ΣΤ΄ Θεολογικό Συνέδριο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου γιά τόν ἅγιο Διονύσιο Ἀρεοπαγίτη

Video Στ Συνεδρίου

Τό Σάββατο 3 Ὀκτωβρίου 2020 στήν Αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως στήν Ναύπακτο, πραγματοποιήθηκε τό ΣΤ΄ Θεολογικό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου μέ γενικό θέμα: «Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης, βίος, ἔργο καί θεολογία». Προηγήθηκε θεία Λειτουργία στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου.

Τό θέμα τοῦ Συνεδρίου ἦταν πολύ σημαντικό, δεδομένου ὅτι ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης ἐκφράζει ὑψηλότατη ὀρθόδοξη θεολογία, ἡ ὁποία ὑπῆρξε βάση σημαντικῶν ἱστορικῶν θεολογικῶν διαλόγων, ὅμως συγχρόνως δέχεται μιά ἐκστρατεία ὑποτίμησής του, κυρίως μέ ἀφορμή τήν ἀμφισβήτηση τῆς πατρότητος τῶν συγγραμμάτων πού φέρουν τό ὄνομά του.

Στό Συνέδριο ὑποστηρίχθηκε μέ σημαντικά ἐπιχειρήματα τόσο ὅτι ἡ πατρότητα τῶν «ἀρεοπαγιτικῶν συγγραμμάτων» ἀνήκει στόν ἴδιο τόν ἅγιο Διονύσιο Ἀρεοπαγίτη, ὅσο καί ὅτι ὁ ἀναφερόμενος στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ὁ Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν καί ὁ συγγραφέας τῶν ἀρεοπαγιτικῶν εἶναι τό ἴδιο καί τό αὐτό πρόσωπο.

Σημαντικό ἦταν τό γεγονός, ὅτι μόλις τήν παραμονή τοῦ Συνεδρίου ἦρθε στήν Ναύπακτο ἡ κ. Ὄλγα Ἀλεξάνδρου, χήρα τοῦ Γεωργίου Ἀλεξάνδρου, συγγραφέως τοῦ βιβλίου «Ὁ ἑνιαῖος ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης» μεταφέροντας τό μόλις τήν παραμονή ἐκδοθέν σημαντικό αὐτό βιβλίο, τό ὁποῖο ἄλλωστε ἀποτέλεσε καί τό θέμα τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου, ὁ ὁποῖος καί τό ἔχει προλογίσει, μαζί μέ τόν ἀείμνηστο π. Γεώργιο Μεταλληνό.

Τήν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου κήρυξε ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος μέ σύντομη εἰσαγωγική ὁμιλία.

Ἀμέσως μετά ὁ ἴδιος ἀνέγνωσε τά Μηνύματα τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου καί τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου πρός τό Συνέδριο. 

Ὁ Παναγιώτατος χαιρέτισε τό Θεολογικό Συνέδριο καί ἐξέφρασε τίς εὐχές τῆς «Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας καί ἡμῶν προσωπικῶς» πρός τόν ἑορτάζοντα Μητροπολίτη Ναυπάκτου. Τόνισε τήν σημασία τοῦ ἁγίου Διονυσίου γιά τήν δικαιοσύνη, γιά τήν συνάντηση καί σύζευξη τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς καί τῆς χριστιανικῆς ταυτότητος, πού σφράγισε τήν πορεία τοῦ πολιτισμοῦ, καί μίλησε γιά τόν σύνδεσμο καί ἑνότητα τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης στόν Χριστιανισμό. Τέλος, ὁ Παναγιώτατος ἐξέφρασε τήν εὐαρέσκειά του πρός τόν Σεβασμιώτατο, γιά τήν «ἔνθεον συμβολήν» του στήν κραταίωση τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματος τῶν πιστῶν, γιά τήν θεολογική μαρτυρία καί τό συγγραφικό του ἔργο καί γιά τήν ἐκφρασθεῖσα πεποίθησή του ὅτι ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ ρόλου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου δημιουργεῖ κλονισμό στήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Μακαριώτατος ὡς Πρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου ἐξέφρασε τά συγχαρητήρια τῆς Συνόδου γιά τήν πραγματοποίηση τοῦ Συνεδρίου καί τόν ἔπαινό της γιά τήν προαγωγή τῶν θεολογικῶν ὀρθοδόξων γραμμάτων ἀπό τόν Σεβασμιώτατο ἀπό τήν νεότητά του, καί γιά τήν θεολογική καλλιέργεια τοῦ ποιμνίου του καί τήν κήρυξη τοῦ λόγου του ἀνά τήν χριστιανική οἰκουμένη. Ἀναφέρθηκε στήν ἀξία τοῦ ἁγίου Διονυσίου, τοῦ ὁποίου τά χαρίσματα καί κοινωνική δόξα δέν τόν ἐμπόδισαν στήν ἀναζήτηση τοῦ ἀποκαλυφθέντος Θεοῦ, ἀλλά ἀντιθέτως τά χρησιμοποίησε γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο μᾶς διδάσκει νά ἐκκλησιοποιοῦμε καί ἐμεῖς τά χαρίσματά μας. Τέλος, ἡ Ἱερά Σύνοδος συνεχάρη τόν Σεβασμιώτατο, γιατί κατά τήν εἰκοσιπενταετία τῆς ἀρχιερατείας του δόξασε μέ ἔργα καί λόγους τό Ἅγιο Ὄνομα τοῦ Ἀρχιποίμενος Χριστοῦ καί διαποίμανε ὡς σοφός διδάσκαλος καί φίλος τοῦ Χριστοῦ μέ νηφαλιότητα τό ποίμνιο, τό ὁποῖο ἔθρεψε μέ ὀρθόδοξη θεολογία καί ἀπό τό ὁποῖο ἀπολαμβάνει τήν ἀφοσίωση, τόν σεβασμό καί τήν ἀγάπη.

Χαιρετισμό ἀπηύθυναν οἱ παρόντες στόν Συνέδριο κ. Δημήτριος Κωνσταντόπουλος, Βουλευτής Αἰτωλοακαρνανίας καί κ. Βασίλειος Γκίζας, Δήμαρχος Ναυπακτίας.

Ὁ κ. Βουλευτής ἐξέφρασε τήν χαρά του γιά τήν συμμετοχή του στό Συνέδριο, πού εἶναι σημαντικό, ἀφοῦ ἀναφέρεται στόν ἅγιο Διονύσιο, προστάτη τῶν νομικῶν, μεγάλο θεολόγο καί ἁρμονικό συνδετικό κρίκο τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ κόσμου μέ τόν Χριστιανισμό. Στά συγγράμματά του ἀπαντᾶται ἴσως ἡ ὑψηλότερη θεολογία καί ἀπετέλεσαν μεταξύ ἄλλων καί τήν βάση τοῦ διαλόγου τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μέ τήν Δυτική. Μέ ἀφορμή δέ τήν ἐπέτειο τῆς 25ετίας τοῦ Σεβασμιωτάτου, μίλησε γιά τήν χαρισματική θεολογική κατάρτισή του, τό συγγραφικό του ἔργο, τά ὑψηλά καθήκοντα πού τοῦ ἀναθέτει ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί ὅτι, παρ' ὅλα αὐτά, βρίσκεται ἀδιαλείπτως κοντά στό ποίμνιό του. Τόν συνεχάρη δέ γιά τήν καθοριστική συμβολή του στό ζήτημα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν. Ἐπεσήμανε, ἐπίσης, ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι φονταμενταλιστική οὔτε ρατσιστική, ἀλλά εἶναι Ἐκκλησία ἀγάπης καί ἀλληλεγγύης καί ἔχει ἀνάγκη τέτοιων Συνεδρίων πού ἀναδεικνύουν τήν διαφορετικότητά της. Μίλησε γιά τήν ἀξία τοῦ λόγου ὅσων προσευχόνται στήν σημερινή ἐποχή καί προέτρεψε στήν στήριξη τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ κ. Δήμαρχος συνεχάρη τόν Σεβασμιώτατο γιά τό Θεολογικό Συνέδριο καί ἀναφέρθηκε καί στά δύο ἄλλα σημαντικά γεγονότα, ἤτοι τήν ἁγιοκατάταξη τοῦ ἁγίου Καλλινίκου Ἐπισκόπου Ἐδέσσης καί τήν εἰκοσιπενταετία ἀρχιερατείας τοῦ Σεβασμιωτάτου. Συνέδεσε τούς δύο ἁγίους μέ τόν Σεβασμιώτατο κ. Ἱερόθεο, καί ἀναφέρθηκε στήν προσφορά του στήν Ἐκκλησία καί τήν Ἐπαρχία, στήν ἀναγνώριση τῶν ἱκανοτήτων του ἀπό τήν Ἐκκλησία καί κατέθεσε τήν προσωπική του μαρτυρία ἀπό τήν ἀναστροφή του καί τήν συνεργασία μαζί του. Λόγῳ τῆς βαρύτητος τοῦ λόγου τοῦ κ. Δημάρχου, ἡ Ἱερά Μητρόπολη ἐξέδωσε ξεχωριστό δελτίο τύπου, ἐνῶ τό παραθέτουμε καί πάλι ὁλόκληρο στό παράρτημα τοῦ παρόντος.

Ὁλόκληρα τά Μηνύματα καί οἱ χαιρετισμοί τῶν Ἐπισήμων παρατίθενται στό παράρτημα τοῦ παρόντος. 

