Μητροπολίτου Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνος: Μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης (Β΄)

Ὁμιλία κατά τήν ὀργανωθεῖσα ὑπό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ἡμερίδα ἐπί τῇ συμπληρώσει δεκαετίας ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ Ἁγιορείτου μοναχοῦ Θεοκλήτου Διονυσιάτου (24 Ἰανουαρίου 2016, βλ. τεῦχος 234)

Παρακολουθεῖστε τὴν ὁμιλία ἀπὸ τὸ κανάλι τῆς Ε.Π

(Συνέχεια ἀπό τό Μητροπολίτου Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνος: Μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης (Α΄))

Ἡ ἁγιοκατάταξις τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τήν ὁποίαν εἰσηγήθη  ὁ Γέρων Θεόκλητος, καί διά τήν ἁγιότητα τοῦ ὁποίου τοσαύτην μελάνην ἔχυσεν, ὑπῆρξε τό ἔναυσμα τῆς αὐξήσεως τοῦ πνευματικοῦ δεσμοῦ του μέ τό ταπεινόν, ἀλλ᾽ ἀειλαμπές Φανάριον, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, τήν Μητέρα ὅλων μας Ἐκκλησίαν: «Ὁ θεῖος Νικόδημος ἔδησεν ἡμᾶς μέ χρυσᾶς ἁλύσεις ἀπό τό Φανάριον. Καί μᾶς ʺἐκαρδίωσενʺ σφόδρα, διά τόν Πατριάρχην μας καί τήν Ἱεράν Σύνοδον. Διότι ἀνέσυρον τόν πέπλον, ὅστις ἔκειτο, ἐπί ἕνα καί ἥμισυ αἰῶνα, ἐπί τῆς μεγαλυτέρας μεταβυζαντινῆς μορφῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ἐπί τῆς σεβασμιωτάτης μορφῆς τοῦ ἁγίου Πατρός ἡμῶν καί διδασκάλου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου».

Τήν 27ην Ἰουλίου 1955 (νέον ἡμερολόγιον) τελεῖται ἡ πρώτη ἑορτή τοῦ ὁσίου Νικοδήμου. Ὁ Γέρων Θεόκλητος γράφει προεορτίως ὀλίγας ἡμέρας ἐνωρίτερον, τήν 22αν Ἰουνίου, εἰς τό ἐπίσημον ὄργανον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Περιοδικόν «Ἀπόστολος Ἀνδρέας»: «Εἰς τήν πάντιμον ἑορτήν του, τό Ἅγιον Ὄρος χαίρει ἰδιαιτέρως, ὅτι θά ἴδῃ ἐκτυπώτερον τήν Μητέρα Ἐκκλησίαν συμμετέχουσαν. Διότι ὁ ἅγιος Νικόδημος εἶναι μορφή οἰκουμενική. Καί διότι ἦτο ἐπίσης φίλος Πατριαρχῶν καί συνεργάτης καί ἀγαθός σύμβουλος, ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ. Καί ἐπί πλέον, διότι συνέσφιγξε ἔτι καί ἔτι τούς πνευματικούς δεσμούς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καί Ἁγίου Ὄρους» (Ἀθωνικά Ἄνθη, Ἄρθρα καί μελετήματα ἐπί τῇ χιλιετηρίδι τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἔ.ἀ., σελ. 292).

