Τὸ ὄνομά µας εἶναι ἡ ψυχή µας, ἡ ζωή μας, ἡ ταυτότητά µας, ἡ ἱστορία µας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἔχει λεχθῆ ἐπανειλημμένως τελευταῖα ὅτι τό ὄνομά µας εἶναι ἡ ψυχή µας, ἠ ζωή μας, ἡ ταυτότητά µας, ἡ ἱστορία µας. 

Αὐτό λέγεται ἀπό τήν ἄποψη τῶν ἐθνικῶν µας ὀνομάτων. Το ἴδιο, βέβαια, ἰσχύει καί γιά τό προσωπικό µας ὄνομα. Τό ὄνομα καί τό ἐπίθετο πού μᾶς ἔχει δοθῆ ἀπό τήν γέννηση καί τήν βάπτισή µας εἶναι πολύ σηµαντικά, καί αὐτό μᾶς χαρακτηρίζει σέ ὁλόκληρη τήν ζωή µας. 

Σχετικά μέ τά ἐθνικά µας ὀνόματα τόν τελευταῖο καιρό, ὅπως ἄλλωστε γινόταν καί σέ ὅλους τούς τελευταίους αἰῶνες, ὑπάρχει μεγάλη σύγχυση. Μερικοί ἐπιμένουν σὲ ἕνα ἀπό τά ὀνόματα πού ἔχουμε καί ὑποτιμοῦν τά ἄλλα μέ συνέπεια ὡς λαός νά παθαίνουµε ἐθνική ἀμνησία. Ὅμως ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι κάθε ὄνομα διασώζει κάτι ἀπό τήν µεγάλη µας ἐθνική καί πνευματική κληρονομιά καί δέν μποροῦμε εὔκολα νά τό ἀρνηθοῦμε. 

Στό σημεῖο αὐτό πρέπει νά ὑπογραμμίσουµε καί τό γεγονός ὅτι στήν σύγχυση πού παρατηρεῖται στίς ἡμέρες µας συνέβαλε καί ἡ ξένη προπαγάνδα ἡ ὁποία, ἄλλοτε έσκεμμένα καί ἄλλοτε ὄχι, μᾶς ἀπέδωσε μερικά “παρατσούκλια” μέ σκοπό νά μᾶς ὁδηγήσουν σέ πνευματική καί ἐθνική ἀμνησία. 

Ὑπάρχουν πολλά βιβλία ποὺ κυκλοφοροῦν καί παρουσιάζουν τήν ἀλήθεια τῶν γεγονότων αὐτῶν. Κλασσικό εἶναι τό ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδου "Ῥωμηποσύνη”. Θά ἤθελα ὅμως ἐδῶ νά δοῦμε μερικές πλευρές τοῦ θέματος αὐτοῦ, ὅπως τίς παρουσιάζει ὁ ἀείμνηστος Καθηγητής μου Παναγιώτης Χρήστου σ' ἕνα εὐσύνοπτο, αλλά πολύ ἐνδιαφέρον βιβλίο του µέ τίτλο  "οἱ περιπέτειες τῶν ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων”. Ἡ εὑρεία γνώση καί χρήση τῶν πηγῶν ἀπό τόν ἐρευνητή ἐπιστήμονα ἔφεραν στό φῶς αὐτό τό βιβλίο, τό ὁποῖο στά βασικά καί γενικά θέµατα εἶναι πολύ ἐνημερωτικό καί οὐσιαστικό. Ὅσα στοιχεῖα, λοιπόν, θά παρατεθοῦν στήν συνέχεια ἀναλύονται, μεταξύ ἄλλων πολλῶν, στό βιβλίο αὐτό. 

1. Ἡ σηµειολογία τῶν ὀνομάτων

Πολλά εἶναι τά ὀνόματα πού μᾶς χαρακτηρίζουν ὡς Ἔθνος καί τά ὁποία ἐκφράζουν μερικές ἐνδιαφέρουσες πλευρές τῆς ἐθνικῆς µας αὐτοσυνειδησίας. Ἀπό τά ὀνόµατα αὐτά πρέπει νά δοῦμε τρία ἤτοι "Ἕλληνες”, "Γραικοί" , "Ρωμαῖοι". 

α) Ἕλληνες 

Ἔχουν λεχθῆ πάρα πολλά σχετικά μέ τό ὄνομα αὐτό καί τήν προέλευσή του. Ἐκεῖνο πού εἶναι ἀναμφισβήτητο εἶναι ὅτι στήν ἀρχή ἀποδιδόταν σ᾿ ἕνα συγκεκριµένο φῦλο πού συνδεόταν µέ τούς Σελλούς, οἱ ὁποῖοι ἦταν οἱ ἱερεῖς τῆς Δωδώνης, στήν Ἤπειρο. Δηλαδή, ἀποτελοῦσαν µιά φυλετική ὁμάδα τῆς Ἠπείρου, ἡ ὁποία λίγο πρίν ἀπό τόν Τρωϊκό πόλεμο εἶχε μεταναστεύσει νοτιοανατολικώτερα, στήν Φθία". 

Ὁ Κλαύδιος ὁ Πτολεμαῖος γράφει: "ἀρχή Ἑλλάδος ἀπό Ὠρικίας καί ἀρχέγονος Ἑλλάς Ἠπειρος". Ἡ σύνδεση μεταξύ τῶν Σελλῶν, Γραικῶν καί Ἑλλήνων γίνεται καί ἀπό τόν Ἀριστοτέλη. Στά μετεωρολογικά του, ἀναφερόµενος στόν μεγάλο κατακλυσμό πού ἔγινε “περί τήν Ἑλλάδα τήν ἀρχαίαν”, γράφει: "Αὕτη δ᾽ ἐστίν ἡ περί τήν Δωδώνην καί τόν ᾿Αχελῶον... ὤκουν γάρ οἱ Σελλοί ἐνταῦθα καί οἱ καλούμενοι τότε μέν Γραικοί νῦν δ' Ἕλληνες". 

