«Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος: μιά ἀδικημένη προσωπικότητα τοῦ ‘21»

Πέτρου Πιτσιάκκα Φιλολόγου – M.Ed. Διευθυντοῦ 2ου Λυκείου Ναυπάκτου

Γιά τά γεγονότα καί τούς πρωταγωνιστές τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, ἔχουν γραφτεῖ καί ἔχουν εἰπωθεῖ πάρα πολλά. Ὑπάρχουν πρόσωπα, τά ὁποῖα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στόν Ἀγώνα γιά τήν Ἐθνική Παλιγγενεσία, εἶναι γνωστά σέ ὅλους καί μνημονεύονται συχνά. Τά ὀνόματα τοῦ Κολοκοτρώνη, τοῦ Καραϊσκάκη, τοῦ Παπαφλέσσα, τοῦ Κανάρη, τῆς Μπουμπουλίνας καί πολλῶν ἄλλων ἡρώων τοῦ 1821 ἐπανέρχονται στίς μνῆμες τῶν Ἑλλήνων, κάθε φορά πού τιμᾶται ἡ ἐθνική ἐπέτειος. Ὡστόσο, ὅπως ἀνέφερε καί ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ.κ. Ἱερόθεος, στήν ἐκδήλωση τοῦ 2ου Λυκείου Ναυπάκτου, γιά τά 200 χρόνια ἀπό τήν ἑλληνική ἐπανάσταση, ὑπάρχουν πολλοί οἱ ὁποῖοι, ἐνῶ ἔδωσαν ὅλα τά ὑπάρχοντά τους, ἀκόμη καί τή ζωή τους, γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας ἀπό τόν Ὀθωμανικό ζυγό, ἔχουν ἀδικηθεῖ ἀπό τήν ἱστορία, δέν μνημονεύονται καί παραμένουν ἄγνωστοι στό εὐρύ κοινό. Μιά ἀπό αὐτές τίς ἀγνοημένες μορφές, ὅπως τόνισε ὁ Ἅγιος Ναυπάκτου, πού πρόσφεραν στόν ἀγώνα τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας τά πλούτη καί τή ζωή τους, εἶναι καί ὁ Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στήν Κόρινθο τό Μάρτιο τοῦ 1766.

Οἱ οἰκογενειακές του ρίζες βρίσκονται στήν Ἤπειρο. Οἱ πρόγονοί του ἦταν προεστοί. Ὁ προπάππος του Γεώργιος Μαργαρίτης ἦταν βιλαέτης καί κρεμάστηκε ἀπό τούς Τούρκους. Ὁ παππούς του, ὁ παπα-Διαμαντής Μαργαρίτης, εὔπορος καί προεστός, ἀναγκάζεται νά ἐγκαταλείψει οἰκογενειακῶς τόν τόπο του, κυνηγημένος κι αὐτός ἀπό τούς Τούρκους, καί νά ἐγκατασταθεῖ στό Αἰτωλικό. Ἀπό ἐκεῖ ὁ ἕνας του γιός, ὁ Ἀναστάσιος, ἐγκαταστάθηκε στήν Πάτρα καί ὁ ἄλλος, ὁ Γεώργιος, ἐγκαταστάθηκε στήν Κόρινθο, ὅπου παντρεύτηκε τήν κόρη ἑνός ἱερέα καί πρόκριτου καί ἀπέκτησε δύο παιδιά, τόν Ἰωάννη καί τήν Ἀνθή. Στή συνέχεια, τά δύο ἀδέλφια ἀποφάσισαν νά ἀλλάξουν τό ἐπώνυμό τους, ἀπό Μαργαρίτης σέ Παπαδιαμαντόπουλος, δηλαδή παιδιά τοῦ παπα-Διαμαντή.

Μετά τό θάνατο τῶν γονιῶν του καί τό γάμο τῆς ἀδελφῆς του, ὁ Ἰωάννης, σέ ἡλικία 20 χρόνων, ἐγκαθίσταται στήν Πάτρα καί δουλεύει δίπλα στόν ἔμπορο θεῖο του, Ἀναστάσιο. Μετά ἀπό λίγα χρόνια, μέ τίς εὐλογίες τοῦ θείου του καί μέ ἕνα ποσό 1500 γροσιῶν, γιά τίς μέχρι τότε ὑπηρεσίες του, ὁ Ἰωάννης ἀνοίγει δικό του ἐμπορικό κατάστημα. Τό 1794 ὁ Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος συνεταιρίζεται μέ τόν πατρινό Δημήτριο Ἀνάγνου, πλούσιο ἔμπορο καί κτηματία, κι ἁπλώνει τόν κύκλο τῶν ἐργασιῶν του σ' ὁλόκληρη τήν Αὐτοκρατορία, ἀλλά καί πέρα ἀπό τά ὅριά της. Ὁ Βαλής τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ Μπέης τῆς Κορίνθου καί πολλοί πλούσιοι Ὀθωμανοί, τοῦ ἐμπιστεύονται ὁλόκληρη τήν παραγωγή τῶν ἀγροτικῶν τους προϊόντων, γιά νά τή διαθέσει ἐκεῖνος, κατά βούληση. Οἱ Ἕλληνες ἔμποροι τῆς Ἑπτανήσου καί τῆς Εὐρώπης τοῦ ἀναθέτουν τήν πώληση τῶν προϊόντων τους, μέ προμήθεια, ἐνῶ ὁ ἴδιος τούς στέλνει ἀπό τήν Πάτρα, πρός πώληση, σταφίδα, λάδι καί ἄλλα προϊόντα, μέ τούς ἴδιους ὅρους πού ἐκεῖνοι τοῦ ἀναθέτουν τήν πώληση τῶν δικῶν τους προϊόντων.

