Κύριο ἄρθρο: Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλος

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Μετά τήν κοίμηση τοῦ Μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κυροῦ Σεραφείμ, ἐξελέγη ἀπό τήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νέος Ἀρχιεπίσκοπος, ὁ ὁποῖος ἐκλήθη νά πηδαλιουχήση τό σκάφος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος σέ ἤρεμους, ἀλλά καί τρικυμιώδεις καιρούς. Σέ μιά σημαντική Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀναδείχθηκε, μέ ψήφους 49 στήν τελική τρίτη ψηφοφορία, ὁ Μητροπολίτης Δημητριάδος Χριστόδουλος σέ νέο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν, ὁ ὁποῖος φυσικά ἀπό τήν θέση πού κατέχει, ὡς Ποιμενάρχης τοῦ θρόνου τῶν Ἀθηνῶν, θά εἶναι καί πρόεδρος τόσο τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας ὅσο καί τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου.

Κατά τήν περίοδο πρό τῆς ἐκλογῆς φάνηκε ὅτι θά ὑπῆρχαν ἱκανοί ὑποψήφιοι γιά τόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνο, ἄν καί, ὅπως εἶναι γνωστό, δέν προβλέπεται ἀπό τόν Καταστατικό Χάρτη οὔτε ἀπό τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ἡ ὑποβολή ὑποψηφιοτήτων. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ δήλωση, πού ἔγινε μετά τίς ἐκλογές, ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἰωαννίνων σέ παρατήρηση δημοσιογράφου ὅτι ἡ στάση τοῦ ἦταν ἀξιοπρεπής: “Θά ἐπιτρέψετε νά καμαρώνω, γιατί εἶχα μιά ἀξιοπρεπῆ στάση σ’ ὅλο το διάστημα, ἡ ὁποία δέν ἀπορρέει ἀπό ὑπολογισμούς, ἀλλά ἀπό ἐκκλησιολογική ἀντιμετώπιση πῶς πρέπει νά εἶναι τά πράγματα στήν Ἐκκλησία. Θέλησα νά καταθέσω μιά πρόταση στήν Ἱεραρχία, ὅτι ἀρχιεπίσκοπος γίνεται ὄχι αὐτός πού θέλει, ἀλλά αὐτόν πού θέλει ἡ Ἱεραρχία. Γι’ αὐτό καί ἡ στάση μου ἦταν αὐτή πού ἦταν...”

Πάντως γεγονός εἶναι ὅτι ὑπῆρξαν ἱκανοί Ἱεράρχες, οἱ ὁποῖοι ἀμέσως ἤ ἐμμέσως ἐπιθυμοῦσαν τήν ἀνάδειξή τους στόν κορυφαῖο αὐτό θρόνο τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, καθώς ἐπίσης καί πολλοί ἄλλοι πρεσβύτεροι Ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι διαπνέονταν ἀπό τό σκεπτικό του Σεβ. Μητροπολίτου Ἰωαννίνων καί δέν θέλησαν νά προβληθοῦν. Πρέπει νά γίνη φανερό ὅτι ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς διαθέτει ἱκανά στελέχη, πεπειραμένα, μέ γνώση τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων καί μέ δυνατότητα νά ἀντιμετωπίσουν κρίσιμα ἐκκλησιαστικά ζητήματα μέ ἀποτελεσματικότητα.

Ὁ νεοεκλεγείς Ἀρχιεπίσκοπος, ὁ ἀπό Δημητριάδος Χριστόδουλος, εἶναι ἱκανός Ἱεράρχης, μέ πολλά καί ποικίλα φυσικά καί ἐπίκτητα προσόντα, ἀρκετά νέος καί εὔρωστος, δυναμικός, καί ἀνήσυχο πνεῦμα, ἀπό τήν ἄποψη ὅτι ἐνδιαφέρεται γιά τήν γνώση τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων καί τήν ἀντιμετώπισή τους καί, βέβαια, διακρίθηκε σέ πολλούς τομεῖς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἐργάσθηκε ἀποδοτικά στήν Ἱερά Μητρόπολη Δημητριάδος, ἡ ὁποία θά εἶναι πολύ δύσκολο νά ἀποκτήση ξανά ἕναν Ἱεράρχη τοῦ δικοῦ του ἐκκλησιαστικοῦ ἀναστήματος.

