Τό μυστήριο τῆς Θεολογίας καί τό μυστήριο τῆς Οἰκονομίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Ἀπομαγνητοφωνημένο κήρυγμα στόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου στήν Πάτρα τήν 24 Μαρτίου 2023)

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Πατρῶν καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ, πολυφίλητε, κ. Χρυσόστομε, θά ἤθελα νά σᾶς εὐχαριστήσω θερμῶς γιά τήν πρόσκληση τήν ὁποία μοῦ ἀπευθύνατε γιά νά προστῶ σήμερα τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ καί βεβαίως καί τῆς ἀκολουθίας τῶν Χαιρετισμῶν πρός τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, στόν ἑορτάζοντα Μητροπολιτικό Ναό Πατρῶν. Ἡ ἀγάπη εἶναι δεδομένη. Γνωρίζω τήν ἀγάπη σας. Μοῦ λέτε, βέβαια, κάθε χρόνο πού μέ προσκαλεῖτε ὅτι ἐδῶ αὐτός ὁ Ἱερός Ναός ἀνεγέρθηκε ἀπό τούς Ἠπειρῶτες καί τούς Γιαννιῶτες καί ἔχω δικαιώματα• δέν ἔχω δικαιώματα στόν Ἱερό Ναό, ἀλλά ἔχω δικαιώματα μέσα στήν καρδιά σας, διότι μέ ἀγαπᾶτε ἰδιαιτέρως καί ἔχουμε ἀδελφική φιλία καί ἀγάπη καί σᾶς εὐχαριστῶ ἐκ καρδίας.

1. Εἰσαγωγικά

Ἀσφαλῶς γνωρίζετε, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὅτι ὁ σεπτός ποιμενάρχης σας εἶναι ἕνας Ἐπίσκοπος, ὁ ὁποῖος ἔχει πολύ μεγάλη καρδιά καί ἰδιαίτερη θέση μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἐγώ τουλάχιστον τόν γνώριζα πρίν τόν γνωρίσετε ἐσεῖς καί ξέρω ὅλα αὐτά τά καρδιακά αἰσθήματα τά ὁποῖα ἔχει καί γνωρίζω ὅλα τά χαρίσματα τά ὁποῖα διαθέτει, καί ἕνα ἀπό τά μεγάλα χαρίσματα εἶναι τό χάρισμα πού λέγεται ἀνεπίφθονο, εἶναι ἀνεπίφθονος.

Ἄν ὑπολογίση κανείς ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας λένε ὅτι «ὁ φθόνος ἅπτεται καί τῶν τελείων», ἐδῶ δέν ἰσχύει στόν Σεβασμιώτατο ποιμενάρχη σας. Καί τό λέω αὐτό, ὄχι γιατί σήμερα εἶπε τόσα καλά λόγια γιά μένα, ἀλλά, ὅπως καί ἐσεῖς ἔχετε παρατηρήσει, καί ἐγώ τό παρατηρῶ, κάθε φορά πού γίνονται συνάξεις λατρευτικές καί ἔρχονται στήν Πάτρα Ἀρχιερεῖς ἀπό ὅλη τήν Ἑλλάδα, ὅτι δέν φείδεται λόγων, ἐπαίνων γιά τόν κάθε ἕναν ἰδιαίτερα. Αὐτό εἶναι πολύ σπάνιο, μπορῶ νά σᾶς τό διαβεβαιώσω, τό ὅτι βρίσκει γιά κάποιον Ἀρχιερέα πού εἶναι παρών κάποια ἰδιαίτερα χαρίσματα τά ὁποῖα ἔχει γιά νά τόν ἐπαινέση μέ πληθωρικούς λόγους. Εἶναι πραγματικά μεγάλη αὐτή ἡ δωρεά, νά ἐπαινῆ κανείς κάποιον γιά κάποιο χάρισμα πού ἔχει, χωρίς ὁ ἴδιος νά αἰσθάνεται κάποια δυσκολία γι’ αὐτό.

Καί, βεβαίως, ὅπως καί ὁ ἴδιος ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης σας εἶπε ὅτι πολλές φορές, σχεδόν ὅλα τά χρόνια πού εἶναι Μητροπολίτης ἐδῶ, ἐκτός ἀπό μερικές σπάνιες περιπτώσεις, κάθε χρόνο μέ προσκαλεῖ κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου πού πανηγυρίζει αὐτός ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός, αὐτῆς τῆς μεγαλοπόλεως τῶν Πατρῶν. Καί πολλές φορές ὁμίλησα γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο ἐδῶ στόν συγκεκριμένο αὐτόν χῶρο, γι’ αὐτό λέω ὅτι κάθε φορά πρέπει νά μιλῶ καί νά λέω κάτι διαφορετικό ἀπό ἐκεῖνα τά ὁποῖα εἶπα τίς προηγούμενες φορές.

