Κύριο ἄρθρο: Ἄσκηση καί ἱεραρχία 

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δεῖτε τήν ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου ΕΔΩ

Μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἀξιωθήκαμε νά φθάσουμε στήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τήν εὐλογημένη, πραγματικά, αὐτήν περίοδο.

Ἀπό αὔριο ἀρχίζει ἡ Καθαρά Ἑβδομάδα, πού εἶναι μία ἑβδομάδα, ὥστε μέ τόν ἀγώνα καί τήν προσπάθεια, κυρίως μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, νά καθαρισθῆ ἡ καρδιά μας, γιά νά ἀξιωθοῦμε τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα νά ἑορτάσουμε καί νά προσκυνήσουμε τά Πάθη, τόν Σταυρό καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Μέ τήν σημερινή ἀκολουθία ἀρχίζει ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Σήμερα τελέσαμε τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ, ὁ ὁποῖος λέγεται Κατανυκτικός Ἑσπερινός, γιατί τά τροπάρια τά ὁποῖα ψάλλουμε εἶναι κατανυκτικά.

Κάθε Κυριακή τό ἀπόγευμα τώρα τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς θά ἔχουμε τήν δυνατότητα σέ αὐτόν τόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, νά συμμετέχουμε στόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό, μέχρι καί τήν Ε΄ (Πέμπτη) Κυριακή τῶν Νηστειῶν. Ἔχουν καθορισθῆ οἱ πατέρες-Ἱεροκήρυκες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας γιά νά ὁμιλοῦν μέ ἕνα σύντομο κήρυγμα.

Ἐφέτος ἔχουμε καθιερώσει νά ἀσχοληθοῦμε μέ τό θέμα τῆς ἀσκήσεως, γιά τό τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἄσκηση μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ὁ καθένας θά ἀναπτύσση μέ τόν δικό του τρόπο μιά ἰδιαίτερη πλευρά τοῦ θέματος αὐτοῦ.

Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σημαντικό νά λέγεται, διότι τίποτα δέν γίνεται ἀπροϋποθέτως μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅπως καί γενικότερα ὅ,τι κάνει κανείς στήν ζωή του χρειάζεται νά ὑπάρχη προϋπόθεση. Γιά νά ἀποκτήση κανείς τήν ἀνθρώπινη γνώση καί σπουδή προϋπόθεση εἶναι ὁ ἀγώνας, ἡ ἄσκηση, ἡ προσπάθεια τήν ὁποία θά καταβάλη, προκειμένου νά ἀποκτήση τήν ἀνθρώπινη γνώση. Αὐτό ἀκριβῶς γίνεται καί μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Τίποτα δέν γίνεται ἀπροϋποθέτως. Εἶναι ἡ ἀνάγκη αὐτό νά λέγεται σήμερα γιατί, ὅσο περνᾶ ὁ καιρός τόσο καί περισσότερο ἀκούγονται διάφοροι πού ὁμιλοῦν καί κηρύττουν μέσα στήν Ἐκκλησία ἐν ὀνόματι τῶν Ἐπισκόπων, ἐν ὀνόματι γενικότερα τοῦ Χριστοῦ, καί ἰσχυρίζονται ἀπόψεις πού εἶναι ἀκατανόητες καί ἀπαράδεκτες ἀπό ἐκκλησιαστικῆς ἀπόψεως. Ὁμιλοῦν, γιά παράδειγμα, γιά τήν χαρά, ὁμιλοῦν γιά τόν γάμο, ὁμιλοῦν γιά τήν χριστιανική ζωή, ὁμιλοῦν γιά τήν θεία Λειτουργία, γιά τήν θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά αὐτό τό κάνουν ἐντελῶς συναισθηματικά καί ἀνθρώπινα, ἐντελῶς ἐξωτερικά. Ὅμως δέν μπορεῖ νά ὁμιλῆ κανείς γιά τά θέματα αὐτά παραθεωρώντας τήν ἄσκηση. Ἄρα ἡ ἄσκηση εἶναι ἀπαραίτητη μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας.Τό θέμα, τό ὁποῖο μέ μεγάλη συντομία θά παρουσιάσω στήν ἀγάπη σας σήμερα, ἔχει ἀνακοινωθῆ, εἶναι: «Ἄσκηση καί ἱεραρχία».

