Κοσμᾶ Λαμπρόπουλου: Καρναβαλικά ἔθιμα καί ἐκδηλώσεις

Κοσμᾶ Λαμπρόπουλου δ.Φ. - Γυμνασιάρχου

Γιά τά ποικίλα ἔθιμα καί τίς καρναβαλικές ἐκδηλώσεις πού ὀργανώνονται σέ πολλές περιοχές τῆς χώρας μᾶς κάθε χρόνο μέχρι καί τήν Καθαρά Δευτέρα διατυπώνονται ἀπόψεις, κρίσεις, τοποθετήσεις θετικές ἤ ἀρνητικές, ὅσον ἀφορᾶ στή σκοπιμότητα καί χρησιμότητα τῆς διατήρησης τῶν ἐθίμων καί ὀργάνωσης ἀνάλογων ἐκδηλώσεων.

Στό σύντομο ἄρθρο θά καταγραφοῦν οἱ τρέχουσες ἀντιλήψεις γιά τό θέμα, θά ἀναφερθοῦν οἱ θέσεις καί τά γενικά ἐπιχειρήματα, πού ὑποστηρίζουν τά καρναβαλικά δρώμενα καί θά ἀσκηθῆ κριτική μέ βάση τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Τά ἔθιμα τοῦ καρναβάλου, ὑποστηρίζεται, ἀποτελοῦν στοιχεῖα τῆς παράδοσης, τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ, πολύτιμη κληρονομιά τοῦ παρελθόντος, πού ἔχουμε ὑποχρέωση νά τή συντηρήσουμε, νά τή διαφυλάξουμε καί νά τήν παραδώσουμε στίς ἑπόμενες γενιές. Κάθε λαός ἔχει ὑποχρέωση νά καλλιεργήση τά φολκλορικά στοιχεῖα τῆς παράδοσής του.

Μέ τίς καρναβαλικές ἐκδηλώσεις συνδέονται ποικίλες οἰκονομικές δραστηριότητες τῶν τοπικῶν κοινωνιῶν, τῶν ἐπαγγελματιῶν πού ἀσχολοῦνται μέ τήν προετοιμασία, τήν προμήθεια ὑλικῶν καί ἀπασχόληση ἐργαζομένων σέ ἐποχή μάλιστα πού ὑπάρχει ἔντονό το πρόβλημα τῆς ἀνεργίας. Αὐξάνονται οἱ πωλήσεις προϊόντων στά καταστήματα, ἐνισχύονται οἰκονομικά οἱ ἰδιοκτῆτες καταστημάτων μέ τήν αὔξηση τῶν πελατῶν, μεγαλώνει ἡ τουριστική κίνηση μέ αὐτονόητες θετικές οἰκονομικές ἐπιπτώσεις στίς τοπικές ἀγορές. Μέ τήν αὔξηση τοῦ τουρισμοῦ εὐνοεῖται ὄχι μόνο ἡ οἰκονομία, ἀλλά καί ἡ πολιτιστική ἀνάπτυξη μιᾶς περιοχῆς.

Ἐξ ἄλλου, ὑποστηρίζουν οἱ θιασῶτες τοῦ καρναβάλου, μέ τίς ἀνάλογες ἐκδηλώσεις προσφέρεται ψυχαγωγία στό λαό, ἄφθονο γέλιο, στοιχεῖα ἀπαραίτητα στούς ἀνθρώπους τῆς σημερινῆς ἰδιαίτερα ἐποχῆς μέ αὐξημένα προβλήματα, πού ἐπιτείνουν τό καθημερινό ἄγχος.

Εἶναι γεγονός ὅτι τά ἀνάλογα ἔθιμα ἔχουν μεταφερθῆ ἀπό τό ἀπώτατο ἱστορικό παρελθόν καί συνδέονται μέ εἰδωλολατρικές γιορτές τῆς προχριστιανικῆς ἐποχῆς, πού τελοῦνταν στήν ἀρχαία Ἑλλάδα πρός τιμήν τοῦ Διονύσου μέ μεταμφιέσεις καί ἄλλα ἠθικά ἔκτροπα πού προσέλαβαν κατά τήν εἰδωλολατρική ἐποχή θρησκευτικό καί λατρευτικό χαρακτήρα.

