγραφα τά κηρύγματα τά ὁποῖα διαβάζονταν σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως κατά τίς θεῖες Λειτουργίες τῶν Κυριακῶν καί τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.

Τό παρόν βιβλίο διαιρεῖται σέ δύο μέρη. Στό πρῶτο μέρος δημοσιεύονται οἱ λόγοι ἤτοι κατά τό μικρό μήνυμα, δηλαδή τήν ἀναγγελία τῆς ἐκλογῆς μου σέ Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, κατά τήν χειροτονία, κατά τήν ἐνθρόνιση, ὅπως καί ἡ προσφώνηση τοῦ χειροτονήσαντός με Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κυροῦ Θεοκλήτου. Στό δεύτερο μέρος δημοσιεύονται οἱ Ἐγκύκλιοι τῆς εἰκοσαετοῦς Ἀρχιερατικῆς διακονίας μου πού διαιροῦνται σέ γενικές καί ἑόρτιες, μέ τήν τήρηση τῆς χρονολογικῆς σειρᾶς, καθώς ἐπίσης καί διάφορα ἐπετειακά κείμενα.

Διαβάζοντας ἐκ νέου ὅλο αὐτό τό ὑλικό πού γραφόταν κατά καιρούς σύμφωνα μέ τίς ποιμαντικές καί διοικητικές ἀνάγκες, παρατήρησα ὅτι πέρασε σέ αὐτές ἕνα σημαντικό κομμάτι τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, καί ὁ λαός τοῦ Θεοῦ –Κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί– εἶχαν τήν δυνατότητα νά ἀκούσουν τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Πράγματι, ἡ θεολογία πρέπει νά συνδέεται στενά μέ τήν ποιμαντική, πρέπει νά θεολογοῦμε ποιμαίνοντες καί νά ποιμαίνουμε θεολογοῦντες.

Ἡ δημοσίευση ὅλου αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ τῆς εἰκοσαετίας (1995-2015) ἀσφαλῶς πρέπει νά ἐξετασθῆ μέ ὅλο τό ἔργο τῆς ἐπισκοπικῆς διακονίας, ἤτοι τίς Λειτουργίες καί λατρεῖες, τό προφορικό κήρυγμα, τίς περιοδεῖες στήν ἐπαρχία, τίς ὁμιλίες σέ διάφορες ἡλικίες τῶν Χριστιανῶν, τίς ἑβδομαδιαῖες ὁμιλίες, τίς εἰσηγήσεις σέ Συνέδρια στό ἐσωτερικό καί ἐξωτερικό, τήν συγγραφή τῶν βιβλίων κλπ.

Ὅλο αὐτό τό ἔργο ἔγινε μέ τήν δύναμη καί τήν φώτιση τοῦ Θεοῦ, στόν Ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ τιμή καί ἡ προσκύνηση καί ἀπό τόν Ὁποῖο ζητῶ τήν συγγνώμη γιά τίς παραλείψεις καί τά λάθη μου καί πάνω ἀπό ὅλα ζητῶ τό μέγα ἔλεός Του.

Ἔγραφα στήν Ναύπακτο
τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα
τοῦ ἔτους 2015
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

*

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Α΄ ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ, ΕΝΘΡΟΝΙΣΗ

Ἀντιφώνηση κατά τό μικρό μήνυμα – ἀνακοίνωση τῆς ἐκλογῆς
Χειροτονητήριος λόγος τοῦ Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Προσφώνηση τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ. Θεοκλήτου κατά τήν χειροτονία
Ἀντιφώνηση στόν κ. Νικόλαο Ρέππα, Δήμαρχο Ναυπάκτου
Ἐνθρονιστήριος Λόγος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου

Β΄ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ

α) Γενικές Ἐγκύκλιοι

• Ὀρθόδοξη θεολογία καί ἐκκλησιολογία
• Τό ἔργο τοῦ Ἐπισκόπου καί τῶν Κληρικῶν
• Τά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια
• Οἱ Ἱεροψάλτες
• Οἱ Πνευματικοί Πατέρες
• Οἱ «Σύνδεσμοι τῆς Ἀγάπης»
• Τό μυστήριο τῆς μετανοίας καί τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως
• Οἱ Πνευματικοί Σύμβουλοι στά Σχολεῖα
• Οἱ Ἐκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις
• Τά ἱερά λείψανα
• Τό ἐκκλησιαστικό πολίτευμα
• Ἡ ἐκκλησιαστική εἰρήνη
• Ἐκκλησία καί ἐθνικές ἐκλογές
• Τά Κατηχητικά Σχολεῖα
• Ὁ ἔρανος τῆς ἀγάπης
• Εὐχαριστίες γιά τόν ἔρανο τῆς ἀγάπης
• Ἡ ἀρχιερατική Ἐπαρχία τοῦ Ἁγίου Βλασίου
• Δήλωση γιά μή μετάθεση
• Ὁ ἔρανος τῆς ἀγάπης
• Ἄρνηση μεταθέσεως
• Ἡ ὀρθόδοξη κατήχηση τῶν νέων
• Οἱ καταστροφές ἀπό πλημμύρες
• Οἱ δημοτικές καί νομαρχιακές ἐκλογές
• Ἡ ἐκκλησιαστική φιλανθρωπία
• Κινητά τηλέφωνα καί λατρεία
• Ἔλευση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στήν Ναύπακτο
• Εὐχαριστίες γιά τήν ὑποδοχή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στήν Ναύπακτο
• Ἔρανος ἀγάπης
• Φιλανθρωπικό ἐνδιαφέρον γιά τούς κατοικοῦντες στήν Γάζα Παλαιστίνης
• Ἐκκλησία καί οἰκονομική κρίση
• Τό ἐκκλησιαστικό πρόβλημα μέ τήν Ἱερά Μονή Μεταμορφώσεως
• Προεδρικό Διάταγμα γιά τήν διάλυση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως καί τήν συγχώνευσή της μέ τήν Ἱερά Μονή Ἀμπελακιωτίσσης

β) Εἰδικά ἔγγραφα

• Ἀλληλογραφία τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί Μονῶν μέ τίς Δημόσιες Ἀρχές (Α΄)
• Ἀλληλογραφία Ἱερῶν Ναῶν καί Μονῶν μέ τίς Δημόσιες Ἀρχές (Β΄)
• Ἐκκλησιαστικά ἔργα καί διαχείριση A΄- Β΄- Γ΄-Δ΄
• Ἀνέγερση ἰδιωτικῶν Ἐξωκκλησίων
• Ἡ νομιμοποίηση τῶν παρανόμων κτισμάτων
• Ἡ φωτογράφηση Ἱερῶν Ναῶν καί ἱερῶν ἀντικειμένων
• Ἀρχεῖο Ἐκκλησιαστικῶν Μνημείων
• Τά κοιμητήρια
• Τά ὡρολόγια στά καμπαναριά καί τά ἐξωτερικά μεγάφωνα
• Ἡ Κυριακή ἀργία
• Μνημόσυνο γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Νικόδημο
• Ἐνεργοποίηση τοῦ ἔργου τῆς φιλανθρωπίας
• Ἐκδήλωση γιά τήν διάνοιξη τῆς Περιφερειακῆς ὁδοῦ
• Ἡ Πολεοδομία στήν Ναύπακτο
• Ἡ 22α Ἐφορεία Βυζαν τινῶν Ἀρχαιοτήτων
• Ἡ διατήρηση τῆς 22ας Ἐφορείας Βυζαν τινῶν Ἀρχαιοτήτων