1. Τί εἶναι ἡ ἄσκηση

Ὁμιλώντας γιά ἄσκηση ἐννοοῦμε τήν γυμναστική, τήν ἐκγύμναση τῆς λογικῆς καί τοῦ σώματος καί αὐτό εἶναι ἀπαραίτητο γιά ὅλους. Γιά παράδειγμα, ὁ ἀθλητής γιά νά ἐπιτύχη τά μεγάλα ρεκόρ πρέπει νά κάνη πολύ μεγάλη ἄσκηση καί γυμναστική, νά ἀσκῆται ἐπί πολλές ὧρες τήν ἡμέρα. Καί ἄν θέλη νά συμμετάσχη στούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες, τότε χρειάζεται ὁπωσδήποτε ὀκτώ ὧρες τήν ἡμέρα νά γυμνάζεται κάτω ἀπό τήν καθοδήγηση ἑνός ἱκανοῦ καί πεπειραμένου προπονητοῦ.

Ὁ στρατιώτης προκειμένου νά ἐπιτύχη στόν ἀγώνα τόν ὁποῖο κάνει καί νά ἐπιφέρη καρπούς καί ἀποτελέσματα, γιά νά διατηρήση τήν ἀκεραιότητα τῆς πατρίδας μας, πρέπει καί ἐκεῖνος νά ἀσκῆται καθημερινῶς μέ τά γυμνάσια, ὥστε νά ἀποκτήση τήν ἱκανότητα νά ἀντιμετωπίση τά προβλήματα πού θά ἀνακύψουν.

Ὁ ἐπιστήμονας προκειμένου νά ἀποκτήση τήν ἀνθρώπινη γνώση, καί κυρίως ὁ ἐρευνητής, πρέπει νά παραμείνη πολλές ὧρες στά ἐργαστήρια γιά νά κάνη ἔρευνα πού θά βοηθήση τούς ἀνθρώπους καί θά τούς ἀπαλλάξη ἀπό κάποιες ἀσθένειες πού ἔρχονται στήν ζωή μας.

Ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ Χριστιανός πρέπει νά ἀσκῆται. Τό βλέπουμε αὐτό διάχυτα μέσα στήν Ἁγία Γραφή καί σέ ὅλη τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Β΄ Τιμ. β΄, 5). Ἐδῶ πρόκειται περί πνευματικῆς ἀθλήσεως. Καί ἀναφέρει παραδείγματα ἀπό τόν ἀθλητή, ὁ ὁποῖος πρέπει νά ἀγωνιστῆ νομίμως γιά νά ἀνταποκριθῆ στό ἔργο τό ὁποῖο ἐπιτελεῖ.

Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός εἶπε στούς Ἀποστόλους: «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καί ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμέ ἀθετεῖ» (Λουκ. ι΄, 16). Ἐκεῖνος πού ἀκούει ἐσᾶς, δηλαδή αὐτά πού θά διδάσκετε, ἐκεῖνος ἀκούει ἐμένα, καί ἐκεῖνος πού ἀθετεῖ ἐσᾶς, θά ἀθετήση ἐμένα. «Ἐάν ἀγαπᾶτέ με, τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσατε» (Ἰω. ιδ΄, 15). Αὐτή εἶναι μία καθημερινή ἄσκηση τήν ὁποία κάνουμε, γιά νά τηροῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στήν ζωή μας.

Ὁπότε, ὅταν μιλᾶμε γιά ἄσκηση, ἐννοοῦμε τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἔχουμε μπροστά μας τόν Χριστό ὁ Ὁποῖος μᾶς φανέρωσε τήν ἀλήθεια, εἶναι τό πρότυπο μας, εἶναι τό ἀρχέτυπο τῆς δημιουργίας μας, εἶναι ἐκεῖνος πού μᾶς ἀναδημιούργησε, ὁ Ὁποῖος ἐνηνθρώπησε, μᾶς ἔδωσε ἐντολές τί πρέπει νά κάνουμε καί πῶς πρέπει νά ἐφαρμόσουμε αὐτές τίς ἐντολές. Αὐτή ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἄσκηση μέσα στήν Ἐκκλησία μας.

