Κύριο θέμα: Θ' Θεολογικό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου - Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἡ πρόκληση τῆς Ἐπιστήμης

“Η Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπροστά στήν πρόκληση τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης” ἦταν τό θέμα τοῦ ἐνάτου θεολογικοῦ συνεδρίου, πού ὀργάνωσε ἡ Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου στήν Ἱερά Μονή Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στίς 31 Ἰανουαρίου καί 1 Φεβρουαρίου 1998. Κατά τίς δύο αὐτές ἡμέρες τά μέλη τοῦ Συνεδρίου ἄκουσαν εἰσηγήσεις εἰδικῶν ἐπιστημόνων καί συζήτησαν θέματα, πού ἔχουν διεγείρει τό ἐνδιαφέρον ὅλου του κόσμου, ὅπως ἡ ἐξωσωματική γονιμοποίηση, ἡ κλωνοποίηση, ἡ εὐθανασία καί οἱ μεταμοσχεύσεις. Τά θέματα αὐτά βρίσκονται τελευταῖα συνεχῶς στήν ἐπικαιρότητα καί ἔχουν δημιουργήσει μεγάλο “κλονισμό” στίς συνειδήσεις, ὄχι μόνο των Χριστιανῶν, ἀλλά καί ὅλων των σκεπτομένων ἀνθρώπων.

Ἡ αἴθουσα τοῦ Συνεδριακοῦ Κέντρου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος ἦταν κατάμεστη καί τίς δύο μέρες τοῦ Συνεδρίου ἀπό ἐκπαιδευτικούς, γιατρούς, νομικούς καί ἄλλους ἐνδιαφερομένους ἀπό τή Ναυπακτία καί ἀπό ἄλλα μέρη τῆς Ἑλλάδος, πού προσκλήθηκαν προσωπικά ἤ ἔμαθαν γιά τό θέμα τοῦ Συνεδρίου καί θέλησαν νά τό παρακολουθήσουν.

Κεντρικός ἄξονας τῆς θεματολογίας τοῦ Συνεδρίου ἦταν ἡ διάκριση τῶν ὁρίων μεταξύ θεολογίας καί ἐπιστήμης καί ἡ θεολογική ἀντιμετώπιση τῶν θεμάτων πού θέτει συνεχῶς καί προκλητικά, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη. Ἔτσι μέ τίς εἰσηγήσεις ἀφ’ ἑνός διασαφηνίστηκαν τά διαφορετικά εἴδη γνώσεων καί οἱ διαφορετικές μεθοδολογίες θεολογίας καί ἐπιστήμης καί ἀφ’ ἑτέρου ἔγινε ἐνημέρωση γιά τίς προόδους κυρίως τῆς γενετικῆς καί γιά τά τεράστια ἠθικά καί νομικά προβλήματα πού δημιουργοῦν αὐτές οἱ πρόοδοι στήν ἀρχή καί τό τέλος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου καί πῶς ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τίς ἀντιμετωπίζει.

Εἰσηγητές στό Συνέδριο ἦταν ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος, πού ἀνέπτυξε τό κεντρικό θέμα τοῦ Συνεδρίου: “Ὀρθόδοξη θεολογία καί ἐπιστήμη”, ὁ κ. Κωνσταντῖνος Πάγκαλος, Καθηγητής Ἰατρικῆς - Γενετικῆς, πού εἰσηγήθηκε τό ἐνημερωτικό θέμα: “Σύγχρονες ἐξελίξεις στήν βιολογία τῆς ἀναπαραγωγῆς καί στήν γενετική του ἀνθρώπου” (Ἐξωσωματική γονιμοποίηση - Κλωνοποίηση - Γενετική διαγνωστική καί παρέμβαση), ὁ κ. Ἀναστάσιος Μαρίνος, Ἀντιπρόεδρος τοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας, Διδάκτωρ Νομικῆς καί θεολόγος, πού ἀνέπτυξε μέ νομική προβληματική το θέμα: “Ἡ γενετική μηχανική καί τό δίκαιο” καί ὁ κ. Ἀνέστης Κεσελόπουλος, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πού διαπραγματεύθηκε μέ βάση τήν ὀρθόδοξη θεολογία τό θέμα: “Προκλήσεις τῆς βιοηθικῆς στό τέλος τῆς ἀνθρώπινης ζωής” (Εὐθανασία, Μεταμοσχεύσεις).