Ἡ σημερινή ἑορτή εἶναι διπλή γιορτή, δέν ἀναφέρεται μόνο στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ἀλλά ἀναφέρεται καί πρός τόν Δεσπότη Χριστό πού κενώθηκε καί συνελήφθη ἀπό τά ἁγνά αἵματα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Σκεπτόμουν τί ἀκριβῶς θά μποροῦσα νά πῶ σήμερα στήν ἀγάπη σας. Βεβαίως, γνώριζα καί γνωρίζω ὅτι εἶναι μιά γιορτή κατά πάντα θεολογική καί δέν μπορεῖ κανείς, ὅταν ἔρχεται στήν Ἐκκλησία καί ἀκούη τά ὑπέροχα τροπάρια τά ὁποῖα συνέθεσαν ἅγιοι Πατέρες, καί ὁ ἅγιος Γερμανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, δέν μπορεῖ νά ἀκούη αὐτά τά θεολογικά τροπάρια καί νά μήν θεολογῆ ὁ ἴδιος καί νά μήν φεύγη ὁ λαός ἀπό τήν Ἐκκλησία χωρίς νά παίρνη ἕνα θεολογικό λόγο ἀπό τήν μεγάλη αὐτή ἑορτή.

Ὁπότε, θυμήθηκα δύο θεολογικά σημεῖα τοῦ μεγάλου Πατρός τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ κορυφαῖος Πατέρας τοῦ 8ου αἰῶνος καί ἔγραψε στά κείμενά του καί γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκου, ἀλλά συνόψισε ὅλη τήν θεολογική διδασκαλία τῶν ὀκτώ πρώτων αἰώνων, ὅπως ἀκριβῶς διατυπώθηκε καί ἀπό μεγάλους Πατέρες, ἰδιαιτέρως ἀπό τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, τόν ὁποῖο ἀποκαλεῖ πνευματικό του πατέρα, ἀλλά συνέλεξε καί ἀπό τά Πρακτικά τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Δύο μόνο σημεῖα θά παρουσιάσω ἀπό τό ὑπέροχο ἔργο του πού λέγεται «Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως», πού ἀναφέρονται στήν σύλληψη τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, στό μυστήριο τῆς κενώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου, τῆς ἐνανθρωπήσεως, ὅπως συνήθως τό ἔχουμε γνωρίσει.

2. Ἡ Θεολογία καί ἡ Οἰκονομία

Τό πρῶτο τό ὁποῖο λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός εἶναι ὅτι ὑπάρχει διάκριση καί διαφορά μεταξύ τῆς Θεολογίας καί τῆς Οἰκονομίας. Ὅταν μιλᾶμε γιά Θεολογία, ἐννοοῦμε τόν λόγο περί τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ Θεός μας δέν εἶναι μόνον μονάς, ἀλλά εἶναι καί τριάς, εἶναι Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιον Πνεῦμα. Αὐτό εἶναι ἡ Θεολογία. Ἐνῶ ἡ Οἰκονομία εἶναι τό μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, πού ὁ εἷς τῆς Τριάδος, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση καί ἔγινε Θεάνθρωπος Χριστός. Αὐτό λέγεται μυστήριο τῆς Οἰκονομίας, ὅπως λέει καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνός, ἀλλά τό βλέπουμε καί σέ ἄλλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας.

