Γεγονότα καὶ Σχόλια: Ἐπιστρώματα παραδοσιακότητας - Ἡ αἵρεση σέ μιά εἰκόνα

Ἐπιστρώματα παραδοσιακότητας

Ἡ ἀντίληψη πού ἔχουν τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν παράδοση χαρακτηρίζει τήν ποιότητα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς τους ζωῆς. Αὐτό εἷναι ἕνα ἀπό τά θέματα στά ὁποῖα πρέπει συχνά νά ἐπανερχόμαστε.

Ὑπογραμμίζουμε τήν διάκριση ἀνάμεσα στήν ἱερά Παράδοση καί τίς παραδόσεις τῶν ἀνθρώπων. Σέ προηγούμενο σχόλιο ἀναφερθήκαμε καί σέ «αὐθαίρετες παραδόσεις», ἔχοντας ὑπόψη κάποια «παραδοσιακά γλέντια», πού δέν συνδέονται μέ γιορτές τῆς κοινότητας, ἀλλά ἀποφασίζονται ἀπό ἀνθρώπους, δραστήριους μέν, ἀποκομμένους δέ ἀπό τό ρεῦμα τῆς λαϊκῆς, καί κυρίως τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως.

Μπορεῖ, λοιπόν, ἕνα γλέντι νά εἶναι μέ παραδοσιακή μουσική καί μέ παραδοσιακούς χορούς, ἀλλά ὡς ἐκδήλωση νά εἶναι τελείως ἄσχετη μέ τήν παράδοση τοῦ λαοῦ μας, ὁ ὁποῖος ἔχει (ἤ μᾶλλον εἶχε) ζυμώσει ὅλη τήν καθημερινότητά του, τίς γιορτές, τίς χαρές καί τίς λύπες του, σέ μιά ζύμη μέ τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ὁπότε, γιά παράδειγμα, τό γλέντι τήν παραμονή μιᾶς θρησκευτικῆς πανήγυρης, ὅταν ὁ λαός τῆς Ἐκκλησίας συγκεντρώνεται στόν ἑαυτό του, ἑτοιμάζει τό σπίτι του καί τόν ἑαυτό του μέ τίς ἀναγκαῖες ἐργασίες, ἀλλά καί τήν νηστεία καί τήν προσευχή, δέν μπορεῖ (αὐτό τό γλέντι) νά χαρακτηριστῆ παραδοσιακό. Μπορεῖ νά εἶναι «σπονδή στόν Βάκχο», ὄχι ὅμως τιμή καί αἴτηση πρεσβείας στόν ἑορτάζοντα Ἅγιο ἤ τήν Παναγία.

Ὅλες οἱ τέτοιου εἴδους ἐκδηλώσεις, μέ ἐπίστρωμα παραδοσιακότητας, εἶναι «αὐθαίρετες» καί δείχνουν τήν ἀπόσταση πού ὑπάρχει ἀνάμεσα στήν Ἱερά Παράδοση καί στίς παραδόσεις τῶν ἀνθρώπων. Παραδοσιακά ὄργανα, τραγούδια καί χοροί μποροῦν νά χρησιμοποιηθοῦν ἀκόμη καί γιά νά πλήξουν παραδοσιακούς θεσμούς, ὅπως ἡ νηστεία καί ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ αἵρεση σέ μιά εἰκόνα

Πρέπει νά θυμόμαστε ὅτι ἀκόμη καί οἱ λειτουργικές τέχνες, ψαλτική, ναοδομία καί ἁγιογραφία δέν ταυτίζονται μέ τήν Ἱερά Παράδοση (στήν αὐθεντικότητά τους τήν ἐκφράζουν), ἀλλά ἡ ἐξέλιξή τους καί ἡ μορφή πού ἔχουν πάρει σήμερα εἶναι μιά ἀνθρώπινη ἐνέργεια, καί ἡ ἱστορία τους ἀποτελεῖ πιστοποίηση τοῦ ἀνθρώπινου χαρακτήρα τῆς παράδοσής τους.

Πρέπει νά ἐπισημανθῆ ὅτι οἱ τέχνες αὐτές, χωρίς νά χάνουν τά τεχνικά χαρακτηριστικά τους, μποροῦν νά ἐκφράζουν διδασκαλίες ξένες πρός τήν ἱερά Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

Γιά νά γίνουμε πιό συγκεκριμένοι, ἀναφέρουμε τήν εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος, στήν ὁποία πάνω στόν ἴδιο θρόνο κάθεται ὁ Πατήρ καί ὁ Υἱός καί πιό ψηλά ἀνάμεσά τους ὡς περιστερά τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὁ Πατήρ, ὅμως, δέν σαρκώθηκε, ὁπότε δέν μπορεῖ νά ἁγιογραφηθῆ μέ τόν ἴδιο τρόπο πού ἁγιογραφεῖται ὁ Υἱός, ὁ ὁποῖος σαρκώθηκε. Ἡ ἐν λόγῳ εἰκόνα μάλιστα ὑποβάλλει χρονική διαφορά ἀνάμεσα στόν Πατέρα, ὡς πρεσβύτερο, καί τόν Υἱό, ὡς νεώτερο, κάτι πού εἰσάγει τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου.

Μερικοί ἐπιχειρηματολογοῦν ὅτι ὁ Πατήρ μπορεῖ νά ἁγιογραφῆται, διότι τόν εἶδε σέ ὅραμα, ὡς «Παλαιό τῶν ἡμερῶν», ὁ προφήτης Δανιήλ. Ὅμως, ὁ Πατήρ τῆς ἐν λόγῳ εἰκόνας δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ τό ὅραμα τοῦ προφήτη Δανιήλ, στό ὁποῖο ὁ «Παλαιός τῶν ἡμερῶν» δέν ἔχει ἡλικία καί ὁ θρόνος του εἶναι «φλὸξ πυρός» καί «οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πῦρ φλέγον»(7,9), στοιχεῖα πού δέν ὑπάρχουν στήν συνηθισμένη εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ἄς μή λησμονοῦμε ὅτι ἡ Ἱερά Παράδοση δέν εἶναι «χαράγματα τέχνης», ἀλλά ἡ ἀδιάλειπτη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στήν Ἐκκλησία, πού μορφώνει στούς πιστούς τόν Χριστό.

π.Θ.Α.Β.