Οἱ εἰσηγητές καί οἱ ἀντίστοιχες εἰσηγήσεις τους ἦταν οἱ ἑξῆς, μέ τήν σειρά πού παρουσιάσθηκαν:

• –Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος: «Παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ Γιώργου Ἀλεξάνδρου "Ὁ ἑνιαῖος ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης"».
• –Δημήτριος Μακρυγιάννης, φυσικός-ἐρευνητής: «Ἡ γνησιότητα τῶν ἔργων τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη».
• –π. Δανιήλ Pupaza, δρ. Θεολογίας Α.Π.Θ.: «Ἡ θεολογία τοῦ καλοῦ καί ἀγαθοῦ στόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη – "Ἡ θεολογία τῶν ἀρεοπαγιτικῶν"».
• –Γεώργιος Παναγόπουλος, Καθηγητής Δογματικῆς Α.Ε.Α. Βελλᾶς: «Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης καί Γρηγόριος Παλαμᾶς – Παλαμᾶς καί ἀρεοπαγιτικά».
• –Μητροπολίτης Φιλαδελφείας κ. Μελίτων, τοῦ Οίκουμενικοῦ Πατριαρχείου: «Ἁγιότητα καί μαθητεία».

Οἱ περιλήψεις τῶν εἰσηγήσεων παρατίθενται ἐπίσης στό παράρτημα τοῦ παρόντος. 

Λόγῳ τῶν εἰδικῶν ὑγειονομικῶν συνθηκῶν, τό Συνέδριο πραγματοποιήθηκε μέ ὅλα τά προβλεπόμενα μέτρα. Ἦταν διαδικτυακό, ἐνῶ στήν Αἴθουσα παρευρέθησαν οἱ εἰσηγητές καί τά ἀπαραίτητα γιά τήν διοργάνωση ἄτομα.

Ἡ ἀπευθείας μετάδοση ἔγινε ἀπό τό διαδικτυακό κανάλι τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί ἀπό τήν σελίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως στό facebook, ὅπου παραμένει ἀναρτημένο, καθώς ἐπίσης ἀπό τόν Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πειραιῶς, ἀπό τό διαδικτυακό περιοδικό τῆς Πεμπτουσίας καί ἀπό τήν ἱστοσελίδα NafpaktiaNews. Μαγνητοσκοπημένο θά ἀναμεταδοθῆ ἀπό τόν τηλεοπτικό κανάλι τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πατρῶν «Λύχνος».

Οἱ θεατές μποροῦσαν νά θέτουν ἐρωτήματα σχετικά μέ τίς εἰσηγήσεις μέ email καί μέ sms, τά ὁποῖα ἀπαντήθηκαν στό τέλος τοῦ Συνεδρίου ἀπό τούς εἰσηγητές.

*   *   *

Ἡ προσφώνηση τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Αἰσθάνομαι ἰδιαίτερη χαρά γιά τήν ἐκ νέου συνάντησή μας στόν χῶρο αὐτόν μέ τό ΣΤ΄ Θεολογικό Συνέδριο, γιά νά συζη­τήσουμε θεολογικά θέματα ἐν Συνεδρίᾳ, πού ἀφοροῦν τήν Ἐκκλησία, τήν Θεολογία καί τήν ζωή μας. Ἡ Θεολογία ἀποτελεῖ τήν οὐσία τῆς ζωῆς μας.

Στά προηγούμενα Συνέδρια εἴχαμε πολύ κόσμο, ἡ αἴθουσα αὐτή ἦταν ὅλες τίς ὧρες γεμάτη, ἀλλά ἐφέτος λόγῳ τῶν εἰδικῶν συνθηκῶν πού προέρχονται ἀπό τήν ὑγειονομική κρίση, τό Συνέδριό μας γίνεται διαδικτυακά, ἐλάχιστοι εἶναι οἱ παρόντες, μέ εἰδική πρόσκληση, προκειμένου νά τηρηθοῦν καί τά μέτρα.

Μεταδίδεται ὅμως ἀπό τήν ἱστοσελίδα τῆς ἱερᾶς Μητροπόλεως, τόν Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πειραιῶς –καί εὐχαριστοῦμε τόν Μητροπολίτη Πειραιῶς κ. Σεραφείμ γιά τήν προσφορά αὐτή– ἀπό τό διαδικτυακό κανάλι τῆς Πεμπτουσίας, ἀπό ἄλλες ἱστοσελίδες, καί θά ἀναμεταδοθῆ καί ἀπό τόν τηλεοπτικό κανάλι τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πατρῶν Λύχνος –καί γι' αὐτό εὐχαριστοῦμε τόν Σεβ. Μητροπολίτη Πατρῶν κ. Χρυσόστομο.

Τό φετινό ΣΤ΄ Θεολογικό Συνέδριο ἀναφέρεται στόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη, ἕναν μεγάλο ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί πολύ ἀδικημένο ἅγιο καί Πατέρα, ὅπως θά φανῆ ἀπό τήν ἀνάπτυξη τῆς θεματολογίας τοῦ Συνεδρίου αὐτοῦ. Θά παρουσιασθῆ ἡ προσωπι­κότητα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, ἡ θεολογία του καί ἡ ὅλη προσφορά του στήν Ἐκκλησία καί τήν Ὀρθόδοξη θεο­λογία. Οἱ Εἰσηγητές θά ἀναφερθοῦν σέ πτυχές τοῦ θέματος αὐτοῦ καί τούς εὐχαριστῶ πού κατέβαλαν αὐτόν τόν κόπο, ἐφ’ ἑνός μέν νά ἀναλάβουν αὐτήν τήν θεολογική εὐθύνη, ἀφ’ ἑτέρου δέ νά ἔλθουν στήν Ναύπακτο καί νά μᾶς καταθέσουν τόν πολυχρόνιο κόπο καί μόχθο τους, τόν ἀμητό τῆς ἐπιστημο­νικῆς τους δραστη­ριότητας.

Τό Συνέδριο γίνεται σήμερα 3η Ὀκτωβρίου, μνήμη τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου καί αὐτό τό θεωρῶ πολύ ση­μαν­τικό. Εἶναι Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν, καί μάλιστα πολιοῦχος τῶν Ἀθηνῶν, τῆς Πρωτεύουσας τῆς Ἑλλάδος. Γιά τήν ζωή του καί τήν θεολογία του θά ἀκούσετε πολλά στό Θεολογικό μας Συνέδριο.

Ἐπιτρέψτε μου εἰσαγωγικά νά ἀναφερθῶ στό ὅτι αὔριο τιμᾶται ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου, πρώτου Ἐπισκόπου Ἀθη­νῶν. Ἦταν καί αὐτός Ἀρεοπαγίτης μαζί μέ τόν ἅγιο Διονύσιο, ἀλλά δέν ἀναφέρεται ὀνομαστικά στό βιβλίο «τῶν Πρά­ξεων τῶν Ἀποστόλων». Πολλοί θεωροῦν ὅτι περι­λαμβάνεται στήν φράση «καί ἕτεροι σύν αὐτοῖς». Δηλαδή, στίς «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων» φαίνεται ὅτι μετά τήν ὁμιλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στόν Ἄρειο Πάγο τῆς Ἀθήνας, καί τήν διακοπή της, ὅταν ὁμίλησε γιά τό ὅτι ὁ Θεός ἀνέστησε τόν Χριστό ἐκ νεκρῶν, γράφεται: «Τι­νές δέ ἄνδρες κολληθέντες αὐτῷ ἐπίστευσαν, ἐν οἷς καί Διονύσιος ὁ Ἀρεο­παγίτης καί γυνή ὀνόματι Δάμαρις καί ἕτεροι σύν αὐτοῖς» (Πρ. ιζ΄, 34).

Οἱ «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων» δέν μνημονεύουν ὀνομαστι­κά τό ἅγιο Ἱερόθεο, ἀλλά ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης στά συγγράμματά του μνημονεύει τόν ἅγιο Ἱερό­θεο καί τόν θεωρεῖ διδάσκαλό του. Ἔτσι, ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας γνωρίζει τόν ἅγιο Ἱερόθεο καί μάλιστα ὅτι προη­γήθηκε στόν θρόνο τῶν Ἀθηνῶν, γι’ αὐτό εἶναι πρῶτος Ἐπί­σκοπος Ἀθηνῶν.

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης στά ἔργα του ἀναφέρε­ται πολλές φορές στήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου, καί μάλιστα αὐτό εἶναι βασικό, τό ὅτι στηρίζει τήν δική του διδασκαλία στήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου.