Μέ τήν ἀνάπτυξη τῶν ἐμπορικῶν του δραστηριοτήτων, ὁ Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος διαπιστώνει ὅτι πλέον ἔχει ἀνάγκη ἀπό πλοῖα, γιά νά πραγματοποιεῖ ἀπ' εὐθείας, καί χωρίς τή μεσολάβηση τῶν προξενείων τῆς Ἀγγλίας καί τῆς Ὁλλανδίας, τό ἀνταλλακτικό ἐμπόριο καί ἔτσι νά ἐπιτυγχάνει φθηνούς ναύλους. Ὀνειρεύεται τή δημιουργία ναυτικοῦ στόλου,πού νά μπορεῖ νά ταξιδεύει ἀκόμη καί στήν Ἀμερική. Σέ μικρό χρονικό διάστημα, γίνεται ἰδιοκτήτης πολλῶν μεγάλων πλοίων, ἰδιαίτερα τοῦ Γαλαξιδιώτικου στόλου. Ἱδρύει ἰδιωτική τράπεζα μέ ἀντιπροσώπους στά κυριότερα ἐμπορικά λιμάνια καί κέντρα τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς Δύσης.

Παντρεύεται τήν κόρη τοῦ προκρίτου τῆς Ἀχαΐας Ἰωάννη Καλαμογδάρτη, Ἑλένη, προσαυξάνοντας τίς ἐμπορικές καί πολιτικές του σχέσεις. Ἀναδεικνύεται σέ ἕναν ἀπό τούς σπουδαιότερους καί πιό διακεκριμένους ἄντρες τῆς Πελοποννήσου, τόν ὁποῖο οἱ Τοῦρκοι ὑπολογίζουν. Γίνεται γνωστός σέ πολλές πόλεις τῆς Τουρκίας καί τῆς Εὐρώπης. Ἀπό τό 1811 αὐτονομεῖται ἐπαγγελματικά καί συγκεντρώνει στά χέρια του ὅλη τήν ἐμπορική κίνηση τῆς Πελοποννήσου καί τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος καί ἡ φήμη του ξεπερνᾶ τά ὅρια τῆς Ἑλλάδος. Κατά τήν κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, ἡ περιουσία του ἀνέρχεται στά 3.000.000 γρόσια. Ἐκτός ἀπό τό ρευστό χρῆμα, ἔχει στήν ἰδιοκτησία του ἐργαστήρια, ἀρχοντικά, ἀποθῆκες οἴνου, ἐλαιοτριβεῖα, δεκαέξι μεγάλα πλοῖα Γαλαξιδιώτικα καί μεγάλες ἐκτάσεις γῆς.

Τό 1819, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἰωάννης Φιλήμων, μυεῖται στή Φιλική Ἑταιρεία καί διορίζεται μέλος τῆς Ἐφορείας Πατρῶν. Τόν ἑπόμενο χρόνο, ὁρίζεται ταμίας τῆς Ἑταιρείας, γιά τή Βόρεια Πελοπόννησο καί τήν Ἀκαρνανία. Γιά νά μήν ἀντιληφθοῦν οἱ Τοῦρκοι τό ρόλο του, τούς χορηγεῖ μακροπρόθεσμα δάνεια. Ἀργότερα, ὁρίζεται ταμίας τοῦ Ἀχαϊκοῦ Διευθυντηρίου, βουλευτής καί μέλος τῶν Ἐθνικῶν Συνελεύσεων. Συμμετέχει στή σύσκεψη τῆς Βοστίτσας, στό Αἴγιο (1η Φεβρουαρίου 1821), ὅπου συζητεῖται ἔντονα τό θέμα τοῦ χρόνου κήρυξης τοῦ Ἀγώνα. Εἰσφέρει στό Ταμεῖο τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καί συγκροτεῖ ἕνα ἔνοπλο σῶμα πενήντα στρατιωτῶν, πού τούς θέτει ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Παναγιώτη Καραντζά.

