Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Τεχνολογία πίστη καί θαύματα

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ὁ τρόπος πού ἀντέδρασε ἕνας δημοσιογράφος, σέ πολιτική τηλεοπτική ἐκπομπή, γιά ἀπόψεις τοῦ κ. Χριστόδουλου Πρωτοπαπᾶ, προέδρου τοῦ Ἑλληνικοῦ Διαστημικοῦ Ὀργανισμοῦ, ὁ ὁποῖος σέ παλαιότερες ἀναρτήσεις του στό διαδίκτυο ἐξέφρασε τήν πίστη του σέ θαύματα τοῦ ὁσίου Πορφυρίου, εἶναι ἡ ἀφορμή γιά ὅσα θά σημειώσουμε παρακάτω.

Θά περιγράψουμε τήν ψευδῆ εἰκόνα τοῦ κόσμου, πού διαχέεται μέσα στήν κοινωνία ἀπό τά Μ.Μ.Ε. καί λειτουργεῖ ὡς προβολέας προτύπων ζωῆς καί ὡς ὑποβολέας ἀπόψεων γιά τήν ζωή, τόν κόσμο καί τήν πίστη πρός τόν Θεό. Θά δοῦμε πῶς ἡ πληθωρική μετάδοση (μετά ἀπό σχετική ἐπεξεργασία) τῆς δημοσιογραφικῆς πληροφορίας λειτουργεῖ ὡς ἕνας πειρασμός γιά τόν κόσμο, ἰδιαίτερα γιά τούς «εἰσαγωγικούς στήν πίστη», οἱ ὁποῖοι βομβαρδίζονται ἀπό πληθώρα κοσμικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν εἰδήσεων. Διαρκῶς ὁ κόσμος εἰσέρχεται σέ πειρασμό, προκαλεῖται νά ξεχάσῃ τό πραγματικό νόημα τῆς ζωῆς του, νά βυθιστῇ στήν σαρκική ζωή, νά χάσῃ τήν ἀναπνοή τῆς ψυχῆς του, πού εἶναι ἡ πίστη στόν Θεό τῶν Πατέρων του. Ἐκεῖνο ὅμως πού θέλει ἰδιαίτερη ἐπισήμανση, ἀπό τήν δική μας ἐκκλησιαστική πλευρά, εἶναι ὅτι ὁ κόσμος στίς μέρες μας «πειράζεται» ὄχι μόνον ἀπό κοσμικά δημοσιεύματα, ἀλλά καί ἀπό «πνευματικά», ἀπό κείμενα πού οἱ πολλοί «οὐ δύνα[νται] βαστάζειν ἄρτι», διότι τούς ὑπερβαίνουν καί κατά συνέπεια δέν τούς ἀγγίζουν ἤ καί τούς προκαλοῦν, μέ ἀποτέλεσμα ὁρισμένοι ἐξαιτίας τους νά παρεκκλίνουν στήν ἀδιαφορία ἤ ἀκόμη καί στήν ἀποστροφή πρός ὅλη τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία μπορεῖ νά τούς ὁδηγήσῃ σταδιακά στήν τελεία ἀπομάκρυνση ἀπό τήν ζωή της.

Ὅταν βέβαια αὐτά τά «πνευματικά» δημοσιεύματα (μέ ὑπερβολή συνήθως προφητολογίας καί θαυματολογίας) διαβαστοῦν ἀπό ἀδιάφορους ἤ καί προκατειλημμένους δίνουν ἐπιπλέον πλούσιο ὑλικό γιά χλευασμούς, πού δέν ἀξίζει ἡ πίστη στόν Λόγο καί Θεό πού ἔγινε «σάρξ καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν».