Πρόσφατα διάβαζα μιά καταπληκτική ὁμιλία τήν ὁποία ἔχει γράψει ὁ ἅγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, στόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου. Λέει ὅτι δέν ὑπάρχει σύγχυση μεταξύ τοῦ μυστηρίου τῆς Θεολογίας καί τοῦ μυστηρίου τῆς Οἰκονομίας. Γιατί ἡ Οἰκονομία, ὅπως εἶπα προηγουμένως, εἶναι ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὄχι ἐνανθρώπηση ὅλου τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Μόνο ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐνηνθρώπησε εὐδοκίᾳ τοῦ Πατρός, βεβαίως, καί συνεργείᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Καί τό γράφει αὐτό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, γιατί πολλοί αἱρετικοί τήν ἀρχαία ἐποχή, τόν 3ο καί 4ο αἰώνα, ἔκαναν σύγχυση μεταξύ τοῦ μυστηρίου τῆς Θεολογίας καί τοῦ μυστηρίου τῆς Οἰκονομίας, μέ ἀποτέλεσμα νά καταλήξουν σέ πολλά λάθη. Καί αὐτοί λέγονται Μοναρχιανοί, πού πίστευαν ὅτι ἕνας εἶναι ὁ Θεός πού ἔχει τρεῖς δυνάμεις ἤ ἔχει τρεῖς τρόπους ἐκφράσεως καί ἔφταναν στό σημεῖο νά μιλοῦν γιά τό ὅτι ἐπάνω στόν Σταυρό ἔπαθε καί ὁ Πατέρας, γιατί δέν ἔκαναν τήν διάκριση ὅτι ἄλλο εἶναι τό μυστήριο τῆς Θεολογίας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί ἄλλο τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας• εἶναι οἱ λεγόμενοι Πατροπασχίτες, τούς ὁποίους κατεδίκασε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Καί δέν εἶναι ἕνα γεγονός τό ὁποῖο συνέβη τότε, ἀλλά, ὅπως θά πῶ στήν συνέχεια, σέ αὐτό τό θέμα ἔχει ἐμπλακῆ καί ἡ δυτική Θεολογία. Γιατί, ὅταν διαβάζη κανείς τούς δυτικούς θεολόγους, καί μάλιστα τούς σύγχρονους θεολόγους τοῦ 20οῦ αἰῶνος, θά δῆ ἀκριβῶς αὐτό τό γεγονός, ὅτι συγχέουν τά τοῦ μυστηρίου τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μέ τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας. Γιατί ἐδῶ ἔχουμε κάτι διαφορετικό, δηλαδή, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση καί ἐπομένως εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Χριστός. Αὐτό ἔγινε μέ τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Τό ἕνα αὐτό σημαντικό γεγονός γιά νά δοῦμε τήν μεγάλη ἀξία τῆς σημερινῆς ἑορτῆς ἀπό θεολογικῆς πλευρᾶς.

3. Τά ἄρρητα καί τά ρητά, τά ἄγνωστα καί τά γνωστά

Τό δεύτερο τό ὁποῖο μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός εἶναι ὅτι ὑπάρχουν τά ἄρρητα καί τά ρητά στήν Θεολογία, ὑπάρχουν τά γνωστά καί τά ἄγνωστα. Ἄλλα εἶναι τά ἄρρητα πού δέν μπορεῖ κανείς νά τά κατανοήση καί νά τά ἐκφράση καί ἄλλα εἶναι τά ρητά τά ὁποῖα ἐκφράζει• ἄλλα εἶναι τά ἄγνωστα στό μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἀκόμη καί στό μυστήριο τῆς κενώσεως, καί ἄλλα εἶναι τά γνωστά. Δηλαδή, ἀπό τά δύο αὐτά μυστήρια ὑπάρχουν ἀλήθειες πού δέν γνωρίζουμε καί ὑπάρχουν ἀλήθειες πού γνωρίζουμε.

Συγκεκριμένα, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ὅτι, ὅταν ὁμιλοῦμε γιά τόν Τριαδικό Θεό, ποιό εἶναι τό γνωστό; Τό γνωστό εἶναι ὅτι ξέρουμε ὅτι ὑπάρχει Θεός, ξέρουμε ὅτι εἶναι τρία πρόσωπα, διότι μᾶς ἀπεκαλύφθη ἀπό τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἔτσι τά ξέρουμε, ὅτι ὑπάρχει Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα. Ξέρουμε, ἐπίσης, ὅπως τό ἀπεκάλυψε ὁ Χριστός, ὅτι ὁ Πατήρ εἶναι ἀγέννητος, ὁ Υἱός εἶναι γεννητός, γεννᾶται ἀπό τόν Πατέρα πρό πάντων των αἰώνων, ὅπως τό ὁμολογοῦμε καί στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, καί τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί πέμπεται ἀπό τόν Υἱό. Ἄρα, γνωρίζουμε αὐτά ἀπό τόν Θεό, ἐπειδή μᾶς τά ἀπεκάλυψε ὁ Χριστός.