γ) Ἑορτή τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ (Χριστούγεννα)

• Ἡ θεολογική ἑορτή τῶν Χριστουγέννων
• Ἡ εἰρήνη τῶν Χριστουγέννων
• Ἡ πρόκληση τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ
• Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γιά τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ
• Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ στήν ἱστορία
• Τό ἀστέρι τῶν Μάγων
• Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ θεράπευσε τήν ἀρρώστια τῆς θρησκείας
• Ἡ θεολογία τοῦ ἀπολυτίκιου τῆς ἑορτῆς τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ
• «Τό μυστήριον τῆς εὐσεβείας»
• Ἡ ἀπογραφή
• Τό «παιδίον νέον» καί τά παιδιά
• Οἱ τρεῖς Μάγοι καί οἱ σύγχρονοι μάγοι
• Ὁ Χριστός Ἱερεύς εἰς τόν αἰώνα κατά τήν τάξη Μελχισεδέκ
• Ἡ κένωση τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Χριστιανῶν
• «Λύτρωσιν ἀπέστειλε τῷ λαῷ αὐτοῦ»
• Ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης
• Ἡ ὑπέρβαση τῶν τραγικῶν συνθηκῶν τῆς ζωῆς
• Ἡ θεολογία τῆς εἰκόνος τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ
• Ὁ Χριστός κατά τόν ἅγιο Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη
• Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ

δ) Ἑορτή τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ (Πάσχα)

• Ἡ θεολογία τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ
• Ὁ Μέγας Ἀρχιερεύς Χριστός
• Ἡ θεία Λειτουργία, τό πραγματικό Πάσχα
• Τό ὡς ἐσφαγμένον Ἀρνίον τῆς Ἀποκαλύψεως
• Τά δῶρα τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ στήν Μαρία τήν Μαγδαληνή
• Ὁ Σταυρός καί ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ
• Ἡ ἐπίγεια καί ἡ Ἄνω Ἱερουσαλήμ
• Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς «ἡ ἀπαρχή τῆς ἀναμορφούμενης κτίσεως»
• Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ στήν θεία Εὐχαριστία
• Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία Ἀναστάσεως
• Τό ἀναστημένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ
• Ὁ Πανάγιος Τάφος καί τό Δεσποτικό μνημεῖο
• Ὁ Πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν
• Ἡ πνευματική νεκρανάσταση
• Ὑπέρβαση τοῦ θανάτου καί τοῦ φόβου
• Ἡ πρώτη καί δεύτερη Ἀνάσταση
• Τό σταυροαναστάσιμο Πάσχα
• Ἡ ἑορτή τοῦ Πάσχα ἀπό τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο
• Ἡ ψηλάφιση τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ ἀπό τόν Ἀπόστολο Θωμᾶ
• Οἱ μάρτυρες τῆς Ἀναστάσεως

ε) Ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου

• Τό Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ
• Τό θεολογικό ἔργο τῆς Παναγίας

Γ΄ ΕΠΕΤΕΙΟΙ

α) Πρόλογοι Ἡμερολογίων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

• Ἡ Ἐκκλησία ὡς Ποίμνη
• Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐνορία
• Τά κτίρια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
• Τό Ἡμερολόγιο καί τό προσευχητάριο
• Ἡ τρίτη χιλιετία
• Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση καί οἱ ἀνθρώπινες παραδόσεις
• Οἱ Εὐεργέτες τῆς Ναυπακτίας
• Ὀρθόδοξος ἡσυχαστικός μοναχισμός
• Ὀλυμπιακοί καί Παραολυμπιακοί Ἀγῶνες
• Οἱ ἀπόδημοι Ναυπάκτιοι
• Δεκαετία ποιμαντικῆς διακονίας
• Ἡ ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου
• Ὁ Ἀρχιμανδρίτης π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ
• Οἱ «Σύνδεσμοι Ἀγάπης» τῆς Ναυπάκτου
• Τό πρόβλημα τῆς οἰκολογίας
• Ὁ Πρωτοπρεσβύτερος π. Ἰωάννης Ρωμανίδης
• Ἡ οἰκονομική κρίση
• Ἅγιος Πολύκαρπος καί Ἅγιος Βλάσιος
• Ὁ Μητροπολίτης Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας Καλλίνικος

β) Ἐπετειακές Ἐγκύκλιοι

• Ἡ εἴσοδος στή νέα χιλιετία
• Ἡ τραγικότητα τῶν ἡμερῶν
• Τό νέον ἔτος καί ἡ εἰκοσαετία 2015

*   *   *

2. Θεολογικές περιοδεῖες
σέ διάφορες χῶρες 1995-2015

Ἀφιέρωση

Στούς πραγματικούς κατά πνεῦμα Ρωμηούς πού βρίσκονται σέ ὅλη τήν γῆ οἱ ὁποῖοι πεινοῦν καί διψοῦν τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καί ἀγαποῦν τήν ἐπιφάνεια τῆς δόξης Αὐτοῦ.

*

Εἰσαγωγή

Ἡ μετάφραση τῶν βιβλίων μου σέ διάφορες γλῶσσες καί διαλέκτους (24), μέ πρωτοβουλία τῶν ἰδίων τῶν μεταφραστῶν, ἔχει προκαλέσει τήν προσοχή τῶν ἀναγνωστῶν σέ ὅλο τόν κόσμο. Αὐτό ἔγινε ἀφορμή νά δεχθῶ πολλές προσκλήσεις γιά νά ἐπισκεφθῶ τίς χῶρες τους, ἄλλοτε νά ὁμιλήσω γιά τά θέματα αὐτά καί ἄλλοτε νά παρουσιάσω τά βιβλία.

Βεβαίως, δέν μπορῶ νά ἀνταποκριθῶ σέ ὅλες αὐτές τίς προσκλήσεις, ἀφ’ ἑνός μέν γιατί δέν ἐπαρκῶ ἀπό πλευρᾶς χρόνου καί δυνάμεων, ἀφ’ ἑτέρου δέ γιατί τά ἐπισκοπικά μου καθήκοντα δέν μοῦ τό ἐπιτρέπουν. Γιά παράδειγμα, ἐπανειλημμένως δέχθηκα ἔντονες προσκλήσεις νά ὁμιλήσω στήν Κορέα, τήν Σουηδία, τήν Φινλανδία, σέ διάφορες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς, σέ διάφορες περιοχές τῆς Ἀφρικῆς, ἀλλά, εὐγενικά, ἀπορρίπτω τίς προτάσεις αὐτές.

Οἱ περιοδεῖες μου σέ διάφορες χῶρες εἶναι καί χαρακτηρίζονται ὡς θεολογικές, ἀπό τήν ἄποψη ὅτι συνδέονται μέ θεολογικές ὁμιλίες καί συζητήσεις. Παντοῦ μέ καλοῦσαν νά θίξω θεολογικά ζητήματα, κυρίως γιά τήν ἐν Χριστῷ ζωή καί τήν ἀναγέννηση τῶν ἀνθρώπων μέσα στήν Ἐκκλησία, καί ἰδιαίτερα γιά τήν ἡσυχαστική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ὡς μεθόδου θεραπείας. Εἶναι ἕνα θέμα πού ἐνδιαφέρει ὅλους τούς λαούς, παρά τίς διαφορετικές συνθῆκες ζωῆς στίς ὁποῖες ζῆ ὁ καθένας. Δέν συνηθίζω νά ἐπισκέπτομαι διάφορες χῶρες χάριν τουρισμοῦ ἤ ἀναψυχῆς.

