Φεγγοβόλες Ἀστραπές - Τό νέο βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου

Πρόλογος

Τό παρόν βιβλίο ἔχει τίτλο Φεγγοβόλες ἀστραπές καί ὑπότιτλο «μικρό πανόραμα τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας». Θά μποροῦσε ὁ ὑπότιτλος νά εἶναι ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου καί ὁ τίτλος νά εἶναι ὑπότιτλος.

Οἱ δύο αὐτές φράσεις δείχνουν ἐν πολλοῖς τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, πού εἶναι μερικές θεολογικές ἀστραπές ἀπό τό μεγάλο φῶς τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, καί εἶναι ἕνα μικρό πανόραμά της ἀπό τό μεγάλο καί θαυμαστό αὐτό «θεολογικό σύμπαν» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Τό βιβλίο διαιρεῖται σέ τρεῖς ἑνότητες πού δείχνουν τήν θεματολογία του.

Ἡ πρώτη ἑνότητα μέ τίτλο «θεολογικές ἐλλάμψεις» περιλαμβάνει εἰσηγήσεις καί ὁμιλίες γιά τήν ἀξία τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ δεύτερη ἑνότητα μέ τίτλο «θεολογικές καί ἐπιστημονικές ἀνακοινώσεις» περιλαμβάνει δύο κείμενα, ἤτοι ἕνα κατά τήν ἀνακήρυξή μου σέ ἐπίτιμο διδάκτορα τοῦ Τμήματος τῆς Ποιμαντικῆς Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, καί τό ἄλλο κατά τήν ἀνακήρυξή μου σέ ἐπίτιμο διδάκτορα τοῦ Τμήματος τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τῶν Ἐπιστημῶν Ὑγείας τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων. Ἐπίσης, περιλαμβάνει καί δύο εἰσηγήσεις, ἤτοι στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί στό Συνέδριο τῆς Πανελλήνιας Ἕνωσης Θεολόγων.

Καί ἡ τρίτη ἑνότητα εἶναι περίληψη τῶν παραδόσεών μου ὡς τακτικοῦ καθηγητοῦ τῆς ἀσκητικῆς καί ποιμαντικῆς στό διδακτορικό Πρόγραμμα Ὀρθοδόξων Σπουδῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιοχείας στήν Ἀμερική καί εἶναι μιά σύνοψη μερικῶν κεφαλαίων τοῦ βιβλίου Πατερική καί Σχολαστική θεολογία.

Ὁ Χριστός εἶναι τό φῶς τοῦ κόσμου, ἡ Ἐκκλησία πού εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι φῶς, ὁπότε καί ἡ θεολογία της εἶναι λάμπουσες ἀστραπές πού φωτίζουν τό στερέωμα, τρομάζουν μερικούς πού ζοῦν μέσα στήν νύκτα τῆς πλάνης, ἀλλά χαροποιοῦν τούς ὀρθοδόξους πιστούς.

Ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου Φεγγοβόλες ἀστραπές προέρχεται ἀπό τό «ἐξαποστειλάριο» τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν (30 Ἰανουαρίου): «Τὰ τοῦ φωτός δοχεῖα, τὰς φεγγοβόλους ἀστραπάς, Βασίλειον τὸν Μέγαν, Γρηγόριον Θεολόγον, Χρυσόστομον Ἰωάννην ἀνευφημήσωμεν πάντες» καί δείχνει ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων πού ἀναλύεται εἶναι «φεγγοβόλες ἀστραπές», δηλαδή λάμπουσες ἀστραπές.

Ἔτσι τό παρόν βιβλίο μέ τίτλο Φεγγοβόλες ἀστραπές καί ὑπότιτλο «μικρό πανόραμα τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας» παραπέμπει στό μεγάλο φωτεινό πανόραμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἔγραφα στό Ἐπισκοπεῖο τῆς Ναυπάκτου,
τήν 8η Νοεμβρίου 2022,
ἑορτή τῶν Ἀρχαγγέλων Μιχαήλ καί Γαβριήλ
καί πασῶν τῶν ἐπουρανίων Δυνάμεων Ἀσωμάτων

†Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Α´ Θεολογικές ἐλλάμψεις

1. Ὁ Τριαδικός Θεός καί ὁ ἄνθρωπος

1. Ὁ Τριαδικός Θεός
2. Ὁ ἄνθρωπος
3. Ἄκτιστον καί κτιστόν

2. Ὁ Μεσσίας στήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη

1. Ὁ Μεσσίας στήν Παλαιά Διαθήκη
2. Ὁ Μεσσίας στήν Καινή Διαθήκη κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας

3. Ἡ μεταπτωτική εἰσβολή τοῦ θανάτου στήν ζωή μας

1. Ἡ προπτωτική καί μεταπτωτική ζωή
2. Ἡ φθαρτότητα καί θνητότητα στόν ἄνθρωπο Διαδοχικές κρίσεις θανάτου
3. Ἡ μεταμόρφωση τῆς ζωῆς μας

4. Τά δύο ἄκρα τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας

1. Ὁ προπτωτικός ἄνθρωπος
2. Ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ
3. Τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας στό μέσον μεταξύ τῶν ἄκρων

5. Ἡ Θεαρχία καί ἡ Ἱεραρχία, κατά τόν ἅγιο Διονύσιοτόν Ἀρεοπαγίτη

1. Εἰσαγωγικές διευκρινίσεις
2. Τά κεντρικά σημεῖα τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Διονυσίου

α) Ἡ Θεαρχία
β) Οἱ Θεωνυμίες
γ) Ἡ Ἱεραρχία
δ) Οἱ ἱερές τελετές
ε) Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ
στ) Ὁ ἐκτός τῆς Ἱεραρχίας κόσμος

3. Ἀνακεφαλαίωση

6. Ὁ τέταρτος (4ος) αἰώνας ὡς ὁ «χρυσοῦς» αἰώνας τῆς Ἐκκλησίας

1. Τό Διάταγμα τῶν Μεδιολάνων
2. Ἡ συνάντηση τῶν μεγάλων θεολογικῶν ρευμάτων
3. Ἡ διαμόρφωση τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας καί ζωῆς
4. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ἰδιαιτέρως ὁ Μέγας Βασίλειος
5. Ὁ «χρυσοῦς αἰώνας» τῆς Ἐκκλησίας

7. «Γνῶθι σαυτόν» καί «πρόσεχε σεαυτῷ»

1. «Γνῶθι σαυτόν», κατά τό Μαντεῖο τῶν Δελφῶν
2. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς γιά τό «γνῶθι σαυτόν» καί τό «πρόσεχε σεαυτῷ»
3. Ἡ μεγάλη ἀξία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου
4. Ἡ ἑρμηνεία τοῦ «πρόσεχε σεαυτῷ» κατά τόν Μέγα Βασίλειο
5. Καταληκτήρια συμπεράσματα

8. Ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ

1. Τό θεολογικό ἔργο του
2. Ἡ σπουδαιότητα τῆς διδασκαλίας του

9. Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος καί ἡ Σύνοδος τῆς Φραγκφούρτης

1. Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος
2. Ἡ Σύνοδος τῆς Φραγκφούρτης τό 794
3. Σχολαστική θεολογία καί πατερική θεολογία
Συμπέρασμα

10. Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος ὡς ὁρόσημο τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας

1. Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία καί Φραγκική Αὐτοκρατορία
2. Φραγκολατινική θεολογία ἤ σχολαστικισμός
3. Μετασχολαστική περίοδος

11. Ἡ ἐμπειρική θεολογία τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου

1. Βασικοί σταθμοί τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ
2. Ἡ διδασκαλία του εἶναι ἀπαύγασμα τῆς θεοπτικῆς αὐτῆς ἐμπειρίας

α) Γνώση Χριστοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι
β) Ἀποφατική γνώση
γ) Θεοκοινωνία ψυχῆς καί σώματος
δ) Δίψα Θεοῦ
ε) Προσευχή γιά ὅλο τόν κόσμο
στ) Ἀγάπη γιά τούς ἐχθρούς
ζ) Τό χάρισμα τῆς διακρίσεως
η) Ἐμπειρική ἐκκλησιολογία

12. Τό ἱστορικό τῆς συγγραφῆς τοῦ βιβλίου Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία

1. Ἡ ἑρμηνεία τῆς συγγραφῆς του
2. Ὁ τρόπος πού τό ἔγραψα
3. Τά βιβλία πού ἦταν ὑπόβαθρο τῆς Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας
4. Τό Συμβουλευτικόν ἐγχειρίδιον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
5. Τά κοινά σημεῖα μεταξύ τοῦ Συμβουλευτικοῦ ἐγχειριδίου καί τῆς Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας
Συμπέρασμα

Β´ Θεολογικές καί ἐπιστημονικές ἀνακοινώσεις

1. Τά ἑκατόν πεντήκοντα κεφάλαια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

1. Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς καί Αὐγουστῖνος
2. Τό περιεχόμενο καί ἡ παράδοση τοῦ κειμένου
3. Παρατηρήσεις σέ δύο συγκεκριμένα χωρία
4. Ὁ συγγραφεύς τοῦ ἔργου
5. Θεολογία καί ποιμαντική

2. Ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ὡς ἰατρική ἐπιστήμη

1. Θεολογία καί ἰατρική ἐπιστήμη
2. Θεολογία καί ἀλγονία
3. Θεολογία καί γνωσιακή νευροεπιστήμη

3. «Ἡ θεολογική κρίση καί οἱ ἐπιπτώσεις της στήν καθημερινότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς»

1. Ἡ θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας
2. Ἡ ἀλλοίωση τῆς θεολογίας
3. Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς θεολογικῆς κρίσεως στήν καθημερινότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς

α) «Συσχέτιση μεταξύ τῆς Ἁγίας Τριάδος καί τῶν ἀνθρώπων»
β) «Τό ἀνθρώπινο πρόσωπο»
γ) «Πρόσωπο καί ἄτομο»
δ) «Ἡ ἀξιοπρέπεια καί ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου»
ε) «Ὀντολογικό καί ὑπαρξιακό»
στ) «Στρατευομένη καί θριαμβεύουσα Ἐκκλησία»
ζ) «Προφητικό, Βασιλικό καί Ἀρχιερατικό ἀξίωμα τοῦ Χριστοῦ»
η) «Ἡ Ἀρχιερωσύνη καί ἡ Πεντηκοστή»

Συμπέρασμα

4. Τά θεολογικά ρεύματα στήν Ἑλλάδα σήμερα

1. Τό ἀντικείμενο τῆς ἔρευνάς μου
2. Βασικά συμπεράσματα τῆς ἔρευνας
3. Γενική διαπίστωση

Γ´ Φιλοσοφική καί πατερική θεολογία

1. Μεταφυσική φιλοσοφία

1. Ὁρισμός καί ἀρχές τῆς φιλοσοφίας
2. Κλασσική μεταφυσική: Πλάτων-Ἀριστοτέλης

2. Φιλοσοφοῦντες θεολόγοι καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας

1. Ἡ φιλοσοφική θεολογία τῶν Ἀρειανῶν

2. Οἱ Πατέρες γνώριζαν τήν φιλοσοφία, χωρίς νά εἶναι φιλόσοφοι
3. Οἱ Πατέρες ἐναντίον τῆς φιλοσοφίας-μεταφυσικῆς

3. Πατέρες καί Νεοπλατωνισμός

1. Διαφορά μεταξύ τῶν Πατέρων καί τῶν νεοπλατωνικῶν
2. Ἅγιος Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης
3. Ἱερός Αὐγουστῖνος

4. Ἡ ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὡς βάση τῆς Πατερικῆς θεολογίας

1. Ἐμπειρική ὁρολογία
2. Ἐμπειρική μεθοδολογία
3. Ἐμπειρική γνωσιολογία
4. Πεπλανημένη ἐμπειρία

5. Πατερικά ἑρμηνευτικά κλειδιά

1. Πατερική Θεολογία
2. Ἑρμηνευτικά κλειδιά στήν Πατερική διδασκαλία
3. Ἑρμηνευτικά κλειδιά τῆς Τριαδολογίας
4. Ἑρμηνευτικά κλειδιά τῆς Χριστολογίας, Ἐκκλησιολογίας καί ἐσχατολογίας

Χριστολογία
Ἐκκλησιολογία
Ἐσχατολογία

6. Γενική ἀνασκόπηση

Ἐπιλεγόμενα