Σταθμόν ὅμως εἰς τήν σχέσιν τοῦ Γέροντος Θεοκλήτου πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἀπετέλεσεν ἡ γεγραμμένη χρυσοῖς γράμμασι εἰς τάς ἱστορικάς δέλτους τῆς Μητρός Ἐκκλησίας ἐπίσκεψις τοῦ Γέροντός του Γαβριήλ Διονυσιάτου εἰς τό «πολύπλαγκτον καί μαρτυρικόν ʺΦανάριʺ μέ τά σεπτά Πατριαρχεῖα μας, τόν ἁγιώτερον τόπον τῆς Εὐρώπης, τό κέντρον τῆς Ὀρθοδοξίας, τόν πόνον τῆς ψυχῆς μας, μέ τήν σκλαβωμένην Ἐκκλησίαν» («Ὁ Γέροντάς μου Γαβριήλ Διονυσιάτης», ἔ.ἀ., σελ. 173). Εἶχε προσκαλέσει ὁ ἀοίδιμος Πατριάρχης Ἀθηναγόρας τόν Γέροντα Γαβριήλ τόν Διονυσιάτην κατά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν τοῦ ἔτους 1953 πρός ἐξομολόγησιν τῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει πολυπληθῶν τότε ὀρθοδόξων ὁμογενῶν μας.

Ὁ Γέρων Θεόκλητος σημειώνει ὅτι, μετά τήν ἐπιστροφήν τοῦ πατρός Γαβριήλ εἰς τό Ὄρος: «ἀτέλειωτες ἦταν οἱ διηγήσεις του σέ ἐμένα τόν ταπεινόν, ἀπό τήν ἐπιθυμίαν νά μάθω, ὄχι μονάχα ὅ,τι εἶχε σχέσιν μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο μας καί τόν ἐκεῖ δεινοπαθοῦντα Ὀρθόδοξον Ἑλληνισμόν, ἀλλά καί νά ἀνιχνεύσω τίς ποικίλες ἀντιδράσεις του σάν πνευματικοῦ πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. Γι᾽ αὐτό δέν ἔπαυα νά τόν ἐρωτῶ κάθε τόσο νά μοῦ λέγη τίς ἐντυπώσεις καί τίς κρίσεις του γιά τό χαμένο ἅγιο Βυζάντιό μας» («Ὁ Γέροντάς μου Γαβριήλ Διονυσιάτης», ἔ.ἀ., σελ. 182). Ὁ Γέρων Γαβριήλ θά δημοσιεύσῃ τότε τό συγκλονιστικόν πόνημά του «Σύγχρονα Μαρτυρολόγια», γραμμένο μέ τό αἷμα τῆς καρδιᾶς του, εἰς τό ὁποῖον περιγράφει τάς ἐμπειρίας του μέ τούς κρυπτοχριστιανούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί ἰδιαιτέρως τοῦ Πόντου, οἱ ὁποῖοι ἤρχοντο κρυφά εἰς τήν Κωνσταντινοὐπολιν διά νά τόν ἴδουν, νά ἐξομολογηθοῦν, νά μεταλάβουν τῶν ἀχράντων μυστηρίων «μυστικῶς καί ἀρρήτως καί ἀπορρήτως».

***

Μία ἑτέρα μεγάλη προσφορά τοῦ ἐξαιρέτου τούτου τέκνου τῆς Ναυπακτίας εἶναι ἀσφαλῶς τό πολύπτυχον συγγραφικόν, θεολογικόν καί λοιπόν ἔργον του. Εἰς μίαν ἐποχήν κατά τήν ὁποίαν τό Ἅγιον Ὄρος εὑρίσκετο εἰς δυσχερῆ κατάστασιν, μέ ἀρκετάς ἰδιορρύθμους μονάς καί πολλά προβλήματα, μέ κατέχοντας ἐμπειρίαν πνευματικήν, ἁπλοϊκήν καί ὄχι θεολογικῶς τεκμηριω-μένην, κατά τόν Καθηγητήν Γεώργιον Μαντζαρίδην, μέ πολλά ὄχι εὔφημα νά διαθρυλῶνται ἐσκεμμένως καί ἀνοήτως, ὁ πατήρ Θεόκλητος, μαζί μέ τούς ἄλλους ἐμπείρους πνευματικούς, ὄχι ἁπλῶς τό ἀνέσυρε ἀπό τήν ἀφάνειαν, ἀλλά καί ἀνέδειξε τήν ἀληθῆ διάστασίν του, ἡ ὁποία τοποθετεῖ τό Περιβόλιον τῆς Παναγίας μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς, «μεθόριον κόσμου καί τῶν ὑπερκοσμίων», κατά τόν Ἅγιον Γρηγόριον τόν Παλαμᾶν. Μέ παρότρυνσιν τοῦ σοφοῦ Γέροντός του Γαβριήλ, ὁ πατήρ Θεόκλητος προβαίνει εἰς τήν συγγραφήν καί ἔκδοσιν τό ἔτος 1956 τοῦ ἀξιολόγου καί μοναδικοῦ ἔργου, τοῦ γλαφυροῦ καί λογοτεχνικοῦ καί ἀληθινοῦ: «Μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς», σταθμοῦ εἰς τήν σύγχρονον ἁγιορειτικήν ἱστορίαν, καί περιγράφοντος τό Ἅγιον Ὄρος ὡς μεταίχμιον  μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς.