Ἐπειδή πάντοτε αὐτές οἱ «θεολογικές περιοδεῖες» μοῦ ἔκαναν ἰδιαίτερη ἐντύπωση ἀπό τούς ἀνθρώπους πού συναντοῦσα, ἀπό τά ἐνδιαφέροντά τους καί τίς ἐρωτήσεις πού μοῦ ὑπέβαλαν, ἀπό τίς συνθῆκες πού ἐπικρατοῦν στίς χῶρες τους, γι’ αὐτό ἔγραφα τίς  ἐντυπώσεις μου πού δημοσιεύονταν στήν Ἐφημερίδα Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση. Μέ τόν τρόπο αὐτόν ἐνημέρωνα τούς ἀναγνῶστες γιά τό τί γίνεται στόν κόσμο, ἔξω ἀπό τήν Ἑλλάδα.

Φυσικά, ἔγιναν καί ἄλλα τέτοια ταξίδια στό ἐξωτερικό γιά τά ὁποῖα δέν ἔγραψα κάτι ἰδιαίτερο.

Θεώρησα καλό τά δημοσιευθέντα αὐτά κείμενα πού εἶναι διασκορπισμένα τόσο στήν Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση ὅσο καί στά Ἐνιαύσια, καί γι’ αὐτό κατακερματίζονται, νά συγκεντρωθοῦν σέ μία ἑνότητα, γιατί ὑπάρχουν διάφορα στοιχεῖα πού φανερώνουν τήν παρουσία τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν σέ ὁλόκληρο τόν κόσμο. Στό βιβλίο αὐτό παρουσιάζονται τά κείμενα αὐτά μέ χρονολογική σειρά.

Καί πάλι πρέπει νά ὑπογραμμισθῆ ὅτι αὐτό τό βιβλίο δέν περιλαμβάνει ὅλες τίς «θεολογικές περιοδεῖες» μου. Γιά παράδειγμα δέν περιλαμβάνει τήν ἐπί τρία χρόνια περιοδεία μου, κατά διαστήματα, στήν Μέση Ἀνατολή (Συρία, Λίβανο), γιά τήν ὁποία κυκλοφόρησε ἄλλο αὐτοτελές βιβλίο, οὔτε τίς «θεολογικές περιοδεῖες» μου στό ἐξωτερικό καί ἐσωτερικό πρίν γίνω Ἐπίσκοπος καί μετά τήν χειροτονία μου σέ Ἐπίσκοπο, πού δέν ὑπῆρχε ἰδιαίτερος λόγος, ὅπως προανέφερα. Ἁπλῶς νά ἀναφερθῆ ὅτι στήν εἰκοσαετῆ ἐπισκοπική μου διακονία συμμετεῖχα σέ περίπου τετρακόσια (400) Συνέδρια καί Σεμινάρια ἐκτός καί ἐντός Ἑλλάδος καί ὁμίλησα ὡς εἰσηγητής σέ αὐτά.

Δοξάζω τόν Θεό γιά τήν δωρεά αὐτή καί Τόν εὐχαριστῶ πού μοῦ ἔδωσε δύναμη καί ἔμπνευση νά ἀνταποκριθῶ σέ αὐτό τό διακόνημα παράλληλα μέ τά ἐπισκοπικά μου καθήκοντα στήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου.

Ἔγραφα στήν Ναύπακτο
τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς
τοῦ ἔτους 2015
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

*

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εἰσαγωγή

1. Νέα ἀπό τόν Νέο Κόσμο
2. Περιοδεία στήν Ἀμερική
3. Ἀποδημία στούς ἀποδήμους
4. Στήν Μέση Ἀνατολή
5. Ἐπίσκεψη στίς Βρυξέλλες
6. «Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ὀρθοδοξίας» στό Βίλνιους τῆς Λιθουανίας
7. Ἐπίσκεψη στήν Ἐκκλησία τῆς Ρουμανίας
8. Στήν Κριμαία τῆς Οὐκρανίας
9. Σέ Ἱερατικό Συνέδριο στήν Γερμανία
10. Ἀπό τήν Πόλη
11. Στήν Ἁγία Πετρούπολη
12. Ἐπίσκεψη στήν Βουλγαρία
13. Στήν Ἱερά Μητρόπολη Ὀλτενίας τῆς Ρουμανίας
14. Ἐπίσκεψη στήν Ἀμερική
15. Συνέδριο στήν Βενετία γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ
16. Στήν Ρουμανία
17. Ἐπίσκεψη στήν Γεωργία
18. Στήν καρδιά τῆς Ρωσίας
19. Σέ Διεθνές Συνέδριο στό Βουκουρέστι
20. Στά ἴχνη καί στό πνεῦμα τοῦ ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι
21. Διεθνές Συνέδριο στήν Βουλγαρία
22. Στό Ἰάσιο τῆς Ρουμανίας
23. Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία στήν Σουηδία
24. Ἐφηρμοσμένη Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία στήν Ρουμανία
25. Στό Βουκουρέστι τῆς Ρουμανίας
26. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στήν Οἰκουμένη
27. Κατάλογος ὁμιλιῶν-εἰσηγήσεων ἐκτός Ἑλλάδος (1995-2014)

*   *   *

3. Ἀναγνωστικό κατήχησης
Γραπτά Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 1995-2015

Ἀφιέρωση:
Στόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας κ. Ἰωήλ, συναδελφό καί παραδελφό ἐν Κυρίῳ, μέ φιλαδελφία καί ἀγαθή φιλία.

*

Πρόλογος

Ἀπό τό ἔτος 1995, πού ἐγκαταστάθηκα στήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, διαπίστωσα ὅτι, ἐνῶ ἡ Ἱερά Μητρόπολη εἶναι μικρή σέ ἀριθμό Χριστιανῶν, ἐν τούτοις κατά τούς δύο καλοκαιρινούς μῆνες (Ἰούλιο-Αὔγουστο) δέχεται πολλούς παραθεριστές, λόγῳ τοῦ φυσικοῦ κάλλους τῆς περιοχῆς καί τῶν δυνατοτήτων πού ἔχει γιά τίς διακοπές τῶν ἀνθρώπων. Ὑπάρχουν θαυμάσιες παραλίες καί καταπληκτικές ὀρεινές περιοχές.

Ἐπί πλέον, τά χωριά τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας, τά ὁποῖα τόν χειμώνα εἶναι σχεδόν ἀκατοίκητα, κατά τούς μῆνες αὐτούς σφύζουν ἀπό ζωή. Οἱ Ναυπάκτιοι πού κατάγονται ἀπό τίς περιοχές αὐτές καί ζοῦν στά ἀστικά κέν τρα τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά καί στό Ἐξωτερικό, ἰδιαιτέρως στήν Ἀμερική, τό καλοκαίρι ἔχουν τήν καλή συνήθεια νά περνοῦν τίς διακοπές τους στά καταπληκτικά καί ὡραιότατα χωριά. Ἔτσι, οἱ Ἱεροί Ναοί γεμίζουν ἀπό πιστούς. Γι’ αὐτό, τό καλοκαίρι περιοδεύω στά χωριά, λειτουργῶ, κηρύττω καί συζητῶ μέ τούς ἀνθρώπους στίς πλατεῖες καί τά σπίτια.