2. Τί εἶναι ἡ ἱεραρχία

Ἡ λέξη ἡ ἱεραρχία σημαίνει ὅτι ὑπάρχει μία διαβάθμιση, μία ἱεράρχιση τῶν ἔργων τά ὁποῖα ἐπιτελοῦμε, μία ἱεράρχηση τῶν διαφόρων ἀξιῶν καί κατηγοριῶν. Παντοῦ σέ ὅλα τά στρώματα της κοινωνίας ὑπάρχει μία ἱεράρχηση, ὅπως καί στόν στρατό ὑπάρχουν οἱ ἀξιωματικοί μέ διάφορους βαθμούς, καί οἱ στρατιῶτες. Ἄρα λέμε ὅτι στόν στρατό ὑπάρχει μία ἱεραρχία, δέν μπορεῖ κανείς νά κάνη ὅ,τι θέλει. Μέ αὐτήν τήν ἔννοια, λοιπόν, ἡ ἱεραρχία εἶναι μία διαβαθμισμένη ὀργάνωση, ἡ ὁποία δομεῖται σέ ἀνώτερους καί κατώτερους στρατιωτικούς. Αὐτό σημαίνει ἱεραρχία.

Συνήθως σήμερα ὅταν μιλᾶμε γιά ἱεραρχία στήν Ἐκκλησία, ὁ νοῦς μας πηγαίνει στήν συνάντηση ὅλων τῶν Μητροπολιτῶν πού γίνεται γιά νά λύσουν διάφορα θέματα, ἡ σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, ἀλλά δέν εἶναι μόνο αὐτό ἱεραρχία, εἶναι αὐτό πού εἶπα προη-γουμένως, ἡ διαβάθμιση τῆς κλίμακος πού δομεῖται σέ ἀνώτερους καί κατώτερους.

Φυσικά θά ὁμιλήσω στήν συνέχεια γιά τήν ἱεραρχία, ἔχοντας ὑπ’ ὄψη μου αὐτά πού ἔγραψε ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὁ μεγάλος αὐτός ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ὁποῖος, μεταξύ τῶν ἄλλων ἔργων, ἔχει γράψει καί δύο κείμενα πού τά τιτλοφορεῖ τό ἕνα «περί οὐρανίου ἱεραρχίας», πού παρουσιάζει τήν ἱεραρχία πού ὑπάρχει στόν οὐράνιο κόσμο, τούς ἀγγέλους, καί τό ἄλλο «περί ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας», ὅτι δηλαδή καί μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει μία ἱεραρχία.

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης ὅταν μιλᾶ γιά τήν ἱεραρχία, λέγει ὅτι ἱεραρχία εἶναι μία ἱερή πολιτεία, ἡ ὁποία λειτουργεῖ ἱεραρχικῶς καί θεαρχικῶς. Πρῶτα-πρῶτα λετουργεῖ ἱεραρχικῶς, δηλαδή ὑπάρχει μία διαβάθμιση, αὐτό πού εἶπα προηγουμένως. Στήν οὐράνια ἱεραρχία ὑπάγονται οἱ ἄγγελοι καί οἱ ἀρχάγγελοι, καί στήν ἐκκλησιαστική ἱεραρχία εἶναι ἡ διάκριση μεταξύ τῶν πιστῶν καί τῶν Κληρικῶν. Κάτω ἀπό τούς κληρικούς εἶναι οἱ πιστοί τῆς Ἐκκλησίας σέ διάφορες κατηγορίες, εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι καθαίρονται, φωτίζονται καί τελειοῦνται. Καί κάτω ἀπό τούς πιστούς ὑπάρχουν οἱ τάξεις τῶν κατηχουμένων.

Ὑπάρχει, δηλαδή, μία ἱεραρχία, εἶναι ἡ ἱερά πολιτεία, τό «θεῖο κάστρο», τό ὁποῖο λειτουργεῖ ἱεραρχικῶς, ἀλλά ταυτόχρονα λειτουργεῖ καί θεαρχικῶς. Θεαρχικῶς σημαίνει ὅτι εἶναι ὁ Θεός ὁ ὁποῖος ἔβαλε αὐτήν τήν τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία, φυσικά ἀνάλογα μέ τό πῶς ἀνταποκρίνονται καί οἱ ἄνθρωποι στήν ἐνέργειά Του.

Ἄρα ὁ Θεός ὁ ἴδιος εἶναι ἡ θεαρχία, εἶναι ἡ ἀρχή τῆς θεώσεως ὅλων ἐκείνων πού εἶναι μέσα στήν Ἐκκλησία καί ἀνταποκρίνονται σέ αὐτό τό ἔργο. Ὁ Θεός, λέγει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, εἶναι τό «θεοπρεπές κάλλος», εἶναι ἡ θεοπρέπεια, εἶναι ἡ ὀμορφιά αὐτή πού «μεταδίδει ἀπό τό φῶς του σέ κάθε ὄν κατά τήν ἀξία του».