Ἀπό τίς συνεντεύξεις καί δηλώσεις πού ἔδωσε ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν κ. Χριστόδουλος τόσο πρό τῆς ἐκλογῆς, ὅσο κυρίως μετά τήν ἐκλογή του, καί ἀπό τόν ἐνθρονιστήριο λόγο τοῦ μπορῶ νά ὑπογραμμίσω τρεῖς λέξεις - κλειδιά, οἱ ὁποῖες δείχνουν τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο πρόκειται νά διακονήση τήν Ἐκκλησία ἀπό τόν ὑψηλό αὐτό θρόνο. Πρόκειται γιά τίς λέξεις “ἐκσυγχρονισμός”, “ἀξιοκρατία” καί “συνοδικό σύστημα”.

Ὁ “ἐκσυγχρονισμός” πού χρησιμοποιεῖται ἀπό ἐκκλησιαστικούς ἄνδρας δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ ἀνάλογες πρακτικές πού παρατηροῦνται σέ κοινωνικούς καί πολιτικούς χώρους. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἐπανειλημμένως ἔχει δηλώσει ὅτι μέ αὐτόν τόν ὄρο ἐννοεῖ τήν προσπάθεια νά δή ἡ Ἐκκλησία τά σύγχρονα προβλήματα καί νά τά ἀντιμετωπίση μέσα ἀπό τήν δική της παράδοση. Ἔγραφε πρόσφατα: “Ὁ ποθητός ἐκσυγχρονισμός στήν Ἐκκλησία δέν μπορεῖ ποτέ νά εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀλλοτρίωση τοῦ σωτηριώδους μηνύματός της. Κάτι τέτοιο θά ἐσήμαινε ἐπικίνδυνη ἐκκοσμίκευση πού θά ἐκόστιζε ἀναξιοπιστία καί εὐτέλεια. Ὁ ἐκσυγχρονισμός ὀφείλει νά γίνει στίς μεθόδους προσέγγισης τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, στή γλώσσα τῆς κατανόησης, στήν προβολή τῆς εὐαγγελικῆς ἀλήθειας ἀκαινοτόμητης καί γνησίας. Τά ἄλλα πού ἀποτολμοῦν μερικοί δέν εἶναι ἐκσυγχρονισμός. Εἶναι ἀθλιότης καί ἑξαχρίωση” Ἄλλωστε, πάντοτε ἡ Ἐκκλησία διά τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς ἔκανε ἕνα τέτοιο σοβαρό καί δημιουργικό ἔργο, δηλαδή ἀπαντοῦσε στά ὀντολογικά, κοσμολογικά, ὑπαρξιακά προβλήματα τῶν ἀνθρώπων μέσα ἀπό τόν λόγο τῆς θείας Ἀποκαλύψεως. Ἔτσι, δέν ἐκκοσμικεύεται ὁ ἐκκλησιαστικός λόγος, ἀλλά ἐκκλησιοποιεῖται ὁ κόσμος.

Ἡ ἄλλη λέξη “κλειδί” εἶναι ἡ λέξη “ἀξιοκρατία”, ὅτι δηλαδή θά ἐπικρατήση ἀξιοκρατία μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, πιθανῶς ἐννοεῖται στό διοικητικό σύστημα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ σημειολογία, ὅμως, τοῦ ὄρου αὐτοῦ περιλαμβάνει πάντοτε διαφορετικές διαστάσεις, ἀνάλογα μέ τό νόημα πού δίδεται ἀπό διαφόρους, καί ἀνάλογα μέ τίς ὑποκειμενικές προδιαγραφές. Σαφῶς ὁ νέος Προκαθήμενος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τό ἐννοεῖ μέσα ἀπό τήν ἄποψη ὅτι θά χρησιμοποιηθοῦν, ὅπως τό ἔχει δηλώσει, ὅλοι ἐκεῖνοι πού μποροῦν νά ἀρθρώσουν σοβαρό ἐκκλησιαστικό λόγο, πέρα ἀπό πρόσκαιρα καί ἐπιφανειακά συνθήματα, καί νά βοηθήσουν στόν διάλογο τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν σύγχρονο μεταβαλλόμενο κόσμο. Πράγματι, χρειάζεται ἕνας καινούριος λόγος, μιά νέα σύγχρονη ἔκφραση τοῦ λόγου τῆς Ἐκκλησίας, γι’ αὐτό καί θά χρησιμοποιηθοῦν, ὅπως ἐλπίζω, κληρικοί πού μποροῦν νά κάνουν αὐτό τό ἔργο, πού διαθέτουν γνώση, πείρα, εὐαισθησία, θεολογική κατάρτιση, εἰλικρίνεια καί ἱεραποστολικό ζῆλο. Ἡ ἀξιοκρατία μόνο μέσα ἀπό αὐτές τίς προϋποθέσεις ἔχει οὐσιαστικό περιεχόμενο, διαφορετικά δέν συντελεῖ στήν εἰρήνη καί τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ἄν ἡ Ἐκκλησία δέν μπορέση νά προσφέρη σήμερα ζωντανό θεολογικό λόγο, θά προκαλέση μεγαλύτερη ἀπογοήτευση, θά εἶναι μιά προδοσία τῆς πίστεως.

