Γεγονός καὶ Σχόλιο: “Τά συμφωνημένα ὑπονοούμενα”

Ἔχουν δοθῆ πολλοί ὁρισμοί γιά τόν πολιτισμό, ἀνάλογα μέ τήν προέλευση καί τήν νοοτροπία καθενός πού προσπαθεῖ νά ἑρμηνεύση καί νά ἐξηγήση τόν πολιτισμό καί ὅσα συνδέονται μέ αὐτόν. Ἄλλοι ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ πολιτισμός εἶναι ἡ πραγματοποίηση ὅλων των ἀξιῶν μέ τήν βοήθεια τῶν προδιαθέσεων καί τῶν ἱκανοτήτων τοῦ ἀνθρώπου, ἄλλοι ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ πολιτισμός εἶναι ἡ βίωση ὅλων των στοιχείων πού συναντᾶ κανείς στόν χῶρο καί τόν χρόνο στόν ὁποῖο ζῆ, καί τά ὁποῖα στοιχεῖα συνδέονται μέ τήν θρησκεία, τήν κοινωνία, τήν οἰκογένεια, ἄλλοι διατείνονται ὅτι πολιτισμός εἶναι τό σύνολο ὅλων ἐκείνων πού ἐπιτυγχάνει ὁ ἄνθρωπος μέ τήν καλλιέργεια τῶν ὑλικῶν καί ψυχικῶν δυνάμεων κ.λ.π.
Ὁ Γιῶργος Σεφέρης μέ δυό λέξεις ἔδειξε τί ἀκριβῶς εἶναι πολιτισμός. Κάνει λόγο γιά τά “συμφωνημένα ὑπονοούμενα”, πού μπορεῖ νά σημαίνουν ὅλα ἐκεῖνα πού ἀντιλαμβάνονται πολύ καλά ὅσοι γεννήθηκαν καί ζοῦν σέ ἕνα ὁρισμένο τόπο, τά ὁποῖα δέν εἶναι ἀνάγκη καί νά φαίνωνται. Πρόκειται γιά μιά ζωντανή παράδοση τήν ὁποία ζῆ κανείς καί ἡ ὁποία τοῦ δίδει νόημα ζωῆς.

Ὁ Κώστας Ζουράρις ἀναλύοντας αὐτές τίς δύο λέξεις - κλειδιά τοῦ Σεφέρη γράφει: “ἕνας πολιτισμός - μόνο ὁ Σεφέρης μποροῦσε νά τό πεῖ μέ δυό λέξεις - εἶναι τά συμφωνημένα ὑπονοούμενα, τά ὁποῖα τά καταλαβαίνουμε ἐμεῖς καί συμφωνοῦμε ἤ καυγαδίζουμε γι’ αὐτά, κι ὁ διπλανός ὁ ὁποῖος εἶναι πολύ καλά διαβασμένος, δέν καταλαβαίνει διότι δέν μετέχει σ’ αὐτά τά συμφωνημένα ὑπονοούμενα”.

Φαίνεται σαφῶς ὅτι ὑπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του διαβάζω καί τοῦ μετέχω. Ἄλλο εἶναι νά εἶναι κανείς μελετημένος, νά γνωρίζη πολλά πράγματα, τήν ἐπιστήμη, καί τήν σύγχρονη πραγματικότητα, νά κάνη πολλές καί ἐπιτυχημένες ἀναλύσεις περί τοῦ πολιτισμοῦ κ.λ.π. καί ἄλλο νά μετέχη ἑνός συγκεκριμένου πολιτισμοῦ, ἑνός ἰδιαιτέρου τρόπου ζωῆς.

Ἐπίσης εἶναι σαφές ὅτι ὁ πολιτισμός δέν περιχαρακώνεται τοπικά, ἀλλά βιοῦται, μετέχεται τροπικά. Μπορεῖ νά ζοῦν δυό ἄνθρωποι στόν ἴδιο τόπο καί ὅμως νά μετέχουν διαφόρων πολιτισμῶν, μέ διαφορετική δομή, ὑποδομή καί προοπτική.

Αὐτό ἀκριβῶς μπορεῖ νά βοηθήση το νά δοῦμε λίγο τήν σύγχρονη πραγματικότητα στήν Ἑλλάδα. Ἐδῶ βιώνεται ἕνας ἰδιαίτερος πολιτισμός πού ξεκίνησε ἀπό τήν ἀρχαιότητα, πέρασε ἀπό τήν Ρωμαϊκή ἐποχή ἔφθασε σέ μᾶς μέσα ἀπό τήν Τουρκοκρατία. Ὁ λαός στήν πλειονότητά του ζῆ καί βιώνει αὐτόν τόν πολιτισμό, ἄν καί μερικοί δέχονται ἐπιδράσεις ἀπό ἄλλους πολιτισμούς, εἴτε ἀπό τήν Ἀνατολή εἴτε ἀπό τήν Δύση. Ὅμως ὑπάρχουν μερικοί ἐπιστήμονες, πού σπούδασαν στήν Δύση καί ἀλλοιώθηκαν ἀπό ἕνα ἄλλο πολιτισμό, ὅπως ὑπάρχουν καί μερικοί ἡγέτες μᾶς οἱ ὁποῖοι σαφῶς ἐκφράζουν μιά ἄλλη πολιτιστική κουλτούρα, δέν μετέχουν σ’ αὐτά τά “συμφωνημένα ὑπονοούμενα” τοῦ λαοῦ. Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται ἕνα μεγάλο πρόβλημα, τό πρόβλημα τῆς πολιτιστικῆς σχιζοφρένειας μεταξύ του λαοῦ καί τῶν ἡγετῶν του.

Εὐτυχῶς στόν τόπο μᾶς ὑπάρχουν αὐτά τά ζωντανά “συμφωνημένα ὑπονοούμενα”. Καί εὐτυχῶς ἀκόμη ὑπάρχουν ἄνθρωποι, πού παρά τά λάθη τούς συμμετέχουν σέ αὐτά τά “συμφωνημένα ὑπονοούμενα”, καί ἀργά μέν, ἀλλά σταθερά ἀποβάλλουν αὐτούς πού δέν μποροῦν νά καταλάβουν αὐτά τά “συμφωνημένα ὑπονοούμενα”.

Ν.Ι.