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ἀναφέρεται σέ ἔργο τοῦ ἁγίου Ἱερο­θέου μέ τίτλο «Θεολογικαί Στοιχειώσεις» πού δέν διασώζεται καί τόν ἀποκαλεῖ «κλει­νόν καθηγεμόνα». Ἐπίσης, τόν ἀποκαλεῖ «ἁγιώτατον Ἱερόθεον» καί λέγει ὅτι εἶναι «ἀνήρ ὁ ὑπέρθεος». Σέ ἄλλο σημεῖο κάνει λόγο γιά τόν «μακάριο Ἱερόθεο» «καί περί εὐλαβείας καί συγγραφῆς θεο­λογικῆς». Ἀλλοῦ τόν χαρακτηρίζει «κλει­νόν καθη­γεμόνα ἡμῶν», «τῷ ὄντι τά θεῖα πρεσβυτικῶς ὑφη­γούμενος ἐκεῖνος, συνοπτικούς ἡμῖν ὅρους ἐξέθετο καί ἐν ἑνί πολ­λά περιειληφότας, ὡς οἷον ἡμῖν, καί ὅσοι καθ’ ἡμᾶς διδάσκαλοι τῶν νεοτελῶν ψυχῶν». Μάλιστα, γράφει ὅτι, ὁ ἴδιος ὁ Ἀπόστολος Τιμόθεος στόν ὁποῖο ὁ ἅγιος Διονύσιος ἀποστέλλει  τό ἔργο του «περί θείων ὀνομάτων» τοῦ ἔστειλε τήν βίβλο τοῦ Ἱεροθέου «ὡς ὑπεραίρουσαν», δηλαδή ὡς ἐξαίρετης ἀξίας. Γι’ αὐτό, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Διονύσιος καί ἐμεῖς τόν Ἱερόθεο «ὡς τελείων καί πρεσβυτικῶν διανοιῶν διδάσκαλον τοῖς ὑπέρ τούς πολλούς ἀφορίζομεν, ὥσπερ τινά δεύτερα Λόγια (δηλαδή μετά τά Λόγια τοῦ Χριστοῦ) καί τῶν θεοχρίστων ἀκόλουθα» καί τά ὁποῖα θά διδάξουμε στούς ἀνθρώ­πους τῆς δικῆς μας σειρᾶς, ἀνάλογα μέ τήν ἱκανότητά μας.

Στήν συνέχεια ἀποκαλεῖ τόν ἅγιο Ἱερόθεο «θεῖον καθη­γεμό­να». Καί ὅταν κατά τήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου κλήθηκαν νά τήν ὑμνήσουν οἱ Ἱεράρχες, τότε ὁ Ἱερόθεος «πάντων ἐκράτει μετά τούς θεολόγους, ὡς οἶσθα, τῶν ἄλλων ἱερομυστῶν, ὅλος ἐκδημῶν, ὅλος ἐξιστάμενος ἑαυτοῦ, καί τήν πρός τά ὑμνούμενα κοινωνίαν πάσχων, καί πρός πάντων ὧν ἠκούετο καί ἑωρᾶτο, καί ἐγινώσκετο καί οὐκ ἐγινώσκετο, θεόληπτος εἶναι καί θεῖος ὑμνολόγος κρινόμενος».

Μιλώντας ὁ ἅγιος Διονύσιος «περί ἀγαθοῦ, φωτός, καλοῦ, ἔρωτος, ἐκστάσεως, ζήλου· καί ὅτι τό κακόν οὔτε ὄν οὔτε ἐξ ὄντος οὔτε ἐν τοῖς οὖσι» γράφει ὅτι δέν τολμᾶ νά εἰσηγηθῆ κάτι νέο, ἀλλά ἐξηγεῖ καί ἀποσαφηνίζει μέ λεπτομερεῖς ἀναλύσεις, αὐτά πού ἔχουν λεχθῆ συνοπτικῶς ἀπό τόν «ὄντως Ἱερόθεον». Ἀλλοῦ ἀναφέρεται στούς «ἐρωτικούς ὕμνους» πού συνέ­γρα­ψε ὁ ἅγιος Ἱερόθεος καί τόν ἀποκαλεῖ «κλεινόν ἱεροτελεστήν».

Τό παρόν Συνέδριον θά εἶναι πλούσιο σέ θεολογία, ἀφοῦ θά μᾶς ἀποκαλύψη τήν θεολογία τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεο­παγίτου πού στηρίζεται πάνω στήν θεολογία τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου, τήν ὁποία παρουσιάζει καί ἐπεξηγεῖ.

Νά ἔχουμε τίς πρεσβεῖες τῶν δύο αὐτῶν μεγάλων ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου καί τοῦ ἁγίου Διονυσίου τῶν Ἀρεοπαγιτῶν, Ἐπισκόπων Ἀθηνῶν.

 *   *   *

Οἱ χαιρετισμοί τῶν ἐπισήμων

Τό μήνυμα τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ.Βαρθολομαίου

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Ἱερόθεε, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί εἰρήνη παρά Θεοῦ.

 Χαιρετίζομεν ἐκ Φαναρίου τήν ὀργάνωσιν τοῦ ΣΤ΄ Θεολογικοῦ Συνεδρίου τῆς καθ’ ὑμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, μέ θέμα «Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης. Βίος, ἔργο καί θεολογία», ἐκφράζοντες ἐν ταυτῷ τάς εὐχάς τῆς Κωνσταντινουπιλίτιδος Ἐκκλησίας καί ἡμῶν προσωπικῶς πρός τήν ὑμετέραν φίλην Ἱερότητα ἐπί τοῖς ἀγομένοις ὀνομαστηρίοις αὐτῆς καί ἐπί τῇ συμπληρώσει εἰκοσιπενταετοῦς ἀγλαοκάρπου ἐπισκοπικῆς διακονίας.

 Ὁ Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὁ μαθητής τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, ἐπίσκοπος καί πολιοῦχος Ἀθηνῶν, ὁ προστάτης τῶν Νομικῶν, τῶν μυστῶν τῆς νομικῆς ἐπιστήμης καί τῶν λειτουργῶν τῆς δικαιοσύνης, συμβολίζει τήν συνάντησιν καί σύζευξιν ἀρχαίας ἑλληνικῆς καί χριστιανικῆς ταυτότητος καί σκέψεως, καί τήν ἀπαρχήν μιᾶς καταλυτικῆς πνευματικῆς καί πολιτισμικῆς συνθέσεως, ἡ ὁποία ἔμελλε νά σφραγίσῃ τήν πορείαν τοῦ πολιτισμοῦ.

 Κατά τόν Ἀπόστολον Παῦλον, εἰς τό «εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ», τό ὁποῖον εἶναι «δύναμις Θεοῦ... εἰς σωτηρίαν παντί τῷ πιστεύοντι», ἀποκαλύπτεται τό νόημα καί ἡ ἀλήθεια τῆς θείας δικαιοσύνης (πρβλ. Ρωμ. α΄, 17). Ἡ «δικαιοσύνη Θεοῦ» δέν παραπέμπει εἰς μίαν  δικανικήν σχέσιν Θεοῦ καί ἀνθρώπου, εἰς μίαν δικαιοσύνην ἀξιομισθίας, εἰς δοσοληψίαν ἀνθρωπίνων κατορθωμάτων καί θείας ἀνταπόδοσεως. Εἶναι τό ὄνομα διά τήν σωτηριώδη Οἰκονομίαν τοῦ Θεοῦ, τό δῶρον τῆς Χάριτος Αὐτοῦ. Ἡ «ἡμέρα Κυρίου», τήν ὁποίαν προσδοκοῦν οἱ πιστοί, εἶναι οἱ «καινοί οὐρανοί καί γῆ... ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ» (πρβλ Β΄Πέτρ, γ΄ 10 καί 13). Ὡς γράφει θεολογικώτατα ὁ Μέγας Βασίλειος, «ἡ γάρ ἀληθής δικαιοσύνη ἐστίν ὁ Χριστός, ὅς  ἐγενήθη ἡμῖν σοφία ἀπό Θεοῦ, δικαιοσύνη τε καί ἁγιασμός, καί ἀπολύτρωσις». ( Εἰς τήν ἀρχήν τῶν Παροιμιῶν, PG31, 404).

Ὁ «βασιλικός νόμος» τῆς ἀγάπης (Ἰάκ. Β΄, 8) τό «ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν», δέν ὑποκαθιστᾶ, δέν καταργεῖ τήν δικαιοσύνην εἰς τάς διανθρωπίνας σχέσεις, ἀλλά τήν  ἐμπερικλείει καί τήν ἀναδεικνύει. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός μακαρίζει τούς «πεινῶντας καί διψῶντας τήν δικαιοσύνην» καί τούς «δεδιωγμένους ἕνεκεν δικαιοσύνης». (Πρβλ. Ματθ. ε΄, 6 καί 10). Ἡ δικαιοσύνη ἀνήκει εἰς τόν πυρῆνα τοῦ χριστιανικοῦ «δέοντος» περί ἀνθρώπου. Ἡ ἑνότης ἀγάπης καί δικαιοσύνης εἰς τόν Χριστιανισμόν ἀποτελεῖ καθοριστικήν κατάκτησιν εἰς τόν τομέα τοῦ ἤθους.

 Συγχαίροντες ὑμῖν διά τήν ἐπιλογήν τοῦ θέματος τοῦ παρόντος θεολογικοῦ συνεδρίου, ὅπου θά παρουσιασθοῦν σημαντικαί πτυχαί τῶν ἀρεοπαγιτικῶν συγγραφῶν, ἔργων τά ὁποῖα ἐχαρακτηρίσθησαν ὡς «τομή εἰς τήν θεολογίαν, εἰς τήν δομήν καί τήν λειτουργικήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας», μελετῶνται δέ καί σήμερον διεθνῶς καί ἐξακολουθοῦν νά λειτουργοῦν ὡς πηγή ἐμπνεύσεως, εὐχόμεθα ἐπιτυχῆ κατά πάντα διεξαγωγήν αὐτοῦ, ὑπό τάς νέας συνθήκας τάς ὁποίας δημιουργεῖ ἡ σοβοῦσα πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ Covid-19.

Ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς ἐπικοινωνίας ταύτης, ἐπιθυμοῦμεν νά ἐκφράσωμεν πρός τήν ὑμετέραν περισπούδαστον ἡμῖν Ἱερότητα τήν εὐαρέσκειαν ἡμῶν διά τήν ἔνθεον συμβολήν σας εἰς τήν κραταίωσιν τοῦ ὀρθόδοξου φρονήματος τῶν πιστῶν, διά τήν θεολογικήν μαρτυρίαν καί τό ἐμβριθές συγγραφικόν σας ἔργον, ὡς καί διά τήν πολλαχῶς ἐκφρασθεῖσαν πεποίθησίν σας, ὅτι ἡ εὐστάθεια τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κλονίζεται, ὅταν ἀμφισβητῆται ὁ ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐν ὀνόματι ἀήθων ἰδεολογημάτων, ἐπικαλούμενοι δέ ἐφ’ ὑμᾶς πᾶσαν ἄνωθεν εὐλογίαν ἐπί τῇ ὀνομαστικῇ ἑορτῇ καί ἐπί τῇ εὐφροσύνῳ ἐπετείῳ τῆς εἰκοσιπενταετοῦς ἀρχιερατείας ὑμῶν, διατελοῦμεν μετά τιμῆς ἐξαιρέτου καί βαθείας ἐν Κυρίῳ ἀγάπης.

 ͵βκ΄ Ὀκτωβρίου α΄

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός Βαρθολομαῖος

*

Τό μήνυμα τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος καί Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερωνύμου

Σεβασμιώτατε,

Ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μετ’ εἰλικρινοῦς χαρᾶς καί καυχήσεως ἐν Κυρίῳ ἔλαβε γνῶσιν τοῦ  ὑπό τῆς ὑμετέρας λίαν ἡμῖν ἀγαπητῆς Σεβασμιότητος διοργανωθησομένου, τῇ 3ῃ ἐπιόντος μηνός Ὀκτωβρίου, ΣΤ΄ Θεολογικοῦ Συνεδρίου ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς θεοσώστῳ Ἱερᾷ Μητροπόλει Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, ἔχοντος ὡς γενικόν θέμα τόν βίον, τό ἔργον καί τήν θεολογίαν τοῦ ἀποστολικοῦ Πατρός Ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, Ἐπισκόπου Ἀθηνῶν, ἐν ᾧ, πλήν ὑμῶν, θά προβῶσιν εἰς σχετικάς εἰσηγήσεις καί ἕτεροι ἐκλεκτοί ὁμιληταί.

Διό διά τῆς μετά χαρᾶς Ἐπιστολῆς αὕτης ἔγνω συγχαρῆναι καί ὁλοθύμως ἐπαινέσαι ὑμᾶς διά τούς ἀτρύτους πόνους καί μόχθους οὕς, πρός δόξαν Θεοῦ ἐκ νεότητος ὑμῶν, καταβάλλετε ἐπί τῇ προαγωγῇ τῶν θεολογικῶν Ὀρθοδόξων Γραμμάτων καί τῇ ἐν Χριστῷ μορφώσει καί καλλιεργίᾳ τοῦ φιλοθέου ἅμα δέ καί φιλοπάτορος λογικοῦ ποιμνίου ὑμῶν, καί οὐχί μόνον, καθ’ ὅτι ὁ ζῶν καί ἐναργής περί Θεοῦ λόγος τῆς ὑμετέρας Σεβασμιότητος κηρύσσεται ἔργῳ, λόγῳ, γραφίδι καί ἄλλοις συγχρόνοις τρόποις ἀνά τήν χριστιανικήν οἰκουμένην.

Περί τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου, τοῦ μεγάλου τῆς Ἐκκλησίας Θεολόγου, πλήν τῶν λοιπῶν ἀξιολόγων πηγῶν, ἐν αἷς πρωτευόντως τό βιβλίον τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων (17,34) μνείαν ποιεῖται τό συναξαρικόν Ὑπόμνημα τῆς μνήμης αὐτοῦ, ἐν ᾧ διαλαμβάνονται τά ἑξῆς: «Οὗτος πλούτῳ καί δόξῃ καί συνέσει καί σοφίᾳ τῶν ἁπάντων ὑπερέχων τῶν ἐν τῷ Ἀρείῳ Πάγῳ βουλευτῶν εἷς ἦν». 

Τυγχάνει λίαν συγκινητικόν τό γεγονός ὅτι ἡ κατά κόσμον δόξα καί ὁ πλοῦτος αὐτοῦ, ἡ σοφία, τό ἐπίζηλον ἀξίωμά του καί ἡ ἐκ τούτου ἀπορρέουσα δόξα δέν ἀφῆκεν ὁ μέγας οὗτος Πατήρ νά μεταβληθῶσιν εἰς τροχοπέδην ἀναχαιτίζουσαν τήν ἐγκάρδιον ἐκ μέρους του ἀναζήτησιν τοῦ Οὐσιώδους, τοῦ «Ἑνός ἐστι χρεία» (Λουκ.10, 42), δηλονότι τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί Πατρός τῶν Φώτων, τοῦ ἀποκαλυφθέντος ἡμῖν ἐν Προσώπῳ τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διά Πνεύματος Ἁγίου.

 Τοὐναντίον ἀξιοποίησεν πάνυ καλῶς καί ἀγαθῶς πᾶν χάρισμα καί προνόμιον καί πᾶσαν ἄλλην δυνατότητα ὡς ἐγκεχειρισμένα αὐτῷ ὑπό τοῦ Θεοῦ, ἐξ Οὗ, ἄλλωστε, κατέρχεται  «πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον», ὡς ἔφη ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος ἐν τῇ Καθολικῇ αὐτοῦ Ἐπιστολῇ (1, 17), εἰς τό δοξάσαι τῷ ζῶντι Θεῷ, εἰς τό ὠφελῆσαι πνευματικῶς τοῖς ἑαυτοῦ ἐν Χριστῷ ἀδελφοῖς, τοῖς πολλάκις ἀναζητοῦσιν, ἕως τοῦ νῦν, τῷ δι’ αὐτούς «Ἀγνώστῳ-εἰσέτι-Θεῷ» καί, βεβαίως, εἰς τό ἐξαγιάσαι ἑαυτόν τῇ τοῦ Πνεύματος χάριτι.

 Ἑπομένως, διά τοῦ βίου αὐτοῦ διδασκόμεθα πρώτιστα ὅτι τά ποικίλα χαρίσματα δι’ ὧν κοσμεῖται ὁ ἄνθρωπος ὑπό τοῦ Θεοῦ, ἐπάναγκές ἐστι ὅπως μερίζωνται καί μετέχωνται ὑφ’ ἁπάντων τῶν μελῶν τοῦ Κυριακοῦ Σώματος ἐν τῇ ἀφθάρτῳ Τραπέζῃ τῆς εὐχαριστίας τοῦ Λόγου, δι’ ἧς θάλπεται, διατρέφεται καί ζωογονεῖται πᾶς  ὁ πιστεύων τῷ Κυρίῳ.

Προσέτι, ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος ἐπιθυμεῖ ὅπως ἐκφράσῃ ὑμῖν, Σεβασμιώτατε ἀδελφέ, τάς ἐκ μέσης καρδίας συγχαρητηρίους εὐχάς Αὐτῆς τε καί προσρήσεις, ἀφ’ ἑνός μέν διά τήν κατά τό ἐνεστώς ἔτος ἐπέτειον εἰκοσιπενταετίας ὅλης ἀπό τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίας ὑμῶν, καθ’ ἥν  ὡς καλός Ποιμήν καί τοῦ Ἀρχιποίμενος Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔμψυχος  εἰκών, ἐδοξάσατε ἔργοις καί λόγοις, τό Ἅγιον Ὄνομα Αὐτοῦ καί διαποιμάνατε ἐν νηφαλιότητι τό ἐμπιστευθέν ὑμῖν, ὡς σοφός διδάσκαλος καί φίλος Χριστοῦ ἀληθής, λογικόν ποίμνιον, τό ὁποῖον ψωμίζετε ἄρτῳ  ἡδυτάτῳ ἀκραιφνοῦς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καί παρ’ οὗ ἀπολαμβάνετε τήν ἀφοσίωσιν, τό σέβας καί τήν ἀνυπόκριτον ἀγάπην, ἑτέρωθεν  δέ διά τήν ἐπικειμένην ὀνομαστικήν Ἑορτήν τῆς ὑμετέρας περισπουδάστου Σεβασμιότητος.

Ὁ θεῖος Δομήτωρ τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν πληθύνοι τά σεβάσμια καί πολύτιμα ἔτη τῆς Ἀρχιερωσύνης ὑμῶν. Χαρίζοιτο δέ Αὐτῇ μακράν, ὄλβιον, ἔνδοξον καί ἀδιάσειστον ποιμαντορίαν, ἐπιρρωνύων Ὑμᾶς εἰς ἐξακολούθησιν καί διάπραξιν ἔργων θεοφιλῶν καί θεαρέστων, πρεσβείαις τῶν ἐν Ἁγίοις Πατέρων ἡμῶν Διονυσίου καί Ἱεροθέου Ἐπισκόπων Ἀθηνῶν καί πάντων τῶν Ἁγίων. 

Κατασπαζόμενοι δ’ ὑμᾶς ἐν ἀγάπῃ καί εὐχόμενοι αἰσίαν καί ὠφέλιμον τήν ἔκβασιν τῶν ἐργασιῶν τοῦ περί οὗ ὁ λόγος θεολογικοῦ Συνεδρίου, διατελοῦμεν τῆς ὑμετέρας Σεβασμιότητος ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός καί ὅλως πρόθυμος.

† Ὁ Ἀθηνῶν Ἱερώνυμος Β΄, Πρόεδρος.

