Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ἁγία Εἰρήνη ἡ βασίλισσα, 13 Αὐγούστου

Πρωτοπρεσβύτερου Π. Γεώργιου Παπαβαρνάβα

Ἡ ἁγία Εἰρήνη ἦταν σύζυγος τοῦ Αὐτοκράτορα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας Ἰωάννη (12ος αἰώνας), ὁ ὁποῖος ἦταν υἱός τοῦ Αὐτοκράτορα Ἀλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ. Ὁ Ἀλέξιος καί ἡ σύζυγός του Εἰρήνη ἐπιθυμοῦσαν γιά υἱό τους Ἰωάννη σύζυγο εὐλαβῆ καί ἐνάρετη, καί ἡ Εἰρήνη ἦταν αὐτό πού ποθοῦσαν. Ὁ Ἰωάννης καί ἡ Εἰρήνη ἀπό τόν γάμο τους ἀπέκτησαν ὀκτώ παιδιά, ἤτοι τέσσερεις υἱούς καί τέσσερεις θυγατέρες, τά ὁποῖα ἀνέθρεψαν μέ τό ἁγνό καί ἄδολο γάλα τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, μέ τό ὁποῖο τρέφονταν καί οἱ ἴδιοι.

Ἡ Εἰρήνη ἀγάπησε τήν ἑκούσια φτώχεια καί τόν ἀσκητικό τρόπο ζωῆς. Λίγο πρίν στεφθῆ βασίλισσα μοίρασε τήν περιουσία της στούς φτωχούς, ἀλλά καί στό παλάτι ἐξακολουθοῦσε νά ζῆ λιτά καί ἀσκητικά, ὅπως τό ἔκανε ἀπό τήν παιδική της ἡλικία. Ἐπίσης, συνέχισε νά συμπαραστέκεται στούς πάσχοντες καί τούς ἔχοντες ἀνάγκη, ἔπεισε δέ τόν σύζυγό της νά θεσπίση νόμους ὑπέρ τῶν φτωχῶν καί τῶν ἀδυνάτων. Ἦταν ἄνθρωπος προσευχῆς, πρᾶος, ἤρεμος, συγκαταβατικός καί προσιτός στούς πάντες. Μελετοῦσε καθημερινά τήν Ἁγία Γραφή, τούς βίους καί τούς λόγους τῶν ἁγίων, ἀγαποῦσε δέ ἰδιαιτέρως τό Ψαλτήριο καί προσευχόταν μέ τούς Ψαλμούς, κυρίως δέ μέ τούς Ψαλμούς τῆς μετανοίας.

Τά τέλη της ἦταν εἰρηνικά. Ἡ ταφή τοῦ ὁσίου σκηνώματός της ἔγινε στήν Ἱερά Μονή Παντοκράτορος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς ὁποίας ὑπῆρξε κτήτορας. Ἐκεῖ τάφηκε, ἀργότερα, καί ὁ σύζυγός της.

Ὁ βίος της καί ἡ πολιτεία της μᾶς δίνουν τήν ἀφορμή νά τονίσουμε τά ἀκόλουθα.

Ἡ καθημερινή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν βίων καί τῶν λόγων τῶν ἁγίων, καθώς καί ἡ προσευχή μέ τό Ψαλτήριο, ἀποτελοῦν, ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης, «πνευματικές βιταμίνες» πού ἐνισχύουν τόν πνευματικό ὀργανισμό τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ δημιουργοῦν ἰσχυρά πνευματικά ἀντισώματα, τά ὁποῖα τόν προστατεύουν ἀπό τόν θανατηφόρο ἰό τῆς ἁμαρτίας.

Τό Ψαλτήριο εἶναι ἕνα ἀπό τά 49 βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί περιέχει 150 Ψαλμούς, οἱ ὁποῖοι εἶναι θεόπνευστοι καί προξενοῦν σέ αὐτούς πού τούς ψάλλουν καί προσεύχονται μέ αὐτούς ἔμπνευση, κατάνυξη, παρηγοριά καί πνευματική ἀγαλλίαση.