Τό ἔργον τοῦτο, «κομίζον εἰς τούς ἀνθρώπους τό μήνυμα τῆς ἁγίας Ἐρήμου, τό μήνυμα τοῦ Θείου Ἔρωτος, τό μήνυμα τῆς ἀσιγήτου λατρείας τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ», ἀναγιγνώσκεται μέχρι σήμερον εὐρύτατα καί εὑρίσκει μεγάλην ἀπήχησιν πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης. Οὕτως, τό ἄσημον τότε Ἅγιον Ὄρος καταξιοῦται εἰς τόν πνευματικόν κόσμον τῆς χώρας καί εἰς τό ἔργον αὐτό ἀπονέμεται δικαίως ὁ Ἔπαινος τῆς Ἀκαδημίας τῶν Ἀθηνῶν. Ὁ φλογερός πόθος τοῦ συγγραφέως ὅπως «ἀναδυθῇ ἐνδόξως τό τόσον ἀνθρώπινον καί τόσον θεῖον Μοναστικόν Ἰδεῶδες» («Μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς», Ἀθῆναι, ἐκδ. Ἀστήρ, 1956, σελ. 10), ἀλλά καί τό εἰλικρινές ἐνδιαφέρον του διά τήν Ἐκκλησίαν καί τήν πνευματικήν πρόοδον τοῦ εὐσεβοῦς Ὀρθοδόξου Γένους μας, προκαλοῦν ἔκτοτε τήν συγγραφήν καί δημοσίευσιν δεκάδων ἀξιολόγων ἔργων καί ἄρθρων, ὥστε, ὅταν τό 1963 ἑωρτάσθη πανηγυρικῶς ἡ χιλιετηρίς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὁ Γέρων Θεόκλητος προσκαλεῖται ἐπισήμως ὑπό τοῦ Παλατίου καί ὑπό τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, καί δίδει σειράν διαλέξεων εἰς τήν Ἀκαδημίαν Ἀθηνῶν, εἰς τό Ἐθνικόν Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον, εἰς τήν Ἀποστολικήν Διακονίαν καί ἀλλαχοῦ, τάς ὁποίας παρακολουθοῦν πλήθη λαοῦ, μεταξύ τῶν ὁποίων σύνολος ὁ τότε πνευματικός καί ἀκαδημαϊκός κόσμος τῆς χώρας, ἀκροαταί ἑνός ταπεινοῦ Ἁγιορείτου μοναχοῦ.