Τό φῦλο αὐτό µέ τήν ὀνομασία Ἕλληνες προχώρησε νοτιότερα στήν Φθία, καί µάλιστα συμμετεῖχε στόν Τρωικό πόλεμο. µέ τόν ἡγεμόνα του, τόν ᾿Αχιλλέα. Πολὺ γρήγορα ὅμως ἀπό τήν Φθία, τό ὄνομα Ἕλληνες πέρασε στήν Στερεά καί ἐπεκτάθηκε καί σέ ἄλλες περιοχές. Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Κάτω Ἰταλία καί ἡ Σικελία ὀνομάστηκαν Μεγάλη Ἑλλάδα. 

Ἀπό τό συγκεκριµένο αὐτό φῦλο ὀνομάστηκαν ὅλα τά ἄλλα φύλα, πού εἴχαν τήν ἴδια γλῶσσα καί συνείδηση. Τό γενικό αὐτό ὄνομα, ὡς ἑνιαία συνείδηση, ἰσχυροποιήθηκε µέ τήν συμμετοχή ὅλων τῶν φύλων στίς κοινές πανηγύρεις, στούς Ὀλυμπιακούς ἀγῶνες "μέ τίς ἐπισκέψεις τους στά πανελλήνια θρησκευτικά κέντρα". Τόν συνασπισμὸ τῶν ἑλληνικῶν φύλων τόν βλέπουμε κατά τήν ἐκστρατεία στήν Τροία, κατά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ κινδύνου πού προερχόταν ἀπό τήν ᾿Ασία ἀλλά καί κατά τήν ἔναρξη τῶν Ὅλυμπιακῶν ἀγώνων. Κατά τίς συναντήσεις ὅλων τῶν Φύλων στούς Ὁλυμπιακούς ἀγῶνες οἱ Ἕλληνες ἀντελήφθησαν ὅτι παρά τίς διαλεκτικές διαφορές ὁμιλοῦν ὅλοι τήν ἴδια γλώσσα, διαθέτουν συγγενῆ νοοτροπία, ἔχουν κοινά ἔθιμα καί διέπονται ἀπό ὅμοιους πολιτικούς καί κοινωνικούς θεσμούς". 

Ὁ ὅρος "Πανέλληνες” χρησιμοποιήθηκε µέ τήν ἔναρξη τῶν Ὀλυμπιακῶν ἀγώνων τό πρῶτο μισό τοῦ 8ου αἰῶνος π.Χ. καί ἐπικράτησε στίς ἀρχές τοῦ 5ου αἰῶνος π.Χ. Τό γεγονός εἶναι ὅτι τόν 4ο αἰώνα π.Χ. µέ τό ὄνοµα Ἕλληνες χαρακτηρίζονταν "ὅλα τά ἑλληνόφωνα φῦλα σὲ ὅλη τήν διασπορά τους". 

Οἱ ἄλλοι ὅμως λαοί ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὀνόμαζαν τούς Ἕλληνες ἀπό τά ἰδιαίτερα φῦλα πού γειτνίαζαν σέ αὐτούς. Οἱ Ἀνατολικοί λαοί ὀνόμαζαν τούς Ἕλληνες Ἴωνες καί τό ὄνομα αὐτό προερχόταν ἀπό τό ὅτι τά φῦλα αὐτά πέρασαν διά τοῦ Ἰονίου Πελάγους στήν Μικρά Ἀσία, τήν ὀνομαζομένη Ἰωνία, οἱ δέ δυτικοί λαοί τούς ὀνόμαζαν καὶ Γραικούς. Οἱ Γραικοί, ὅπως θά δοῦμε στήν συνέχεια, ἦταν Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἀπό τήν Ἤπειρο πέρασαν στήν Δύση. 

Βέβαια, πρέπει νά ποῦµε ὅτι σε µιά φάση τῆς ἱστορικῆς µας διαδρομῆς, ἰδιαιτέρως κατὰ τὴν χριστιανική περίοδο, ὁ ὅρος Ἕλληνες χαρακτήριζε τούς εἰδωλολάτρες λόγω τῆς θρησκείας τους. Εἶναι γνωστὸ τὸ ἔργο τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου "κατά Ἑλλήνων”, δηλαδή κατά τῶν εἰδωλολατρῶν. Τότε τό ὄνομα εἶχε χάσει τήν ἐθνική σηµασία καί ἀπέκτησε θρησκευτικὸ χαρακτήρα. Πρέπει νά ποῦµε ὅτι ὁ Μέγας Ἀθανάσιος εἶχε ἐπιγράψει τό ἔργο του "κατά εἰδώλων”, ἀλλά κάποιος ἀντιγραφέας, τό ἄλλαξε καί τό ἔκανε “κατά Ἑλλήνων”. Ἐπίσης, ὁ Ἰουλιανός ὁ Παραβάτης, ποὺ προσπάθησε νά ἐπαναφέρη τήν λατρεία τοῦ Δωδεκαθέου, καυχόταν "Ἕλλην εἰµί”, ἐννοώντας τὸ “πολιτιστικῶς καί θρησκευτικῶς".

