Ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος καί ἡ πνευματική εὐδοκίμηση

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπομαγνητοφωνημένη ἀντιφώνηση κατά τήν ἐπίσημη ὑποδοχή τοῦ Σεβασμιωτάτου στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου (βλ. Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος στήν πανήγυρη τοῦ Ὁσίου Εὐδοκίμου στήν Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους).
*

Πανοσιολογιώτατε Καθηγούμενε τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς, ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ π. Ἐφραίμ, χαίρομαι διότι ἦρθα πάλι στήν Ἱερά αὐτή Μονή, καί χαίρομαι διότι συνάντησα ἐδῶ καί τόν Σεβ. Μητροπολίτη Λεμεσοῦ κ. Ἀθανάσιο, ἀγαπητό ἐν Χριστῷ ἀδελφό, ὁ ὁποῖος κατάγεται ἀπό τήν πνευματική αὐτή οἰκογένεια καί διακονεῖ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ στήν μαρτυρική μας Κύπρο.

Αἰσθάνομαι ἰδιαίτερη χαρά διότι ἦρθα καί πάλι τήν Ἱερά Μονή σας. Πέρυσι τέτοια περίπου ἐποχή πού ἤμουν ἐδῶ μοῦ ἀνακοινώσατε ὅτι θά μέ προσκαλέσετε γιά τήν ἑορτή καί τήν πανήγυρη τοῦ ἁγίου Εὐδοκίμου καί χάρηκα πάρα πολύ. Ἦταν ἕνας ἄγνωστος γιά μένα ἅγιος, δέν γνώριζα τόν βίο τοῦ ἁγίου Εὐδοκίμου, γιά πρώτη φορά τόν ἄκουσα ἀπό σᾶς πέρυσι, καί μοῦ στείλατε μάλιστα τήν διήγηση τήν ὁποία συνέγραψε ὁ Ἱεροδιάκονος Μελέτιος, αὐτόπτης μάρτυς τῆς εὑρέσεως τῶν λειψάνων, καί τόν διάβασα καί ἐξεπλάγην ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖον ἐμφανίσθηκε στίς ἡμέρες μας ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος, ὄνομα τό ὁποῖο τοῦ ἔδωσαν οἱ Πατέρες. Καί χαίρομαι πάρα πολύ γιατί ἦρθα στήν πανήγυρη τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Μονῆς.

Εἴπατε προηγουμένως, μέ τήν μεγάλη ἀγάπη πού σᾶς διακρίνει καί τήν σύνεση, ἀλλά περισσότερο τήν ταπείνωση, ὅτι εἶμαι διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς Ἀρχιερεύς φυσικά πρέπει νά εἶμαι διδάσκαλος, ἀλλά εἴπατε καί ὅτι εἶμαι καί διδάσκαλος τῶν μοναχῶν. Ἐγώ θεωρῶ ὅτι εἶμαι ταπεινός μαθητής ὅλων τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί ἰδιαιτέρως τῶν Πατέρων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονται ἡσυχαστές καί νηπτικοί Πατέρες καί εἶμαι ἕνας ταπεινός προσκυνητής καί ἕνας ταπεινός μαθητής τῶν Πατέρων τοῦ Ἁγίου Ὄρους, γιατί ἐδῶ στό Ἅγιον Ὄρος συνάντησα τήν ζωντανή Παράδοση καί συνάντησα Ἁγιορεῖτες οἱ ὁποῖοι εἶναι πράγματι οἱ ζωντανοί ὀργανισμοί μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.

Μετά τίς μελέτες τίς ὁποῖες ἔκανα στό Πανεπιστήμιο, στήν Θεολογική Σχολή, ἐδῶ στό Ἅγιον Ὄρος συνάντησα πάρα πολλούς φανερούς καί ἀφανεῖς ἁγιορεῖτες μοναχούς καί χάρηκα, γιατί εἴπατε ὅτι ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος εἶναι ἀπό τούς ἀφανεῖς ἐκείνους μοναχούς πού ἐλάμπρυναν καί λαμπρύνουν καί σήμερα τό Ἅγιον Ὄρος. Γιατί πράγματι γνωρίζουμε ὅτι ὅπως ὁ ὀργανισμός τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ἐξωτερικές αἰσθήσεις τίς ὁποῖες βλέπουμε καί αἰσθανόμαστε, συγχρόνως ἔχει καί ἐσωτερικές αἰσθήσεις καί ὑπάρχουν ὄργανα καί κινήσεις μέσα στό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, τά ὁποῖα δέν μποροῦμε εὔκολα ἐμεῖς νά τά συνειδητοποιήσουμε, ὅπως εἶναι ὁ κτύπος τῆς καρδιᾶς, ὅπως εἶναι ἡ εἰσπνοή καί ἡ ἀναπνοή καί ὅλα τά ἄλλα τά ὁποῖα ἐμεῖς δέν μποροῦμε κάθε φορά νά τά παρακολουθοῦμε, ἔτσι καί μέσα στήν Ἐκκλησία καί στό Ἅγιον Ὄρος, εἶναι οἱ αἰσθήσεις ἐκεῖνες οἱ ἐξωτερικές πού φαίνονται καί ἐμεῖς χαιρόμαστε νά τίς βλέπουμε, ἀλλά ὑπάρχουν καί πνευματικές αἰσθήσεις ἐσωτερικές, οἱ ὁποῖες δίνουν τήν ζωή στήν Ἐκκλησία καί στό Ἅγιον Ὄρος. Ἕνας ἀπό αὐτούς τούς ἀφανεῖς ἦταν ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος.