Ὁ Μέγας Βασίλειος χαρακτηρίζει τό Ψαλτήριο «κοινό ἰατρεῖο», τό ὁποῖο, ὅπως λέγει, περιέχει τό ἰατρικό κάθε πάθους, ἀφοῦ συμπεριέλαβε ἀπό ὅλα τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τό ὠφέλιμο, καί ἡ μελέτη του παρέχει στήν ψυχή γαλήνη καί βραβεύει τήν εἰρήνη. Ἐνισχύει τούς ἀρχαρίους στήν πίστη, βοηθᾶ στήν αὔξηση ὅλων ἐκείνων πού ἔχουν προκόψει στήν πνευματική ζωή, καί στηρίζει τούς τελείους. Εἶναι ἡ φωνή τῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή φαιδρύνει τίς ἑορτές, δημιουργεῖ τήν κατά Θεόν λύπη, κάνει νά ἀναβλύζουν δάκρυα ἀκόμη καί οἱ πέτρινες καρδιές. Εἶναι τό ἔργο τῶν ἀγγέλων, τό οὐράνιο πολίτευμα, τό πνευματικό θυμίαμα.

Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος λέγει ὅτι στό Ψαλτήριο ἔχει ὁ καθένας τήν δυνατότητα νά βρῆ τήν δική του ψυχική κατάσταση καί νά τήν θεραπεύση προσευχόμενος διά τῶν λόγων τοῦ Ψαλμωδοῦ. Ἐπειδή, ὅπως τονίζει, οἱ Ψαλμοί εἶναι ἕνα εἶδος καθρέπτη, στόν ὁποῖο βλέπει ὁ καθένας τόν ἑαυτό του καί τίς κινήσεις τῆς ψυχῆς του, καί μέ αὐτήν τήν αἴσθηση ἀπαγγέλλει τούς Ψαλμούς. Καί αὐτό συμβαίνει, ἐπειδή κάθε Ψαλμός ἔχει λεχθῆ καί συνταχθῆ ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γι’ αὐτό καί ὅλοι οἱ λόγοι τῶν Ψαλμῶν εἶναι σάν νά ἔχουν λεχθῆ γιά μᾶς, καί σάν νά ἀποτελοῦν δικούς μας λόγους.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὀνομάζει τό Ψαλτήριο θησαυροφυλάκιο διδασκαλίας, τό ὁποῖο στόν καθένα χαρίζει ἐκεῖνο πού τοῦ χρειάζεται, ἀφοῦ καί τίς παλιές πληγές τῶν παθῶν καθαρίζει καί τίς πρόσφατες πληγές θεραπεύει γρήγορα, διαφυλάττει δέ τόν ἐνάρετο, καί γενικά ἀφαιρεῖ κάθε πάθος. Καί αὐτός πού τό ἀναγινώσκει μέ τήν πρέπουσα εὐλάβεια καί προσοχή θά βρῆ τόν Προφητάνακτα Δαβίδ σέ πολλές περιπτώσεις νά τόν παρακινῆ, νά τόν ἐμπνέη καί νά τόν διδάσκη κάθε εἴδους μάθηση, ἀφοῦ, ὅπως τονίζει, δέν ὑπάρχει εἶδος γνώσης ἤ μάθησης τοῦ ὁποίου νά μή γίνεται ἀνάμνηση στό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν. Καί καταλήγει γιά νά πῆ ὅτι οἱ Ψαλμοί εἶναι συνομιλία μέ τόν Θεό, ἔλευση τῶν Ἀγγέλων καί φυγάδευση τῶν δαιμόνων, εἰρηνική κατάσταση τῶν ψυχῶν, ἀνάπαυση ἀπό τούς κόπους τῆς ἡμέρας καί ἀποδίωξη τῶν φόβων τῆς νύκτας.