Ἐκτός ἀπό τίς περιοδεῖες πού κάνω τό καλοκαίρι στά χωριά τῆς Ναυπακτίας καί τοῦ Ἁγίου Βλασίου, ὅπου λειτουργῶ, κηρύττω καί συζητῶ στίς πλατεῖες τῶν χωριῶν, συγχρόνως συντάσσω ἕνα μικρό γραπτό κήρυγμα γιά νά διαβάζεται στήν θεία Λειτουργία κάθε Κυριακῆς σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Τό κήρυγμα διαρκεῖ περίπου 7-8 λεπτά. Πρέπει στά λίγα αὐτά λεπτά νά δοθοῦν μερικά θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά μηνύματα μέ ἁπλό τρόπο.

Ἐπειδή τούς δύο αὐτούς μῆνες τά εὐαγγελικά καί ἀποστολικά ἀναγνώσματα τῶν Κυριακῶν κάθε ἔτους σχεδόν συμπίπτουν καί ἡ θεματολογία εἶναι περιορισμένη, γι’ αὐτό ἐκτός ἀπό τίς ἀναλύσεις τῶν ἀναγνωσμάτων αὐτῶν, παρουσίαζα μέ πολύ συντομία διάφορα θέματα, τά ὁποῖα ἔχουν σχέση μέ τήν πίστη μας καί τήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας.

Διαβάζοντας τά γραπτά κηρύγματα τῶν εἴκοσι αὐτῶν ἐτῶν (1996- 2015) παρατήρησα ὅτι θά μποροῦσαν νά συγκεντρωθοῦν σέ ἕναν τόμο, ἀποτελώντας τρόπον τινά μιά μικρή ὀρθόδοξη κατήχηση. Μέ αὐτήν τήν προοπτική ἐκδίδεται αὐτό τό βιβλίο, χωρίς νά ἔχη ὑψηλές ἐπιδιώξεις παρά μόνον νά παρουσιάση τήν ἀτμόσφαιρα τοῦ κηρύγματος στίς θεῖες Λειτουργίες τῶν καλοκαιρινῶν μηνῶν καί νά δείξη ὅτι ὅλη ἡ ἐκκλησιαστική ζωή συνίσταται στά Μυστήρια, τήν λατρεία, τήν Ἁγία Γραφή, τήν προσευχή καί τήν ἄσκηση. Ὁ συνδυασμός αὐτῶν συνιστᾶ τό ὀρθόδοξο ἐκκλησιαστικό φρόνημα.

Ἔγραφα στό Μητροπολιτικό Οἴκημα
τῆς Ναυπάκτου, τήν 24η Μαΐου 2015,
–Κυριακή τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Α΄
Οἰκου μενικῆς Συνόδου.
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

*

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος
1. Ἡ Δοξολογία

• Ὁ Τριαδικός Θεός
• Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ
• Καθημερινή προσευχή καί ζωή
• Ὁ Θεός τῶν Πατέρων
• Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ
• Τά δικαιώματα τοῦ Θεοῦ
• Ἡ καταφυγή μας
• Ὁ Θεός ὡς πηγή ζωῆς καί φῶς
• Ὁ ἅγιος Θεός

2. Τά Ἑωθινά Εὐαγγέλια

• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στήν Γαλιλαία – Ἑωθινό Α΄
• Ἡ ἀναγγελία τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ στίς Μυροφόρες ἀπό τόν Ἄγγελο – Ἑωθινό Β΄
• Τρεῖς ἐμφανίσεις τοῦ Ἀναστάν τος Χριστοῦ – Ἑωθινό Γ΄
• Οἱ ἐπισκέψεις τῶν Μυροφόρων καί τῶν δύο Ἀποστόλων στόν τάφο τοῦ Χριστοῦ – Ἑωθινό Δ΄
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀναστάν τος Χριστοῦ στούς δύο Μαθητές πού πορεύον ταν πρός Ἐμμαούς – Ἑωθινό Ε΄
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀναστάν τος Χριστοῦ στούς Μαθητές καί τό Δεῖπνο μαζί τους – Ἑωθινό ΣΤ΄
• Ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή καί οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος καί Ἰωάννης στό μνημεῖο – Ἑωθινό Ζ΄
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀναστάν τος Χριστοῦ στήν Μαρία τήν Μαγδαληνή – Ἑωθινό Η΄
• Οἱ δύο ἐμφανίσεις τοῦ Ἀναστάν τος Χριστοῦ στόν ὅμιλο τῶν Μαθητῶν – Ἑωθινό Θ΄
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στούς Μαθητές στήν Τιβεριάδα θάλασσα – Ἑωθινό Ι΄
• Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στόν Ἀπόστολο Πέτρο – Ἑωθινό ΙΑ΄

3. Τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας

• Ἐκκλησία καί Μυστήρια
• Τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος
• Τό Μυστήριο τοῦ Χρίσματος
• Τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας
• Τό Μυστήριο τῆς Ἱερωσύνης
• Τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας
• Τό Μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου
• Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου

4. Οἱ ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου

• Ἡ προσευχή τῆς Ἐκκλησίας
• Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ
• Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἀποδείπνου
• Ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ
• Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου
• Ἡ ἀκολουθία τῆς Α΄ Ὥρας
• Ἡ ἀκολουθία τῆς Γ΄ Ὥρας
• Ἡ ἀκολουθία τῆς ΣΤ΄ Ὥρας
• Ἡ ἀκολουθία τῆς Θ΄ Ὥρας

5. Ἀναφορά στήν θεία Λειτουργία

• Ἡ θεία Λειτουργία καί ἡ ἔναρξή της
• Τά ἀν τίφωνα καί ὁ τρισάγιος Ὕμνος
• Ἡ Μικρά καί ἡ Μεγάλη Εἴσοδος
• Τά Ἀναγνώσματα
• Οἱ κατηχούμενοι καί οἱ πιστοί
• Ἡ ἁγία Ἀναφορά
• Τό ἐκκλησιαστικό πολίτευμα
• Ἡ προετοιμασία γιά τήν θεία Κοινωνία
• Ἡ θεία Κοινωνία

6. Τά Εἰρηνικά

• Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ
• Ὁ Ἱερός Ναός
• Ὁ Κλῆρος καί ὁ λαός
• Ἡ Πόλη καί οἱ πολίτες
• Ἡ Προσευχή γιά τό περιβάλλον
• Οἱ συνάνθρωποί μας
• Ἡ Θεοτόκος Μαρία
• Ὁ πόνος πολύς
• Ὁ Τίμιος Πρόδρομος

7. Τά Πληρωτικά

• Ἡ διαρκής προσευχή
• Ἡ προσφορά τῶν δώρων μας στόν Θεό
• Ἡ καθημερινή μας ζωή
• Ὁ φύλακας ἄγγελός μας
• Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν
• Τά πραγματικά συμφέρον τά μας
• Ὁ ὑπόλοιπος χρόνος τῆς ζωῆς μας
• Τά χριστιανά τέλη
• Παράσχου, Οἰκτίρμον