Νά σκεφθῆτε τόν ἥλιο, ὁ ὁποῖος ἔχει τήν λάμψη, τήν ὀμορφιά του καί στέλνει τίς ἀκτίνες του καί ὁ καθένας κατά ἀναλογία παίρνει τό φῶς ἀπό τόν ἥλιο. Στήν ἐκκλησιαστική, ὅμως, ἱεραρχία ὁ Θεός εἶναι ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης καί ἔχει τό «θεοπρεπές κάλλος».

3. Τά «μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως»

Ἀπό τά προηγούμενα φαίνεται ὅτι ἱεραρχία εἶναι «μιά εἰκόνα τῆς θεαρχικῆς ὡραιότητος, ἡ ὁποία (θεαρχική ὡραιότητα) τελεῖ τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεώς της καί τά τελεῖ μέ ἱεραρχικές τάξεις καί μέ ἐπιστῆμες».

Ἐδῶ ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία αὐτή ἡ φράση τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, ὅτι ἡ ἱεραρχία εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς θεαρχικῆς ὡραιότητος ἡ ὁποία τελεῖ τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεώς της.

Σήμερα ἐμεῖς μιλοῦμε γιά μυστήρια καί ἐννοοῦμε τήν Βάπτιση, τό Χρίσμα, τήν θεία Εὐχαριστία, τόν γάμο, τήν ἱερωσύνη κλπ. Βεβαίως, αὐτά εἶναι τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μέ τά ὁποῖα μεταδίδεται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους. Ὅμως, ὁ ἅγιος Διονύσιος προχωρεῖ βαθύτερα καί λέγει ὅτι μέσα στήν ἐκκλησιαστική ἱεραρχία ὑπάρχουν «τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως», ἐπί τῇ βάσει τῶν ὁποίων γίνονται τά ἄλλα μυστήρια μέσα στήν Ἐκκλησία. Καί αὐτά «τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως», δηλαδή τά μυστήρια τοῦ φωτός, αὐτά γίνονται μέ τίς ἱεραρχικές τάξεις καί τίς ἐπιστῆμες.

Τί εἶναι αὐτή ἡ ἱεραρχική τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία; Εἶναι φυσική καταγωγή; Φυσικά ὄχι. Ποιές εἶναι οἱ τάξεις μέσα στήν Ἐκκλησία;

Λέγει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης ὅτι «τάξη ἱεραρχίας εἶναι ἄλλοι νά καθαίρωνται καί ἄλλοι νά καθαίρουν», εἶναι ἐκεῖνοι πού καθαρίζονται καί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐπιτε-τραμμένοι στό νά καθαρίζουν. «Ἄλλοι νά φωτίζωνται καί ἄλλοι νά φωτίζουν, ἄλλοι νά τελειώνωνται καί ἄλλοι νά τελειώνουν» αὐτούς πού ἐπιδέχονται τήν τελείωση.

Φαίνεται καθαρά ὅτι τά μυστήρια γιά τά ὁποῖα κάνει λόγο ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης εἶναι «τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως», τά μυστήρια τά ὁποῖα ἐνεργεῖ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καί δημιουργεῖ τήν κάθαρση, τόν φωτισμό καί τήν θέωση. Αὐτή εἶναι ἡ ἱεραρχική τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία.

Ἔτσι, αὐτά «τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως» μέσα στήν Ἐκκλησία γίνονται ὄχι μόνον μέ τίς ἱεραρχικές τάξεις, ἀλλά καί μέ τήν ἐπιστήμη. Ὅταν ὁ ἅγιος Διονύσιος κάνει λόγο γιά «ἐπιστήμη», ἐννοεῖ τήν γνώση καί ὄχι τήν γνώση τήν διανοητική, ἀλλά ἐννοεῖ τήν πνευματική γνώση, ἀλλά συγχρόνως ἐννοεῖ καί τήν ἄσκηση. Ὅταν μιλᾶμε γιά ἐπιστήμη εἶναι καί ἡ γνώση καί ἡ ἄσκηση, προκειμένου νά ἐπιτύχη κανείς τήν ἐπιστήμη.

Συνεπῶς, αὐτή εἶναι ἡ ἱεραρχία. Ὁ Θεός εἶναι τό «θεοπρεπές κάλλος», ἡ ὀμορφιά, ὁ ἄκτιστος ἥλιος πού στέλλει τίς ἀκτίνες του καί ἐμεῖς φωτιζόμαστε καί λαμβάνουμε αὐτήν τήν Χάρη καί τόν φωτισμό.