Ἄς ἔλθουμε ὅμως στόν κ. Χρ. Πρωτοπαπᾶ ὁ διορισμός τοῦ ὁποίου ὡς προέδρου τοῦ ΕΛΔΟ (Ἐλληνικοῦ Διαστημικοῦ Ὀργανισμοῦ), προκάλεσε ἔντονη κριτική, πού ἔφτασε (γιά νά εἶναι ἀποδοτική) μέχρι τόν χλευασμό τῶν θρησκευτικῶν του πεποιθήσεων. Πρέπει νά ποῦμε, βέβαια, ὅτι ἡ χλευαστική κριτική στίς παλαιότερες ἀναρτήσεις του στό διαδίκτυο, μέ θρησκευτικό περιεχόμενο, δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ τήν ἐπάρκειά του γιά τήν θέση τοῦ ἐπικεφαλῆς τοῦ διαστημικοῦ προγράμματος τῆς πατρίδος μας. Δέν ἔχουμε ἐμεῖς τήν δυνατότητα νά ἐπιβεβαιώσουμε τήν ἐπάρκειά του ἤ νά τήν κρίνουμε, ἀλλά στό βιογραφικό του διαβάζουμε ὅτι διετέλεσε πρόεδρος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης Δορυφορικῶν Ὀργανισμῶν καί ὅτι εἶναι μέλος τῆς εἰδικῆς τετραμελοῦς παγκόσμιας ἐπιτροπῆς τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν γιά τίς τηλεπικοινωνίες ἔκτατης ἀνάγκης. Ἄρα δέν εἶναι ἕνας τυχαῖος ἄνθρωπος. Οἱ κριτικές καί οἱ χλευασμοί πού δέχθηκε καταλαβαίνουμε ὅτι σχετίζονται μέ τόν τρόπο πού κλήθηκε νά ὑπηρετήσῃ σ’ αὐτήν τήν θέση, δηλαδή σχετίζονται μέ τούς λόγους παραίτησης τοῦ προκατόχου του κ. Σταμάτη Κριμιζῆ, διαπρεποῦς ἐπιστήμονα τῆς NASA μέ παγκόσμια προβολή.

Ἐπιχειρεῖται, λοιπόν, (γιά πολιτικούς κυρίως λόγους) ἡ ἀποκαθήλωση τῆς εἰκόνας τοῦ κ. Χρ. Πρωτοπαπᾶ, ὡς ἱκανοῦ στήν τεχνολογία, τήν ἐπιστήμη καί τήν ἐπιχειρηματικότητα. Ἡ δημοσιογραφική ἐπιχείρηση ἀποκαθήλωσης ἐκμεταλλεύτηκε (και ἐκμεταλλεύεται) τήν δημοσιοποιημένη ἀπό τόν ἴδιο πίστη του καί τόν θαυμασμό του γιά τόν ὅσιο Πορφύριο τόν Καυσοκαλυβίτη. Μέ λίγα λόγια, σύμφωνα μέ τίς χλευαστικές κριτικές, θεωρήθηκε ἀνάρμοστο ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ διαστημικοῦ ὀργανισμοῦ νά πιστεύῃ σέ θαύματα ἁγίων. Οἱ διατυπώσεις τῶν δημοσιογράφων καί οἱ ποικίλοι σχολιασμοί σχετικῶν καί ἀσχέτων μέ τό θέμα σχηματοποιεῖ τήν ἑξῆς ἄκρως ἀντιδραστική ἄποψη: Ἄνθρωπος πού πιστεύει στόν Θεό καί στά θαύματα ἁγίων δέν ἐπιτρέπεται νά καταλαμβάνῃ τέτοια θέση.

Τό μόνο πού δέν εἶπαν εἶναι, ὅτι αὐτοί πού πιστεύουν στόν Θεό θά πρέπει νά ἀποκλείονται ἀπό σπουδές σέ θετικές ἐπιστῆμες, κάτι πού προφανῶς θά ἀπαιτοῦσε τήν προσκόμιση κάποιου πιστοποιητικοῦ θρησκευτικῶν φρονημάτων. Κι ἄν εἶναι εἰλικρινεῖς οἱ χλευαστές θά πρέπει νά προχωρήσουν καί λίγο παρά πέρα. Θά πρέπει, ὅπως ὁ Ἰουλιανός ὁ Παραβάτης, νά ἀπαγορεύσουν στούς πιστούς Χριστιανούς τήν σπουδή καί τήν μελέτη τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, καθώς καί ὅλων τῶν παλαιῶν καί τῶν νεωτέρων φιλοσόφων.

Μέ αὐτά πού σημειώνουμε θέλουμε νά δείξουμε τήν βραχύτητα τῆς ἀντιλητικῆς ἱκανότητας κάποιων πού ἐκφέρουν δημόσιο λόγο, οἱ ὁποῖοι δέν κατανοοῦν τίς λογικές συνέπειες ὁρισμένων κριτικῶν τους, τίς ὁποῖες μάλιστα συνδέουν μέ ἀνεπίτρεπτους χλευασμούς.