8. Οἱ Μακαρισμοί

• «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»
• «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται»
• «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γῆν»
• «Μακάριοι οἱ πεινῶντες καί διψῶντες τήν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται»
• «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται»
• «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται»
• «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοί υἱοί Θεοῦ κληθήσονται»
• «Μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»
• «Μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καί διώξωσι καί εἴπωσι πᾶν πονηρόν ῥῆμα καθ’ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ. χαίρετε καί ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθός ὑμῶν πολύς ἐν τοῖς οὐρανοῖς»

9. Ἡ Κυριακή προσευχή «Πάτερ ἡμῶν»

• «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς»
• «Ἁγιασθήτω τό ὄνομά σου»
• «Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου»
• «Γενηθήτω τό θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς»
• «Τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον»
• «Καί ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν»
• «Καί μή εἰσενέγκης ἡμᾶς εἰς πειρασμόν»
• «Ἀλλά ρῦσαι ἡμᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ»
• «Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καί ἡ δύναμις καί ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας· ἀμήν»

10. Εὐαγγελικά Ἀναγνώσματα Καλοκαιριοῦ

• –Κυριακή Γ΄ Ματθαίου
•  Ἡ θεία Πρόνοια
• –Κυριακή Δ΄ Ματθαίου
• Ἡ πίστη ὡς ἀποκάλυψη καί ὡς ἐμπειρία
• Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ
• Ὁ θαυμασμός τοῦ Χριστοῦ
• –Κυριακή Ε΄ Ματθαίου
• Ἡ ἐξουσία τοῦ Χριστοῦ ἐπάνω στούς δαίμονες
• Ὁ Χριστός ὡς εὐεργέτης καί ὡς ἐπικίνδυνος
• Ἡ μόλυνση τῆς φύσεως
• Ὁ δαίμονας καί οἱ δαιμονισμένοι
• –Κυριακή τῶν ἁγίων Πατέρων
• Ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Πατέρες
• Ὁ Χριστός τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος
• Τό Φῶς καί τά φῶτα
• Ἡ πατερική θεολογία
• Οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες φῶς τοῦ κόσμου
• –Κυριακή ΣΤ΄ Ματθαίου
• Ὁ Χριστός, ὁ ξένος καί οἰκεῖος
• Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν
• –Κυριακή Ζ΄ Ματθαίου
• Ἀσθένειες σωματικές, ψυχικές καί δαιμονικές
• Ἐλευθερία καί ἀγάπη
• Σω μα τι κές καί πνευματικές αἰσθήσεις
• Ἀσθένειες τῆς ψυχικῆς ὁράσεως
• Τό Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας
• –Κυριακή Η΄ Ματθαίου
• Ὑλική καί πνευματική τροφή
• Τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Κράτους
• Πείνα καί ἀφθονία
• Οἱ βασικές ἀνάγκες στήν ζωή μας
• Ἡ εὐλογία τοῦ Χριστοῦ
• –Κυριακή Θ΄ Ματθαίου
• Ὁ Χριστός, σημεῖον ἀντιλεγόμενον
• Ἡ ἀνάγκη τῆς προσευχῆς
• Τρεῖς κινήσεις τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο
• Θάρρος στίς δυσκολίες
• Ἡ προσευχή τοῦ Χριστοῦ καί τό βάδισμα ἐπάνω στήν θάλασσα
• –Κυριακή Ι΄ Ματθαίου
• Σεληνιασμός καί ἀστρολογία
• Ὁ θυμός καί οἱ ἐπιθυμίες
• Ἡ χαρά καί ὁ πόνος
• Ἄπιστη καί διεστραμμένη γενιά
• Ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία
• –Κυριακή ΙΑ΄ Ματθαίου
• Ἡ ἀνάγκη τῆς μακροθυμίας
• Φιλανθρωπία καί σκληροκαρδία
• Οἱ συνέπειες τῶν ὀφειλῶν
• Τό χρέος καί ἡ ἀπολογία
• –Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου
• Οἱ δύο βαθμοί τελειότητος
• Τρεῖς συγκλονιστικές ἐρωτήσεις
• Ἡ αἰώνια ζωή

11. Ἀποστολικά Ἀναγνώσματα Καλοκαιριοῦ

• Ἡ πνευματική καί ἡ σαρκική ζωή
• «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε»
• Τό ἐκλησιαστικό καί τό αἱρετικό ἦθος
• Ἡ εἰρήνη μέ τόν Θεό
• Οἱ ἔννοιες τῆς αἱρέσεως καί τῶν αἱρετικῶν
• «Αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ»
• «Τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»
• Ὁ ζῆλος καί ἡ ἀγάπη
• Ἡ ὁμολογία καί ἡ πίστη
• «Ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ’ οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν»
• Τό χάρισμα τῆς προφητείας
• «Ἡ ἀγάπη ἀνυπόκριτος»
• «...ἵνα διά τῆς ὑπομονῆς καί τῆς παρακλήσεως τῶν γραφῶν τήν ἐλπίδα ἔχωμεν»
• Ἡ μεγάλη κλήση μας
• Ἡ ἑνότητα καί οἱ διαιρέσεις στήν Ἐκκλησία
• Οἱ αἱρέσεις, τά σχίσματα καί οἱ παρασυναγωγές
• «Μή ᾖ ἐν ὑμῖν σχίσματα»
• Ὁ Χριστός θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας
• Ἡ ἑνότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς
• «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναός Θεοῦ ἐστε καί τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν;»
• Ἡ ἐκκοσμικευμένη Ἐκκλησία
• Ἡ ἀποστολική ζωή
• Ἡ ὀρθόδοξη παράδοση

12. Ἁγιότητα καί ἅγιοι

• Ὁ ἅγιος Τριαδικός Θεός
• Οἱ Προφῆτες
• Οἱ Ἀπόστολοι
• Οἱ Εὐαγγελιστές
• Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας
• Οἱ ἅγιοι Μάρτυρες
• Ἡ Παναγία, ἡ ἁγία τῶν ἁγίων
• Οἱ Ὅσιοι καί οἱ Ἀσκητές
• Ὁ Τίμιος Πρόδρομος

13. Ἅγιοι τοῦ Καλοκαιριοῦ

• Ἡ Κατάθεση τῆς τιμίας Ἐσθῆτος τῆς Θεοτόκου
• Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας, Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης
• Ὁ ἅγιος Ἱερομάρτυς Παγκράτιος
• Ἡ ἁγία Μεγαλομάρτυς Εὐφημία
• Ἡ Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος - Ὁ ἅγιος Ἱερομάρτυς Ἀθηνογένης
• Ὁ ἅγιος Αἰμιλιανός καί ὁ ἅγιος Ὑάκινθος
• Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ
• Ἡ ἁγία Ἄννα, ἡ μητέρα τῆς Παναγίας
• Ἡ ἁγία Παρασκευή καί ἡ ὑπέρβαση τῶν διακρίσεων στήν Ἐκκλησία
• Οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα
• Οἱ ἅγιοι ἑπτά Μακκαβαῖοι Παῖδες, ἡ μητέρα καί ὁ διδάσκαλός τους
• Ἡ ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος
• Ὁ ὅσιος Αἰμιλιανός, Ἐπίσκοπος Κυζίκου
• Ἡ ἀνακομιδή τῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ
• Ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου
• Ὁ Προφήτης Σαμουήλ
• Οἱ ἅγιοι Μάρτυρες Ἀνθούσα καί οἱ σύν αὐτῇ
• Ὁ ὅσιος Ποιμήν
• Ὁ Τίμιος Πρόδρομος

*   *   *

4. Ἐκκλησιαστική ἱστορία καί θεολογία
διά τοῦ Τύπου  1995 – 2015

Ἄρθρα σέ Ἐφημερίδες Πανελλαδικῆς κυκλοφορίας (Τό Βῆμα, Ἐλευθεροτυπία, Καθημερινή, Τά Νέα, Αὐγή, Κόσμος τοῦ Ἐπενδυτῆ, Ἐλεύθερος Τύπος, Ἀπογευματινή, Αὐριανή, Ἀγγελιοφόρος, Δημοκρατία, κ.ἄ.) καί στόν Ἠλεκτρονικό Τύπο.