Τί δέν γνωρίζουμε; Δέν γνωρίζουμε τί εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ. Ξέρουμε ὅτι ὑπάρχει οὐσία καί ὅλα τά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν μία οὐσία, ἀλλά τί εἶναι οὐσία δέν γνωρίζουμε, ἐπειδή δέν μετέχουμε τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μετέχουμε τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Ἕνα ἁπλό παράδειγμα ἀπό τήν κτίση εἶναι ὅτι μετέχουμε τῶν ἐνεργειῶν τοῦ ἡλίου, πού κάθε μέρα στέλνει τίς ἀκτίνες, τό φῶς, ἀλλά δέν μετέχουμε τῆς οὐσίας του, δέν μπορεῖ κανείς νά πάη στόν ἥλιο, θά λέγαμε μέσα σέ αὐτήν τήν οὐσία. Ἐδῶ ἰσχύουν πολύ περισσότερο οἱ διαφορές στό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ξέρουμε, λοιπόν, ὅτι ὑπάρχει μία οὐσία, ἀλλά δέν ξέρουμε τί εἶναι ἡ οὐσία. Δέν ξέρουμε πῶς ὑπάρχει ἡ οὐσία καί στά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Δέν γνωρίζουμε πῶς ἐγεννήθη ὁ Υἱός πρό χρόνων αἰωνίων ἀπό τόν Πατέρα, οὔτε γνωρίζουμε πῶς ἐκπορεύεται τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀπό τόν Πατέρα. Δέν γνωρίζουμε τί εἶναι ἀγεννησία τοῦ Πατρός, τί εἶναι γέννηση τοῦ Υἱοῦ καί τί εἶναι ἐκπόρευση τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Γνωρίζουμε ὅτι αὐτά ὑπάρχουν, ἀλλά δέν γνωρίζουμε πῶς γίνεται αὐτό.

Καί αὐτό, βέβαια, ἰσχύει καί γιά τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, ὅπως λέει κι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Γνωρίζουμε ἀπό ὅ,τι μᾶς ἀπεκάλυψε ὁ Χριστός, ὅτι ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος, προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση ὁ Κύριος τῆς Δόξης καί ὁ μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού ἐμφανιζόταν στούς Πατριάρχες καί τούς Προφῆτες, Αὐτός προσέλαβε σάρκα. Στήν Παλαιά Διαθήκη ἦταν ὁ ἄσαρκος Λόγος, στήν Καινή Διαθήκη εἶναι ὁ σεσαρκωμένος Λόγος.

Μᾶς τό λέει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης: «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος ἦν πρός τόν Θεόν καί Θεός ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο». (Ἰωάν. α΄, 1-14). Καί, ἐπίσης, ἀπό τίς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων γνωρίζουμε ὅτι στήν ὑπόσταση τοῦ Λόγου ἑνώθηκε ἡ θεία μέ τήν ἀνθρώπινη φύση, προσέλαβε ἡ θεία φύση τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀτρέπτως, ἀσυγχύτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρίστως, ὅπως ἐθέσπισε ἡ Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, ἀλλά τί εἶναι αὐτή ἡ ἕνωση καί πῶς ἔγινε αὐτή ἡ ἕνωση τό ἀγνοοῦμε.

Καί δέν θέλω νά ἐπικαλεστῶ παραδείγματα καί χωρία τῶν ἁγίων Πατέρων, ἀλλά αὐτό ἀκριβῶς τό τροπάριο τό ὁποῖο ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο, τό τροπάριο πού εἶναι τό Δοξαστικό τῶν ἀποστίχων, τό «Δοξαστικό καί τό Καί νῦν», πού εἶναι τοῦ ἁγίου Γερμανοῦ, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Ἀφοῦ γράφει γιά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ πού γιορτάζουμε σήμερα, γράφει: «Ὦ μυστήριον, ὁ τρόπος τῆς κενώσεως ἄγνωστος, ὁ τρόπος τῆς συλλήψεως ἄφραστος». Αὐτό σημαίνει τό α τό στερητικό, ὅτι δέν τό γνωρίζουμε. Ξέρουμε ὅτι ἐκενώθη ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ξέρουμε ὅτι ἑνώθηκε ἡ θεία μέ τήν ἀνθρώπινη φύση στήν Ὑπόσταση τοῦ Λόγου, συνελήφθη ὁ Λόγος στήν Παναγία μας, ἀλλά δέν γνωρίζουμε τόν τρόπο, γιατί εἶναι ἅπαξ γενόμενο μέσα στόν κόσμο. Δέν γνωρίζουμε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ κένωση καί πῶς ἔγινε ὁ τρόπος τῆς κενώσεως καί δέν ξέρουμε καί τόν τρόπο ἀκόμη τῆς συλλήψεως.

