Κυριακή, 2 Αὐγούστου - Τό Ὡρολόγιον

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ

Τήν προηγούμενη Κυριακή, στό σύντομο αὐτό εὐχαριστιακό κήρυγμα, ἀναφέρθηκα στό λειτουργικό βιβλίο πού λέγεται Εὐχολόγιον. Ἐάν τό Εὐχολόγιον εἶναι βιβλίο πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τούς Κληρικούς παντός βαθμοῦ καί τούς βοηθᾶ στό ἁγιαστικό ἔργο τό ὁποῖο κάνουν, τό Ὡρολόγιον εἶναι ἕνα βιβλίο τό ὁποῖο ἀνήκει στούς χορούς τῶν ἱεροψαλτῶν, στούς ἀναγνῶστες, τούς μοναχούς καί ὅλους τούς Χριστιανούς. Ἔτσι, ἐνῶ τό Εὐχολόγιον βρίσκεται στό Ἱερό Βῆμα, τό Ὡρολόγιον βρίσκεται στά ἀναλόγια τῶν Ψαλτῶν. Καί τά δύο αὐτά λειτουργικά βιβλία εἶναι τά πλέον χρήσιμα βιβλία καί ἀπαραίτητα γιά τήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ λέξη ὡρολόγιο δηλώνει αὐτό πού λέγει τήν ὥρα καί ἔτσι ἔχουμε τό γνωστό ὡρολόγιον ἤ ρολόγι, τό ὁποῖο μᾶς δείχνει κάθε φορά τήν ὥρα-χρόνο τῆς ἡμέρας καί τῆς νύκτας. Ὅμως, τό λειτουργικό βιβλίο Ὡρολόγιο ἔλαβε τήν ὀνομασία ἀπό τό γεγονός ὅτι στήν ἀρχή εἶχε τίς ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν, δηλαδή τίς ἀκολουθίες πού περιλαμβάνουν ψαλμούς, ὕμνους και εὐχές πού διαβάζονται κατά τήν πρώτη, τρίτη, ἕκτη καί ἐνάτη ὥρα, κατά τό βυζαντινό τυπικό, ἤτοι τήν 6η καί 9η τό πρωΐ, τήν 12η τό μεσημέρι καί τήν 3η τό ἀπόγευμα. Ὅμως, αὐτό τό λειτουργικό βιβλίο, τό Ὡρολόγιον, μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου περιέλαβε, ἐκτός ἀπό τήν ἀκολουθία τῶν Ὡρῶν καί ἄλλες ἀκολουθίες, γι’ αὐτό ὀνομάσθηκε Μέγα Ὡρολόγιον.

Ὅταν διαβάση κανείς προσεκτικά τό Μέγα Ὡρολόγιον πού εἶναι σήμερα σέ ἐκκλησιαστική χρήση, καταλαβαίνει ὅτι χωρίζεται σέ τρία μέρη καί τό παράρτημα.

Τό πρῶτο μέρος περιέχει τήν ἀκολουθία τῆς προσευχῆς σέ ὅλο τό ἡμερονύκτιο, ἤτοι τό Μεσονυκτικό μέ τήν πρωϊνή προσευχή, τόν Ὄρθρο μέ τήν πρώτη Ὥρα καί τό Μεσώριό της, τήν τρίτη Ὥρα μέ τό Μεσώριό της, τήν ἕκτη Ὥρα μέ τό Μεσώριό της καί τήν ἀκολουθία τῶν Τυπικῶν, ὅπως καί τήν προσευχή πρό καί μετά τήν μεσημβρινή τράπεζα, τήν ἐνάτη Ὥρα μέ τό Μεσώριό της, τόν Ἑσπερινό μέ τήν εὐχή πρό καί μετά τό Δεῖπνο καί τό Ἀπόδειπνο, τό Μέγα καί τό Μικρό.

Τό δεύτερο μέρος τοῦ Ὡρολογίου περιέχει τά ἀπολυτίκια, τά κοντάκια τῶν ἀκινήτων ἑορτῶν, ἀλλά καί τῶν ἁγίων πού ἑορτάζουν κάθε ἡμέρα ὅλον τόν χρόνο. Ἐπίσης, περιλαμβάνει ὅλα τά τροπάρια καί τά κοντάκια τοῦ Τριωδίου, τοῦ Πεντηκοσταρίου, τά ἀναστάσιμα τροπάρια πού ψάλλονται κάθε Κυριακή, τά Θεοτοκία καί τίς ὑπακοές τῆς Ὀκτωήχου, ὅλα τά ἀπολυτίκια πού ψάλλονται στίς καθημερινές, καί τά Θεοτοκία μέ τά ἀπολυτίκια τῶν μή ἑορταζομένων Ἁγίων.

Τό τρίτο μέρος τοῦ Ὡρολογίου περιλαμβάνει διάφορες ἀκολουθίες καί Κανόνες, ὅπως τήν ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, τήν ἀκολουθία τῶν δύο Παρακλητικῶν Κανόνων στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως, τόν Κανόνα στόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, τόν Κανόνα στόν φύλακα Ἄγγελο, στίς Ἐπουράνιες Δυνάμεις, καί ὅλους τούς Ἁγίους. Ἐπίσης, περιλαμβάνει καί τούς εἰκοσιτέσσερεις οἴκους στήν νοητή Κλίμακα, τόν Τίμιο Σταυρό.

Στό Παράρτημα περιλαμβάνει διάφορα ἄλλα κείμενα, ὅπως τό Εὐαγγέλιο τοῦ Πάσχα, τόν Κατηχητικό λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τό Σύμβολο τῆς Πίστεως τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, μιά μικρή σύνοψη τῶν Ἱερῶν Κανόνων, τά Πασχάλια μερικῶν ἐτῶν καί ἄλλα.

Γίνεται φανερόν ὅτι τό Μέγα Ὡρολόγιο εἶναι ἕνα πολύ ἀπαραίτητο βιβλίο, ὄχι μόνον γιά τούς Ἱεροψάλτες, ἀλλά καί γιά τούς Κληρικούς, τούς Μοναχούς καί τούς Χριστιανούς. Γι’ αὐτό πολλοί Χριστιανοί, ἰδιαιτέρως τόν παλαιότερο καιρό, καί μάλιστα ὅσοι ἦλθαν ἀπό τά μέρη τοῦ Πόντου καί τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, εἶχαν πάντοτε τό Μέγα Ὡρολόγιο στό σπίτι τους καί διάβαζαν τίς ἀκολουθίες καί τίς προσευχές πού εἶχαν ἀνάγκη. Εἶναι, κατά κάποιον τρόπο, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν Χριστιανῶν.

Ἐπίσης, κυκλοφορεῖ καί τό λεγόμενο Μικρό Ὡρολόγιο πού εἶναι μιά σύντομη ἐπιλογή τοῦ Μεγάλου Ὡρολογίου πού χαρακτηρίζεται Σύνοψη, ἐπειδή εἶναι περίληψη τοῦ Μεγάλου Ὡρολογίου, καί ἀκόμη κυκλοφορεῖ καί μιά μικρότερη ἐπιλογή πού χαρακτηρίσθηκε ὡς Συνέκδημος, γιατί λόγῳ τοῦ μικροῦ σχήματος μποροῦσαν οἱ Χριστιανοί νά τό παίρνουν μαζί τους, κατά τίς ἐκδημίες τους. Αὐτό τό βιβλίο τούς συνόδευε σέ ὅλες τίς φάσεις τῆς ζωῆς τους, γι’ αὐτό καί ὀνομάσθηκε Συνέκδημος.

Τό λειτουργικό αὐτό βιβλίο πού λέγεται Μέγα Ὡρολόγιο, Σύνοψη, Συνέκδημος δείχνει τήν ἀνάγκη πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος, ἰδιαίτερα ὁ Χριστιανός νά προσεύχεται κάθε ὥρα καί στιγμή, τόσο τήν ἡμέρα ὅσο καί τήν νύκτα, ἀλλά καί κατά τά ταξίδια του. Δέν μπορεῖ ὁ Χριστιανός νά ζῆ χωρίς Θεό, χωρίς προσευχή, πού εἶναι ἡ ἀναπνοή τῆς ψυχῆς. Ὅπως τό σῶμα ἔχει ἀνάγκη τῆς ἀναπνοῆς μέ τήν ὁποία παίρνει τό ὀξυγόνο γιά νά ζήση ὁ ἄνθρωπος, ἔτσι καί ἡ ψυχή ἔχει ἀνάγκη τῆς δικῆς της ἀναπνοῆς γιά νά λάβη τό ὀξυγόνο τοῦ οὐρανοῦ. Ἄν δέν προσευχόμαστε, αἰσθανόμαστε μιά πνευματική ἀσφυξία.

Ἐπίσης, αὐτό τό βιβλίο, τό Μέγα Ὡρολόγιο, δείχνει καί πῶς ἁγιάζεται ὁ χρόνος τῆς ζωῆς μας καί πῶς μέσα ἀπό τόν χρόνο κερδίζουμε τό αἰώνιο, πῶς τό αἰώνιο συνδέεται μέ τόν χρόνο.

Πρέπει νά μάθουμε νά προσευχόμαστε ὅταν ξυπνᾶμε τό πρωΐ ἀπό τόν ὕπνο, ὅταν βγαίνουμε ἀπό τό σπίτι μας, ἐπειδή θά συναντήσουμε πολλούς κινδύνους, πρό καί μετά τό φαγητό, τό βράδυ πρίν ἀπό τόν ὕπνο, καί σέ πολλές ἄλλες ὧρες τῆς ἡμέρας μας.

Ἀκόμη, πέρα ἀπό τίς προσευχές αὐτές τοῦ Μεγάλου Ὡρολογίου ἤ τῆς Σύνοψης ἤ τοῦ Συνέκδημου μαθαίνουμε καί τούς ἁγίους πού ἑορτάζουμε κάθε ἡμέρα, ἀλλά καί τήν σημασία τῶν μεγάλων ἑορτῶν, γιατί εἶναι καί ἕνα σύντομο Συναξάριο.

Ὁ Χριστιανός ἐξαγιάζει ὅλο τόν χρόνο τῆς ζωῆς του μέ τήν προσευχή. Ἔρχεται σέ ἐπικοινωνία μέ τόν Χριστό, τήν Παναγία καί τούς Ἁγίους.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