Τό γεγονός εἶναι ὅτι ἡ ὀνομασία Ἕλληνες πού συνδεόταν κατ' ἀρχάς µέ µιά συγκεκριµένη φυλή, πού προερχόταν ἀπό τήν Ἤπειρο καί ζοῦσε στήν Φθία, τήν Φθιώτιδα, χαρακτήριζε πολύ νωρὶς ὅλα τά ἑλληνόφωνα φῦλα, ποὺ εἶχαν τήν ἴδια γλῶσσα, τά ἴδια ἔθιμα καί τίς ἴδιες παραδόσεις. 

ϐ) Γραικοί 

Ἤδη ἔχουμε τονίσει πιό πάνω ὅτι καὶ ἡ ὀνομασία Γραικοί συνδεόταν καί ταυτιζόταν μέ τήν ὀνομασία Ἕλληνες. Καὶ τὰ δύο αὐτά ὀνόματα εἶναι συγγενικὰ καὶ δηλώνουν τό Ἑλληνικό ἔθνος. Οἱ ὑποφῆτες τῆς Δωδώνης λεγόταν Σελλοί, (Ἑλλοί, Ἕλληνες), ἀλλά καὶ Γραικοί, πού πιθανόν νά προέρχεται ἀπό τοὺς γηραιούς, ὅπως ὀνομαζόταν οἱ ὑποφῆτες τῆς Δωδώνης. 

Πρόκειται, δηλαδή, γιά ἕνα "Φῦλον διφυές”, µέ δύο ὀνόματα. Τό ἕνα τμῆµα τοῦ φύλου αὐτοῦ ἀπό τήν Δωδώνη πέρασε στόν Ἀχελῶο τήν Θεσσαλία καί τήν Φθία, µέ ἠγεμόνα του τόν Ἀχιλλέα, καί ἔφεραν τό ὄνομα Ἓλληνες, καί τό ἄλλο κατέβηκε νοτιότερα στήν πόλη Γραΐα τῆς Βοιωτίας καὶ τήν Γραῖα τῆς Εὐβοίας, ἐξ οὗ καὶ τό ὄνομα τῆς σημερινῆς Τανάγρας. Ἕνα ἄλλο τµῆµα παρέμεινε στήν Ἤπειρο, συγχωνεύθηκε μέ ἄλλα ἑλληνικά φῦλα καί πέρασε στήν Ἰταλία. Γι' αὐτό ἡ δύση γνώρισε τούς Ἕλληνες μέ τό ὄνομα Γραικοὶ. Θά ἐπαναλάβουμε καί ἐδῶ τόν λόγο τοῦ Ἀριστοτέλη, ὅταν ἔκανε λόγο γιά τήν ἀρχαία Ἑλλάδα. "Αὔτη δ᾽ ἐστίν ἡ περί τήν Δωδώνην καί τόν Ἀχελῶον... ᾧκουν γάρ οἱ Σελλοί ἐνταῦθα καί οἱ καλούµενοι τότε μέν Γραικοί νῦν δ' Ἕλληνες". 

Ἑπομένως, ἡ ὀνομασία Γραικοί εἶναι ἑλληνική, προέρχεται ἀπό τήν λέξη "γηραιοί" καί μαρτυρεῖται σέ ἀρχαῖες ἑλληνικές πηγές. Βέβαια, ἀργότερα, ὅπως θά δοῦμε στήν συνέχεια, ἀπόκτησε ὑποτιμητική σηµασία καὶ µέ αὐτόν τόν ὅρο ὑποδηλώνονται ἄλλα πράγματα. 

γ) Ρωμαῖοι 

Στήν διαδροµή ὅμως τοῦ ἑλληνικοῦ Ἓθνους οἱ Ἕλληνες ὀνομάστηκαν καὶ Ρωμαῖοι. Βέβαια, τὸ ὄνομα αὐτό ἐπικράτησε στήν Δύση ἀπό τήν Πρωτεύουσα τῶν Λατὶνων, τήν Ρώμη, ἀλλά τελικά τό ὄνομα Ρωμαῖοι εἶχε ἀπό πολύ παλαιά ταυτισθῆ µέ τό ὄνομα Ἕλληνες. Ὁ Καθηγητής π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ὑποστηρίζει ὅτι οἱ Ρωμαῖοι τῆς ἐποχῆς τοῦ Χριστοῦ αἰσθάνονταν περισσότερο Ἕλληνες, ἀπό τοὺς σημερινούς “νεογραικούς". Ἡ Ρώμη εἶχε ἐκπολιτισθῆ ἀπό τόν ἑλληνικό πολιτισμό πολύ νωρίς. Κατά τόν 4ο π.Χ. αἰώνα, ὁ Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός, μαθητής τοῦ Πλάτωνα, ἀποκαλεῖ τήν Ρώμη, "πόλιν Ἕλληνίδα Ρώμην". Ὑπάρχουν δέ μαρτυρίες ὅτι τόσο ἡ ὀνομασία, ὅσο καί οἱ πρῶτοι ἔποικοι τῆς Ρώμης ἦταν Ἕλληνες. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης παραθέτει πληθώρα ἱστορικῶν στοιχείων, σύμφωνα μέ τά ὁποῖα, οἱ ἀρχαῖοι Ρωμαῖοι ἦταν Ἕλληνες ἢ τουλάχιστον εἶχαν ἐκτοπισθῆ ἀπό τόν ἑλληνικὸ πολιτισμό. Ἀπό τό 150 π. Χ. ὅλοι οἱ μορφωμένοι Ρωμαῖοι γνώριζαν τήν ἑλληνική γλώσσα καί τόν πολιτισμό. Τὸ 90 π.Χ. ἔκλεισαν ὅλες οἱ λατινικές σχολές καὶ οἱ κάτοικοι φοιτοῦσαν σέ ἑλληνικές σχολές. Τήν ἴδια ἐποχή καταργήθηκε ἡ θέση τοῦ μεταφραστοῦ κατά τίς συνεδριάσεις τὴς Ρωμαικῆς Συγκλήτου. Ὅλοι οἱ μορφωμένοι θεωροῦσαν τιµή τους νά ὁμιλοῦν τὴν ἑλληνική γλῶσσα καί ἔγραφαν τά ἔργα τους στὴν ἑλληνική. Τὸ ὄνομα Ρωμαῖος ἔπαυσε νὰ σηµαίνη τόν πολίτη τῆς Ρώμης καί ἀπέκτησε πολιτιοτική σημασία. Ὁλόκληρος ὁ λεγόμενος Ρωμαικός πολιτισμός ἦταν στήν πραγµατικότητα ἑλληνικός πολιτισμός. Εἶναι γνωστὸ ὅτι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καυχόταν, ἐπειδή ἦταν Ρωμαῖος πολίτης.  

Ὅταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀποφάσισε τήν μεταφορά τῆς Πρωτευούσης τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἀπὸ τήν Δύση στήν Άνατολή καὶ ἐπέλεξε τήν πόλη Βυζάντιο, πού εἶχε ἰδρυθῆ ἀπὸ τόν Βύζαντα τόν Μεγαρέα τὴν ὀνόμασε Νέα Ρώμη. Ἑπομένως μὲ τήν μεταφορά, αὐτή, οἱ κάτοικοι ἔπαυσαν νά θεωροῦνται Βυζαντινοί καί ὀνομάστηκαν Ρωμαῖοι. Ἔτσι, μέ τήν µεταφορά τῆς Πρωτεύουσας τῆς Ρωμαικῆς Αὐτοκρατορίας ἀπό τήν Παλαιά Ρώμη στὴν Νέα Ρωμη δέν ἱδρύεται μιά νέα Αὐτοκρατορία, ἀλλά ἁπλῶς ἔχουμε μιά ἀλλαγή Κέντρου καὶ πρωτευούσης.

Ἡ Αυτοκρατορία τώρα λέγεται Ρωμανία καί ἡ Πρωτεύουσά της Νέα Ρώμη. Ἔτσι τήν ἀνύμνησαν καί ἔτσι τήν τραγουδοῦσαν. Ἡ ἔκφραση τοῦ Κωνσταντίνου Μανασσῆ εἶναι χαρακτηρστική:

"πόλιν τὴν μεγαλόπολιν, πόλιν τήν Νέαν Ρώμην,
Ρώμην τήν ἀρριτύδωτον, τὴν μήποτε γηρῶσαν,
Ρώμην ἀεὶ νεάζουσαν, ἀεὶ καινοζομένην"

Οἱ Ρωμαῖοι τοῦ δυτικοῦ καί ἀνατολικοῦ τµήµατος τῆς Αὐτοκρατορίας διακρίνονταν γιά τήν ἴδια πολιτιστική παράδοση. Ἦταν Ἕλληνες πολιτιστικῶς, ἀφοῦ ὁμιλοῦσαν τήν ἑλληνική γλῶσσα ἢ ἀκόμη ἦταν ἑλληνιστές καί ὀρθόδοξοι στήν θρησκευτική τους πίστη. 

Είναι πολύ χαρακτηριστικός ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ: "Παραγγελίαν ἔχομεν τοῦ µή µισῆσαί τινα. Ἀγαπᾶ τούς Ρωμαίους ὡς ὁμοπίστους, τούς δέ Γραικους ὡς ὁμογλώσσους". Βέβαια, ἐδῶ φαίνεται ὅτι ὁ ὅρος Ρωμαῖος λέγεται μέ τήν θρησκευτική σηµασία, ἐνῶ τό Γραικός ταυτίζεται µέ τούς Ἕλληνες καί μάλιστα συνδέεται µέ τήν γλώσσα.

Μέχρι τόν 14ο αἰῶνα γίνεται λόγος γιά Ρωμαική Αὐτοκρατορία, γι' αὐτό καὶ ὅταν γράφεται ἡ ἱστορία τῆς Αὐτοκρατορίας, τιτλοφορεῖται Ρωμαϊκή ἱστορία. Πουθενά δὲν γίνεται λόγος γιά Βυζάντιο. Ὅταν ἀναφέρεται ὁ ὅρος Βυζάντιο, ἐννοεῖται ἡ ἀρχαία ἑλληνική πόλη, πρίν µεταφερθῆ ἐκεῖ ἡ Πρωτεύουσα τοῦ Ρωµαίκου Κράτους. Ἀκόμη καί σήμερα ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης τιτλοφορεῖται Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικός Πατριάρχης". Οἱ δέ κάτοικοι σήμερα τῆς Κωνσταντινουπόλεως λέγονται Ρωμηοί. 

2) Ἡ σημασία τῶν δοτῶν ὀνομάτων

Ἀφοῦ εἴδαμε µέ συντομία τά τρία βασικά μας ἐθνικά ὀνόματα (Ἕλληνες, Γραικοί, Ρωμαῖοι), τώρα πρέπει νά ἐξετάσουµε καί τά "παρατσούκλια”, ποὺ μᾶς προσέδωσαν διάφοροι ξένοι µέ σκοπούς νά ἀλλοιώσουν τήν ταυτότητα καὶ τήν αὐτοσυνειδησία µας. 

