Γεγονότα καὶ Σχόλια: Δέν πεταχθήκαμε στήν ὕπαρξη τό 1821 - Γιατί νά μιμηθοῦμε τόν Καρτέσιο;

Δέν πεταχθήκαμε στήν ὕπαρξη τό 1821

Τό 2021 γιορτάσαμε τά 200 χρόνια ἀπό τήν Παλιγγενεσία τοῦ 1821. Τό 2022 θυμόμαστε τήν πονεμένη ἱστορία τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς, τότε πού ἐρήμωσαν ἀπό τούς φανερούς Ρωμηούς τά βάθη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Μεῖναν, βέβαια, πίσω μᾶλλον ἀρκετοί, ἄλλοι δοσμένοι ὁλοκληρωτικά στόν Ἰσλαμισμό, ἄλλοι ζώντας κρυφά τόν Χριστιανισμό τους. Δηλαδή, ὅση Ρωμηοσύνη ἀπέμεινε πίσω κρύφτηκε στήν κατακόμβη τοῦ κρυπτοχριστιανισμοῦ.

Αὐτές οἱ ἔνδοξες καί οἱ πικρές μνῆμες ἔφεραν στό προσκήνιο τοῦ ἐνδιαφέροντος τήν πρόσφατη ἐθνική μας ἱστορία, ἀλλά καί τήν ἱστορία γενικά, ὡς ἐπιστημονικό κλάδο, πού ἔχει τήν μέθοδό της καί τήν φιλοσοφία της.  Τελείως αὐθαίρετα, διαβάζοντας κάποιες ἀπόψεις γιά τό παρελθόν, μέσα στό πλαίσιο τῆς φιλοσοφίας τῆς ἱστορίας, τίς συνδέσαμε μέ τήν γνώμη τοῦ Σάρτρ γιά τόν ἄνθρωπο, γιά τόν ὁποῖο ἰσχυριζόταν ὅτι ἔχει μόνον ὕπαρξη καί ὄχι φύση. Κι αὐτό γιατί δέν μποροῦσε νά δεχθῆ Θεό δημιουργό. Ἔβλεπε δημιουργήματα, ἐλεύθερα καί λογικά, ἀλλά δέν μποροῦσε νά «καταδεχθῆ» ὅτι ὁ Θεός τά δημιούργησε. Δεχόταν μόνο ὅτι ὁ ἄνθρωπος πετάγεται στήν ὕπαρξη καί μόνος του φτιάχνει τήν φύση του.

Ὁ Ἄγγλος φιλόσοφος Μίχαελ Ὄουκεσοττ «διέκρινε μεταξύ πρακτικοῦ καί ἱστορικοῦ παρελθόντος. Τό πρακτικό παρελθόν εἶναι αὐτό πού ἐπηρεάζει τό παρόν καί συμβάλλει στή διαμόρφωση τοῦ μέλλοντος, αὐτό πού ἀποτελεῖ καταφύγιο τοῦ παρόντος, αὐτό πού ὀνομάζουμε δικό μας παρελθόν καί εἶναι κρίσιμο στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς μας» (Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας, Β. Κίντη). Αὐτό τό παρελθόν δέν ἀρέσει στόν Ἄγγλο φιλόσοφο. «Εἶναι ξένο πρός τήν ἱστορία», ἰσχυρίζεται, «καί ὑπηρετεῖ συνήθως δύο κυρίους, τήν πολιτική καί τήν θρησκεία. Ἀντίθετα τό ἱστορικό παρελθόν δέν εἶναι ζωντανό στό παρόν, εἶναι ἀνεξάρτητο ἀπό τό παρόν καί εἶναι νεκρό. Εἶναι ὅλα ὅσα ἔχουν γίνει καί μελετοῦν οἱ ἱστορικοί μέ ἀνιδιοτέλεια καί πρός χάριν καί μόνον τοῦ παρελθόντος»(ὅ.π.).

Πῶς μπορεῖ νά δεχθῆ κανείς τό παρελθόν ὡς νεκρό, ἀφοῦ ὅλοι, κατά τόν λόγο τῆς φύσεώς μας, εἴμαστε γεννήματα τοῦ παρελθόντος;

Ἡ διαβολή τοῦ πρακτικοῦ παρελθόντος, ὡς ὑπηρέτη πολιτικῶν καί θρησκευτικῶν σκοπιμοτήτων, θέλει νά ἀκυρώση τήν δύναμη τῆς παράδοσης, ἐθνικῆς ἤ θρησκευτικῆς. Ἔτσι, κάποιοι μιλᾶνε γιά γένεση ἑνός νέου ἔθνους μέ τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, χωρίς «πρακτικό παρελθόν» πού ἐπηρεάζει καί διαμορφώνει τό παρόν, χωρίς βαθιά καί πλούσια παράδοση, τό ὁποῖο πετάχθηκε (κατά ἀντιστοιχία πρός τήν θεωρία τοῦ Σάρτρ) ξαφνικά στήν ὕπαρξη καί φτιάχνει μόνο του τήν φύση του, τήν ἰδεολογία του, τήν θρησκεία του, τίς δομές τῆς διακυβέρνησής του, χωρίς τήν πείρα τῶν ἀπ΄ αἰῶνος κεκοιμημένων σοφῶν καί ἁγίων Πατέρων του, χωρίς τά δοκιμασμένα ὑλικά πού τοῦ προσφέρει τό ἔνδοξο καί τό πονεμένο παρελθόν του.

Γιατί νά μιμηθοῦμε τόν Καρτέσιο;

Ὁ Καρτέσιος ἰσχυριζόταν ὅτι «τό νά συναναστρέφεται κανείς ἀνθρώπους τῶν περασμἐνων αἰώνων εἶναι περίπου ἴδιο σάν νά ταξιδεύει. Ὅταν ὅμως διαθέτει κανείς πάρα πολύ καιρό σέ ταξίδια, καταντᾶ στό τέλος ξένος στόν τόπο του»(ὅ.π.). Θεωρεῖ ὅτι δέν χρειάζεται ἄλλους (μέ τίς γνῶμες, τίς ἱστορίες, τά διδάγματά τους), γιά τήν «κατασκευή τοῦ ἑαυτοῦ του». Θεωρεῖ αὐτάρκη τόν στοχασμό καί τόν ἀναστοχασμό του.

Ἐκπροσωπεῖ ἀνθρώπους μέ δύσκολο παρελθόν, πού θέλουν τό νά ξεχάσουν, νά ἀπελευθερωθοῦν ἀπό αὐτό, κάνοντάς το «ἱστορικό», δηλαδή νεκρό. Τούς κατανοοῦμε, ἀλλά ἐμεῖς ποιόν λόγο ἔχουμε νά τούς μιμηθοῦμε;

π.Θ.Α.Β.