Γεγονότα καὶ Σχόλια: Πολλές βαρύνουσες γνῶμες! - Ἐπικίνδυνη παρενέργεια τοῦ Διαφωτισμοῦ

Πολλές βαρύνουσες γνῶμες!

Οἱ κρίσεις στούς λαούς ἀποκαλύπτουν πάντα ὑποκείμενα προσωπικά καί κοινωνικά νοσήματα. Οἱ πάσης φύσεως κρίσεις· ἐμεῖς, βέβαια, ἐδῶ τώρα ἔχουμε στό νοῦ μας τήν ὑγειονομική κρίση τοῦ κορωνοϊοῦ.

Δέν θά μιλήσουμε πάλι γι’ αὐτήν —γιά τούς ἀρνητές της ἤ τούς ἐκμεταλλευτές της. Θά ἐντοπίσουμε μόνον τό σύμπτωμα μιᾶς ἀσθένειας, τό ὁποῖο εἶναι χρόνιο καί ἡ αἰτία του δέν εἶναι ἡ σύγχρονη πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ. Εἶναι μιά ἀπό παλιά ἐμφανιζόμενη «παρενέργεια» τοῦ Διαφωτισμοῦ. Εἶναι ἡ ἱεροποίηση τῆς γνώμης εἰδημόνων καί μή.

Νά θυμίσουμε τήν κλασσική περιγραφή πού ἔδωσε ὁ Κάντ γιά τόν Διαφωτισμό. Γράφει: «Διαφωτισμός εἶναι ἡ ἔξοδος τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ἀνωριμότητά του, γιά τήν ὁποία ὁ ἴδιος εἶναι ὑπεύθυνος. Ἀνωριμότητα εἶναι ἡ ἀδυναμία νά μεταχειρίζεσαι τό νοῦ σου χωρίς τήν καθοδήγηση ἑνός ἄλλου. Εἴμαστε ὑπεύθυνοι γι’ αὐτή τήν ἀνωριμότητα, ὅταν ἡ αἰτία της βρίσκεται ὄχι στήν ἀνεπάρκεια τοῦ νοῦ, ἀλλά στήν ἔλλειψη ἀποφασιστικότητας καί θάρρους νά τόν μεταχειριζόμαστε χωρίς τήν καθοδήγηση ἑνός ἄλλου. Τόλμα νά μάθεις! Ἔχε θάρρος νά μεταχειρίζεσαι τό δικό σου νοῦ! Τοῦτο εἶναι τό ἔμβλημα τοῦ Διαφωτισμοῦ».

Αὐτό τό «ἔχε θάρρος» τοῦ Κάντ στήν ἐξέλιξη τῶν δυτικῶν κοινωνιῶν καί τῶν θεσμῶν τους ἀπό ἀνορθωτική δύναμη ἔγινε ἰσοπεδωτικό θράσος. Δέν συνδέθηκε, γιά πολλούς, μέ τό «τόλμα νά μάθεις», μέ τό βάλε τό ἑαυτό σου σέ μαθητεία καί σπουδή, γιά νά ἀποκτήσης γνώση καί πείρα, ὥστε νά εἶσαι ἱκανός νά γνωρίζης ὅλο καί βαθύτερα τόν ἄγνωστο ἑαυτό σου, νά ἀντιλαμβάνεσαι τά δεδομένα τῆς ζωῆς σου, κι ἀκόμη, νά ξεχωρίζης τούς ἀνθρώπους πού μπορεῖς νά ἐμπιστεύεσαι, τῶν ὁποίων μπορεῖς νά ἐκμεταλλεύεσαι τήν πείρα καί τήν γνώση, ἐλεύθερα, ἀνοιχτός στήν ἀλήθεια εἴτε τῶν κτισμάτων, εἴτε τοῦ Θεοῦ.

Κρατήθηκε ἀπό τόν Κάντ τό «νά μεταχειρίζεσαι τό νοῦ σου χωρίς τήν καθοδήγηση ἑνός ἄλλου», ὁπότε πέρασε κυρίως μέσα στήν κοινωνική καί πολιτική ζωή ἡ «ἀκηδεμόνευτη γνώση», ἡ θεοποίηση τοῦ ἀπαιδαγώγητου ἐγώ, ὁπότε τό «ἔχε θάρρος» συνδέθηκε μέ τό δικαίωμα τῆς γνώμης, χωρίς ἔλεγχο τῶν προϋποθέσεων αὐτοῦ πού τήν διατυπώνει.

Ἡ κοινή λογική, ὅμως, λέει ὅτι γιά θέματα τῆς ὑγείας μας, για παράδειγμα, δέν ρωτᾶμε τόν σκηνοθέτη ἤ τόν τραγουδιστή. Ρωτᾶμε τόν γιατρό, ὁ ὁποῖος εἶναι ἐνδεχόμενο νά μᾶς παραπέμψη σέ ἄλλον μέ εἰδικότητα πού ἀσχολεῖται μέ τήν ἀσθένειά μας.

Στίς μέρες μας, ὅμως, ὅλοι ἔχουν βαρύνουσα γνώμη γιά τά ἐμβόλια!

Ἐπικίνδυνη παρενέργεια τοῦ Διαφωτισμοῦ

Μέσα στήν σύγχρονη πραγματικότητα ἤ μᾶλλον στήν σύγχρονη συνωμοσιολογική φυγή ἀπό τήν πραγματικότητα γίνεται ἔντονα αἰσθητή ἡ ἱεροποίηση τῆς γνώμης τοῦ ὁποιουδήποτε καί ἡ ἰσότιμη διάχυσή της διαδικτυακά μέσα στήν κοινωνία. Αὐτό τό νοσηρό κοινωνικό σύμπτωμα εἶναι μιά ἐπικίνδυνη «παρενέργεια» τοῦ Διαφωτισμοῦ. Καί ὅσοι ἀμφιβάλλουν ἄς θυμηθοῦν τήν γνωστή, καί πολλάκις μετ’ ὑπερηφανείας διατυμπανιζόμενη ρήση, πού ἀποδίδεται στόν Βολταῖρο (λέγεται ὅτι εἶναι τοῦ βιογράφου του): «Διαφωνῶ μέ ὅ,τι λές, ἀλλά θά ὑπερασπιστῶ μέχρι θανάτου τό δικαίωμά σου νά τό λές».

Ὁ Χάμπερτ Χάμφρεϊ, ἀντιπρόεδρος τῶν ΗΠΑ, ἦταν πιό ρεαλιστής. Δέν ἀπαγόρευε τήν ἔκφραση τῆς γνώμης σέ κανέναν, ἀλλά ἔλεγε: «Τό δικαίωμα νά λές τήν γνώμη σου δέν συνεπάγεται αὐτόματα τό δικαίωμα νά σέ παίρνουν στά σοβαρά».

Πολλές γνῶμες κυκλοφοροῦν πού δέν πρέπει νά τίς παίρνουμε στά σοβαρά.

π.Θ.Α.Β.