Στίς 23 Μαρτίου 1821 ὁμάδα 30 ἔνοπλων Τούρκων, πού σύντομα ἔγιναν 300, ἐπιτίθενται ἐναντίον τοῦ ἀρχοντικοῦ τοῦ προκρίτου Παπαδιαμαντόπουλου, πού θεωρεῖται πρωτεργάτης τῶν ἐπαναστατικῶν κινήσεων τῆς Πάτρας, τό ὁποῖο καί πυρπολοῦν. Μετά τήν ἐμφάνιση ἔνοπλων Ἑλλήνων, ἡ σύρραξη γενικεύεται καί οἱ Τοῦρκοι ἀναγκάζονται νά κλειστοῦν στό φρούριο. Στίς 25 Μαρτίου, οἱ Ἕλληνες συγκεντρώνονται στήν πλατεία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί ὁ Μητροπολίτης Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός στήνει τό Σταυρό, πάνω στόν ὁποῖο ὁρκίζονται οἱ ἀγωνιστές ἀναφωνώντας «Ἐλευθερία ἤ Θάνατος».

Μέ τήν ἔναρξη τῆς ἐπανάστασης, ὁ Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος παίρνει μέρος στήν πολιορκία τοῦ Κάστρου τῆς Πάτρας καί ἀνοίγει τίς ἀποθῆκες του, μοιράζοντας στούς στρατιῶτες κρασιά, λάδια καί τυριά. Στίς 26 Μαρτίου 1821, τό Ἐπαναστατικό ἤ Ἀχαϊκό Διευθυντήριο, μέλος τοῦ ὁποίου εἶναι καί ὁ Παπαδιαμαντόπουλος, ἐπιδίδει στούς προξένους τῶν ξένων δυνάμεων, πού δέν εἶχαν ἐγκαταλείψει τήν Πάτρα, διακοίνωση μέ τήν ὁποία τούς γνωστοποιεῖται ἡ ἐπανάσταση καί τούς ζητεῖται ἡ εὔνοια καί ἡ προστασία τους. Ὁ Παπαδιαμαντόπουλος διεκπεραιώνει, μέ ἐπιτυχία, κάθε ἀποστολή πού τοῦ ἀνατίθεται ἀπό τή διοίκηση καί βοηθᾶ οἰκονομικά, ὅποτε τοῦ ζητεῖται. Τήν 1η Μαρτίου 1823, ἐκλέγεται πανηγυρικά Βουλευτής Πατρῶν καί, ἀργότερα, μέλος τῆς ἐπιτροπῆς τοῦ ἐθνικοῦ δανείου. Τό Μάϊο τοῦ 1824, τό Βουλευτικό Σῶμα τόν εὐχαριστεῖ, γιά τήν προσφορά του, καί τόν Ἰούλιο μεσολαβεῖ, μέ ἐντολή τῆς κυβέρνησης, γιά τήν εἰρήνευση τῶν ἀντιμαχόμενων πατριωτῶν στήν Πάτρα.

Τό 1825 ἡ Προσωρινή Κυβέρνηση τόν διορίζει πρόεδρο τῆς Διευθυντικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδας. Στίς 12 Ἀπριλίου φτάνει στό Μεσολόγγι. Ἐργάζεται γιά τόν ἀνεφοδιασμό καί τήν περίθαλψη τῶν ἀμάχων καί συμβάλλει στήν ἄμυνα τῆς πόλης, κατά τήν τελευταία της πολιορκία. Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1826 μεταβαίνει στή Ζάκυνθο, ὅπου βρίσκεται καί ἡ οἰκογένειά του, γιά νά συγκεντρώσει τρόφιμα γιά τούς πολιορκημένους. Παρά τό γεγονός ὅτι ἡ γυναίκα καί τά παιδιά του, μέ δάκρυα στά μάτια, ἀλλά καί οἱ φίλοι του, προσπαθοῦν νά τόν κρατήσουν στή Ζάκυνθο, γιά νά σωθεῖ, ἀπό τούς ἄμεσους κινδύνους τοῦ πολιορκημένου Μεσολογγίου, δέν πείθεται καί ἀπαντᾶ ὅτι ὁρκίστηκε νά πεθάνει μαζί μέ τούς ἄλλους πολιορκημένους καί δέν θά τούς ἐγκαταλείψει. Ἔτσι, ἐπιστρέφει στό Μεσολόγγι ὅπου καί σκοτώνεται κατά τήν Ἔξοδο (10/11-4-1826).

Ὁ Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ἦταν ἕνας ἁγνός ἰδεολόγος. Εἶναι μιά ἀδικημένη καί ἄγνωστη, γιά τούς πολλούς, προσωπικότητα. Ἀνήκει σέ ἐκείνους τούς ἀγωνιστές τῆς Ἐπανάστασης πού προσέφεραν στόν Ἀγώνα ὅλη τους τήν περιουσία καί τήν ἴδια τή ζωή τους. Ὡστόσο, παρέμειναν ἀγνοημένοι, ἔχοντας ὡς μοναδική ἀνταμοιβή τήν ἠθική ἱκανοποίηση πώς, μέ τήν προσφορά καί τή θυσία τους ἡ Ἑλλάδα ξεκίνησε τόν ἐλεύθερό της βίο.