Ἡ Ἐκκλησία μας σέ ὅλες τίς ἐποχές ἔχει καταδικάσει τά εἰδωλολατρικά ἔθιμα. Κανόνες Συνόδων καί κείμενα Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ἐπισημαίνουν τούς κινδύνους, πού διατρέχουν οἱ Χριστιανοί ἀπό τά παγανιστικά δρώμενα. Ὁπωσδήποτε πάντως πρόκειται γιά νοσηρά στοιχεῖα τῆς λαϊκῆς μας παράδοσης, πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τό πνεῦμα καί τό νόημα τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ ἠθική καταδίκη των καρναβαλικῶν ἐκδηλώσεων ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μᾶς εἶναι δικαιολογημένη, δεδομένου ὅτι μέ αὐτές εὐνοοῦνται καί εὐκολύνονται ἠθικές παρεκτροπές, ἰδιαίτερά της νεολαίας, ὅσο καί ἄν ὑποστηρίζεται ὅτι ψυχαγωγοῦν ἁπλά χωρίς νά παρασύρουν σέ ἀνήθικη ζωή.

Γιά τήν Ἐκκλησία μᾶς τό ζητούμενο γιά τόν ὀρθόδοξο Χριστιανό εἶναι ἡ ἐντιμότητα, ὁ καλός χαρακτήρας, ὁ ἁγιασμός τῶν ψυχῶν, ἡ ἀποφυγή παγίδων πού ἐξωθοῦν στήν ἀνηθικότητα. Ἡ ζωή τῶν ὀρθοδόξων Χριστιανῶν καταξιώνεται μέ τήν προοπτική της αἰωνιότητος. Ὅλη ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη ὑποτάσσεται στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀγώνας κατά τῆς ἁμαρτίας γιά τήν χαλιναγώγηση τῶν ἐνστίκτων μέ στόχο τόν ἁγιασμό τῶν πιστῶν εἶναι ἡ βασική ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἐκφράζεται στήν Ἁγία Γραφή καί στά συγγράμματα τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας.

Μέτρο ἀξιολόγησης κάθε ἀνθρώπινης δραστηριότητος εἶναι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Ἄν παραβιάζονται ἤ κινδυνεύουν νά παραβιασθοῦν οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ, γιά ψυχική καθαρότητα, σωματική ἁγνότητα καί γενικά ὀρθόδοξο ἦθος, κανένα πρόσχημα, ἤ δικαιολογία, ἤ λογικοφανές ἐπιχείρημα γιά στήριξη τῶν “καρναβαλικών” δέν γίνεται δεκτό ἀπό τήν Ἐκκλησία.

Δέν εἶναι ὑπερβολή νά ὑποστηριχθῆ ὅτι ὀργανωμένες καρναβαλικές ἐκδηλώσεις, ὅπως αὐτές στήν πόλη τῶν Πατρών, ἐγκυμονοῦν πολύ σοβαρούς ἠθικούς κινδύνους γιά νεαρά ἰδιαίτερα ἄτομα μέ τίς παράξενες μεταμφιέσεις καί τίς τολμηρές, ἄσεμνες, ἀνήθικες σκηνές, πού προσβάλλουν τό κοινό αἴσθημα καλαισθησίας καί ἠθικῆς εὐαισθησίας. Εἶναι γεγονός ἄλλωστε ὅτι δημιουργοῦνται πολλές προστριβές καί συγκρούσεις μεταξύ γονιῶν καί παιδιῶν, πού ἀπαιτοῦν νά συμμετέχουν στά καρναβάλια.

Φαίνεται δέ ὅτι συντεχνίες ἐπαγγελματιῶν, ἤ δημοτικές ἀρχές ὀργανώνουν παρόμοιες ἐκδηλώσεις, πού ἐνδεχομένως ἐξυπηρετοῦν τά οἰκονομικά τους συμφέροντα μέ τήν αὔξηση τῆς τουριστικῆς κίνησης. Εἶναι ὡστόσο ἀπαράδεκτο νά διατίθενται τεράστια ποσά ἀπό δημοτικές ἀρχές γιά τά “καρναβαλικά”, πού θά μποροῦσαν νά καλύψουν ἄλλες ἐπείγουσες ἀνάγκες, π.χ. τή βελτίωση τῶν δρόμων καί πεζοδρομίων στήν Πάτρα, πού βρίσκονται σέ κακή κατάσταση.