Ὁ ἅγιος Νεκτάριος Ἐπίσκοπος Πενταπόλεως, ὁ ἐν Αἰγίνῃ, γράφει: «Ἤδη κατενόησα τό ὕψος τῶν νοημάτων τοῦ Ψαλτηρίου καί συναισθάνθηκα τό μεγαλεῖο του. Ἤδη ἀντελήφθηκα τό πνεῦμα λατρείας πρός τόν Θεό, πού διαπνέει τούς Ψαλμούς καί συναισθάνθηκα τόν πόθον τῆς ἀνυψώσεως πρός τόν Θεό. Ἤδη κατάλαβα ὅτι στούς Ψαλμούς διαχέεται τό πῦρ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἤδη κατενόησα τήν δύναμη πού ἔχουν οἱ Ψαλμοί νά ἀγγίζουν καί νά διαπλάθουν τήν ψυχή καί τήν καρδία. Ἤδη κατάλαβα καλά τό πόσον οἱ Ψαλμοί εἶναι κατάλληλοι γιά προσευχή καί γιά ἔκφραση τῆς ἀγάπης καί τῆς λατρείας πρός τόν Θεό. Ἤδη κατενόησα, γιατί οἱ ἅγιοι Πατέρες καθόρισαν τό Ψαλτήριο ὡς ἱερό ἀνάγνωσμα στίς ἱερές ἀκολουθίες». Καί καταλήγει γιά νά πῆ ὅτι «ἀπό τοῦ λοιποῦ θά τό ἔχω ἐγκόλπιό μου καί θά τό φέρω ἐπάνω μου ὅπου καί νά πάω. Μέ αὐτό θά αἰνῶ καί θά ὑμνῶ καί θά δοξολογῶ τόν Θεό».

Αὐτό νά προσπαθήσουμε νά κάνουμε καί ἐμεῖς. Νά ἀγαπήσουμε τό Ψαλτήριο καί μέ αὐτό νά αἰνοῦμε, νά ὑμνοῦμε καί νά δοξολογοῦμε τόν Θεό. Καί τότε, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ πείρα τῶν ἁγίων, δέν θά θέλουμε νά τό ἀφήσουμε, ἐπειδή τό μεθυστικό του ἄρωμα θά μᾶς συνεπάρη καί θά μᾶς μεθύση, μέ μιά μέθη πνευματική, νηφάλια καί ἡ γλυκύτητά του θά ἀποδιώξη ἀπό τήν καρδιά τήν πίκρα, πού προξενεῖται ἀπό τά πάθη, τούς πειρασμούς καί τά διάφορα λυπηρά γεγονότα πού συμβαίνουν στήν ζωή μας. Καί ἡ πνευματική γλυκύτητα πού προξενεῖ στήν καρδιά ἡ μελέτη τοῦ Ψαλτηρίου καί ἡ προσευχή μέ τούς Ψαλμούς εἶναι ἀσυγκρίτως ἀνώτερη ἀπό τήν γλυκύτητα πού δημιουργεῖται στόν λάρυγγα ἀπό τό μέλι. Δέν ὑπάρχουν λόγια νά περιγράψη κανείς αὐτήν τήν γλυκύτητα. Ὁ μόνος τρόπος νά τήν καταλάβη κανείς εἶναι νά τήν γευθῆ, κάνοντας πράξη τήν προτροπή τοῦ ἱεροῦ Ψαλμωδοῦ, πού ἀναγράφεται στόν 33ο Ψαλμό: «Γεύσασθε καί ἴδετε». Μέ ἄλλα λόγια, «μιά δοκιμή θά σᾶς πείση», ἀνάλογα βέβαια μέ τόν ζῆλο τοῦ καθενός καί τήν πνευματική του ὑγεία. Ἐπειδή, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, πολλοί ἀσθενεῖς ἀποστρέφονται τό μέλι, τό ὁποῖο γιά τούς ὑγιεῖς εἶναι πραγματική ἀπόλαυση.

Ὅταν κάποιος προσεύχεται μέ τούς Ψαλμούς καί εἶναι λυπημένος, ἡ λύπη του μετριάζεται, καί ὅταν εἶναι χαρούμενος, ἡ χαρά του πολλαπλασιάζεται.