4. Ἱεραρχία καί ἐνανθρώπηση

Αὐτή ἡ ἱεραρχία συνδέεται καί μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἔχουμε τόν ἥλιο πού φωτίζει τούς πλανῆτες ἀνάλογα μέ τήν δυνατότητα πού ἔχει κάθε ἕνας ἀπό αὐτούς καί ἔχουμε καί τόν ἄκτιστο ἥλιο, τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἄνθρωπος.

Φαντάζεστε κάποτε ὁ αἰσθητός ἥλιος πού φωτίζει ὅλο τό πλανητικό μας σύστημα νά μετακινηθῆ καί νά ἔλθη μέσα στήν γῆ, νά ἔλθη μέσα στό σπίτι μας; Φοβερό! Καί ὅμως ὁ ἄκτιστος ἥλιος, δηλαδή ὁ Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση καί ἔγινε ὁ ἄνθρωπος. Αὐτήν τήν ἐνανθρώπηση ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης τήν ὀνομάζει «θεοπλαστία». Δηλαδή, «θεοπλαστία», εἶναι ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ὁποία ὁ Θεός θέωσε τήν ἀνθρώπινη φύση καί δίνει στόν ἄνθρωπο τήν δυνατότητα καί ἐκεῖνος νά θεωθῆ, νά ἁγιασθῆ. Μέ τήν ἐνανθρώπησή Του ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι μόνον ἄνθρωπος, ἀλλά εἶναι ὑπέρ τούς ἀνθρώπους καί κατά τούς ἀνθρώπους, ἐπειδή ἔχει τήν ἀνθρώπινη φύση καί εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχήν φιλάνθρωπος, ὄχι ἁπλῶς ἄνθρωπος, ἀλλά φιλάνθρωπος.

Καί ὁ Χριστός, λέγει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, μέ τήν ἐνανθρώπησή Του ἀσκεῖ στήν ἱεραρχία μία καινούργια ἐνέργεια. Πρίν τήν ἐνανθρώπηση ὁ Θεός φώτιζε ὅλον τόν κόσμο, τώρα ὅμως μέ τήν ἐνανθρώπηση ἀσκεῖ μία καινούργια ἐνέργεια καί αὐτήν τήν ἐνεργεια τήν ὀνομάζει «θεανδρική ἐνέργεια», ὄχι ὅμως μέ τήν ἔννοια ὅτι τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἔχει μόνο μία ἐνέργεια, ἐνῶ ἔχει δύο φύσεις.

Ἄν διαβάση κανείς τά συμφραζόμενα, θά δῆ ὅτι ἡ «θεανδρική ἐνέργεια» εἶναι μία καινούργια ἐνέργεια μέσα ἀπό τήν ἴδια τήν θεαρχία. Δηλαδή, τώρα ἡ θεαρχία δέν εἶναι ἔξω ἀπό τόν κόσμο, ἀλλά εἰσέρχεται μέσα στόν κόσμο, μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί προσφέρει αὐτήν τήν ἐνέργεια καί τόν φωτισμό σέ ὅλη τήν κτίση, ἰδιαίτερα στούς ἀνθρώπους.

Αὐτή, λοιπόν, εἶναι ἡ ἱεραρχία κατά τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη.

5. Τί κάνει ἡ ἱεραρχία μέ τά «μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως»

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης λέγει ὅτι ἡ ἱεραρχία «καθιστᾶ τούς θιασῶτες του θεῖα ἀγάλματα». Ὅταν κάνουμε λόγο γιά ἀγάλματα, ἐννοοῦμε κάτι τό ὁποῖο μᾶς προκαλεῖ ἀγαλλίαση, χαρά, τό βλέπουμε καί χαιρόμαστε, ἀγαλλόμαστε, ὁπότε αὐτό πού μᾶς προξενεῖ τήν ἀγαλλίαση λέγεται ἄγαλμα. Λέγει, λοιπόν, ὁ ἅγιος: «Καθιστᾶ τούς θιασῶτες του θεῖα ἀγάλματα», δηλαδή τούς φωτίζει καί γίνονται καί ἐκεῖνοι ἀντικείμενα ἀγαλλιάσεως, τούς καθιστᾶ «πεντακάθαρους καί ἀκηλίδωτους καθρέπτες», γίνονται καθρέπτες πεντακάθαροι καί ἀκηλίδωτοι, ὁπότε ὅταν φωτίζονται, γίνονται ὁλόλαμπροι. Ἔτσι, καθιστᾶ τούς θια-σῶστες του πεντακάθαρους καθρέπτες «δεκτικούς τῆς ἀρχίφωτης καί θεαρχικῆς ἀκτίνας πού γεμίζουν οἱ ἴδιοι ἀπό τήν ἱερά αἴγλη πού τούς δίνεται καί τήν ἀντανακλοῦν ἀφθόνως στούς ἑπομένους σύμφωνα μέ τούς ἱερούς θεσμούς».