α) Βυζαντινοί 

Προηγουμένως κάναµε λόγο γιά τό ὅτι οἱ κάτοικοι τὴς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας µέ πρωτεύουσα τήν Νέα Ρώμη, λέγονταν Ρωμαῖοι καί ὄχι Βυζαντινοί. Ἐδῶ πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι οἱ ὅροι Βυζαντινοί καί Βυζάντιο δημιουργήθηκαν πολύ πρόσφατα ἀπό ξένους ἱστορικούς, προκειµένου νά μᾶς ἀποξενώσουν ἀπό τήν ἐθνική µας παράδοση καὶ ἀκόμη χειρότερα νά φανοῦν ὅτι αὐτοί εἶναι κληρονόμοι τῆς ἀρχαίας Ρωμαϊκῆς παραδόσεως. Τό φαινόμενο αὐτό συνδέεται μέ τήν κάθοδο διαφόρων ἄλλων βαρβαρικῶν φυλῶν, κυρίως Φράγκων, στὸ δυτικὸ τμῆµα τῆς Ρωμαικῆς Αὐτοκρατορίας.

Οἱ ὅροι Βυζαντινή Αὐτοκρατορία καί Βυζάντιο, ποτέ δέν χρησιμοποιήθηκαν ἀπό τούς ἴδιους τούς κατοίκους τὴς Αὐτοκρατορίας, οὔτε καί ἀπό αὐτούς τούς ξένους, κατά τήν διάρκεια τῆς ὑπερχιλιετοῦς περιόδου τῆς ζωῆς της. Γιά πρώτη φορά χρησιµοποιήθηκε ὁ ὅρος Βυζάντιο ἀπό τὸν Ἰερώνυμο Wolf πού "εἰσηγήθηκε τήν σύσταση ἑνός συστήµατος Βυζαντινῆς Ἱστορίας, ἑνός "Corpus Historiae Byzantinae”. Ἀπό τότε ἐπανειληµµένως πολλοί χρησιμοποιοῦσαν τούς ὄρους Βυζαντινή ἱστορία, Βυζάντιο, Βυζαντινοί, τό δέ 1680 ὁ Du Cange "ἐτιτλοφόρησε τό ἱστορικό του σύγγραμμα Historia Byzantine”. 

Εἶναι πολύ χαρακτηριστικά καὶ σηµαντικά ὅσα λέγει ὁ Παναγιώτης Χρήστου “Οἱ ξένοι ἱστορικοί, πού µέ τήν πολυµερὴ ὑποστήριξι τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, ἐπέβαλαν τό ὄνομα Βυζαντινοί ἤθελαν νά εἰποῦν στούς Ἕλληνας πολιτικούς καί λογίους ὅτι δέν ἔχουν ἀποκλειστικό δικαίωµα νά ὀποφθαλμιοῦν τά ἐδάφη τῆς μεσαιωνικῆς Χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, ἐφ᾽ ὅσον αὐτά δέν ἐκαλύπτοντο ἀπο τό ἑλληνικό ὄνομα καὶ ἄρα ἡ αὐτοκρατορία δέν ἦταν ἑλληνική: ἦταν Βυζαντινή, δηλαδή πολυεθνική, καί οἱ Ἕλληνες ἔχουν σ' αὑτήν τόσα δικαιώµατα ὅσα ἔχουν καί οἱ ἄλλοι λαοί πού κατά τόν ἕνα ἤ τόν ἄλλο τρόπο μετεῖχαν στήν ζωή τοῦ Βυζαντίου, εἴτε ὡς µέλη τῆς αὐτοκρατορίας εἴτε ὡς µέλη διαφόρων κρατῶν".

Ἔτσι, λοιπόν, ἡ ἐπικράτηση τοῦ ὅρου "Βυζάντιο" καί ἡ ἀπεμπόληση τοῦ ὅρου Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, πού βέβαια ἦταν ἑλληνική, κυρίως στούς νεωτέρους χρόνους ἔχει σαφῆ πολιτικό προσανατολισμό. 

Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική πρέπει νά ἐνταχθῆ καί ἡ κατασυκοφάντηση τῆς ζωῆς τῶν Ρωμηῶν μέ τούς ὅρους βυζαντινισµός πού δήλωνε τὶς δολοπλοκίες καί τούς ὅρους ὀμφαλοσκοπία καί ὀμφαλοψυχία. Ὅπως σημειώνει καί πάλι πολύ εὔστοχα ὁ Παναγιώτης Χρήστου: "Οἱ Εὐρωπαῖοι στήν πλειονότητά τους ἀπό μισαλλοδοξία ἀπέδωσαν σ' αὐτό τό κράτος ὅλα τά μειονεκτήματα τοῦ ἰδικοῦ των μεσαιωνικοῦ καθεστῶτος. Καὶ ἔτσι ἀπεκάλεσαν Βυζαντινισµό τήν ἐπίδοσι στήν µικρολογία, στίς συνωμοσίες καί στήν θρησκοµανία". Καί σέ ὑποσημείωση σημειώνει: "Ἐννοεῖται ὅτι περισσότερο ἀπό ὅλους τούς ἄλλους οἱ Νεοέλληνες εἶναι ἐκεῖνοι πού ὑποτιμοῦν µέ τέτοιον τρόπο τά ἐπιτεύγματα τῶν Βυζαντινῶν προγόνων τους". 

Βέβαια, ὁ Χρήστου καταλήγει στό συμπέρασμα ὅτι σήµερα οἱ περισσότεροι Εὐρωπαῖοι ἔχουν ἀπαλλαγῆ ἀπό τήν µισαλλοδοξία καί σκοπιμότητα γι αὐτό, καίτοι οἱ ὅροι Βυζάντιο καί Βυζαντινοί εἶναι "νεόκοποι" καί "νεόχρηστοι", ἐν τούτοις μποροῦν νά χρησιμοποιηθοῦν. 