*

Ὁ χαιρετισμός τοῦ Βουλευτῆ Αἰτωλοακαρνανίας κ. Δημητρίου Κωνσταντόπουλου

Σεβασμιώτατε, χρόνια πολλά – ἔτη πολλά, ἄλλωστε αὔριο εἶναι τά ὀνομαστήριά σας,  

Σεβαστοί πατέρες, Ἀξιότιμοι κύριοι εἰσηγητές, Κυρίες καί Κύριοι,

Εἶναι ἰδιαίτερη τιμή καί χαρά γιά μένα, ἡ εὐκαιρία πού μοῦ δίνεται νά παρευρίσκομαι στό 6ο Θεολογικό Συνέδριο, τό ὁποῖο διοργανώνει ἡ Ἱερή Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου μέ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία, συνέδριο πού ἔχει πλέον γίνει θεσμός.  Οἱ συνθῆκες πού βιώνουμε λόγω τῆς πανδημίας εἶναι πρωτόγνωρες καί οἱ ἐργασίες τοῦ συνεδρίου ἔχουν προσαρμοστεῖ στίς ἀπαιτήσεις τῶν ὑγειονομικῶν πρωτοκόλλων, μέ τά ἀντίστοιχα ὑγειονομικά μέτρα. Μέ τά νέα δεδομένα λοιπόν καί μέ τή βοήθεια τῆς τεχνολογίας, εἶμαι ἰδιαίτερα χαρούμενος πού τό Συνέδριο διεξάγεται κανονικά γιά 6η συνεχῆ χρονιά.  Τό 6ο Θεολογικό Συνέδριο εἶναι ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη, πολιοῦχο τῆς Ἀθήνας καί προστάτη τοῦ δικαστικοῦ σώματος. Σήμερα μάλιστα ἑορτάζεται καί ἡ μνήμη του.

Ὁ Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης, συγκαταλέγεται στούς Μεγάλους Πατέρες καί Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἦταν ἐξέχον μέλος τῆς Ἀθηναϊκῆς κοινωνίας καί μέλος τοῦ Ἀνωτάτου Δικαστηρίου τοῦ Ἀρείου Πάγου, ἔχοντας λάβει ἐξαίρετη μόρφωση. Χαρακτηριζόταν ἀπό τό ἦθος, τή σοφία, τήν συνείδηση στήν ἀπονομή τῆς Δικαιοσύνης. Ἄκουσε τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στόν Ἄρειο Πάγο καί ἀποφάσισε νά ἀκολουθήσει τό Χριστιανισμό. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἄκουσε καί ἐπείσθη διαλεγόμενος.  Ἦταν μέλος τῆς πρώτης Ἐκκλησίας τῶν Ἀθηνῶν. Κατηχήθηκε ἀπό τόν πρῶτο Ἐπίσκοπο Ἀθηνῶν, τόν Ἅγιο Ἱερόθεο καί στήν συνέχεια διετέλεσε καί ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν. Κατά τή διάρκεια τῶν διωγμῶν, μαρτύρησε, διατηρώντας τήν πίστη του μέχρι τό τέλος.

Τό ἔργο του πλούσιο καί φωτισμένο. Ἔχει ἐπηρεάσει τήν θεολογία, τήν λειτουργία, τούς ναούς μας. Στά συγγράμματά του, τά ἀρεοπαγιτικά, ἀπαντᾶται ἴσως ἡ ὑψηλότερη θεολογία. Ὁ Ἅγιος Διονύσιος μιλᾶ γιά τόν χριστιανισμό μέ τήν γλώσσα καί τίς ἀρετές τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πνεύματος. Μέσα ἀπό τό ἔργο του, συνδέεται ἁρμονικά καί ἄμεσα ὁ ἀρχαῖος ἑλληνικός στοχασμός καί ἡ φιλοσοφία μέ τόν χριστιανισμό. Συνδέεται ἡ ἱστορία τοῦ ἑλληνισμοῦ, χωρίς συγκρούσεις καί ἀποκαλύπτεται τό ἑνιαῖο τῆς ταυτότητάς μας. Νά σημειώσω μάλιστα ὅτι τά συγγράμματα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου ἀποτέλεσαν τήν βάση γιά τό διάλογο μεταξύ Ὀρθόδοξης καί Δυτικῆς Ἐκκλησίας.

Εἶναι λοιπόν προφανής, ἡ μεγάλη σημασία τοῦ σημερινοῦ Συνεδρίου πού θά προσεγγίσει τό βίο καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Διονυσίου. Θά ἤθελα ἐπίσης νά ἀναφερθῶ στήν 25η ἐπέτειο ἀπό τήν ἐνθρόνιση τοῦ Σεβασμιώτατου στήν Ἱερή Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου. Σέ μιά ἐποχή πού ἐλαχιστοποιήθηκαν οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας πού ἐμπνέουν, ἡ χαρισματική θεολογική του κατάρτιση τόν κάνουν νά ξεχωρίζει. Ὁ Σεβασμιώτατος μέ τό πλούσιο ἔργο του, πνευματικό καί συγγραφικό καί τά βιβλία του μεταφρασμένα σέ ἀγγλικά, ἱσπανικά, γαλλικά, ρουμανικά, ρωσικά, ἀραβικά, σερβικά, ἔχει κάνει τή Ναύπακτο καί τήν Αἰτωλοακαρνανία, ἀλλά ἰδιαίτερα τήν ὀρθόδοξη χριστιανική Ἐκκλησία νά ἀκούγονται σέ ὅλο τόν κόσμο.

Τά καθήκοντά του πολλά καί μάλιστα τώρα, κατά τήν περίοδο τῆς πανδημίας ὁρίσθηκε καί ἐκπρόσωπος τύπου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, παίζοντας καταλυτικό ρόλο ὥστε καί ἡ Ἐκκλησία νά πάρει ὅλα τα ὑγειονομικά μέτρα βάσει τῶν ὑγειονομικῶν πρωτοκόλλων, πού κρίθηκαν ἀπαραίτητα γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς πανδημίας. Βρίσκεται ὡστόσο ἀδιαλείπτως κοντά σέ ὅλους μας! Εὐχή ὅλων μας, Σεβασμιώτατε, νά συνεχίσετε τό θεάρεστο ἔργο σας, δίνοντας κουράγιο καί δύναμη σέ ὅλους μας, σέ μιά δύσκολη ἐποχή πού τά πάντα ἀμφισβητοῦνται. Νά ἀξιοποιηθεῖ ἡ Θεολογία ὥστε νά ἀξιοποιηθεῖ ἡ ἐσωτερική πνευματική ἐργασία καί καλλιέργεια τῶν πιστῶν.

Ὀλοκληρώνοντας, εὔχομαι καλή ἐπιτυχία στό Συνέδριο. Εἶμαι βέβαιος ὅτι οἱ εἰσηγήσεις πού θά ἀκολουθήσουν σχετικά μέ τό ἔργο τοῦ Μεγάλου Ἱεράρχη, τοῦ Ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτη, θά εἶναι ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσες. Ἄλλωστε, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν εἶναι φονταμενταλιστική, δέν εἶναι ρατσιστική, εἶναι Ἐκκλησία ἀγάπης καί ἀλληλεγγύης καί ἔχει ἀνάγκη τέτοιων Συνεδρίων, ὅπου ἀναδεικνύεται ἡ διαφορετικότητά της. Θερμά συγχαρητήρια στήν Ἱερά Μητρόπολη γιά τήν διοργάνωση, πού ἔχει κάνει τό Συνέδριο αὐτό θεσμό γιά τήν πόλη τῆς Ναυπάκτου καί τήν Αἰτωλοακαρνανία καί τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας.

Κλείνοντας, νά σᾶς συγχαρῶ, Σεβασμιώτατε, διότι ὡς Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου καταφέρατε νά δώσετε ταυτότητα σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, ταυτότητα πού υἱοθετήθηκε καί ἀπό τήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, εἶναι βαθιά γνωσιολογικό, πολιτισμικό, θρησκειολογικό, ὄχι ὁμολογιακό καί κατηχητικό. Κάτι πού σήμερα βρίσκει σχεδόν τούς πάντες σύμφωνους, δίνοντας λύσεις σέ ἀδιέξοδα. Μάλιστα καί σέ μιά ἐποχή ὅπου ὅλοι μιλοῦν ἐπί παντός ἐπιστητοῦ, καλό εἶναι νά μιλοῦν αὐτοί πού σιωποῦν καί σιωποῦν διότι προσεύχονται. Καλή συνέχεια, περιμένοντας τό πόνημα τοῦ συνεδρίου. Ἐν κατακλεῖδι νά τονίσω ὅτι οἱ εἰς τόν ναόν, ἐκ τοῦ ναοῦ, διά τόν ναόν. Οἱ ζῶντες εἰς τόν ναόν, τρεφόμενοι ἐκ τοῦ ναοῦ πρέπει νά ἀγωνίζονται γιά τόν ναό. Ναός εἶναι ἡ ἐκκλησία μας, ὁδηγός μας ἡ πίστη μας καί πρέπει νά ἀγωνιστοῦμε γι'αὐτήν.

Ἔτη πολλά, Σεβασμιώτατε, καί χρόνια πολλά καί δημιουργικά γιά τήν Ἐκκλησία μας στό ποίμνιό της.

*

Ὁ χαιρετισμός τοῦ Δημάρχου Ναυπακτίας κ. Βασιλείου Γκίζα

Σεβασμιώτατε,

Ἀποτελεῖ γιά μένα ἰδιαίτερη τιμή καί χαρά νά ἀπευθύνω, ὡς δήμαρχος Ναυπακτίας, ἀλλά καί ὡς ἐνεργό μέλος τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας χαιρετισμό στίς ἐργασίες τοῦ ΣΤ΄ Θεολογικοῦ Συνεδρίου πού διοργανώνει ἡ Ἱ.Μ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου μέ θέμα «Ὁ Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ἔργο καί Θεολογία».