Ἀφιέρωση:
Στούς τρεῖς Ἀρχιεπισκόπους Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος
Σεραφείμ, Χριστόδουλο καί Ἱερώνυμο
μέ τούς ὁποίους συνεργάσθηκα στενά καί ἀποδοτικά ὡς Συνοδικός Σύνεδρος καί πολλές φορές ὡς ἐκπρόσωπος Τύπου τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου καί τῆς Ἱεραρχίας σέ κρίσιμες περιόδους.

*

Πρόλογος

Ὡς Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου συμμετεῖχα στά Συνοδικά Ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἤτοι στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, στήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο καί στίς Συνοδικές Ἐπιτροπές ἀπό τό ἔτος 1995. Πολλές φορές μοῦ ἀνετέθη ἡ εὐαίσθητη θέση τοῦ ἐκπροσώπου τῆς Ἐκκλησίας στόν Τύπο καί μέ τόν τρόπο αὐτό ἐρχόμουν σέ ἐπικοινωνία μέ τούς φορεῖς τοῦ Τύπου καί λάμβανα γνώση τῶν διαφόρων θεμάτων πού ἀπασχολοῦσαν κάθε ἐποχή τήν Ἐκκλησία.

Συγχρόνως, συμμετεῖχα σέ πολλές κοινές Ἐπιτροπές Ἐκκλησίας καί Πολιτείας. Αὐτό μοῦ ἔδωσε τήν δυνατότητα νά πληροφοροῦμαι τίς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων τῆς κοινωνίας καί τήν δυνατότητα τῆς προσφορᾶς τοῦ ὀρθοδόξου θεολογικοῦ λόγου στόν σύγχρονο ἄνθρωπο.

Κατά τήν διάρκεια τῆς ἕως τώρα ἐπισκοπικῆς μου διακονίας μοῦ δόθηκε ἡ δυνατότητα νά ἀντιμετωπίσω διάφορα ἐκκλησιαστικά θέματα, ὅπως τήν κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ καί τήν ἐκλογή δύο Ἀρχιεπισκόπων (Χριστοδούλου-Ἱερωνύμου), τίς «συγκρούσεις» μεταξύ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μεταξύ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί Ἑλληνικῆς Πολιτείας κ.ἄ.

Ὅλα αὐτά μέ ὠθοῦσαν κάθε φορά νά γράφω διάφορα κείμενα, τά ὁποῖα ἀπέστελλα πρός δημοσίευση σέ διάφορες ἐφημερίδες, κυρίως πανελλαδικῆς κυκλοφορίας, γιά νά ἐκθέτω τίς ἀπόψεις μου πάνω στά θέματα πού ἀνέκυπταν. Ἐπίσης, μοῦ ζητήθηκαν πολλές συνεντεύξεις γιά ποικίλα ζητήματα. Πρόκειται γιά ἕνα πλούσιο ὑλικό ἀπό κάθε πλευρᾶς.

Στό βιβλίο αὐτό συγκεντρώθηκαν τά ἄρθρα πού ἐστάλησαν πρός δημοσίευση σέ ἐφημερίδες πανελλαδικῆς κυκλοφορίας, ὅπως: «Τό Βῆμα», «Ἐλευθεροτυπία», «Τά Νέα», «Ἡ Καθημερινή», «Ἀπογευματινή», «Ὁ Κόσμος τοῦ Ἐπενδυτῆ», «Ἡ Αὐγή» κλπ., καί στόν ἠλεκτρονικό τύπο ἀπό τό ἔτος 1997 μέχρι σήμερα καί καλύπτουν τήν εἰκοσαετῆ διακονία μου ὡς Μητροπολίτου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου καί ὡς μέλους τῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων τῆς Ἐκκλησίας. Δέν δημοσιεύονται οἱ συνεντεύξεις μου, γιατί εἶναι πάρα πολλές. Ἴσως αὐτό γίνει σέ ἄλλο βιβλίο.  

Τά ἄρθρα αὐτά δημοσιεύονται κατά χρονολογική σειρά καί ὄχι κατά θέματα ἤ κατά ἐφημερίδα. Αὐτό δίνει τήν δυνατότητα στόν ἀναγνώστη νά παρακολουθήση καί τήν ἐξέλιξη τῆς σύγχρονης ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας, δηλαδή τά θέματα πού ἀντιμετωπίσθηκαν κατά τήν τελευταία 20ετία καί βεβαίως καί τίς ἀπόψεις μου πάνω σέ αὐτά. Στό βιβλίο αὐτό κράτησα τούς τίτλους ὅπως ἐπιλέγησαν ἀπό τούς ὑπεύθυνους τῶν ἐφημερίδων καί τῶν περιοδικῶν.

Τήν περίοδο αὐτή (1995-2015) συνέγραψα πολλά βιβλία, ἔδωσα διαλέξεις ποικίλου περιεχομένου, τόσο στό ἐξωτερικό ὅσο καί στό ἐσωτερικό, στά ὁποῖα ἀνέπτυσσα διεξοδικά διάφορα θέματα, θεολογικοῦ καί ἐκκλησιαστικοῦ περιεχομένου, μέ ἐπιχειρήματα, χρησιμοποιώντας καί εἰδική βιβλιογραφία. Ὅμως, τά ἄρθρα, πού ἐστάλησαν στίς ἐφημερίδες πρός δημοσίευση καί περιλαμβάνονται στό παρόν βιβλίο, εἶναι γραμμένα μέ τρόπο πού προορίζονται γιά τόν ἔντυπο καί ἠλεκτρονικό Τύπο καί ἔχουν ὅλα τά στοιχεῖα τοῦ θεολογικοῦ-ἐκκλησιαστικοῦ λόγου, πού ἐντάσσεται μέσα στά πλαίσια τῶν ἀπαιτήσεων τῆς δημοσιογραφίας καί τῶν ἀναγκῶν τοῦ εὐρύτερου ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ.

Ἐπίσης πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι πολλά ἄρθρα ποικίλου περιεχομένου δημοσιεύονταν κάθε μήνα, ὡς κύρια ἄρθρα, στήν Ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση». Στό βιβλίο, ὅμως, αὐτό περιλαμβάνονται μόνον ἄρθρα τά ὁποῖα δημοσιεύθηκαν στόν ἔντυπο Τύπο καί ἀναρτήθηκαν στόν ἠλεκτρονικό Τύπο. Κατ᾿ ἐξαίρεση δημοσιεύονται στό βιβλίο αὐτό μερικά ἀπό τά ἄρθρα πού δημοσιεύθηκαν στήν Ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση », τά ὁποῖα ἀναφέρονται σέ μείζονα ἐκκλησιαστικά θέματα γιά νά ὁλοκληρωθῆ ἡ ἐκκλησιαστική ἱστορία τῆς τελευταίας εἰκοσαετίας στήν ὁποία ἔπαιξα ἕνα μικρό ρόλο.