Τό συγγραφικόν ἔργον τοῦ Γέροντος Θεοκλήτου ἀναδεικνύει μεγάλους ἁγίους, παλαιοτέρους καί νεωτέρους, ὅπως τόν Ἅγιον Γρηγόριον τόν Παλαμᾶν, τόν προσφιλῆ του Ὅσιον Νικόδημον τόν Ἁγιορείτην, τόν θαυματουργόν Ἅγιον Νεκτάριον, Ἐπίσκοπον Πενταπόλεως, τόν ἐπίσης θαυματουργόν Ἅγιον τῆς Χίου Ἄνθιμον τόν νέον, καί ἄλλους πολλούς. Μεγάλη ὅμως εἶναι ἡ συμβολή  καί  ἀνεκτίμητος ἡ προσφορά του εἰς τά κοινά τοῦ Ἁγίου Ὄρους, εἰς ἐποχήν κατά τήν ὁποίαν αἱ φωτειναί εἰς τά διοικητικά σώματα αὐτοῦ προσωπικότητες ὄντως ἐσπάνιζον. Ἰδιαιτέρως σημειοῦται, ὅτι ὁ Γέρων Θεόκλητος εἶχε ἀντιληφθῇ τήν σημασίαν, τήν ὁποίαν εἶχεν διά τό μέλλον τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ ἡ κοινοβιοποίησις τῶν ἰδιορρύθμων μονῶν. Ὅταν ἐδιωρίσθη Ἀντιπρόσωπος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς του,  ἐννέα ἐκ τῶν εἴκοσι μονῶν εἶχον περιπέσει εἰς ἰδιορρυθμίαν. Ὁ Γέρων Θεόκλητος, διατελέσας πολλάκις καί Πρωτεπιστάτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἔθεσε τά θεμέλια διά τήν σταδιακήν μετατροπήν ἁπασῶν τῶν ἁγιορειτικῶν μονῶν εἰς κοινοβιακάς, μέ τήν στενήν συνεργασίαν καί ἐπιστασίαν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, καί μάλιστα τοῦ ἀειμνήστου Σχολάρχου τῆς κατά Χάλκην Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς, Μητροπολίτου Σταυροπόλεως κυροῦ Μαξίμου.

***

Ὁ Γέρων Θεόκλητος, τέλος, ἔδωκε τήν μάχην του διά τήν ἐκπλήρωσιν τῆς πνευματικῆς καί προσευχητικῆς ἀποστολῆς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τήν ὁποίαν ὁ ἴδιος συνώψιζεν εἰς «τήν συντήρησιν καί συνέχισιν τῆς ὑψηλῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος, ἐν συναφείᾳ πρός τήν εἰς τά ἔξω ἀκτινοβολίαν» (Ἀθωνικά Ἄνθη, ἔ.ἀ., σελ. 25).

Ἡ προσφορά τοῦ Γέροντος Θεοκλήτου ἐκτείνεται καί ἐκτός τῶν ὁρίων τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Γρηγορῶν καί ἀνήσυχος, στοχαστικός καί βουληφόρος διά τό μέλλον τῆς  Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τοῦ Ὀρθοδόξου Γένους μας, ὁ νοῦς του περιελάμβανε μέ τήν εὐρύτητα τῆς σκέψεώς του καί τῆς προσευχητικῆς μελέτης του, τόν ὀρθόδοξον λαόν μας, συμμετέχων εἰς τά προβλήματα αὐτοῦ καί ἀγωνιῶν διά τήν πνευματικήν πορείαν του.

Ἔχων συνείδησιν ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι τό ἀεί σχοινοβατεῖν, διέθετε τήν καλήν μεσότητα, ἡ ὁποία χαρακτηρίζει τήν πλειονότητα τῶν Ἁγιορειτῶν, καί ἐγνώριζε νά διακρίνῃ τάς ἀκρότητας καί τάς ὑπερβολάς, τό γνήσιον καί αὐθεντικόν ἀπό τό ἐπίπλαστον καί κίβδηλον. Οὕτως, πέραν τῆς ἰδιορρυθμίας, ἐτοποθετεῖτο εὐστόχως εἰς διάφορα ἐπίκαιρα καί σοβαρά θέματα, ἐπικρίνων τόν ζηλωτισμόν, τόν πνευματισμόν, τήν στροφήν πρός τάς ἀνατολικάς θρησκείας, τήν ἐκκοσμίκευσιν, τήν ἀντιπαραδοσιακότητα, τόν εὐσεβισμόν καί ἕτερα νοσηρά ἐκκλησιαστικά  καί κοινωνικά φαινόμενα.