Τό “συνοδικό σύστημα” διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀπό τίς βασικότερες “ἀρχές” τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου, πράγμα τό ὁποῖο ὑποστήριζε καί πρίν πολλά χρόνια. Πράγματι, αὐτό εἶναι πολύ ἀπαραίτητο γιά τήν ἐποχή μας καί δείχνει πῶς ἡ παράδοση μπορεῖ νά λειτουργῆ στήν σύγχρονη πραγματικότητα γιά νά λύνωνται τά ποικίλα προβλήματα. Ὅταν κάνουμε λόγο γιά συνοδικό σύστημα διοικήσεως δέν ἐννοοῦμε ἁπλῶς τόν δημοκρατικό θεσμό μέ τήν συνηθισμένη ἔννοια τοῦ ὄρου, ἀλλά τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας.

Εἶναι χαρακτηριστικός ὁ λδ’ ἀποστολικός κανόνας: “Τούς Ἐπισκόπους ἑκάστου ἔθνους, εἰδέναι χρῆ τόν ἐν αὐτοῖς πρώτον καί ἠγεῖσθαι αὐτόν ὡς κεφαλήν, καί μηδέν τί πράττειν περιττόν ἄνευ τῆς ἐκείνου γνώμης... Ἀλλά μηδέ ἐκεῖνος ἄνευ τῆς πάντων γνώμης ποιείτω τί. Οὕτω γάρ ὁμόνοια ἔσται καί δοξασθήσεται ὁ Θεός”.

Κατά τόν ἱερό αὐτόν Κανόνα πού ἐκφράζει τό συνοδικό σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας φαίνεται ὅτι στίς κατά τόπους Ἐκκλησίες πρέπει νά ἐπικρατῆ ἡ ὁμόνοια καί ἡ εἰρήνη, ὥστε νά δοξάζεται ὁ Θεός. Ἡ ὁμόνοια αὐτή προϋποθέτει συναντίληψη ὅλων των Ἐπισκόπων πού διοικοῦν τίς Ἐκκλησίες, καί τήν ἀνάθεση διαφόρων ἁρμοδιοτήτων σέ ἀνθρώπους πού ἔχουν ἰδιαίτερα χαρίσματα. Ὁ “Πρώτος” ὁ ὁποῖος κατά τούς Κανόνες λέγεται “Ἐπίσκοπός της Μητροπόλεως”, “ἔξαρχος τῆς ἐπαρχίας”, “πρωτεύων”, “ἐπίσκοπός της πρώτης καθέδρας”, “ἔξαρχος τῆς διοικήσεως” (ἅγιος Νικόδημος Ἁγιορείτης), πρέπει νά διοικῆ τήν Ἐκκλησία μετά τῆς γνώμης τῶν ἄλλων Ἐπισκόπων. Οὔτε ὁ “Πρώτος” πρέπει νά κάνη κάτι πού ἀναφέρεται σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία, ἄνευ τῆς γνώμης τῶν ἄλλων Ἐπισκόπων, οὔτε οἱ Ἐπίσκοποι μποροῦν νά πράττουν κάτι ἀπό τά “περιττά” ἄνευ τῆς γνώμης τοῦ “Πρώτου”. Ὅταν οἱ κανόνες κάνουν λόγο γιά “περιττά”, ἐννοοῦν ἐκεῖνα τά ὁποῖα βρίσκονται πέρα ἀπό τίς δικαιοδοσίες κάθε Ἐπισκόπου (Βαλσαμῶν), δηλαδή “ὅ εἰς κοινήν ἀφορᾶ τάς ἐκκλησίας κατάστασιν, οἶον ζητήσεις δογματικᾶς, οἰκονομίας περί σφαλμάτων κοινῶν, καταστάσεις ἀρχιερέων, καί ὅσα τοιαύτα” (Ζωναρᾶς), καί κατ’ ἄλλην ἑρμηνεία: “οἶον ἐπισκόπους ψηφίζεσθαι, περί δογμάτων νέων ζητεῖν, ἤ ἐκποιήσεις ἐκκλησιαστικῶν τινῶν ποιείσθαι” (Ἀριστηνός). Κατά τούς ἱερούς, λοιπόν, κανόνες κάθε Ἐπίσκοπος πρέπει νά ἀσχολῆται μέ “τάς τῆς οἰκείας ἐκκλησίας διοικήσεις” στίς ὁποῖες δέν μπορεῖ νά εἰσέρχεται ὁ “Πρώτος” καταχρώμενος τῆς τιμῆς. Ὅμως γιά τά λεγόμενα “περιττά” ζητήματα πού ἀφοροῦν ὅλη τήν Ἐκκλησία “περί τούτων ἐκείνω (τῷ πρώτω) συνιόντας συνδιασκέπτεσθαι, καί τό πάσιν ἄριστον δόξαν ψηφίζεσθαι” (Ζωναρᾶς).

Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλος εἶναι ἱκανός περί τά νομικά καί κανονικά ζητήματα καί γνώστης ὅλων αὐτῶν τῶν προϋποθέσεων τοῦ συνοδικοῦ πολιτεύματος, γι’ αὐτό καί ἐλπίζω ὅτι θά βοηθήση στό νά ἐπικρατήση ὁμόνοια καί εἰρήνη στήν Ἐκκλησία, μέσα ἀπό τήν προοπτική της κανονικῆς τάξεως.

Ἄλλωστε, εἶναι γνωστόν ὅτι στήν Ἐκκλησία δέν πρέπει νά ὑπάρχη συμπολίτευση καί ἀντιπολίτευση. Ἡ ἐπικράτηση τέτοιων νοοτροπιῶν συνιστᾶ ἀπομάκρυνση ἀπό τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Ὑπάρχει, βέβαια, ἐλευθερία γνώμης, εὐπρεπής ἔκφραση αὐτῆς τῆς προσωπικῆς γνώμης, καί σαφής τοποθέτηση, μέ πνεῦμα ἀγάπης, μόνο γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ καί τόν ἔπαινο τῆς Ἐκκλησίας.

Διακατεχόμουν ἀπό τόν φόβο, μήπως ἡ ἀτμόσφαιρα πού ἐπικράτησε τήν περίοδο πρό τῆς ψηφοφορίας θά τραυμάτιζε τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, μέ ἄμεσες συνέπειες κατά τήν περίοδο μετά τήν ἐκλογή. Ὅλοι ὅμως οἱ Ἱεράρχες πρέπει νά σταθοῦμε στό ὕψος τῶν περιστάσεων καί νά μή δώσουμε ἀφορμές γιά τόν τραυματισμό τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας. Βεβαίως, σέ κάποιες στιγμές ὑπῆρξαν ἐντάσεις, διατυπώθηκαν διαφορετικές ἀπόψεις, ἀλλά τελικά μέσα ἀπό τίς ζυμώσεις ἐνεργεῖ τό Ἅγιον Πνεῦμα, εἴτε κατά εὐδοκία εἴτε κατά παραχώρηση. Ἡ ἄποψη ὅτι ἀναμένουμε τήν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γιά τήν ἐκλογή Ἀρχιεπισκόπου ἤ τῶν Ἐπισκόπων κατά τήν ὥρα τῆς ψηφοφορίας εἶναι μονοφυσιτίζουσα. Ἄλλωστε, σέ ὅλα τα μυστήρια, στήν θεία Λειτουργία, στόν γάμο, τήν χειροτονία διακόνων ἤ πρεσβυτέρων κλπ. προϋποτίθεται ἡ σχετική προετοιμασία καί οἱ ἀνάλογες ζυμώσεις.

Μέ αὐτές τίς ἁπλές σκέψεις συγχαίρουμε καί ἀπό τῆς θέσεως αὐτῆς τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλο, γιά τήν ἐκλογή του καί εἴμαστε ἕτοιμοι νά τόν βοηθήσουμε στό δύσκολο ἔργο του, γιά τήν δόξα τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ὀνόματος τοῦ Θεοῦ.