Ὑπάρχει τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία, ὁπότε ἕνας δέχεται τίς ἀκτίνες τῆς θεαρχίας, τίς ἀκτίνες τοῦ Θεοῦ, εἶναι λαμπρότατος καθρέπτης, ἄγαλμα θεῖο, καί ἐφ’ ὅσον εἶναι καθρέπτης ἱερότατος, στήν συνέχεια μεταδίδει αὐτήν τήν αἴγλη καί τήν ὀμορφιά καί στήν ἑπόμενη τάξη. Ἔτσι, θεώνει τούς μέν, ἐκεῖνοι μεταδίδουν σέ αὐτούς πού εἶναι στόν φωτισμό καί αὐτοί πού εἶναι στόν φωτισμό μεταδίδουν αὐτήν τήν χάρη, ἐνέργεια καί ἀγλαΐα, σέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι καθαρίζονται καί εἶναι στήν τάξη τῶν καθαιρομένων.

Βλέπετε, λοιπόν ποιά εἶναι τά μυστήρια μέσα στήν Ἐκκλησία. Τά πραγματικά μυστήρια εἶναι αὐτά πού προκαλεῖ ἡ Θεαρχία, δηλαδή ὁ ἴδιος ὁ Θεός πού εἶναι ἡ ἀρχή τῆς θεώσεως καί ἐκπέμπει αὐτές τίς ἀκτίνες καί ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση στήν ὁποία βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος ἐλλάμπεται καί μετά ἀκτινοβολεῖ αὐτήν τήν ἔλλαμψη καί στούς ἄλλους.

6. Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἱεραρχίας

Στό σημεῖο αὐτό θέλω νά συνδέσω τήν ἱεραρχία μέ τήν ἄσκηση. Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἱεραρχίας; Γιατί ὑπάρχει αὐτή ἡ ἱεραρχία;

Λέγει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης: «Οὗτος ἐστίν τῆς καθ’ ἡμᾶς ἱεραρχίας σκοπός», δηλαδή αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς δικῆς μας ἱεραρχίας. Ποιός; «Ἡ πρός Θεόν ἡμῶν, ὡς ἐφικτόν, ἀφομοίωσίς τε καί ἕνωσις». Ὁ σκοπός τῆς δικῆς μας ἱεραρχίας εἶναι, κατά τό ἐφικτόν, ὅπως εἶναι δυνατόν, ἡ ἀφομοίωση μέ τόν Θεό καί ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἱεραρχίας.

Καί πῶς ἐπιτυγχάνεται καί πραγματοποιεῖται αὐτός ὁ σκοπός τῆς ἱεραρχίας; «Ταύτης δέ ὡς τά θεῖα διδάσκει Λόγια», πού εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή Διαθήκη, «ταῖς τῶν σεβασμιωτάτων ἐντολῶν ἀγαπήσεσι καί ἱερουργίαις μόνως τευξόμεθα».

Πρέπει νά γίνη μιά μικρή ἀνάλυση αὐτοῦ τοῦ χωρίου πού εἶναι καταπληκτικό.

Ὅποιος διαβάζει τά ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί μάλιστα τό πῶς ἀντικρούει τόν Βαρλαάμ, θά δῆ ὅτι χρησιμοποιεῖ πολλές φορές αὐτό τό χωρίο τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, γιατί ἤθελε νά πῆ στόν Βαρλαάμ ὅτι δέν εἶναι ἡ φιλοσοφία ἐκείνη πού ἁγιάζει τόν ἄνθρωπο. Ὁ Βαρλαάμ ἰσχυριζόταν ὅτι οἱ φιλόσοφοι ἔχουν τήν γνώση τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία ἀποκτοῦν μέ τήν φιλοσοφία. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι δέν εἶναι οἱ φιλόσοφοι πού ἀποκτοῦν τήν ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ, ἀλλά αὐτοί πού μετέχουν τῶν θείων, αὐτοί πού τηροῦν τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ.

