Γεγονότα καὶ Σχόλια: Κατοχικὴ πείνα - Συγκινήσεις χωρὶς ἐντυπωσιασμοὺς

Κατοχικὴ πείνα

Οἱ δύσκολες συνθῆκες ὡριμάζουν τούς ἀνθρώπους. Τούς κάνουν νά μήν ἐκπλήττονται ἀπό τίποτε. Ἀποκτοῦν μέσα ἀπό τήν πείρα ὀδυνηρῶν γεγονότων κάτι πού συμβούλευε ὁ ὅσιος Σωφρόνιος ὁ ἁγιορείτης γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ἔλεγε ὅτι δέν πρέπει νά ἐκπληττόμαστε ἀπό τίποτε. Ὅ,τι ἀπρόοπτο συμβαίνει, νά λέμε, ἄ, ὑπάρχει κι αὐτό. Νά τό ἀντιμετωπίζουμε μέ ἠρεμία σάν μιά νέα γνώση, σάν πλουτισμό τῆς πείρας.

Ὡς παράδειγμα τέτοιας πείρας παραθέτω ἀπόσπασμα ἀπό συνέντευξη τῆς Βυζαντινολόγου κ. Ἑλένης Γλύκατζη - Ἀρβελέρ, πού ἀναφέρεται στήν Γερμανική κατοχή. Λέει:

«Ἐκείνη τήν ἐποχή δέν ἔμενα σπίτι μου. Ὅταν πήγαινα, ἡ μητέρα μου γνώριζε ὅτι τήν ἑπομένη θά γινόταν διαδήλωση. Τούς ἐπισκεπτόμουν γιά νά πλυθῶ διότι δέν ἤθελα νά μέ βροῦν σκοτωμένη βρώμικη. Προετοιμαζόμουν πάντα γιά τήν τελευταία πράξη. Αὐτά τά γεγονότα βαραίνουν περισσότερο στήν μνήμη μου. Μιά φορά στήν Γαλλία ἡ Παμέλα Τσώρτσιλ Χάριμαν (ἐξ ἀπορρήτων συνεργάτις τοῦ πεθεροῦ της, Οὐίνστον Τσώρτσιλ), ἡ ὁποία ἦταν πρεσβευτής τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν, μέ ρώτησε τί μ’ ἔκανε αὐτό πού εἶμαι. Τῆς λέω “ἡ Κατοχή” καί μοῦ ἀπαντᾶ “κι ἐμένα”. Ἐγώ στά 14 μου πήγαινα στό σχολεῖο πηδώντας πάνω στά πτώματα. Ἀκόμα δέν μπορῶ κάν' νά τό περιγράψω. Αὐτή εἶναι ἡ ζωή μου. Ἐξοικειώθηκα μέ τήν ἰδέα τοῦ θανάτου ἀπό νωρίς. Ἔτσι ἔμαθα νά μήν ἐντυπωσιάζομαι ἀπό τίποτα».

Ὅταν πήγαινε στήν διαδήλωση μέ τό ἐνδεχόμενο νά σκοτωθῆ, πλενόταν γιά τήν μή τήν βροῦν, ἄν σκοτωθῆ, βρώμικη. Αὐτό δείχνει πόσο ἐξοικειωμένη μέ τήν ἰδέα τοῦ θανάτου ἦταν ἀπό τήν μικρή της ἡλικία. Ἡ ἐξοικείωση αὐτή τῆς ἔμαθε νά μήν ἐντυπωσιάζεται ἀπό τίποτε. Ἔμαθε ὅτι ὅλα τά φθαρτά καταβροχθίζονται ἀπό τόν θάνατο. Ἄλλωστε, «πάντα ματαιότης τὰ ἀνθρώπινα, ὅσα οὐχ ὑπάρχει μετὰ θάνατον», ψάλλουμε μέ ρεαλισμό στίς κηδεῖες τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν.

Συγκινήσεις χωρίς ἐντυπωσιασμούς

Ἕνας πού δέν ἐντυπωσιάζεται ἀπό τίποτε, δέν σημαίνει ὅτι δέν συγκινεῖται ἀπό τίποτε. Ὑπάρχουν μνῆμες πού συγκινοῦν. Ὑπάρχουν συγκινήσεις πού κινητοποιοῦν σέ ἀποφάσεις. Αὐτά πού συγκινοῦν ὄμως εἶναι πράγματα πού ἀξίζουν, εἶναι καρποί πολιτισμοῦ, ἀλλά καί καρποί θεολογίας, πού δίνουν νόημα ζωῆς μέσα στήν ἐπικράτεια τοῦ θανάτου.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἔλεγε ὅτι ἀγαπᾶ τούς ἀνθρώπους, αὐτός πού δέν άγαπᾶ τίποτε τό ἀνθρώπινο. Συγκινεῖται ἀπό ἀνθρώπους, ἀπό γεγονότα καί πράγματα αὐτός πού δέν ἐντυπωσιάζεται καί δέν ἔχει ἐξάρτηση ἀπό τίποτε τό ἀνθρώπινο.

Ἡ κ. Ἑλ. Γλύκατζη - Ἀρβελέρ μπορεῖ νά μήν ἐντυπωσιάζεται ἀπό τίποτα, ὅμως κάποιες συγκινήσεις ἀπό «ἔρωτες ἱστορικούς» καθόρισαν τήν ἐπιστημονική της πορεία καί αὐτές οἱ συγκινήσεις ζοῦν ἀκόμη μέσα της μέ τήν ἀρχική τους φόρτιση. Διηγεῖται:

«Ἄν οἱ γονεῖς μου δέν ἦταν Μικρασιάτες, δέν εἶναι σίγουρο ὅτι θά γινόμουν βυζαντινολόγος. Ἡ μητέρα μου εἶχε δύο ἀδέλφια πάμπλουτα στό Βουκουρέστι. Ἔστελναν τά παιδιά τους, τά ξαδέρφια μου, στήν Ἑλλάδα ἐσώκλειστα σέ σχολεῖα. Τό καλοκαίρι τά συνόδευε ἡ μητέρα μου στό Βουκουρέστι. Σέ ἕνα ἀπό αὐτά τά ταξίδια μέ πῆρε μαζί της. Ὅταν τό πλοῖο ἔφτασε στήν Πόλη καί μείναμε τό βράδυ, εἶδα τήν μάνα μου νά κλαίει ὅταν ἀντίκρισε τήν Ἁγια-Σοφιά καί νά μοῦ ἀφηγεῖται πῶς τήν χάσαμε. Αὐτή ἡ εἰκόνα εἶναι ζωντανή στό μυαλό μου».

Τέτοιες συγκινήσεις τήν ἔκαναν Βυζαντινολόγο.

π.Θ.Α.Β.