Ἐλπίζω ὅτι τό βιβλίο αὐτό θά δώση μιά αἴσθηση τῆς διακονίας μου κατά τήν διάρκεια τῶν ἐτῶν αὐτῶν στόν ἔντυπο καί ἠλεκτρονικό Τύπο καί, ἄν μοῦ ἐπιτραπῆ ἡ ἔκφραση, δείχνει μιά «μαχόμενη» θεολογική προσφορά.

Ἔγραφα στό Μητροπολιτικό Οἴκημα
τῆς Ναυπάκτου, τήν 31η Μαΐου 2015,
ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

*

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

1. Ἀρχιεπισκοπική ἐκλογολογία
2. Εὐπρέπεια καί ἀπρέπεια στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ
3. Εἶναι μεταμοντέρνα ἡ Ὀρθοδοξία;
4. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κυρός Σεραφείμ
5. Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλος
6. Ὄχι στήν πολιτική τῶν τροπαρίων
7. Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου
8. «Βασιλεῦσι» ἤ «εὐσεβέσι»;
9. Οἱ τέσσερεις στόχοι τῆς Ἱεραρχίας
10. Ἡ μνημόνευση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου
11. Ὄχι στήν βατικανοποίηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς
12. Ὁ νόμος 2472/97 καί τό Θρήσκευμα 1. Ἱστορία τῆς ψηφίσεως τοῦ νόμου 2. Ἡ ἀναγκαιότητα τοῦ νόμου 2472/97 3. Ἡ βασική φιλοσοφία τοῦ νόμου 4. Κριτική τοῦ νόμου 2472/1997 5. Ἡ στάση τοῦ νομοθέτου ἔναντι τῆς Ἐκκλησίας 6. Ἡ ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος
13. Ἡ Ἱερά Σύνοδος καί ἡ πρωτοβουλία γιά τό δημοψήφισμα
14. Ἡ γονιμότητα τῶν κρίσεων
15. Ὁ «ἄθεος» φίλος μου Βασίλης Ραφαηλίδης
16. Σχέση καί χωρισμός Ἐκκλησίας καί Πολιτείας
17. Χρειαζόμαστε τήν ταυτότητά μας στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση;
18. Οἱ προϋποθέσεις γιά τήν ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα
19. «Κοινωνία τῶν πολιτῶν» καί «Εὐρωκρατία»
20. Τό «φάρμακο τῆς ἀθανασίας»
21. Tό ἅγιον φῶς καί ἡ μητέρα τῶν Ἐκκλησιῶν 1. Τό ἅγιον φῶς καί ἡ ὑποδοχή του στήν Ἀθήνα 2. Ἡ μητέρα τῶν Ἐκκλησιῶν
22. Ἡ «συγγνώμη» τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν Ἑπταετία
23. Ἡ ἐκλογή τῶν Ἐπισκόπων
24. Ὀρθοδοξία καί παγκοσμιοποίηση
25. Λίγο πρίν τήν ἀνακοίνωση τῶν ἀποτελεσμάτων
26. Ἡ τρομοκρατία τοῦ χωροφύλακα
27. «Ἡ ἀρρώστια τῆς θρησκείας»
28. Τό μυστήριο τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ
29. Σύγχρονοι φεουδάρχες καί βασάλοι
30. Ναί στήν πολυπολιτισμικότητα
31. Ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας
32. Τό ΕΡΣ καί τά ψευδογεγονότα
33. Ἰδεολογοποιημένος Χριστιανισμός καί τρομοκρατία
34. Ἐκκλησία καί ἐκλογές
35. Ἡ πίστη, οἱ εἰκόνες καί ἡ προσκύνηση
36. Σύντομο ἱστορικό τῶν σχέσεων Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου - Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
37. Τρόποι ἐπικοινωνίας
38. Ρωμηοί καί Ἄραβες
39. Ἡ θεωρία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνοποίησης τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου
40. Ἱεραρχία καταλλαγῆς καί καθορισμοῦ ρόλων
41. Οἱ Ὀρθόδοξοι στήν Εὐρώπη
42. Ἡ ὀλυμπιακή Φλόγα
43. Τά «πολιτικά τῆς Ἐκκλησίας»
44. Ἡ σύγχυση καί ἡ διάκριση τῶν ἐξουσιῶν
45. Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος 1. Ἡ προσφορά τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας 2. Ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ κινδύνου τοῦ ἐθνικισμοῦ
46. Ἀπογραφή καί φορολογία
47. Ὁ μύθος τοῦ χωρισμοῦ
48. Ἐκκλησία καί Δικαιοσύνη
49. Ἡ «αὐτοκάθαρση» στήν Ἐκκλησία 1. Οἱ ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων 2. Οἱ πολιτικές παρεμβάσεις στήν Ἐκκλησία 3. Τά αἴτια τῶν ἐκκλησιαστικῶν προβλημάτων
50. Πρόσωπα ἤ προσωπεῖα;
51. Τί σημαίνει ἡ κάθαρση στήν Ἐκκλησία  1. Ἡ ἔννοια τῆς καθάρσεως  2. Διαφορά Νόμων καί ἱερῶν Κανόνων  3. Κάθαρση Κληρικῶν καί λαϊκῶν
52. Ἐκπτώσεις ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς
53. Τό Πάσχα σέ Δύση καί Ἀνατολή 1. Τό ἀναστάσιμο ἦθος 2. Τά θανατηφόρα προβλήματα 3. Τό ἀληθινό Πάσχα τῆς Ἐκκλησίας
54. Ὁ τρόπος τῆς ὁρκωμοσίας  1. Ἄνθρωποι καί διακριτότητα τῶν ρόλων  2. Ὁρκωμοσία Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, Κυβερνήσεως καί Βουλευτῶν  3. Διαβεβαίωση Ἀρχιεπισκόπου καί Μητροπολιτῶν ἐνώπιον τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας
55. Σύναξη Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν γιά λύση τοῦ προβλήματος τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων
56. Τό πρόσωπο καί τό ἔργο τῶν Πατριαρχῶν 1. Ὁ Πατριαρχικός θεσμός 2. Οἱ Πατριάρχες καί ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης
57. Ἄδεια ἀνέγερσης Ναοῦ
58. Γιά τόν λεγόμενο «χωρισμό Ἐκκλησίας καί Πολιτείας»
59. Ἄς περιμένουμε τό θέλημά Του
60. Τό «εὐαγγέλιο» τοῦ Ἰούδα 1. Γνωστικισμός καί «εὐαγγέλιο» τοῦ Ἰούδα 2. «Πηγή» τῆς πίστεως 3. Ἐκκλησία καί «ἄθικτα ἀρχεῖα»
61. Ἀποτέφρωση τῶν σωμάτων 1. Ὁ τρόπος ἀποτέφρωσης 2. Ἀποτέφρωση καί περιβάλλον 3. Διάφορα λάθη
62. Ὁ κώδικας Ντα Βίντσι καί ὁ δεῖπνος ἐπικοινωνίας
63. Δέν ὑπάρχει πολιτική βούληση
64. Εurovision καί προσωπεῖα
65. Τά ἔρημα τοῦ Λιβάνου
66. Διαφωνοῦμε μέ τήν εὐθανασία
67. Μᾶς ταρακούνησε
68. Νομοσχέδιο γιά τήν ἐκκλησιαστική δικαιοσύνη: καινοτομίες καί ἐρωτήματα