Ἰδιαίτερα δέ φέτος πού τό Συνέδριο αὐτό συμπίπτει μέ δύο σημαντικά ἐκκλησιαστικά γεγονότα:

Τήν ἁγιοκατάταξη, ἑορτασμό τῆς κοίμησης καί ἀνακομιδή τῶν λειψάνων τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη Ἐδέσσης Καλλινίκου Πούλου, μέ καταγωγή ἀπό τόν Πλάτανο Ναυπακτίας καί τά Σιταράλωνα Αἰτωλοακαρνανίας, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε Γέροντας καί πνευματικός πατέρας τοῦ Μητροπολίτη μας, ἀλλά καί μέ τή συμπλήρωση 25 ἐτῶν ἀπό τή χειροτονία σέ Ἐπίσκοπο τοῦ Μητροπολίτη μας καί τήν ἐνθρόνισή του στήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου.

Γιά τή μορφή, τά χαρίσματα καί τό ἔργο τοῦ Ἁγ. Διονυσίου δέν θά μιλήσω ἐγώ. Ἔχει ἤδη μιλήσει πρό αἰώνων ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ἡ Ἐκκλησία Του καί σήμερα θά γίνει ἀναλυτική ἀναφορά ἀπό τούς ἀξιολογότατους εἰσηγητές τοῦ παρόντος Συνεδρίου. Βασικό, ὡστόσο χαρακτηριστικό στοιχεῖο, τοῦ βίου του, σύμφωνα μέ τόν ὀρθόδοξο συναξαριστή ἀποτελεῖ τό πλούσιο συγγραφικό του ἔργο, μέ τό ὁποῖο συνεισέφερε πολλά στή θεολογία καί τήν ἐκκλησιαστική ζωή.

Οὔτε γιά τή μορφή, τά χαρίσματα καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Καλλινίκου θά μιλήσω. Μίλησε ἤδη ὁ οὐρανός, ὅπως συνήθιζε νά λέει ὁ ἴδιος, ἡ Ἐκκλησία καί τό πλῆθος τῶν ἀνθρώπων πού στή συνείδησή τους ὁ κύρ Μῆτσος καί μετέπειτα Μητροπολίτης Καλλίνικος ὑπῆρξε ἅγιος ἤδη ἀπό τά παιδικά του χρόνια. Βασικό, ὡστόσο, χαρακτηριστικό στοιχεῖο, τοῦ βίου του, σύμφωνα μέ μαρτυρίες τοῦ ποιμνίου του καί τῶν στενῶν συνεργατῶν του, ἦταν ἡ ἀπόλυτη ὑποταγή καί ἀφοσίωσή του στούς νόμους καί κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καί στή θεολογία τῶν Πατέρων.

Μέ αὐτούς τούς δύο μεγάλους ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ὁποῖοι ὑπῆρξαν καί Ἐπίσκοποι, θεωρῶ ὅτι συνδέεται στενά ὁ Μητροπολίτης μας, ὁ ὁποῖος ἐπί 25 συναπτά ἔτη ποιμαίνει τήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου.

Χαρισματικός Ἱεράρχης καί αὐτός μέ πλούσια φιλανθρωπική καί πνευματική δράση, εἶναι ἕνας ἀπό τούς λογιότερους Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας μας. Διακρίνεται ἰδιαίτερα γιά τήν ἁπλότητα τοῦ χαρακτήρα, τήν ἠθική του ἀκεραιότητα, τήν ἐμμονή στίς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας. Μέ τό ἦθος του, τή σοβαρότητα τοῦ λόγου καί τῆς σκέψης του, φέρνει τήν Ἐκκλησία κοντά στήν κοινωνία, ἤ μᾶλλον φέρνει τήν κοινωνία κοντά στήν Ἐκκλησία, ἀφοῦ πολλές φορές ἀποτελεῖ τή γέφυρα μεταξύ Ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης καί κοινωνικῆς ἐξέλιξης.

Πολυγραφότατος ἔχει διακριθεῖ γιά τή συγγραφική του παραγωγή, ἀφοῦ ἔχει συγγράψει ἔνω τῶν ἑκατό πολυσέλιδα βιβλία μέ θεολογικό, ἐκκλησιολογικό, κοινωνικό περιεχόμενο, βασισμένα στήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, ἀπό τά ὁποῖα πολλά ἔχουν μεταφρασθεῖ, μέ πρωτοβουλία τῶν μεταφραστῶν, σέ εἴκοσι τέσσερεις (24) ξένες γλῶσσες.

Τά βιβλία ἀσχολοῦνται μέ θέματα θεολογικά, ἐκκλησιολογικά, πατερικά καί ἑρμηνεύουν τή σύγχρονη πνευματικότητα μέσα ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστική προοπτική.

Δέν δίστασε νά ἀσχοληθεῖ σέ βάθος μέ δύσκολες καί ἀπροσπέλαστες, πολλές φορές, ἔννοιες ὅπως τῆς βιοηθικῆς, τῶν σύγχρονων ἰατρικῶν διλημμάτων ἤ ψευτοδιλημμάτων, τῆς ψυχοθεραπείας κ.ἄ. Ἔχει ἕνα ἐντυπωσιακό βιογραφικό, ἐνῶ ὅσοι τόν γνωρίζουν ἐπισημαίνουν ὅτι πρόκειται γιά ἕναν σπάνιο Ἱεράρχη πού διακρίνεται γιά τήν εὐφυΐα του, τήν ἁπλότητα καί τήν καλοσύνη του καί τήν ἀγάπη του πρός τήν Ἐκκλησία.

Συμμετεῖχε ὡς μέλος τῆς Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» πού συγκλήθηκε στό Κολυμβάρι τῆς Κρήτης (Ἰούνιος 2016) μέ ἀποφασιστική καί ἐνεργό συμμετοχή.

Πρόσφατα, ὁρίσθηκε ἐκπρόσωπος Τύπου τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας γιά τή διαχείριση τῆς ὑγειονομικῆς πανδημίας. Νηφάλιος, σεμνός καί σύννους ἀνταποκρίθηκε ἐπιτυχῶς στήν κρισιμότητα τῶν καιρῶν.

Ἡ προσωπική μου ἐμπειρία ἀπό τή μέχρι σήμερα συνεργασία μου μέ τό Μητροπολίτη μας μέ ὁδηγεῖ στό νά ἐκφέρω δημόσια τήν ἀκόλουθη ἄποψη, ἡ ὁποία, εἶμαι πεπεισμένος, ἀποτελεῖ καί ἄποψη τοῦ ποιμνίου.

Ὡς διοικητής τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης (διότι ὁ ἑκάστοτε Ἐπίσκοπος εἶναι καί διοικητής μέ τήν τυπική ἔννοια ὅρου), ὁ Μητροπολίτης μας διακρίνεται γιά τήν ἀφοσίωσή του στούς νόμους τῆς Πολιτείας καί τῆς Ἐκκλησίας. Κάθε φορά πού ἀνακύπτει τό παραμικρό ζήτημα κατά τή διοίκηση καί διαχείριση τῶν ὑποθέσεων τῆς Μητρόπολης, εἴμαστε ὅλοι μάρτυρες ὅτι τό πρῶτο πού ἀναζητᾶ εἶναι τό τί προβλέπει ὁ νόμος. Καί αὐτό τό τηρεῖ μέ θρησκευτική εὐλάβεια. Ἔτσι πού νά γίνεται φανερό ὅτι τή Μητρόπολη δέν τή διοικεῖ ὁ Δεσπότης, ἀλλά διά τοῦ Δεσπότη ὁ νόμος τῆς Πολιτείας καί τῆς Ἐκκλησίας.

Ὡς ποιμένας καί πνευματικός πατέρας διακρίνεται γιά τήν ἀπόλυτη ἀφοσίωσή του στούς πνευματικούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης, ὅπως αὐτή ἐκφράζεται ἀπό τούς Πατέρες. Κάθε φορά πού κηρύττει, ὁμιλεῖ, συγγράφει, ἀπευθύνει ἐγκυκλίους, ἤ ἀσκεῖ τά ποιμαντορικά του καθήκοντα εἴμαστε ὅλοι μάρτυρες ὅτι ἀνατρέχει στό Ἱερό Εὐαγγέλιο καί στούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί ἀποφεύγει συστηματικά νά ἐκφράσει προσωπικές ἀπόψεις ἤ γενικότερες φιλοσοφικές σκέψεις. Ἔτσι πού νά γίνεται φανερό ὅτι τή Ναυπακτία δέν τήν ποιμαίνει ὁ Δεσπότης, ἀλλά διά τοῦ Δεσπότη ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία, τό Ἱερό Εὐαγγέλιο καί οἱ Πατέρες.

Στά σημεῖα, λοιπόν, αὐτά ὁ συγκεκριμένος Ἱεράρχης θεωρῶ ὅτι ὁμοιάζει καί συνδέεται στενά τόσο μέ τόν τιμώμενο ἀπό τό παρόν συνέδριο Ἅγιο Διονύσιο, ἀφοῦ καί οἱ δύο ἔχουν νά ἐπιδείξουν ἕνα πλούσιο καί σημαντικό θεολογικό συγγραφικό ἔργο ὅσο καί μέ τόν Ἅγιο Καλλίνικο, ὁ ὁποῖος διακρίθηκε γιά τήν ἀπόλυτη ἀφοσίωσή του στήν Ἐκκλησία καί τούς κανόνες της, ἀλλά καί στούς νόμους τῆς Πολιτείας, τούς ὁποίους σεβάστηκε καί ἐφήρμοσε ὡς διοικητής τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης Ἐδέσσης.