Ὁ Σεβασμιώτατος ἀνοίγοντας τό Συνέδριο τόνισε ὅτι στούς πρώτους αἰῶνες τῆς Ἐκκλησίας, ἰδιαίτερα ἀπό τόν 2ο μέχρι τόν 6ο αἰώνα, οἱ προκλήσεις προέρχονταν ἀπό τήν φιλοσοφία καί ἀφοροῦσαν τά ἐρωτήματα γιά τό ὅν καί τό εἶναι, τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο, τήν δημιουργία τοῦ κόσμου, τήν ὕπαρξη τοῦ κακοῦ κ.τ.λ.. Στίς μέρες μᾶς οἱ προκλήσεις δέν προέρχονται πλέον ἀπό τήν φιλοσοφία, ἀλλά ἀπό τήν ἐπιστήμη καί πιό εἰδικά ἀπό τήν Ἰατρική - Γενετική. Οἱ σύγχρονες ἐξελίξεις τῆς ἐπιστήμης δημιουργοῦν πολλά προβλήματα. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά ἀπαντᾶ σ’ αὐτά καί νά βοηθᾶ τούς ἀνθρώπους νά τά ἀντιμετωπίζουν. Οἱ ἀπαντήσεις τῆς πρέπει νά βγαίνουν μέσα ἀπό τήν θεολογία της - ἡ Ἐκκλησία ἔχει τόν δικό της θεολογικό λόγο - καί δέν πρέπει νά ἀσχολῆται ἁπλά καί μόνο μέ ἠθικούς δεοντολογικούς κανόνες.

Στή συνέχεια εὐχαρίστησε τούς Εἰσηγητές, τά μέλη τοῦ Συνεδρίου καί τήν ἀδελφότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, πού εἶχε ἀναλάβει τήν χορηγία καί τήν ὑλοποίηση τῆς ὀργάνωσης τοῦ Συνεδρίου. Ἰδιαίτερα εὐχαρίστησε τόν Ἡγούμενο Ἀρχιμανδρίτη π. Σπυρίδωνα Λογοθέτη, πού εἶχε τήν γενική εὐθύνη καί τόν π. Νεκτάριο Γκολιόπουλο, πού ἦταν ὑπεύθυνος γιά τήν διοργάνωση.

Οἱ εἰσηγήσεις κινήθηκαν σέ ὑψηλό ἐπίπεδο καί διακρίνονταν γιά τήν ἐπιστημονική ἀκρίβεια καί ἐνημέρωση πάνω στά τελευταῖα δεδομένα τῆς ἔρευνας, γι’ αὐτό ἔδωσαν τήν δυνατότητα νά γίνη ἕνας γόνιμος καί ἐποικοδομητικός διάλογος.

Ὁ Σεβασμιώτατος χάραξε τά ὅρια θεολογίας καί ἐπιστήμης. Περιέγραψε τήν διπλή μέθοδο γνώσεως πού ὑπάρχει στήν ὀρθόδοξη παράδοση, ἄλλη γιά τά κτίσματα καί ἄλλη γιά τόν Θεό, λόγω του ὅτι δέν ὑπάρχει καμμιά ὁμοιότητα μεταξύ Θεοῦ καί κτίσεως, σέ ἀντιδιαστολή μέ τήν Δύση ὅπου γιά τήν κτίση καί τόν Θεό ἐφαρμόζεται ἑνιαία μέθοδος γνώσεως. Ἐπίσης παρουσίασε ἑπτά θεολογικές θέσεις πάνω στό θέμα τῆς ἐνδεχόμενης κλωνοποίησης τοῦ ἀνθρώπου, οἱ ὁποῖες περιλαμβάνονται σέ ἄρθρο του, πού δημοσιεύθηκε στό προηγούμενο φύλλο τῆς “Παρέμβασης”. Ἰδιαίτερα ὑπογραμμίσθηκε τό γεγονός ὅτι, ὅποιος καί ἄν εἶναι ὁ τρόπος τῆς συλλήψεως τοῦ ἀνθρώπου, αὐτός εἶναι “κατ’ εἰκόνα Θεού”, εἶναι πρόσωπο πού ἔχει μοναδικότητα, ἐλευθερία καί ἀγάπη.

