Γεγονότα καὶ Σχόλια: Συναισθήματα μάζας - Χλευάζοντες καί περιπαίζοντες

Συναισθήματα μάζας

Τόν τελευταῖο καιρό μᾶς ἔρχονται στό νοῦ κάποιες ἀπόψεις τοῦ Γκυστάβ Λέ Μπόν ἀπό τό βιβλίο του «Ψυχολογία τῶν μαζῶν», πού μᾶς φαίνονται πολύ ρεαλιστικές καί ἐπίκαιρες, ἄν καί τό βιβλίο αὐτό γράφηκε τό 1895.

Ὅταν ἡ σοβαρότητα χλευάζεται καί κορυφαῖοι τῆς ἐπιστήμης ἀμφισβητοῦνται ἀπό ἀμαθεῖς, ὅταν ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας κακοποιῆται ἀπό ἰδεοληπτικούς ὑπερασπιστές ἤ ἀποδομητές της, ὅταν ἡ σκοπιμότητα (ἐντός τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος) χύνει ἐπικοινωνιολογικούς ὀχετούς σέ ἀναγνῶστες τοῦ διαδικτύου καί, τέλος, ὅταν ἡ ἐφαρμογή τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου θεωρῆται ἀτομική ὑπόθεση τοῦ κάθε λειτουργοῦ ἤ τῆς κάθε ἐνοριακῆς κοινότητας, τότε πῶς νά μήν εἶναι ἐπίκαιρος ὁ Γ. Λ. Μπόν;

Ὅλοι οἱ συνειδητοί ἤ ἐξ ἀγνοίας ἤ ἐκ συναρπαγῆς φθορεῖς τῶν συνειδήσεων δέν ἀπευθύνονται στήν λογική τοῦ λαοῦ. Δέν χρησιμοποιοῦν τούς «νόμους τοῦ ὀρθοῦ λόγου» γιά νά τόν πείσουν. Δέν τούς ἐνδιαφέρει νά τόν πείσουν ἤ νά μεταγγίσουν σ’ αὐτόν ἔμπνευση γιά ὑψηλῆς ποιότητας ζωή καί γεύση καθαρῆς ἐμπειρικῆς θεολογίας. Θέλουν νά κινητοποιήσουν «μάζα ἀνθρώπων» (φρικτή ἔκφραση), γι’ αὐτό στοχεύουν στήν φιλαυτία τοῦ συναισθήματος, μέ τό ὁποῖο δέν νοιάζεται ὁ ἄνθρωπος γιά τήν ἀλήθεια, ἐνδιαφέρεται μόνο νά αἰσθάνεται καλά καί νά νιώθη ὑπερήφανος γιά ὅ,τι εἶναι καί ὅ,τι πρεσβεύει.

Ὁ Γ.Λ. Μπόν ἔγραφε: «Οἱ μάζες ποτέ δέν δίψασαν γιά ἀλήθειες. Μπροστά στίς προφάνειες πού τίς δυσαρεστοῦν, προτιμοῦν νά θεοποιήσουν τήν πλάνη, ἄν τίς θέλγει. Αὐτός πού ξέρει νά τίς ἐξαπατᾶ γίνεται εὔκολα κύριός τους· αὐτός πού προσπαθεῖ νά τίς ἀπαλλάξη ἀπό τήν πλάνη εἶναι πάντα τό θύμα τους». Νά συμπληρώσουμε: συνήθως, αὐτός πού θέλει νά τίς ἀπαλλάξη ἀπό τήν πλάνη, χλευάζεται, βασανίζεται καί σταυρώνεται ἀπό τίς συναισθηματικά κινούμενες «μάζες».

Χλευάζοντες καί περιπαίζοντες

Ὁ Χριστός δέν κολάκεψε τά ἰδιοτελῆ συναισθήματα τῶν ἀνθρώπων, γιατί τούς ἀγαποῦσε «ἕως θανάτου» καί ἤθελε τήν σωτηρία καί τήν ἀνακαίνισή τους.

Σάν τόν Ἐαυτόν Του θέλει νά εἶναι καί οἱ μαθητές Του. Ὅπως Αὐτός εἶναι ἡ Ἀλήθεια καί αὐτοί νά εἶναι ἀληθινοί, ξένοι πρός κίβδηλες συμπεριφορές καί εὐσεβοφανῆ φίλαυτα συναισθήματα. Ὁμολογητές τῆς «ἅπαξ παραδοθείσης τοῖς ἁγίοις πίστεως» καί ὄχι ἐκμεταλλευτές ἤ «καλλιεργητές» νοσηρῶν συναισθημάτων μέ ποικίλα προσωπεῖα.

Πάντως, οἱ χλευάζοντες καί οἱ περιπαίζοντες, βγάζουν συνήθως ὅ,τι ἀνεκπλήρωτο ἔχουν μέσα τους. Χαρακτηριστικές εἶναι δύο φάσεις ἀπό τήν καταδίκη τοῦ Χριστοῦ.

Μετά τήν δίκη ἐνώπιον τοῦ Καϊάφα, οἱ ἄσχετοι μέ τό πνεῦμα τῶν Προφητῶν, ἀφοῦ ἔφτυσαν στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καί τόν χτύπησαν, κάποιοι Τόν «ἐρράπισαν λέγοντες· προφήτευσον ἡμῖν Χριστέ, τίς ἐστιν ὁ παίσας σε;» (Ματθ. 26, 67-68). Αὐτή εἶναι ἡ πιό εὐτελής ἄποψη περί προφητείας· παιχνίδι γιά νά καταπραϋνθῆ ἡ συνείδηση ἀπό τήν ἀπουσία τοῦ πνεύματος τῆς προφητείας.

Μετά τήν δίκη ἐνώπιον τοῦ Πιλάτου, οἱ στρατιῶτες, οἱ πεινασμένοι γιά ἐξουσία, ντύνοντας τόν Χριστό μέ «χλαμύδα κοκκίνην», στέφοντάς Τον μέ «στέφανον ἐξ ἀκανθῶν» καὶ δίνοντας «κάλαμον ἐπὶ τὴν δεξιὰν αὐτοῦ», γονάτισαν μπροστά Του καί «ἐνέπαιζον αὐτῷ λέγοντες· χαῖρε ὁ βασιλεὺς τῶν ᾿Ιουδαίων» (Ματθ. 27, 28-30).

Χλευασμός καί ἐμπαιγμός γι’ Αὐτόν πού δέν ἦλθε γιά νά ἱκανοποιήση φίλαυτα συναισθήματα ἀλλά νά «μαρτυρήσ[ῃ] τῇ ἀληθείᾳ».

«Πᾶς», λοιπόν, «ὁ ὢν ἐκ τῆς ἀληθείας» ἀκούει τήν φωνή Του. Εἴθε μόνο τούς «ἀκροατές» τῆς φωνῆς Του εὐήκοοι νά ἀκοῦμε.

π.Θ.Α.Β.