Μάλιστα, ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὅταν ἀναφέρεται σέ αὐτό τό χωρίο, χρησιμοποιεῖ μία παραπομπή ἀπό τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ πού λέγει ὅτι ἐκεῖνος πού ἀγαπᾶ τόν λόγο μου, «καί ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ’ αὐτῷ ποιήσομεν» (Ἰω. ιδ΄, 23). Ἐκεῖνος πού ἀγαπᾶ τόν λόγο μου, καί τηρεῖ τίς ἐντολές μου, ἐκεῖνος θά ἀγαπηθῆ ἀπό τόν Πατέρα μου καί θά ἔλθουμε μαζί μέ τόν Πατέρα μου καί τό Ἅγιο Πνεῦμα καί θά μείνουμε μέσα του.

Ἄρα, λοιπόν, ἐδῶ φαίνεται ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἱεραρχίας ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία Ἐκκλησία ζῆ καί βιώνει τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ ἱεραρχικῶς καί θεαρχικῶς. Ποιός, λοιπόν, εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἱεραρχίας; Τό ἐπαναλαμβάνω: «Ταύτης (τῆς ἑνώσεως μέ τόν Θεό) ὡς τά θεῖα διδάσκει Λόγια, ταῖς τῶν σεβασμιωτάτων ἐντολῶν ἀγα-πήσεσιν καί ἱερουργίαις μόνως τευξόμεθα».

Ἐδῶ κάνει λόγο γιά τό πῶς κανείς ἁγιάζεται. Καί πρῶτα ἀναφέρει τό «μόνως», πού εἶναι ὁ μοναδικός τρόπος, ἡ ἀποκλειστικότητα, ἀποκλειστικά καί μόνο. Καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ τρόπος; Ἡ τήρηση τῶν σεβασμιωτάτων ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἐδῶ ὁμιλεῖ γιά τίς «σεβασμιώτατες ἐντολές», πού σημαίνει ἔχει ἀπόλυτο σεβασμό στίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ.

Ἀλλά πῶς θά τηροῦμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ; Λέγει «ἀγαπήσεσιν καί ἱερουργίαις», μέ τό νά ἀγαπᾶμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ὄχι νά τό κάνουμε βαρετά, ἀλλά νά ἀγαπᾶμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ καί νά ἱερουργοῦμε, μέ μία ἔννοια νά ἀφήνουμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ νά ἱερουργοῦν μέσα μας. Γιατί οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ ἔχουν ἐνέργεια καί ὅταν κανείς τηρῆ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, τότε λαμβάνει τήν ἐνέργεια τοῦ Χριστοῦ καί αὐτή ἡ ἐνέργεια τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ εἰσέρχεται μέσα μας καί μᾶς ἁγιάζει, ὅταν κάνουμε ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί λέμε: «Τό θέλει ὁ Θεός νά τό κάνω ἔτσι;», «ὅ,τι πεῖ ὁ Θεός».

Ὅταν τό κάνουμε αὐτό, δέν εἶναι ὅτι ἁπλῶς ἐφαρμόζουμε κάτι ἐξωτερικό, ἀλλά εἰσέρχεται μέσα στήν ὕπαρξή μας ἡ ἐνέργεια τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ.

Καί αὐτή εἶναι ἡ ἄσκηση. Αὐτή εἶναι ἡ χριστιανική ἐπιστήμη, κατά τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη.

Ὅταν λέμε ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τί ἐννοοῦμε; Μᾶς λέγει ὁ Χριστός τί πρέπει νά κάνουμε στήν καθημερινή μας ζωή, τί ἀγώνα πρέπει νά κάνουμε. Διαβάζουμε τίς ἐντολές Του καί μᾶς λένε: «μήν κάνεις ἐκεῖνο ἤ νά κάνης τό ἄλλο». «Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεό σου ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καί τῆς ἰσχύος καί τόν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν». Μέσα σέ αὐτά τά δύο εἶναι ὅλες οἱ ἐντολές, ἡ ἀγάπη στόν Θεό καί ἡ ἀγάπη στόν ἀδελφό, ἡ τέλεση τοῦ μυστηρίου.