Τό γεγονός εἶναι ὅτι οἱ ὅροι ἐπικράτησαν µέσα ἀπο πολιτικές σκοπιμότητες καί γι' αὐτό πρέπει νά εἵμαστε προσεκτικοί, ὅταν τοὺς χρησιμοποῦμε. Δέν πρέπει ποτέ νά ἀπομακρυνόμαστε ἀπό ἕναν πολιτισμό, πού εἶναι ἑλληνικός, διαπνέεται ἀπό ὀρθόδοξη συνείδηση καὶ διακρίνεται γιά τήν οἰκουμενικότητα. 

ϐ) Γραικοί καί Γραικύλοι 

Εἴχαμε δῆ προηγουμένως ὅτι ἡ λέξη Γραικοί εἶναι ἑλληνική καί σήμαινε κατ ἀρχάς τούς Ἕλληνας πού κατοικοῦσαν στήν Ἤπειρο. Οἱ δυτικοί γνώρισαν τόν ἑλληνισμό µέσα ἀπό τούς Γραικούς. 

Στήν ἀρχαία Ρώμη ἐπεκράτησε ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα καί ἡ ἑλληνική παιδεία. Μέ τήν πάροδο ὅμως τοῦ χρόνου δημιουργήθηκε ἀπό μερικούς ἀντίδραση σέ αὐτήν τήν νοοτροπία, ὁπότε ἄρχισαν νά ἀποκαλοῦν περιφρονητικά τούς Ἕλληνας ὡς Γραικούς καὶ Γραικυλους.  

Διασώζεται ἡ πληροφορία στόν Ἱερώνυμο ὅτι οἱ Ρωμαῖοι χρησιμοποιοῦσαν τήν Φράση "Γραικοί καί ἐπίθετα" γιά νά χαρακτηρίσουν τούς Χριστιανούς ὡς ἕλληνες καί ἀπατεῶνες. Ἔτσι ὁ ὅρος Γραικοὶ πέρασε στίς δυτικές γλῶσσες ὡς κλέφτες, ἀπατεῶνες,. 

Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου χρησιµοποιοῦσαν καί τόν περιφρονητικό καί σκωπτικό ὅρο "γραικύλοι", πού σηµαίνει "τόν ἐπιπόλαιο καί τυχοδιώκτη ἄνθρωπο". Ὁ Δήμαρχος Καλῆνος ἔλεγε γιά τόν Κικέρωνα: "Ταῦθ᾽ οὕτως, ὦ Κικέρων, ἢ Κικέρουλε ἤ Κικεράκιε ἤ Κικερίσκε ἤ Γραίκυλε ἢ ὅ,τι ποτέ χαίροις ὀνομαζόμενος". Ἔτσι, ὅσοι ἐκτιμοῦσαν τήν ἑλληνική παράδοση, καί διακρίνονταν γιά τήν ἐπιρροή ἀπό τόν ἑλληνικό πολιτισμό, ὀνομάζονταν ἀπό τούς Λατίνους Graeculi, Γραικύλοι. 

Αὐτό γινόταν στήν ἀρχαία ἐποχή. Κατά τόν Μεσαίωνα ὅμως χρησιμοποιήθηκε ὁ ὅρος Γραικός ὄχι µέ τήν ἀρχαία σημασία τοῦ ὅρου, ἀλλά µέ τήν ἔννοια τοῦ αἱρετικοῦ. Μέ τόν ὅρο αὐτόν οἱ Φράγκοι χαρακτήρισαν ὅλους τούς κατοίκους τοῦ ἀνατολικοῦ τµήµατος τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, οἱ ὁποῖοι κατά τήν γνώµη τους ἔπαυσαν νά εἶναι Ρωμαῖοι καί βεβαίως ἔπαυσαν νά εἶναι Ὀρθόδοξοι. Αὐτό, ὅπως γίνεται ἀντιληπτό, συνδεόταν µέ τήν ἄποψη ὅτι οἱ Φράγκοι πού κατέλαβαν τό δυτικό τµῆµα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας εἶναι καί Ρωμαῖοι καί Ὀρθόδοξοι. Μέσα στά πλαίσια αὐτά πρέπει νά τεθῆ καί ὁ ὄρος Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία πού χαρακτηρίζει τούς Παπικούς, ἐνῶ εἶναι γνωστό ὅτι οἱ Παπικοί οὔτε Ρωμαῖοι εἶναι, ἀλλά οὔτε καί Καθολικοί Ὀρθόδοξοι. Ὁ ὄρος αὐτός χαρακτηρίζει περισσότερο ἐμᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους.

Οἱ Πρέσβεις τοῦ Καρόλου, πού ἦλθαν στήν Κωνσταντινούπολη καί δέχθηκαν τίς περιποιήσεις τῶν Ρωμαίων, ὅταν ἐπέστρεψαν δήλωσαν "Cave Graecorum officiossa verba", δηλαδή "ἀπόφευγε τίς φιλοφρονήσεις τῶν Γραικῶν". Ἀπό τότε ἄρχισε περισσότερο ἡ περιφρόνηση πρός τούς Ρωμαίους καί ἐπεκτάθηκε ἀργότερα μέ τόν χαρακτηρισµό ὡς αἱρετικοί.