69. Μάγοι καί «μάγοι» 1. Οἱ Μάγοι ὡς σοφοί καί ἀστρολόγοι-ἀστρονόμοι  2. Σύγχρονοι «μάγοι»
70. Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος – Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο
71. Ὁ τρίτος πειρασμός τῆς Ἐκκλησίας  1. Ἡ ἐπιστήμη τῆς ἐπικοινωνίας 2. Ἐκκλησία καί ἐπικοινωνιολογία
72. Οἱ «ἄθεοι» καί ἡ Ἐκκλησία
73. Διαφωτισμός καί Ἀριστερά 1. Ὁ δυτικοευρωπαϊκός Διαφωτισμός 2. Δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ Διαφωτισμοῦ  3. Ὁ Μαρξιστικός Διαφωτισμός  4. Διαπιστώσεις
74. Τό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων καί οἱ καινοτόμες λύσεις  1. Ἡ ἰδανική κατάσταση  2. Τά ὑπάρχοντα προβλήματα  3. Ἡ πιθανή λύση  4. Ἀραβόφωνες ἐκκλησιαστικές διοικήσεις
75. Ἡ ἀσθένεια τοῦ Ἀρχιεπισκόπου 1. Τό νόημα τῆς ἀσθενείας  2. Ἡ δύναμη τῆς ἀσθενείας  3. Ὁ συνοδικός θεσμός
76. Σεβασμός στήν Ἱεραρχία 1. «Ὁμάδες» Ἱεραρχῶν
77. Μνήμη μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου
78. Ἡ ψῆφος τῶν Ἀρχιερέων γιά ἐκλογή Ἀρχιεπισκόπου  1. Ἐκλογή Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν  2. Ἡ ἀξία τῆς ψήφου
79. Σύγχρονοι καιροί καί Ἀρχιεπίσκοπος
80. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος
81. Σχολιασμός τοῦ ἐπιβατηρίου λόγου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου 1. Θεολογικός καί ποιμαντικός 2. Συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα 3. Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἑλληνική Πολιτεία 4. Οἰκουμενικό πνεῦμα 5. Ξύλινη γλώσσα καί λαϊκισμός  6. Περιεχόμενο, ἦθος καί ὕφος   
82. Σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης
83. Παραίτηση Ἀρχιερέως ἀπό τόν θρόνο του ἤ ὅριον ἡλικίας
84. Οἱ ἐπισκοπικές ἐκλογές  1. «Αὐτόκλητοι», «θεόκλητοι», «δημόκλητοι»  2. Ἡ σύγχρονη κατάσταση  3. Ἡ πρόταση
85. Ἀπόκλιση καί σύγκλιση Ὀρθοδοξίας καί «Καθολικισμοῦ» 1. Ἀπόκλιση 2. Σύγκλιση- συνάντηση  
86. Τό πρόβλημα τῆς Οὐκρανίας   1. Ἱστορία καί Ἐκκλησία  2. Πολιτική καί θεολογία   3. Τό ἔργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου   4. Ἐκκλησιαστική κατάσταση στήν Οὐκρανία  
87. Τό διακύβευμα τῆς μή διδασκαλίας τῶν Θρησκευτικῶν στά Σχολεῖα  
88. Ἔλεγχος στήν προέλευση καί στήν διαχείριση τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας  
89. Τά «ὑποατομικά σωματίδια » καί τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ  
90. Ἡ ἰδεολογία τοῦ καπιταλισμοῦ  
91. Τό ἰδεολόγημα τοῦ «χωρισμοῦ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας»  
92. Χωρισμός ἤ σχέσεις μεταξύ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας;  
93. Οἱ νεανικές καί ἐφηβικές ἐκρήξεις  
94. Ἐκτελεστέα ἡ ἀπόφαση τοῦ Ἀρείου Πάγου ὡς σύμφωνη μέ τούς ἱερούς Κανόνες  1. Ἐκκλησιαστικός νόμος 2. Τό παράπτωμα τῆς κλοπῆς, κατά τούς ἱερούς Κανόνες 3. Σεβασμός στούς νόμους 4. Τό «δίκαιον τῆς κρίσεως»
95. Ἱεροί Κανόνες καί νόμοι τῆς Πολιτείας  
96. Μουσουλμάνοι καί Ρωμηοί  1. Τό Κοράνιο γιά τούς Ρωμηούς 2. Δύο διαφορετικές ἑρμηνεῖες 3. Ἡ ἐθνικιστική ἔχθρα
97. Ἡ ἀσθένεια ὡς ὑπαρξιακό γεγονός  
98. Ἡ πονηρία τοῦ ὅρκου  
99. Ἐκκλησιαστική περιουσία καί φορολογία  1. Ἡ θεολογική ἐκκλησιαστική περιουσία  2. Ἡ ἀγάπη ἀπό καί πρός τούς ἀνθρώπους   3. Ἡ φορολογία
100. Περί τῆς ἰθαγένειας τῶν μεταναστῶν
101. Ἰθαγένεια καί παράδοση
102. Ἡ χαρμολύπη τῆς Πασχαλιᾶς
103. Λειτουργία μέ ὅλες τίς αἰσθήσεις
104. Οἱ σύγχρονοι τοκογλύφοι  1. Ὁρισμός τῆς τοκογλυφίας  2. Ἡ τοκογλυφία κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας  3. Ποικίλοι τοκογλύφοι
105. Ἡ «σιωπή» τοῦ Ἀρχιεπισκόπου
106. Ἐκκλησία- δικτατορία- δημοκρατία
107. Τό περιεχόμενο τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν
108. Ὁ ὑψηλός πυρετός καί ἡ θεραπεία του
109. Εὐχές γιά τό νέο ἔτος 2011
110. Ἀρκεῖ τό «πετραχήλι καί τό καριοφίλι»;
111. Οἱ Ἀρχιερεῖς καί ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821  1. Ἡ συμμετοχή τῶν Ἀρχιερέων στήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821  2. Ὁ «ἀφορισμός » τοῦ Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντη
112. Ὁ νέος Πατριάρχης Ἀντιοχείας κ. Ἰωάννης
113. Μαθητές καί ὀπαδοί
114. Ἡ θεωρία τῆς «Μεγάλης Ἔκρηξης» καί τό «μποζόνιο τοῦ Χίγκς» 1. Ἡ «Μεγάλη Ἔκρηξη» 2. «Τό μποζόνιο τοῦ Χίγκς» 3. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης γιά τήν δημιουργία τοῦ κόσμου 4. Ἐπιστήμονες καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας
115. Ρατσισμός καί Δημοκρατία
116. Τό πιθηκίζειν καί παπαγαλίζειν στήν θεολογία
117. Δήλωση γιά τήν πρόταση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου γιά τήν κρίση
118. «Διάλογος τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν Δεξιά καί τήν Ἀριστερά»
119. Ὁ ὑγιής καί ὁ ἄρρωστος μοναχισμός
120. Ἡ Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν 1. Ἡ θεματολογία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου 2. Οἱ ἀποφάσεις μέ ὁμοφωνία 3. Μία «φωνή» - ψῆφος γιά κάθε Ἐκκλησία 4. Ἡ θεολογική ὁρολογία