Ὑπάρχουν καί ἄλλες ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ τέλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος. Αὐτό εἶναι ἐντολή τοῦ Χριστοῦ καί ὅταν βαπτίζεται κανείς, τότε κάνει ὑπακοή στόν Χριστό. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός εἶπε στούς Μαθητές Του: «Μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν» (Ματθ. κη΄, 19-20). Βλέπετε, χρησιμοποιεῖ δύο λέξεις: «Βαπτίζοντες καί διδάσκοντες». Εἶναι τό Βάπτισμα καί ἡ διδασκαλία. Ὅταν, λοιπόν, οἱ γονεῖς φέρνουν τό παιδί τους στήν Ἐκκλησία νά τό βαπτίσουν, τότε ὑπακούουν στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ.

Ἐντολή τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Δέν εἶναι ἁπλῶς οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ ἠθικά παραγγέλματα, ἀλλά ἐντολή τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ὅταν ὁ Χριστός τέλεσε τόν Μυστικό Δεῖπνο εἶπε στούς Μαθητές Του: «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν. Ὁσάκις γάρ ἄν ἐσθίετε τόν ἄρτον τοῦτον καί τό ποτήριον τοῦτο πίνητε, τόν ἐμόν θάνατον καταγγέλλετε καί τήν ἐμήν ἀνάστασιν ὁμολογεῖτε». Εἶπε, λοιπόν, στούς Μαθητές Του νά τελοῦν συνεχῶς τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας.

Ἔτσι, ἡ τέλεση τῆς θείας Εὐχαριστίας εἶναι ἐντολή τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἶναι ἄλλο οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ καί ἄλλο τά Μυστήρια. Καί κάθε φορά πού τελοῦμε τό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἐμεῖς οἱ Κληρικοί, κάνουμε ὑπακοή στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ. Καί κάθε φορά πού ἔρχεστε ἐσεῖς στήν θεία Εὐχαριστία, κάνετε ὑπακοή στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅταν κοινωνοῦμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, κατόπιν προετοιμασίας, κάνουμε ὑπακοή στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ καί εἰσέρχεται ἡ ἐνέργεια τοῦ Χριστοῦ μέσα μας.

Τί σημαίνουν ὅλα αὐτά; Σημαίνουν ὅτι τό μεγάλο μυστήριο μέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ ὡς ἱεραρχία καί δέχεται τήν Θεαρχία, τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Χριστοῦ πού ἔγινε ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι τό μεγάλο μυστήριο. Τό μεγάλο μυστήριο εἶναι αὐτό πού καθαρίζει τόν ἄνθρωπο, πού τόν φωτίζει καί τόν θεώνει. Αὐτά εἶναι «τά μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως». Καί αὐτό γίνεται καί μέ τήν ὑπακοή στίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ στήν καθημερινή ζωή μας, καί μέ τήν προσευχή, γιατί ὁ Χριστός μᾶς εἶπε νά προσευχόμαστε, ἀλλά καί νά συμμετέχουμε στήν θεία Εὐχαριστία.

Ἑπομένως, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, γιά νά ὁλοκληρώσω τό σύντομο αὐτό κήρυγμα, θέλω νά πῶ ὅτι ἄσκηση δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Καί ἡ ἄσκηση αὐτή γίνεται ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία ἱεραρχικῶς, φωτιζόμενοι μέ τήν θεία ἐνέργεια καί μέ τήν δική μας συνέργεια, ἀλλά καί θεαρχικῶς. Καί βασικά, ὅταν τηρῆ κανείς μέ ἀγάπη -«ἀγαπήσεσιν καί ἱερουργίαις»- τίς σεβασμιώτατες ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, τότε ἁγιάζεται, μετέχει τοῦ Θεοῦ καί σώζεται μεσα στήν Ἐκκλησία.

Μακάρι αὐτή τήν κατανυκτική περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς νά μᾶς δώση ὁ Θεός νά καταλάβουμε τό φῶς πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία, νά καταλάβουμε αὐτά τά μεγάλα «μυστήρια τῆς ἐλλάμψεως» καί νά μετέχουμε σέ αὐτά καί κυρίως νά ἐπιτυγχάνουμε τήν σωτηρία μας «ταῖς τῶν σεβασμιωτάτων ἐντολῶν ἀγαπήσεσιν καί ἱερουργίαις». Αὐτός εἶναι ὁ συνδυασμός ἀσκήσεως καί ἱεραρχίας. Εὔχομαι καλή καί εὐλογημένη Σαρακοστή.

 Δεῖτε Φωτογραφίες ΕΔΩ

Ἀπομαγνητοφωνημένη Ὁμιλία κατά τόν Ἑσπερινό τῆς Συγχωρήσεως, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Δημητρίου Ναυπάκτου, 10 Μαρτίου 2019