4. Ἡ σύγχυση στήν δυτική θεολογία

Καί αὐτά εἶναι πάρα πολύ σημαντικά. Εἶναι, θά λέγαμε, τό ἀλφαβητάρι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί τό ἀλφαβητάρι τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας. Γιατί, ὅσοι ἔχουμε τήν δυνατότητα νά μελετᾶμε τά κείμενα τῶν δυτικῶν θεολόγων, τῶν σχολαστικῶν Ρωμαιοκαθολικῶν καί τῶν Προτεσταντῶν καί ἔχουμε τήν δυνατότητα νά μελετᾶμε ὅλη τήν σύγχρονη θεολογία, θά δοῦμε ὅτι γίνεται μιά σύγχυση μεταξύ τῶν ρητῶν καί τῶν ἀρρήτων, μεταξύ τῶν ἀγνώστων καί τῶν γνωστῶν. Καί θεολογοῦν κατά τέτοιον τρόπο χρησιμοποιώντας τήν φιλοσοφία, χρησιμοποιώντας τόν ὀρθολογισμό, γιά νά εἰσέλθουν στό μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί νά ἐρευνήσουν λογικά καί νά μελετήσουν λογικά αὐτό τό «πῶς», αὐτό τό ἄγνωστο μυστήριο τῆς ὀρθοδόξου Θεολογίας.

Καί ὅταν διαβάζη κανείς αὐτά τά κείμενά τους, αἰσθάνεται σάν νά κάνουν ἕναν περίπατο, σάν νά κάνουν μιά περιήγηση, σάν νά κάνουν βόλτες μέσα στό μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Καί χρησιμοποιοῦν καί ἀναλογίες καί λένε, ὅτι, ὅπως στόν Τριαδικό Θεό γίνεται αὐτό, ἔτσι γίνεται καί στόν ἄνθρωπο, ὅπως στόν Τριαδικό Θεό, τόν Πατέρα καί τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅπως λειτουργοῦν οἱ σχέσεις τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἔτσι ἀκριβῶς γίνεται καί στά ἀνθρώπινα. Εἶναι μέγα λάθος αὐτό, εἶναι μεγάλη αἵρεση!

Καί ἀκούσατε σήμερα στό ἀνάγνωσμα ἀπό τό βιβλίο τῆς Ἐξόδου ὅτι ὁ Μωϋσῆς εἶδε τήν βάτο νά καίγεται καί ὁ Κύριος τοῦ μίλησε μέσα ἀπό τήν βάτο. Βάτος εἶναι ἡ Παναγία καί ὁ Κύριος εἶναι ὁ Κύριος τῆς Δόξης, ὁ ἄσαρκος Λόγος. Ἐκεῖ ἀκριβῶς εἶναι ἕνα μυστήριο. Τοῦ εἶπε, βγάλε τά ὑποδήματά σου, μήν ἐγγίσης ὧδε. Δηλαδή, εἶναι ἕνα μυστήριο τό ὁποῖο δέν μπορεῖς νά τό κατανοήσης, τό βλέπεις, τό βιώνεις, ἀλλά δέν μπορεῖς νά τό κατανοήσης. Βγάλε τά ὑποδήματα τῶν δερματίνων χιτώνων, βγάλε τήν λογική σου σκέψη.

Καί ὅμως οἱ δυτικοί θεολόγοι προσπαθοῦν νά τά ἑρμηνεύσουν καί μάλιστα φτάνουν σέ ἕνα σημεῖο γιά νά ποῦν ὅτι αὐτό πού ἔγινε μέ τήν βάτο ἦταν ἕνα θαῦμα. Μά δέν ἦταν θαῦμα, ἦταν τό μυστήριο τῆς προτυπώσεως τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Δέν ἦταν θαῦμα τό ὅτι δέν καιγόταν ἡ βάτος. Γιατί; Διότι αὐτό τό φῶς ἦταν ἄκτιστο, ἦταν ὁ Κύριος τῆς Δόξης. Δέν ἦταν κτιστό φῶς, γιατί ἡ βάτος καίγεται ἀπό ἕνα κτιστό πῦρ, ὅμως αὐτή ἦταν ἡ ἄκτιστη Θεότητα πού δέν καίει. Ἑπομένως, δέν εἶναι ἕνα θαῦμα, ἀλλά εἶναι μεγάλο μυστήριο.