Πάντως, ἀπό τόν 9ο αἰώνα καί µετά ἄρχισαν νά γράφωνται διάφορα ἔργα “κατά Γραικῶν", δηλαδή κατά τῶν αἱρετικῶν. Ὁ Αἰνείας τῶν Παρισίων ἔγραψε ἔργο: "Liber adversus Graecos", ὁ Ράτραµνος ἔγραψε ἄλλο ἔργο μέ τίτλο "Contra Graecorum opposita". Τό ἔτος 868 ἡ Σύνοδος πού συνῆλθε στήν Βορματία τῆς Γερμανίας ἐξέδωσε ἀπόφαση µέ τίτλο "Contra Graecorum haeresim de fide sanctae trinitatis". Ἀργότερα οἱ σχολαστικοί θεολόγοι συνέχισαν τόν ἀγώνα αὐτόν χαρακτηρίζοντας τούς Ὀρθοδόξους ὡς Γραικούς µέ τήν ἔννοια τῶν αἱρετικῶν. Ὁ Ἄνσελμος Καντερβουρίας κατά τόν 11ο αἰώνα ἔγραψε ἕνα ἔργο µέ τίτλο "Contra Graecos" καί στά µέσα τοῦ 12ου αἰῶνος ὁ Θωμᾶς Ἀκινάτης ἔγραψε τά γνωστά ἔργα "Contra Graecos" καί "Contra Errores Graecorum”. 

Ἔτσι σήµερα, ὅπως σημειώνει ὁ Καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου, ἡ λέξη Γραικός ἔχει λάβει κακή σημασία στόν δυτικό κόσμο. Στό βιβλίο του πού ἀναφέραμε χρησιμοποιεῖ πολλά τέτοια παραδείγµατα, τόσο ἀπό τήν πρόσφατη ἱστορία ὅσο καὶ ἀπό προσωπικές του ἐμπειρίες. Στήν Ἀμερική, ὅπως ὁ ἰδιος δηλώνει, ἄκουσε ἐπανειλημμένως νά χρησιµοποιῆται τό ἑλληνικό ὄνομα ὡς βρισιά, ὅπως "God damn Greek”, δηλαδή "Θεέ ἀφάνισε τόν Ἕλληνα", ὅπως καί τήν φράση "You Greek” µέ τήν ἔννοια "ἐσύ, παληάνθρωπε”. Ἔτσι, τὀ ὄνομα αὐτό ἀπό ἐθνικό πού ἦταν μετατράπηκε σὲ ἐπίθετο, γιά νά δηλώση τόν αἱρετικό, τόν παληάνθρωπο καί τόν ἀπατεώνα, αὐτόν στόν ὁποῖο δέν πρέπει νά ἔχουμε καμμιά ἐμπιστοσύνη καί δὲν πρέπει νά τρέφουμε κανένα σεβασμό. 

γ) Ἕλληνες Ἑλλαδίτες 

Ὅμως καί τό ὄνομα Ἕλληνες χρησιμοποιεῖται σήµερα ταυτισµένο εἴτε µέ τήν ἀρχαία Ἑλλάδα, πού δεν ἔχει καμμιά μεσαιωνική Ἱστορία, εἴτε μέ τούς Γραικούς, πού εἶναι κλέφτες, ἀπατεῶνες καὶ παληάνθρωποι. 

Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ δυτικοί, ἀφοῦ πολέμησαν τήν ἀνασύσταση τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἔδωσαν τόν τίτλο τοῦ Ἕλληνος στούς ἀνθρώπους πού κατοικοῦσαν στήν Ελλάδα. Ἄλλωστε, εἶναι γνωστό ὅτι µετά τό 1828 οἱ Μεγάλες Δυνάμεις ὅρισαν τά ὅρια τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, τοῦ ἑλλαδικοῦ κρατιδίου, πού ἦταν ἡ Πελοπόννησος, ἡ Στερεά Ἑλλάδα καί οἱ Κυκλάδες. Στήν δέ δυτική διπλωματία φέρεται ὅτι οἱ Ἕλληνες, δηλαδή οἱ ἑλλαδίτες κατέκτησαν τήν Μακεδονία καί τήν Θράκη, ὅπως ὑποστηρίζει ὁ Καθηγητής π. Ἰωάννης Ρωμανίδης.

Μέ αὐτήν τήν ἔννοια χρησιµοποιεῖται καί τό ὄνομα Γραικοί σήµερα. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὑπέρμαχος τῆς ὀνομασίας αὐτῆς εἶναι ὁ ᾿Αδαμάντιος Κοραῆς, ὁ ὁποῖος εἶναι "ἀθεράπευτα εὐρωπαϊστής" καί προτιμᾶ τό ὄνομα Γραικός, ἀπό τό ὄνομα Ἕλλην. Λέγει ὅτι οἱ πρόγονοί µας λέγονταν Ἕλληνες καί στήν συνέχεια Γραικοί. Προτιμᾶ νά ὀνομάζη τούς ἀρχαίους προγόνους µας ὡς Ἕλληνες, τούς δὲ νεωτέρους ὡς Γραικούς. Πῶς τὸ δικαιολογεῖ, "Ἐπρόκρινα τό Γραικός, ἐπειδή οὕτω μᾶς ὀνομάζουσι καί ὅλα τά Φωτισμένα ἔθνη τῆς Εὐρώπης”. Αὐτό εἶναι γραικυλισµός. Βέβαια, αὐτό συνδέεται µέ τήν ἄποψη τοῦ Κοραῆ, ὅπως ἐκφράστηκε σ' ἕνα ἀπό τά ψευδώνυμα Φυλλάδιά του, τοῦ ὁποίου τήν πατρότητα παραδέχθηκε ὁ ἴδιος ἀργότερα "ὅτι ἀπό τότε πού ὁ Φίλιππος κατέλαβε τήν Ἑλλάδα (146 π.Χ.) µέχρι τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπέθανε ἡ Πατρίδα. Γράφει: “Τό (ἑλληνικό) ἔθνος εἶναι πτώμα σπαραττόµενο ἀπό κόρακας. ᾿Απέθανεν ἡ πατρίς,... ἀφ' ὅτου μᾶς ἐπάτησεν ὁ Φίλιππος ἕως τό 1453". Μέ αὐτήν τήν ἄποψη οἱ Μακεδόνες, οἱ Ἠπειρῶτες, οἱ Θεσσαλοί, οἱ Θρᾶκες, οἱ Κρητικοί κ.λ.π., δέν εἶναι Ἓλληνες. 