***

Ἐν κατακλεῖδι τῆς παρούσης ἀναφορᾶς, ἡ ὁποία ἀσφαλῶς  δέν ἀνταποκρίνεται εἰς τάς προσδοκίας τοῦ προσκαλέσαντος  τήν ἐλαχιστότητά μου ποιμενάρχου τῆς εὐάνδρου ταύτης Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ἐξ ἧς κατήγετο ὁ μακαριστός, καθώς καί εἰς τάς ἰδικάς σας προσδοκίας, φίλοι παρόντες, ἔχω ὅμως προσωπικῶς τήν προσωπικήν χαράν, ὅτι ἡ συγγραφή αὐτῆς, ἄνευ οὐδεμιᾶς προθέσεως ἐκ τῶν προτέρων ἤ καί ἀνθρωπίνης ἐπιδιώξεως, ὡλοκληρώθη παραδόξως καί θαυματουργικῶς τήν 20ήν Ἰανουαρίου 2016, τήν ἐπέτειον ἀκριβῶς τῆς συμπληρώσεως δέκα ἐτῶν ἀπό τῆς κοιμήσεως του ἐν Κυρίῳ, ἡ ὁποία, ὡς γνωστόν, ἐπῆλθε τήν 20ήν Ἰανουαρίου 2006, ἤτοι τήν 7ην Ἰανουαρίου μέ τό παλαιόν ἡμερολόγιον, ἑορτήν τοῦ προστάτου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, καί κατά τήν ὥραν κατά τήν ὁποίαν ἐψάλλετο εἰς τό Καθολικόν τῆς Μονῆς ὁ Προδρομικός πολυέλεος.

Κατακλείεται ἡ ταπεινή καί ἄνευ οὐδεμιᾶς ἀξιώσεως ἀναφορά αὕτη μέ τόν χαρακτηρισμόν συγχρόνου πολιοῦ πνευματικοῦ ἀνδρός περί τοῦ Γέροντος Θεοκλήτου: «Πολυγραφότατος, λογιότατος, παραδοσιακός μοναχός, ὁ ὁποῖος μέ τά βιβλία του ἔφερε σέ ἐπαφή τούς ἐκτός Ἁγίου Ὄρους χριστιανούς μέ τήν ἀσκητικήν τοῦ Ἱεροῦ Τόπου καί ἔσωσε πολλάς ψυχάς καί προσήλκυσε πλῆθος μοναχῶν, διακονητῶν τῆς Κυρίας Θεοτόκου καί ἀεί προσευχομένων ὑπέρ πάσης ψυχῆς χριστιανῶν ὀρθοδόξων θλιβομένης τε καί καταπονουμένης καί ὑπέρ τοῦ κόσμου παντός». Αὐτή εἶναι ἡ μαρτυρία Θεοκλήτου τοῦ Διονυσιάτου, μαρτυρία ἀγάπης, αὐθεντίας, προσευχῆς, ἀκραιφνοῦς τηρήσεως τοῦ Ὀρθοδόξου δόγματος καί πιστότητος καί ἀφοσιώσεως εἰς τήν Μητέρα τοῦ Γένους τῶν Ὀρθοδόξων Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ὁ μοναχός Θεόκλητος, ὡς καί πάντες οἱ γνήσιοι καί μή περιπλανώμενοι ἐν τῷ κόσμῳ Ἁγιορεῖται πατέρες: «Τάς νύκτας ἡμέρας ἐποίει, ἐν εὐχαριστίαις καί ψαλμῳδίαις διάγων» (Μεγάλου Βασιλείου, εἰς Ματθαῖον ΝΕ΄, P.G. 58, 548-550).

Ἡ εὐχή του καί ἡ πρεσβεία του ἄς μᾶς συνοδεύουν.–