Στήν προκειμένη περίπτωση, ἄν τό καταλαβαίνουν καλά οἱ χλευαστές κριτικοί, θεωροῦν ὅτι, ἄν ἕνας εἶναι ἱκανός στήν ἐπιστήμη καί τήν τεχνολογία, τότε δέν εἶναι δυνατόν νά ἔχῃ ἁπλή πίστη στόν Θεό καί εὐλάβεια στούς ἁγίους. Ἡ παραπάνω διατύπωση (σύμφωνα μέ τήν μαθηματική λογική) εἶναι συνεπαγωγή καί εἶναι ἰσοδύναμη μέ τήν διατύπωση: ἄν ἕνας ἔχη ἁπλή πίστη στόν Θεό καί εὐλάβεια στούς ἁγίους, τότε δέν εἶναι δυνατόν νά εἶναι ἱκανός στήν ἐπιστήμη καί τήν τεχνολογία. Αὐτό ὅμως εἶναι κραυγαλέος ρατσισμός καί ψηλαφητός σκοταδισμός.

Πῶς ὅμως αὐτός ὁ σκοταδισμός θεωρεῖται «φωταδισμός» ἀπό κάποιους «διανοουμένους τῆς καθημερινότητας»; Αὐτό ἐξηγεῖται ἄν προσέξουμε τήν εἰκόνα τοῦ κόσμου πού μᾶς δίνουν οἱ δημοσιογράφοι ἀπό τά Μ.Μ.Ε..

Ἀπό τήν διαρκῆ πληροφόρηση, ἀπό τίς εἰδήσεις γιά κάθε πράξη τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου, τῶν ἡγετῶν, τῶν «διασήμων», τῶν ἐγκληματιῶν, τῶν τρομοκρατῶν, ἀλλά καί τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων πού «ἐκ συναρπαγῆς» ἤ ἀδυναμίας διαχειρίσεως τῶν δυσχερῶν περιστάσεων τοῦ βίου τους γίνονται αὐτουργοί νομικά κολάσιμων πράξεων, σχηματίζεται μιά εἰκόνα τοῦ κόσμου, πού μοιάζει μέ προθάλαμο τῆς Κολάσεως, ὅπου ἡ ἀνομία δείχνει νά ἔχῃ γίνει συνήθεια, ἡ ἁμαρτία δικαίωμα, ἡ διαστροφή τοῦ φυσικοῦ νομικά κατοχυρωμένη ἐπιλογή.

Πρέπει νά ποῦμε ὅτι ὅλη ἡ πληροφόρηση, πού διαχέεται στήν κοινωνία μέσω τῶν Μ.Μ.Ε., δέν ἐκφράζει τήν πλειονότητα τῶν ἀνθρώπων, δέν ἐκφράζει τήν κοινωνία στό σύνολό της, ὄχι μόνο στήν Ἑλλάδα, ἀλλά σέ ὅλο τόν κόσμο. Περιγράφει μόνο μιά σκοτεινή πλευρά τῆς κοινωνίας, πού ἀποτελεῖ μειονότητα, ἡ ὁποία ὅμως ὡς μειονότητα ἔχει, ὅπως δείχνουν τά πράγματα, τήν ἰδιαίτερη «μέριμνα» τῶν Μ.Μ.Ε., μάλλον γιατί προκαλεῖ τηλεθέαση.

Ὅμως, ἡ προβολή ὅλου αὐτοῦ τοῦ σκότους δημιουργεῖ στήν κοινωνία ἕνα ἰδιαίτερο ψυχολογικό καί πνευματικό κλίμα. Γεμίζει τίς ψυχές μέ σύννεφα σκοτεινῶν λογισμῶν. Παρουσιάζει τήν μειονότητα σάν νά εἶναι ἡ πλειονότητα. Δημιουργεῖ νοοτροπία. Διδάσκει τρόπο ζωῆς. Ἀποτελεῖ ἀκόμη «ἐκπαιδευτικό ὑλικό». Μεταδίδει τήν «παιδεία» τῆς διαφθορᾶς τοῦ ἀνθρωπίνου εἴδους. Ἀδρανοποιεῖ τά ἠθικά κριτήρια. Μαθαίνει τήν λογική νά λειτουργῇ μέ δεδομένη τήν ἀδράνεια τῆς συνείδησης. Ἔτσι καθιστᾶ τούς ἀνθρώπους, πού αἰχμαλωτίζονται ἀπό τήν διακινούμενη πληροφόρηση, ἀνίκανους νά ἀκούσουν λόγο ὑγιῆ, πρό παντός νά ἀκούσουν λόγο πίστεως. Τούς «παιδαγωγεῖ» (χωρίς ἐπί τούτου μαθήματα, ἁπλῶς μεταδίδοντας «ἀλλότριο πνεῦμα») στό νά ἀντιστέκονται σέ λόγο πού λαμβάνει ὡς δεδομένες θεολογικές ἀρχές τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας.