Ἔτσι ὑπάρχει ἕνα χάσμα ἐθνικό, ἀφοῦ µετά τό 146 π. Χ. ἁποκτήσαμε αὐτοσυνειδησία μόλις τό 1830 μ.Χ. "Ἄν αὐτό δέν ἐξυπηρετεῖ τά σχέδια ὅλων τῶν ἐχθρῶν τοῦ ἑλληνισμοῦ, τότε ποιός τό ἐξυπηρετεῖ; 

Συµπέρασμα 

Μπορεῖ κανείς νά δῆ ὅλες αὐτές τίς πληροφορίες ἀναλυμένες καί ἐπεξηγηµένες, ἀκόμη δέ καί τεκµηριωµένες στό βιβλίο τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδου "Ρωμηοσύνη” καί στὸ βιβλίο τοῦ Παναγιώτη Χρήστου "Οἱ περιπέτειες τῶν Ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων”, ἀλλά καί σέ ὅλα τά βιβλία τοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ. 

Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὡς ἑλληνικό ἔθνος ἔχουμε µεγάλη ἱστορική διαδρομή διά µέσου τῶν αἰώνων. Ἔχουμε µιά πολύ µεγάλη ἱστορία, καί αὐτό δηλώνεται μέ τά πολλά ὀνόματα πού ἔχουμε. Ἡ πολυωνυμµία δέν συνιστᾶ σχιζοφρένεια, ἀλλά ἐκπληκτική ταυτότητα, µεγαλειώδη αὐτοσυνειδησία. Κυρίως αὐτή ἡ ἱστορία δηλώνεται µέ τά ὀνόματα Ἕλληνες, Γραικοί, καί Ρωµαῖοι. Βέβαια, οἱ δυτικοί προσπάθησαν καί αὐτά τά ὀνόματα νά ἀλλοιώσουν, ὅμως µποροῦμε νά τά χρησιμοποιοῦµε, ὅταν τούς δίνουμε τό πραγµατικό τους νόηµα καί τήν ἀληθινή τους σημασία. 

Οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες εἴμαστε Ἕλληνες ὄχι µέ τήν ἀρχαιοεληνική ἔννοια, ἀλλά µέ τήν ὅλη ἐξέλιξη τοῦ ἑλληνισμοῦ μέχρι σήµερα. Δηλαδή εἴμαστε Ἕλληνες καί Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί καί ὄχι εἰδωλολάτρες. Οἱ Πατέρες τής ᾿Εκκλησίας, γνωρίζοντας τήν ἑλληνική γλώσσα, ἀλλά καί τήν ὅλη πολιτιστική παράδοση, συνέχισαν δηµιουργικά καί οὐσιαστικά τήν σκέψη τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. 

Εἵμαστε ἀκόμη Γραικοί, ὄχι µέ τήν δυτική σηµασία τοῦ ὅρου, ἀλλά μέ τήν ἔννοια ὅτι εἴμαστε Ἕλληνες πού βαπτισθήκαµε στήν θεία Ἀποκάλυψη. Δέν ἔχουμε πρόβληµα νά χρησιµοποιοῦμε καί αὐτὸν τόν ὅρο, ὅταν τόν καθαρίσουµε ἀπό τήν σκωπτική σηµασία, τήν ὁποία ἔδωσαν οἱ Φράγκοι. 

Κυρίως ὅμως πρέπει νά χρησιµοποιοῦμε τό ὄνομα Ρωμαῖοι καὶ Ρωμηοί µέσα ἀπό τήν προοπτική τῶν ὅσων ἀναφέραμε ἐδῶ. Ρωμηοσύνη εἶναι ἡ Ἑλληνορθόδοξη Παράδοση, Ρωμαῖοι εἶναι οἱ Ὀρθόδοξοι πού ἀξιοποίησαν θετικά µερικά στοιχεῖα τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἀφοῦ τά βάπτισαν µέσα στήν θεία Ἀποκάλυψη. Μέσα σέ αὐτά τά πλαίσια μποροῦμε νά μιλοῦμε γιά τό ὅτι εἴμαστε "γέννημα καί θρέμµα" Ρωμηοί. Δέν εἶναι καθόλου ὑποτιμητικό, ἀλλά συνιστᾶ τήν δόξα τοῦ ἑλληνισμοῦ, ὅταν συνδέθηκε μέ τήν θεία ᾽Αποκάλυψη. Εἶναι σηµαντικά ὅσα γράφει Ἐθνικός µας ποιητής καί Μεσολογγίτης Ρουμελιώτης Κωστῆς Παλαμᾶς: "Ἕλληνες, γιά νά ρίχνουμε στάχτη στά µάτια τοῦ κόσμου πραγµατικά, Ρωμιοί. Τό ὄνομα (Ρωμιός) κάθε ἄλλο εἶναι παρά γιά ντροπή. Ἄν δέν τό περιμένει ἀγριλιᾶς στεφάνι ἀπό τήν Ὀλυμπία, τό ἀνυψώνει στέμμα ἀκάνθινο μαρτυρικό καί θυµάρι µοσκοβολᾶ καί μπαρούτη". 

Μέ ἐκφράζει ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ πού παρέθεσα πιὸ πάνω: "Παραγγελίαν ἔχομεν τοῦ µή µισῆσαί τινα. Ἀγαπῶ τούς Ρωµαίους ὡς ὁμοπίστους τούς δέ Γραικοὺς ὡς ὁμογλώσσους”.