Εὐχόμαστε στόν Μητροπολίτη μας, μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπλήρωσης 25 ἐτῶν ἀπό τήν ἐνθρόνισή του στή Ναύπακτο οἱ δύο αὐτοί Ἅγιοι, τούς ὁποῖος ἀγαπᾶ καί τιμᾶ ἰδιαιτέρως, νά πρεσβεύουν γι΄ αὐτόν καί τή Μητρόπολή του.

Ἔτη πολλά Σεβασμιώτατε!

*   *   *

Οἱ περιλήψεις τῶν εἰσηγήσεων

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος παρουσίασε τό βιβλίο τοῦ Γεωργίου Ἀλεξάνδρου μέ τίτλο «Ὁ ἑνιαῖος ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης. Τό σημεῖο τῆς συναντήσεως τοῦ παλαιοῦ καί τοῦ καινούργιου κόσμου», τό ὁποῖο ἔχει πρόλογο τοῦ ἀειμνήστου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ καί εἰσαγωγή τοῦ Σεβασμιωτάτου κ. Ἱεροθέου. Στήν εἰσαγωγή αὐτή ὁ Σεβασμιώτατος παρουσιάζει τρία βασικά σημεῖα: «Τό πρῶτον, ὅτι ὁλόκληρη ἡ ὀρθόδοξη παράδοση ἀποδέ­χεται τήν πατρότητα τῶν ἔργων αὐτῶν στόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη, δεύτερον, ὅτι οἱ δυτικοί ἐρευνητές, κυρίως Προτε­στάντες ἀμφισβήτησαν τήν πατρότητα τῶν ἔργων αὐτῶν καί τρίτον, ὅτι ὁ Γεώργιος Ἀλεξάν­δρου ἀνατρέπει τά ἐπιχειρήματα τῶν νέων ἀναθεωρητῶν». Ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέλυσε τόν χαρακτηρισμό «ἑνιαῖος» γιά τόν ἅγιο Διονύσιο, διαρθρώνοντας τόν λόγο του σέ δύο μέρη, ἤτοι «ὁ τριχασμός» τῆς προσωπικότητος τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, κατά τήν Δυτική παράδοση, ὅτι ἄλλος εἶναι ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ἄλλος ὁ Ἐπίσκοπος Παρισίων τοῦ 3^ου αἰῶνος καί ἄλλος ὁ ἄγνωστος συγγραφέας τῶν Ἀρεοπαγιτικῶν συγγραμμάτων, καί δεύτερον «Ὁ ἑνιαῖος» ἅγιος Διονύσιος στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ὁ Σεβασμιώτατος σημείωσε τό συμπέρασμα τοῦ συγγραφέα ὅτι «ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης εἶναι μιά μεγάλη μορφή πού ἑνώνει τήν Παλαιά Διαθήκη μέ τήν ἑλληνική παράδοση», καί σέ αὐτό ἔγκειται καί ἡ ἁξία τοῦ βιβλίου τοῦ Γιώργου Ἀλεξάνδρου.

Ὁ Δημήτριος Μακρυγιάννης εἶπε ὅτι τά ἔργα τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη ἦρθαν στή δημοσιότητα κατά τό ἔτος 532. Μετά ἀπό τίς ἀρχικές ἀμφιβολίες,  ἀναγνωρίστηκαν ἀπό ὅλους ὡς γνήσια ἔργα του καί ἀπετέλεσαν τίς βάσεις τοῦ χριστιανικοῦ μυστικισμοῦ, χωρίς ποτέ νά ἀμφισβητηθοῦν, τόσο στό Βυζάντιο ὅσο καί στή Δύση. Ὅμως κατά τούς τελευταίους 2-3 αἰῶνες ἀμφισβητήθηκε ἡ γνησιότητά τους καί θεωρεῖται ὅτι γράφτηκαν κατά τόν Ε' αἰώνα ἀπό ἕναν ἄγνωστο συγγραφέα, ὁ ὁποῖος ἀποκαλεῖται Ψευδο-Διονύσιος. Ὁ κ. Μακρυγιάννης ἐξέτασε καί ἀνήρεσε ὅλα τά προβαλλόμενα ἐπιχειρήματα αὐτῆς τῆς θεωρίας. Σχετικά μέ τό βασικότερο ἐπιχείρημα, ὅτι ὁ Διονύσιος χρησιμοποίησε τά ἔργα τοῦ Νεοπλατωνικοῦ φιλοσόφου Πρόκλου, ἀποδεικνύεται ὅτι συμβαίνει ἀκριβῶς τό ἀντίθετο: Ὁ Πρόκλος εἶναι ἐκεῖνος πού χρησιμοποίησε τά ἔργα τοῦ Διονύσιου. Ἐπίσης, ἐντοπίστηκαν 15 τοὐλάχιστον ἄμεσες καί ἔμμεσες ἀναφορές στό πρόσωπο τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη καί στά ἔργα του, κατά τούς 5 πρώτους αἰῶνες. Βάσει ὅλων αὐτῶν συμπεραίνεται ὅτι τά ἔργα αὐτά εἶναι γνήσια καί ὄχι ψευδώνυμα, ὅπως ἔχει ἐπικρατήσει σήμερα.

Ὁ π. Δανιήλ Pupaza εἶπε ὅτι ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καί ἡ διδασκαλία του ἔγιναν δεκτά ἀπό τήν Ἐκκλησία ἀμέσως μετά τήν ἐμφάνιση τοῦ Corpus Dionysiacum (CD) μέ τήν ὁριστική συμβολή τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητῆ. Ἡ θεολογία τῶν ἀρεοπαγιτικῶν κειμένων εἶναι βαθιά ἀφοσιωμένη ἀπό τή συνείδηση καί τή μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπό τό CD ἀνακλᾶται ξεκάθαρα ἡ ἁγιότητα τοῦ συγγραφέα του.

Τόν ἅγιο Διονύσιο τόν ἀπασχολοῦσε ἡ θεολογία τῶν θείων ὀνομάτων καί ὁ Ἅγιος θεωρεῖ ὅτι ἡ πρωταρχική θεωνυμία εἶναι τό Ἀγαθό. Ὁ Ἀρεοπαγίτης δηλώνει ὅτι τό Ἀγαθό ἀποτελεῖ τό ὄνομα τῆς ὑπέρθεης Θεότητας, ἐνῶ ἡ Ἀγαθότητα τό ὄνομα τῆς θεαρχικῆς ὑπάρξεως. Μιά οὐσιώδης ὄψη τοῦ Ἀγαθοῦ εἶναι τό Καλό, θεωνυμία μέ τήν ὁποία ὀνομάζεται τό θέλγητρο τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἅγιος βεβαιώνει ὅτι τό Καλό ταυτίζεται μέ τό Ἀγαθό. Μιά ὄψη τοῦ Ἀγαθοῦ εἶναι καί ὁ Ἔρως, μέ τήν ὁποία κατονομάζεται ἡ θεία δύναμη τῆς ἑνώσεως ὅλων τῶν ὄντων μέ τό Καλό καί Ἀγαθό. Ὡς πρωταρχικά ὀνόματα τῆς μοναδικῆς Αἰτίας, τό Καλό καί τό Ἀγαθό ἐκφράζουν τήν καθολική Της αἰτιότητα. Τό Καλό καί Ἀγαθό εἶναι προπαντός τό ποιητικό Αἴτιο, τό ὁποῖο δημιουργεῖ ὅλα τά ὄντα· εἶναι τό παραδειγματικό Αἴτιο, τό ὁποῖο προορίζει τή μετοχή τῶν ὄντων στίς θεῖες δωρεές. Εἶναι ἐπίσης τό εἰδικό Αἴτιο, τό ὁποῖο χαρίζει σέ κάθε δημιούργημα τό εἶδος του· εἶναι καί τό στοιχειῶδες Αἴτιο, διότι Αὐτό δημιουργεῖ καί τήν ὕλη, ἀλλά εἶναι καί τό τελικό Αἴτιο, διότι εἶναι ὁ σκοπός καί τό τέλος ὅλων τῶν ὄντων.

Ὁ ἅγιος Διονύσιος ἀσχολεῖται μόνο μέ τόν εὐπρεπῆ κόσμο τῶν ἀγγέλων, τῶν ἀνθρώπων καί τῶν ἱερῶν πραγμάτων, πού ταξινομοῦνται ἱεραρχικά γύρω ἀπό τήν Ἀρχή τους, τόν Χριστό. Ὀνομάζει αὐτόν τόν ἁγιασμένο κόσμο Ἱεραρχία, ἡ ὁποία ἔχει τρεῖς ἱερές ὄψεις: τήν τάξη, τήν ἐπιστήμη καί τήν ἐνέργεια. Ἡ Ἱεραρχία συνίσταται ἀπό δύο μέρη: τήν Οὐράνια Ἱεραρχία καί τήν Ἐκκλησιαστική Ἱεραρχία. Ἡ Οὐράνια Ἱεραρχία ἀποτελεῖται ἀπό τρεῖς ἀγγελικές ἱεραρχίες καί καθεμία ἀπό τρεῖς ἀγγελικές διακοσμήσεις. Ἡ Ἐκκλησιαστική Ἱεραρχία ἔχει ἐπίσης μιά τριαδική δομή ἀποτελούμενη ἀπό τά μυστήρια, τίς ἱερατικές τάξεις καί τίς τάξεις τῶν τελουμένων. Ἡ ἐνέργειά της ἔγκειται στήν κάθαρση, τό φωτισμό καί τήν τελειοποίηση, ἐνῶ ἡ ἐπιστήμη της εἶναι μιά γνώση διά τῶν συμβόλων. Κατά τόν Ἀρεοπαγίτη τά κύρια μυστήρια, διαμέσου τῶν ὁποίων ὁ πιστός ἀνυψώνεται πρός τή θέωση εἶναι τό βάπτισμα, ἡ εὐχαριστία καί ἡ τελετή τοῦ μύρου.

Ὁ ἅγιος Διονύσιος μιλάει καί γιά μιά κορυφαία θέωση, τήν ὁποία σχετίζει μέ τήν κορυφαία θεοείδεια. Πρόκειται γιά τό ἀποτέλεσμα ἁρπαγῆς τοῦ νοῦ μέσα στό θεῖο γνόφο σέ μιά ἔκσταση, μέσα στήν ὁποία σταματᾶ ἡ νοητική του ἐνέργεια. Ἡ μυστική ἕνωση μέ τόν Θεό ἐνεργεῖται σέ ἀγνωσία καί ὁ πλήρως θεωμένος ἄνθρωπος παθαίνει τή θέωση. Ἡ μυστική ἕνωση πραγματώνεται ὅμως μέσα στήν Ἐκκλησία καί ὁ Ἀρεοπαγίτης ἐκλαμβάνει τή λειτουργική σύναξη τῆς Ἐκκλησίας γύρω ἀπό τόν εὐχαριστιακό Χριστό ὡς μιά εἰκόνα τῶν ἐσχάτων. Μετά τήν κοινή ἀνάσταση οἱ δίκαιοι θά ἑνώνονται αἰωνίως μέ τόν Χριστό μέσα στό φῶς τῆς θεότητάς Του σ' ἕνα παμμακάριστο συμπόσιο χορήγησης ὅλων τῶν θείων καλλῶν.

Ὁ Γεώργιος Παναγόπουλος, «ἀποπειράθηκε νά δείξη» ὅτι ὁ Παλαμᾶς μένει πιστός στόν Ἀρεοπαγίτη, ἐνῶ τήν ἴδια στιγμή τόν ἑρμηνεύει δημιουργικά. Τοῦτο σημαίνει ὅτι ὁ Παλαμᾶς δέν ἐγκλωβίζεται στό ἀρεοπαγιτικό γράμμα· τοὐναντίον ἀπεγκλωβίζει τό ἀρεοπαγιτικό πνεῦμα ἀπό τήν ἰδιοτυπία τοῦ γράμματος (νεοπλατωνικῆς ἐνίοτε ἀποχρώσεως). Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀποδεικνύει τήν σπουδαιότητα τοῦ ἀρεοπαγιτικoῦ corpus γιά τήν ἡσυχαστική-νηπτική ζωή καί τήν ἐκκλησιαστική θεολογία ἐπισφραγίζοντας τό προγενέστερο ἑρμηνευτικό ἔργο τῶν Ἰωάννου Σκυθοπολίτη καί Μαξίμου Ὁμολογητοῦ καί Γεωργίου Παχυμέρη.

Ὁ ἱερός τῆς Θεσσαλονίκης πρόεδρος κράτησε τόν Ἀρεοπαγίτη ἐντός τῆς φυσικῆς του κοίτης, τῆς προφηταποστολικῆς Παράδοσης. Προστάτευσε τήν διδασκαλία του ἀπό τόν κίνδυνο μιᾶς οὑμανιστικῆς μετάλλαξής της σέ ἄσαρκη φιλοσοφική θεωρία περί Θεοῦ, πού ἀγνοεῖ τήν βιβλικοπατερική ἀντίληψη τῆς Ἀποκάλυψης τῆς Βασιλείας καί καθώς τροφοδοτεῖται ἀπό ἕναν νοησιαρχικό ἐγκυκλοπαιδισμό ἐκβάλλει σέ ἕνα ἰδιότυπο φιντεϊστικό ἀγνωστικισμό (Βαρλαάμ). Κατά τοῦτο φρονῶ ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος θά συμφωνοῦσε μέ τόν μεγάλο προτεστάντη θεολόγο τοῦ 20ου αἰώνα Κάρλ Μπάρτ, ὅτι οὔτε ἡ φιλοσοφία, οὔτε ὁ πολιτισμός, οὔτε ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀνθρώπινη ἐπίτευξη ἱκανώνουν τόν ἄνθρωπο νά μιλήσει μέ ἀσφάλεια γιά τόν Θεό. Ὅμως ὁ Ρωμηός Ἅγιος θά παρέτρεχε τόν γραφικό φονταμενταλισμό τοῦ Ἑλβετοῦ θεολόγου, ἀφοῦ αὐτός ὁ τελευταῖος ἀγνοοῦσε τίς προφηταποστολικές προϋποθέσεις τῆς θεογνωσίας ὡς διά ἀσκήσεως καί μαρτυρίου εἴσοδο στόν «ὑπέρφωτον γνόφον, οὗ κατοικεῖ ὁ Θεός».      

Ἄν ἀναλογισθοῦμε ὅτι ὁ Ἀρεοπαγίτης ἦταν ἰδιαίτερα ἀγαπητός στήν Μεσαιωνική Δύση, ὅπου καί ἑρμηνεύθηκε ὑπό τίς πλατωνίζουσες μεταφυσικές προϋποθέσεις τῶν δυτικῶν σχολαστικῶν θεολόγων κατά τρόπο παρόμοιο πρός αὐτόν τοῦ Βαρλαάμ, καί ἄν ἐπιπλέον λάβουν ὑπό ὄψη ὅτι ἡ σχολαστική ἑρμηνευτική τῶν ἀρεοπαγιτικῶν ἐπικαθορίζει μέχρι τῆς σήμερον τήν ἐπιστημονική ἐνασχόληση μέ τά ἀρεοπαγιτικά στά Πανεπιστήμια τῆς Δύσης, ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ παλαμική ἑρμηνευτική τοῦ Ἀρεοπαγίτη εἶναι καί σήμερα τόσο ἐπίκαιρη ὅσο καί τόν 14ο αἰώνα.

Ἐν τέλει τό παλαμικό μήνυμα θά μποροῦσε νά συνοψισθῆ ὡς ἑξῆς: Ὁ Ἀρεοπαγίτης ἀνήκει στήν βιβλικοπατερική ἡσυχαστική παράδοση τῶν ἐμπειρικῶν ψηλαφήσεων τῆς Βασιλείας καί ὄχι  στή σχολαστική μεταφυσική τῶν ἠθικῶν καί νοησιαρχικῶν προτεραιοτήτων τοῦ «παλαιοῦ ἀνθρώπου».      

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Φιλαδελφείας κ. Μελίτων ἀνέπτυξε τό θέμα του σέ δύο μέρη. Στό πρῶτο, μίλησε γιά τήν σχέση ἁγιότητος-διδασκαλίας καί μαθητείας, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου, κατά τίς ἑξῆς ἑνότητες: α) Ὁρισμός ἁγιότητος-Θεώσις β) Ἐποικοδομή καί Ἄσκησις γ) Ἐμπόδιον θεώσεως δ) Τρόπος ἀσκήσεως ε) Στάδια θεώσεως ς) Μέσα θεώσεως ζ) Θεία Οἰκονομία–Φιλανθρωπία η) Κατευθυντήριος δύναμις-θεῖος ἔρως θ)  Ἀξία μαθητείας. Καί ταῦτα μέν ὅσον ἀφορᾷ εἰς τήν διδασκαλίαν τοῦ «γνώστου τῶν ἀπορρήτων μυστηρίων» Ἁγίου Διονυσίου περί ἁγιότητος - διδασκαλίας καί μαθητείας.

Στό δεύτερο μέρος ὁ Σεβασμιώτατος ἔκανε ἡ ἀναφορά στήν σύγχρονη ἐμπειρική καί βιωματική μαρτυρία περί ἁγιότητος-διιδασκαλίας καί μαθητείας, σέ συνδυασμό πρός τήν συνεχῆ καί συνεπῆ παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἀνέφερε σειρές, «ἁλυσίδες» διδασκαλίας -  μαθητείας, ἀπό τόν χορό τῶν Ἀποστόλων, τόν ἅγιο Ἱερόθεο καί τόν ἅγιο Διονύσιο Ἀρεοπαγίτη, μέχρι τούς συγχρόνους ἁγίους καί Γεροντάδες μέ τούς μαθητές τους. Ἰδιαιτέρως ἀναφέρθηκε στόν ἅγιο Καλλίνικο Ἐδέσσης, Γέροντα τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου. Εἶπε ὅτι γιά τόν ἅγιο Καλλίνικο ἰσχύει ὁ λόγος τῆς ἀμμᾶς Θεοδώρας: «Ὁ διδάσκαλος ὀφείλει νά εἶναι ξένος φιλαρχίας καὶ ἀλλότριος κενοδοξίας, μακρὰν ὑπερηφανείας, μὴ ὑπὸ κολακείας ἐμπαιζόμενος, μὴ ὑπὸ δώρων τυφλούμενος, μὴ ὑπὸ γαστρὸς νικώμενος, μὴ ὑπὸ ὀργῆς κρατούμενος, ἀλλὰ μακρόθυμος, ἐπιεικής, ὑπὲρ πάντα ταπεινόφρων ἔγκριτος καὶ ἀνεκτικός, κηδεμονικὸς καὶ φιλόψυχος».

Video Στ Συνεδρίου

Φωτογραφίες