Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἡ «ἐκβάθυνση» στήν θεολογία - Βυθισμός στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ

Ἡ «ἐκβάθυνση» στήν θεολογία

Ἡ λέξη «ἐκβάθυνση» σέ θεολογικό κείμενο μᾶς κίνησε τήν περιέργεια γιά τόν λόγο τῆς χρήσης της ἀπό τόν συντάκτη του. Κατά τόν συγγραφέα τοῦ κειμένου ἡ μελέτη τῆς θεολογίας τοῦ Θωμᾶ Ἀκινάτη ἀπό ὀρθόδοξο ἐρευνητή, ἔχει πρωταρχικό σκοπό τήν ἐκβάθυνση τῆς διδασκαλίας τῶν ἁγίων Πατέρων καί τῶν Οἰκουμενικῶν καί τοπικῶν Συνόδων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Θά περίμενε κανείς νά γράψη ὅτι ὁ ὀρθόδοξος μελετητής τοῦ Ἀκινάτη θά πρέπει νά ἔχη ἐμβαθύνει στήν μελέτη τῶν ἱερῶν ὀρθοδόξων κειμένων, ὥστε νά μπορῆ νά διακρίνη τί διαφορετικό εἰσάγει στήν θεολογία ὁ Ἀκινάτης. Ἐπέλεξε ὅμως τήν λέξη «ἐκβάθυνση» κι ὄχι «ἐμβάθυνση». Αὐτό μᾶς ὤθησε νά ἀνατρέξουμε σέ δύο λεξικά, πού εἴχαμε πρόχειρα.

Διαβάζουμε: «Ἐμβαθύνω: εἰσδύω σέ βάθος καί κατανοῶ. Ἐμβάθυνση: διείσδυση σέ βάθος» (Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη). Στό λεξικό Μπαμπινιώτη: «Ἐμβαθύνω: ἀναλύω εἰς βάθος, ἐπιχειρώντας τήν κατανόηση εἰς βάθος ἤ τήν ἑρμηνεία».

Εἶναι φανερό ὅτι ἡ «ἐμβάθυνση» στά ἱερά κείμενα δέν εἶναι κάτι ἀκίνδυνο, διότι τά κείμενα αὐτά δέν μιλοῦν μόνον γιά πράγματα πού ἀντιλαμβανόμαστε μέ τίς σωματικές μας αἰσθήσεις καί μελετοῦμε μέ τήν λογική. Μιλοῦν γιά τήν διαρκῆ μέριμνα τοῦ Θεοῦ γιά τόν κόσμο, τίς ἀποκαλύψεις τοῦ Θεοῦ Λόγου στούς Προφῆτες, Ἀποστόλους καί Ἁγίους Πατέρες.

Ἄν, ὅμως, ἡ ἐμβάθυνση ἀπαιτῆ ἐκτός ἀπό τήν φιλολογική ἐπάρκεια καί πείρα πνευματική, ἡ «ἐκβάθυνση» δηλώνει μᾶλλον ὑπέρβαση τῆς ἐμπειρικῆς γνώσης Θεοῦ, πού κατεῖχαν οἱ ἅγιοι Πατέρες!

Διαβάζουμε: «Ἐκβάθυνση: ἡ ἐνέργεια τοῦ ἐκβαθύνω —κάνω κάτι βαθύτερο ἀπό ὅ,τι εἶναι» (Τεγόπουλος-Φυτράκης)· «ἡ αὔξηση τοῦ βάθους, ἡ διαμόρφωση διαστάσεων μεγαλύτερου βάθους κυρίως σέ ἐπιφάνειες» (Μπαμπινιώτης). Μιά λέξη πού χρησιμοποιοῦν οἱ μηχανικοί στήν διαμόρφωση ἐπιφανειῶν καί οἱ γεωργοί στήν διευθέτηση τῶν καναλιῶν γιά τήν ὕδρευση τῶν φυτῶν τους, «μεταφυτεύεται» στήν θεολογία, γιά νά πῆ ὅτι ἡ μελέτη τοῦ μεγαλύτερου σχολαστικοῦ θεολόγου τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ ἔχει πρωταρχικό σκοπό τήν ἐκβάθυνση τῆς διδασκαλίας τῶν ἁγίων Πατέρων.

Μελετοῦμε, δηλαδή, ἕναν αἱρετικό θεολόγο, γιά νά κάνουμε τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων βαθύτερη ἀπό ὅ,τι μᾶς τήν παρέδωσαν ἐκεῖνοι!

Ἀποφεύγοντας χαρακτηρισμούς τῆς ἀπόψεως αὐτῆς ἀρκούμαστε νά ποῦμε ὅτι δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ τά θεολογικά θεμέλια καί μέ τόν σκοπό τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Βυθισμός στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ

Ψάξαμε τίς λέξεις ἐκβαθύνω-ἐκβάθυνση στό Μέγα Λεξικό Liddell-Scott. Δέν τίς βρήκαμε. Τήν σημασία τους καλύπτει τό ρῆμα «ἐμβαθύνω», τοῦ ὁποίου ἡ σημασία κατά τό λεξικό εἶναι: «κάμνω τι βαθύ, βαθύνω». Εἶναι χαρακτηριστικό τό παράδειγμα πού δίνεται, γιά τήν σημασία αὐτή, ἀπό ἐπιστολή τοῦ ρήτορα Ἀλκίφρονα (2ος αἰώνας μ.Χ.): «ἐμβαθύνας βόθρον». Βόθρος εἶναι «ὄρυγμα ἐν ᾧ τό δένδρον εἶναι πεφυτευμένον». Τό παράδειγμα εἶναι ἀπό τίς ἐργασίες τῶν γεωργῶν. Ἄλλη σημασία εἶναι: «κάμνω τι νά ὑπάγῃ εἰς βάθος»· παράδειγμα δίνεται ἀπό τά Ἠθικά τοῦ Πλούταρχου: «ἐμβαθύνουσι τήν κακίαν ἑαυτοῖς». Ἀναφέρεται σ’ αὐτούς πού κρύβουν τίς κακίες τους, ὁπότε μένουν ἀθεράπευτοι καί ἡ κακία πηγαίνει βαθιά μέσα τους. Ἡ ἄλλη σημασία εἶναι ἡ προφανής σέ μᾶς: «εἰσέρχομαι βαθέως εἴς τι» καί «βυθίζομαι, ἐμβυθίζομαι εἴς τι».

Εἴθε νά βυθιζόμαστε (μέ εἰλικρινῆ μαθητεία στούς θεοφόρους Πατέρες καί ἔμπρακτη μελέτη τῶν ἱερῶν κειμένων) στό φωτιστικό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά μήν συγκαταριθμηθοῦμε μέ ὅσους «ἐμβαθύνουσι ἑαυτοῖς τήν κακίαν» τῆς αἱρετικῆς ζωῆς καί θεολογίας.

π.Θ.Α.Β.