5. Ἡ βίωση τοῦ μυστηρίου

Καί ὕστερα ἀπό αὐτά, βεβαίως, θά μοῦ πῆτε: «Ἐμεῖς πῶς μποροῦμε νά τά πιστεύσουμε αὐτά, ἀφοῦ δέν τά καταλαβαίνουμε; Δηλαδή, δέν ὑπάρχει Θεός»; Φυσικά ὑπάρχει Θεός. Μέχρις ἑνός σημείου, ἀδελφοί μου, τό καταλαβαίνουμε. Καί θέλω νά πῶ ὅτι δέν μπορεῖ κανείς μέ ἀλαζονικό τρόπο, δέν μπορεῖ κανείς μέ τόν ὀρθολογισμό του καί μέ τήν φιλοσοφία, ἡ ὁποία εἶναι γιά τά πράγματα τά ἐνταῦθα, νά διερευνήση τό μυστήριο τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ καί τό μυστήριο τῆς κενώσεως καί τῆς συλλήψεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί ἀπό τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.

Ὅμως, μπορεῖ κανείς νά τό βιώση ἐμπειρικά. Αὐτή εἶναι ἡ ζωή στήν Ἐκκλησία μας μέ τά ἅγια Μυστήριά μας καί τήν ἁγία ἀσκητική ζωή. Τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ζώντας μέ τήν μετάνοια, μέ τήν ταπείνωση, μέ τήν ἐξομολόγηση, μέ τήν κένωση, μέ τήν θυσία, μέ τήν προσφορά, μέ τήν ἀγάπη, συλλαμβάνεται ὁ Θεός μέσα στήν καρδιά μας, δέν κατανοεῖται στήν λογική, δέν εἶναι ἕνα θέμα ἀνακαλύψεως τῆς ἀνθρώπινης διάνοιας, ἀλλά εἶναι ἕνα θέμα ἀποκαλύψεως τοῦ ἰδίου τοῦ Θεοῦ μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Γι’ αὐτό καί εἶπε ὁ Χριστός: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε΄, 8).

Μέγα μυστήριο, λοιπόν, τό μυστήριο τῆς κενώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, μέγα μυστήριο τό μυστήριο τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ὁπότε, ὅταν ζῆ κανείς πραγματικά μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τότε χωρίς νά κάνη διαλογισμούς καί χωρίς νά χρησιμοποιῆ τήν φιλοσοφία, αἰσθάνεται μέσα στήν καρδιά του τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί βιώνει αὐτόν τόν Εὐαγγελισμό μέ ἕναν ἰδιαίτερο τρόπο. Αὐτό τό Εὐαγγέλιο, ὅτι ἔρχεται ὁ Χριστός, βιώνεται μέσα στήν καρδιά• εἶναι αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «τεκνία μου, οὕς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὗ Χριστός μορφωθῇ ἐν ὑμῖν» (Γαλάτ. δ΄, 19).

Αὐτός εἶναι ὁ ἀγώνας, τά δάκρυα καί ἡ μετάνοια ἡ δική μας καί τῶν πνευματικῶν μας πατέρων, ἕως ὅτου μορφωθῆ ὁ Χριστός μέσα στήν καρδιά μας καί βιώσουμε τότε τόν Εὐαγγελισμό. Καί τότε θά αἰσθανθοῦμε βιωματικά τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ μέσα στήν ὕπαρξή μας, ὅτι ὑπάρχει Θεός, χωρίς νά θέλουμε νά κάνουμε περιηγήσεις λογικές μέσα στό μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Εὐχηθεῖτε, Σεβασμιώτατε πατέρα αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τόσο ἀγαπητέ καί στοργικέ, πού θυσιάζεστε καθημερινά γιά νά εὐαγγελίζεσθε συνεχῶς αὐτόν τόν λαό τοῦ Θεοῦ• εὐχηθεῖτε ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ πού εἶναι διάχυτη μέσα στήν Ἐκκλησία νά μᾶς φωτίζη ὅλους γιά νά εἴμαστε ταπεινά μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί νά εὐαγγελιζόμαστε αὐτό τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ καί τό μυστήριο τῆς θείας κενώσεώς Του. Ἀμήν.