Σ’ αὐτό τό σημεῖο θά σταθοῦμε, καί θά κλείσουμε, μέ κάποια πράγματα πού ἀφοροῦν τόν διακινούμενο (μέ κάθε μέσο) ἐκκλησιαστικό λόγο.

Ἡ εἴσοδος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λόγου στό ραδιόφωνο, τήν τηλεόραση καί τό διαδίκτυο εἶναι ἀναμφίβολα εὐλογία, ἀλλά εἶναι καί πειρασμός. Μιλώντας γιά πειρασμό δέν ἔχουμε στόν νοῦ μας μόνον αἱρετικούς ἤ ἀποσχιστικούς λόγους, ἀλλά καί πνευματικές διδασκαλίες πού ἀπαιτοῦν προϋποθέσεις γιά νά ἀκουστοῦν, διότι κάνουν καθ’ ὑπερβολήν χρήση, ὡς ἀποδεικτικοῦ ὑλικοῦ, θαυμάτων, καθώς καί προφητειῶν γιά τήν ἔκβαση τῶν σύγχρονων πολιτικῶν καί ἐθνικῶν πραγμάτων. Ὁ ἅγιος Νικήτας ὁ Στηθᾶτος, πάντως, δημοσιεύοντας «τῶν θείων ὕμνων τούς ἔρωτες» τοῦ πνευματικοῦ του πατρός ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, γνωρίζοντας τήν ἀσθένεια τοῦ σαρκικοῦ ἀνθρώπου, ἀναγκάσθηκε νά γράψῃ εἰσαγωγή γιά τό πῶς καί ποιοί μποροῦν νά τούς διαβάσουν, χωρίς νά ὑποστοῦν πνευματική βλάβη.

Στήν ἐποχή μας χρειάζεται μεγάλη διάκριση ἡ ἐκφορά τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λόγου. Δέν λέγονται ὅλα σέ ὅλους. Εἶναι βασική ἀλήθεια ὅτι ἡ «σὰρξ ἐπιθυμεῖ κατὰ τοῦ πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμα κατὰ τῆς σαρκός· ταῦτα δὲ ἀντίκειται ἀλλήλοις» (Γαλ. 5,17). Καί ὅτι γιά νά ἀκούσῃ κανείς μυστικές ἐμπειρίες καί ἀποκαλύψεις θεοπτῶν ἁγίων πρέπει πρίν τήν ἀκρόαση «τήν πρόσυλον ἀπό ψυχῆς ἁμαρτίαν μισῆσαι» (Νικήτας Στηθάτος). Ἄν δέν ὑπάρχη αὐτή ἡ προϋπόθεση βάζουμε τόν κόσμο στόν πειρασμό τῆς ἀπόρριψης τοῦ λόγου, ἀφοῦ δέν ἔχει τήν παιδεία γιά νά τόν «βαστάσῃ».

Γενικά, ὁ δημόσιος λόγος τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τήν τηλεόραση, τό ραδιόφωνο ἤ τό διαδίκτυο πρέπει νά διατυπώνεται λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψιν τούς «ἀμυήτους». Εἶναι λόγος «ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς», ὄχι ποιμαντική καθοδήγηση γιά προχωρημένους. Εἴδαμε ἄλλωστε πῶς ἡ ὁμολογημένη πίστη στά θαύματα τοῦ ἁγίου Πορφυρίου ἀπό ἕνα τεχνολόγο ἐπιστήμονα κίνησε τόν χλευασμό ἀπό τούς ὑπερόπτες ἀμυήτους.