Γεγονότα καί Σχόλια: Ὑπερβάσεις ὑπερβάσεων - Πῶς «ἐν ἀρετῇ γενέσθαι»

Ὑπερβάσεις ὑπερβάσεων

Στήν ἐποχή μας ζοῦμε ὑπερβάσεις, οἱ ὁποῖες στό παρελθόν ἦταν ἀδιανόητες. Δέν ὑπερβαίνουμε ἐμπόδια καί νοσηρότητες, ὑπερβαίνουμε ὅ,τι ὑπερβαίνει τά ἐμπόδια καί τίς νοσηρότητες· ὑπερβαίνουμε ὅ,τι μπορεῖ νά ὠθήση τά ἄτομα καί τήν κοινωνία σέ πρόοδο καί προπαντός στήν ἐκλογίκευση τοῦ ἀνθρώπου πού ρέπει πρός τό παράλογο καί στήν ἀνάπτυξη τῆς φυσικῆς ἀγάπης του πρός τήν δικαιοσύνη, τήν καλοσύνη, τήν εὐγνωμοσύνη γιά τήν ὕπαρξη πού τοῦ δόθηκε ἀπό τόν Θεό.

Δόθηκε προτεραιότητα στήν λογική καί τήν αἴσθηση. Αὐτή ἡ προτεραιότητα συνδέθηκε μέ τήν ἀποτίναξη τῶν δεσμῶν τῆς θρησκείας, εἰδικά τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν δυτική του ἀλλοίωση. Οἱ ἐπιστῆμες προχώρησαν. Ἡ παρατήρηση καί τό πείραμα, δηλαδή ἡ ἐμπειρική ἐπιβεβαίωση ἤ διάψευση ἐπιστημονικῶν θεωριῶν, μαζί μέ τόν ἀποδεικτικό λογισμό, πού μαθηματικοποίησε τίς ἐμπειρικές ἐπιστῆμες, συνέβαλαν στήν ἐκρηκτική ἀνάπτυξη τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας. Ἡ ἐπιστήμη μέσω τῆς τεχνολογίας συνδέθηκε μέ τήν βιομηχανία, δηλαδή μέ τήν οἰκονομία καί τήν ἀλλαγή τῶν συνθηκῶν ἐργασίας. Γιά νά μή μακρυγοροῦμε, μέσα σ’ αὐτό τό πανηγύρι τῆς ἐπιστημονικῆς, τεχνολογικῆς καί οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης, ξεχάστηκαν οἱ ἀνθρωπιστικές ἐπιστῆμες, παραθεωρήθηκε ἡ θεολογία, πιό εἰδικά ὁ εὐαγγελικός λόγος καί τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, ὁ κόσμος μέσα στήν θριαμβευτική μονόπλευρη ἐξέλιξή του ἔχασε τό νόημα τῆς ζωῆς, τόν λόγο τῆς ὑπάρξεώς του.

Ἡ αἴσθηση καί ἡ λογική, χωρίς Θεό, θεοποίησαν τήν γνώμη καί τήν ἐπιθυμία, ἡ προστασία τῶν ὁποίων ἔχει γίνει δόγμα μεσαιωνικῆς αὐστηρότητας. Ἔτσι, ἡ ἐπιθυμία γιά παράδειγμα, ὅταν βρίσκεται σέ δυσαρμονία μέ τήν φύση, χωρίς περίσκεψη καί χωρίς αἰδώ προτιμᾶται. Ἡ ἐπιθυμία διαστρέφει καί κακοποιεῖ τήν φύση. Μέσα σ’ αὐτό τό πολιτιστικό κλίμα δέν γίνεται λόγος οὔτε γιά ἀρετή, οὔτε γιά κακία, ἀφοῦ δέν γίνεται λόγος οὔτε γιά Θεό, οὔτε γιά διάβολο. Σ’ αὐτόν τόν κόσμο, ὅσοι πῆραν κάποια μαθήματα ὀρθόδοξης θεολογίας, γνωρίζουν ὅτι ἡ δύναμη τῆς ἐπιθυμίας πρέπει νά ἀποδεσμευθῆ ἀπό τήν σαρκικότητα καί νά γίνη νοερή, νά γίνη κινητήρια δύναμη τοῦ νοῦ σέ ἀναβάσεις–ἐν τῇ καρδίