Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἱεροεξεταστικές ἐπιβιώσεις - Ἀποθέματα μνήμης

Ἱεροεξεταστικές ἐπιβιώσεις

Σέ ἕναν Ὀρθόδοξο Χριστιανό ἡ θετική γνώμη γιά ἐπιβιώσεις τῆς παράδοσης πού ἄφησε στήν δυτική Εὐρώπη ἡ Ἱερά Ἐξέταση, ἀκούγεται λίγο παράξενα.

Τράβηξε τήν προσοχή μας ἕνα βιβλίο μέ τόν ἐρωτηματικό τίτλο: «Ἡ Εὐρώπη εἶναι χριστιανική;», μέ συγγραφέα τόν Ὀλιβιέ Ρουά, διευθυντή στό Ἐθνικό Κέντρο Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν τῆς Γαλλίας καί καθηγητή στό Εὐρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ἰνστιτοῦτο τῆς Φλωρεντίας. Οἱ τίτλοι τοῦ συγγραφέα προδιαθέτουν θετικά τόν ἀναγνώστη τοῦ βιβλίου του.

Πράγματι, στό βιβλίο περιγράφεται μέ διεισδυτικότητα ἡ κατάσταση τῶν Εὐρωπαίων, «τῶν ὀρφανεμένων ἀπό τό χριστιανικό παρελθόν τους». Ὅμως ἔχει καί μιά προκλητική μονομέρεια. Γιά τόν συγγραφέα «χριστιανική Εὐρώπη» εἶναι ὀ Ρωμαιοκαθολικισμός καί ὁ Προτεσταντισμός. Ἡ «ἀνατολική ἐκδοχή» τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀγνοεῖται παντελῶς.

Θά ἦταν ὀρθή αὐτή ἡ μονομέρεια, ἄν ὁ Ὀλιβιέ Ρουά ἤθελε ἁπλῶς νά ἑρμηνεύση τόν ἀποχριστιανισμό τῆς σύγχρονης Εὐρώπης, ἀφοῦ οἱ ἀφετηρίες του βρίσκονται στήν ἀπομάκρυνση τοῦ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ ἀπό τήν θεολογία καί τήν ποιμαντική τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Δέν στέκεται ὅμως μόνο σ’ αὐτό τό θέμα, ἀλλά ἀφήνει κάποιες «εὐλαβεῖς αἰχμές» γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἡ ἀναφορά του σ’ αὐτήν (στίς ἐλάχιστες περιπτώσεις πού παρεμπιπτόντως τήν ἀναφέρει) εἶναι ἀφ’ ὑψηλοῦ καί μᾶλλον ἀπαξιωτική, τήν στιγμή πού στόν Ρωμαιοκαθολικισμό (πού τόν κρίνει αὐστηρά), ἀκόμη καί στήν Ἱερά Ἐξέταση, βρίσκει θετικές ἐπιβιώσεις τῶν πρακτικῶν τους, γιά παράδειγμα, στήν σύγχρονη δικαιϊκή τάξη τῆς Εὐρώπης καί στήν δικαστηριακή ἔρευνα τῆς ἀλήθειας.

Ἀποθέματα μνήμης

Ἡ αἰχμή τοῦ Ρουά πρός τήν «ἀνατολική ἐκδοχή» τοῦ Χριστιανισμοῦ βρίσκεται στήν κατηγορία ὅτι δέν «μεριμνᾶ γιά τήν ἀθλιότητα τοῦ ἀνθρώπου». Ἐνδιαφέρεται μόνο γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, ὅτι δέν ἔχει ἐπαφή μέ τά πραγματικά προβλήματα τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά ἀσχολεῖται μέ θέματα «μεταφυσικά», πού δέν ἀφοροῦν τόν ἄνθρωπο.

Γράφει: «Διαδικασίες τόσο συγκεκριμένες ὅσο ἡ ἀστυνομική ἔρευνα (ἡ συγκέντρωση τῶν ἐνδείξεων, ἡ ἐπιδίωξη τῆς ὁμολογίας –πού κατέχει ἀκόμα κεντρική θέση στίς ἀστυνομίες τῆς καθολικῆς Εὐρώπης– ἤ ἡ ἔρευνα στόν περίγυρο) ἤ τό δικαστήριο (ὅπου ἡ ἀλήθεια τοῦ ὑποκειμένου διαφαίνεται στήν ὁμιλία του) κατασκευάστηκαν ἀπό τούς νομικούς τῆς Ἐκκλησίας, καί εἰδικότερα ἀπό τήν Ἱερά Ἐξέταση. [...]ἡ ἀνθρωπολογία τῶν κοινωνιῶν τῆς δυτικῆς Εὐρώπης (καί ὄχι μόνο τό δικαιϊκό καί πολιτικό πεδίο) σημαδεύτηκε βαθύτατα ἀπό τόν Χριστιανισμό. Ἀπό τόν λατινικό, βεβαίως, Χριστιανισμό πού, στή μανία του νά ἀναγκάσει τόν ἁμαρτωλό ν’ ἀναγνωρίσει (καί ἄρα νά κατονομάσει) τήν ἁμαρτία του, ἀπομακρύνεται ἀπό τήν ἀνατολική ἐκδοχή του, ἡ ὁποία μεριμνᾶ περισσότερο γιά τή δόξα τοῦ Κυρίου παρά γιά τήν ἀθλιότητα τοῦ ἀνθρώπου».

Δείχνει ὅτι ἀγνοεῖ τήν εὐαγγελική ἄσκηση καί τήν φιλοκαλική ἀγωγή τῶν μετανοούντων, ἴσως ἐπειδή προϋποθέτουν ἐλευθερία καί ὄχι ἱεροεξεταστικό καταναγκασμό. Πάντως ὡς θεραπεία τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ἀποχριστιανισμοῦ προτείνει:

«Θά πρέπει νά ἐπιστρέψουμε στά θεμέλια [τῆς Εὐρώπης], συγκεκριμένα σ’ ἐκεῖνα τῆς εὐρωπαϊκῆς φιλελεύθερης κοινωνίας, καθώς καί στά ἀποθέματα τῆς χριστιανικῆς μνήμης της».

Προφανῶς ὄχι στά ἀποθέματα μνήμης τῆς Ἱερᾶς Ἐξετάσεως καί τῶν θρησκευτικῶν πολέμων τοῦ 16ου αἰώνα, ἀλλά τῆς ζωῆς καί διδασκαλίας τῶν Ἀποστόλων, τῶν κοινῶν τουλάχιστων Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τῶν μεγάλων οἰκουμενικῶν διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας.

Ὥστε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν ἀθλιότητά του νά μπορεῖ νά σηκώνεται καί νά ἀνακαινίζεται ἐν Χριστῷ, μετέχοντας στήν «δόξα τοῦ Κυρίου».

π.Θ.Α.Β.