Ὁ κ. Κ. Πάγκαλος ἦταν αὐτός πού ἐνημέρωσε τούς συνέδρους γιά τίς τελευταῖες ἐξελίξεις τῆς γενετικῆς. Πληροφόρησε καί ἀπάλλαξε τούς συνέδρους ἀπό πολλά φανταστικά συμπεράσματα πού δημιουργοῦνται ἀπό τήν δημοσιογραφική ἐνημέρωση πάνω στά θέματα αὐτά. Συγχρόνως, ὅμως, ἔκανε ἁπτά τα προβλήματα πού δημιουργεῖ ἡ γενετική μηχανική, ὅπως εἶναι ἡ δημιουργία στόν σωλήνα πολλῶν ἐμβρύων, ἀπό τά ὁποῖα ἐπιλέγεται ἕνα γιά νά ἐμφυτευθῆ στήν μήτρα, ἐνῶ τά ἄλλα καταψύχονται καί ἄν δέν χρησιμοποιηθοῦν σέ ἕνα ὁρισμένο χρονικό διάστημα σκοτώνονται (ἡ μέθοδος ὅπως εἶπε βελτιώθηκε τελευταία, ὥστε νά μή συμβαίνει πλέον φόνος ἐμβρύων). Ἀνέφερε ἀκόμη τήν δυνατότητα πού ἔχει μιά γυναίκα νά ἀποκτήση μέ τήν κλωνοποίηση παιδί τελείως μόνη της, μέ τήν ἕνωση στόν σωλήνα ἑνός ὠαρίου της μέ τόν πυρήνα ἑνός κυττάρου ἀπό ἄλλο σημεῖο τοῦ σώματός της. Πάντως στόν τομέα τῆς θεραπευτικῆς ἐπεμβάσεως στόν γενετικό κώδικα ὑπάρχει ἀπό τούς γενετιστές ἡ αἰσιοδοξία, ὅτι ἡ ἰατρική τοῦ μέλλοντος θά μετατραπῆ σέ γενετική ἰατρική, ἡ ὁποία θά δώση στόν κόσμο ποιότητα ζωῆς, καθώς καί τήν μεγαλύτερη δυνατή μακροβιότητα στούς θνητούς ἀνθρώπους.

Ὁ κ. Ἄν. Μαρίνος παρουσίασε τά πολλά νομικά προβλήματα πού δημιουργοῦνται ἀπό τίς ἐφαρμογές τῆς ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης, ὅταν, γιά παράδειγμα, χρησιμοποιῆται σπέρμα ξένου ἀνδρός ἤ ὠάριο ξένης γυναικός ἤ δανεική μήτρα ἤ ἀκόμη ὅταν ἡ γυναίκα κυοφορεῖ ἔμβρυο πού δημιουργήθηκε στό σωλήνα ἀπό τήν γονιμοποίηση ὠαρίου της μέ τό καταψυγμένο σπέρμα τοῦ ἀνδρός της, ὁ ὁποῖος ἀπεβίωσε.

Ὁ κ. Ἄν. Κεσελόπουλος ἀναφέρθηκε στά μεγάλα θέματα τῆς εὐθανασίας καί τῶν μεταμοσχεύσεων. Ἡ Ἐκκλησία, εἶπε, εὔχεται γιά ἀνώδυνα καί εἰρηνικά τέλη, ἀλλά τό τέλος τῆς ζωῆς μᾶς εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Τό θέμα τῆς εὐθανασίας ὅπως εἶπε συνδέεται ἄμεσα μέ τήν οἰκονομία. Στίς “ἐξελιγμένες” κοινωνίες - ἴσως κάτω ἀπό τήν ἐπίδραση τῶν ἀσφαλιστικῶν ἑταιρειῶν - προβάλλεται ἡ εὐθανασία ὡς ἡ μέθοδος ἀπαλλαγῆς ἀπό τά ἔξοδα νοσηλείας τῶν ἀνιάτως πασχόντων. Ἡ εὐθανασία, ὅμως, γιά τήν Ἐκκλησία εἶναι φόνος. Ἐπίσης, τόνισε τήν μεγάλη ἀξία τοῦ πόνου γιά τήν πνευματική ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἴδιου του ἀσθενοῦς, ἀλλά καί τοῦ περιβάλλοντός του. Μεγάλο προβληματισμό ἐξέφρασε γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γίνονται σήμερα οἱ μεταμοσχεύσεις, γιατί ὑπάρχει προβληματισμός ὡς πρός τήν στιγμή πού ἐπέρχεται ὁ θάνατος, ὥστε ἀπό τόν δότη νά ληφθοῦν τά ὄργανα πού θά μεταμοσχευθοῦν. Ἡ Ἐκκλησία δέν ἀρνεῖται τήν δωρεά ὀργάνων γιά μεταμόσχευση, ἀρκεῖ αὐτή νά γίνεται μέ ἐλεύθερη ἀπόφαση τοῦ δότη καί νά μήν ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τόν δικό του θάνατο.

Πρέπει νά ποῦμε ὅτι στό Συνέδριο ἀκούσθηκαν ἐλεύθερα, χωρίς περιορισμούς, θεολογικές καί ἐπιστημονικές ἀπόψεις καί, παρά τίς κάποιες διαφοροποιήσεις, ὑπῆρξε σημαντική ὠφέλεια καί τῶν θεολόγων καί τῶν ἐπιστημόνων.

Οἱ κεντρικές θέσεις τοῦ Συνεδρίου, ὅπως ἀποκρυσταλώθηκαν μετά τίς εἰσηγήσεις καί τίς συζητήσεις, διατυπώθηκαν σέ κείμενο μέ τά πορίσματά του, πού δημοσιεύουμε παρακάτω.

π.Θ.Α.Β.