Καί ὅπως διάβασα στόν βίο, δέν γνωρίζουμε –τό εἴπατε καί σεῖς προηγουμένως– οὔτε κἄν ἄν ὑπῆρξε μέχρι τότε γραμμένος μέσα στούς καταλόγους τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, δέν ἦταν γνωστό τό ὄνομα ποιός ἦταν αὐτός ὁ ἀσκητής, καί οἱ Πατέρες τήν ἡμέρα πού ἀνακάλυψαν τά χαριτόβρυτα λείψανά του εἶπαν "θά τοῦ δώσουμε τό ὄνομα Εὐδόκιμος", γιά ἕναν βασικό λόγο, ὅπως περιγράφεται στήν διήγηση, ὅτι "ηὐδόκησεν ὁ Θεός τοῦ θαυματουργεῖσαι ἐν ἡμῖν", δηλαδή ηὐδόκησεν ὁ Θεός νά ἐμφανισθοῦν τά ἱερά λείψανα.

"Ηὐδόκησεν ὁ Θεός"∙ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα, ἑνιαῖο, ἀλλά εἶναι κατ' εὐδοκίαν καί κατά παραχώρησιν, ὅπως λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ τό κατ' εὐδοκίαν καί θεωρεῖται καί εἶναι καί λέγεται "τό προηγούμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ". Δηλαδή, ὅταν ὁ Θεός δημιούργησε τόν ἄνθρωπο, τόν δημιούργησε γιά νά φθάση στήν θέωση καί νά ἑνωθῆ ἐν Χριστῷ μέ τόν Θεό, γι' αὐτό καί ἡ ἐνανθρώπηση θεωρεῖται ὅτι εἶναι τό προηγούμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Τό κατά παραχώρηση θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅλη ἡ νομοθεσία πού ὑπάρχει στήν Παλαιά Διαθήκη καί ὅλος ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον ὁ ἄνθρωπος καθαρίζεται γιά νά ἑνωθῆ μέ τόν Χριστό.

Ὁπότε, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ζώντας μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας ἑνώνεται μέ τόν Χριστό βιώνει τό μυστήριο τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, καί τό βιώνει ὡς μυστήριο τῆς θεώσεως, τότε στήν πραγματικότητα ζῆ τό προηγούμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ τό κατ' εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ὁ ἁγιασμός ἡμῶν.

Καί ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος αὐτό ἀκριβῶς ἔκανε, ἔζησε αὐτό τό κατ' εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλά ὑπάρχει καί μιά ἄλλη ἑρμηνεία, τήν ὁποία ἐσεῖς μοῦ δώσατε, ὅτι τόν ὀνόμασαν Εὐδόκιμο διότι εὐδοκίμησε στήν μοναχική πολιτεία, στήν μοναχική ζωή. Καί αὐτό εἶναι πράγματι σημαντικό. Εὐδοκίμησε, προόδευσε, πρόκοψε, ὅπως λέμε, στήν μοναχική ζωή καί πολιτεία. Εἶναι ἕνας ὅρος τόν ὁποῖον συναντᾶμε στόν ἅγιο Νικόλαο Καβάσιλα, πού μιλάει γιά τήν εὐδοκίμηση ἐν Χριστῷ. Στήν πραγματικότητα εἶναι ἡ γέννηση τοῦ ἀνθρώπου ἐν Χριστῷ ὥστε ἡ ζωή του ἀπό τό παρά φύσιν νά ὁδηγηθῆ στό κατά φύσιν καί νά φθάση στό ὑπέρ φύσιν. Εἶναι αὐτό πού ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής θά μᾶς πῆ ὅτι εἶναι ἡ πρακτική φιλοσοφία, ἡ φυσική θεωρία καί ἡ μυστική θεολογία, ἤτοι ἡ κάθαρσις, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωσις, πού εἶναι ἡ μέθοδος μέ τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος, καθαρίζεται καί ἑνώνεται ἐν Χριστῷ καί ζῆ τόν προηγούμενο σκοπό τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι ἡ κατά Χάρη θέωσή του ἐν Χριστῷ.

Γιά νά θυμηθῶ αὐτό πού ἔλεγε ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὅλος ὁ κόσμος δημιουργήθηκε γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο καί ἐκείνη νά γεννήση τόν Χριστό καί νά ἑνωθῆ ὅλος ὁ κόσμος ἐν Χριστῷ μέ τόν Τριαδικό Θεό.

Χαίρομαι διότι αὐτή ἡ Ἱερά Μονή τιμᾶ ὑπερβαλλόντως τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Ὁ ἅγιος Εὐδόκιμος εὐδοκίμησε, γιατί φυσικά ὑπῆρχε ἡ Χάρη, ἡ καθαρτική, φωτιστική καί θεοποιός ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶχε καί τίς πρεσβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Εἶμαι βέβαιος ὅτι ἀπόψε κατά τήν διάρκεια τῆς ἀγρυπνίας θά ἔχουμε ἐν μέσῳ ἡμῶν καί τόν ἅγιο Εὐδόκιμο, τόν ὁποῖον θά παρακαλέσουμε νά πρεσβεύη στόν Θεό γιά νά εὐδοκιμήσουμε καί ἐμεῖς ἐν Χριστῷ, νά ζήσουμε τό προηγούμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό κατ' εὐδοκίαν, ὥστε αὐτό πού εἶπε ὁ Πατήρ γιά τόν Χριστό, "οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ᾧ ηὐδόκησα" νά γίνη ἐν τινι μέτρῳ καί κατ' ἀναλογία καί μέ μᾶς, νά εὐδοκιμήσουμε στήν πνευματική μας ζωή, νά τελειώσουμε καλῶς τόν βίο μας καί νά ἀνοιχτοῦμε στήν οὐράνια βασιλεία.

Σᾶς εὐχαριστῶ καί πάλι γιατί μέ καλέσατε νά προστῶ αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς πανηγύρεως.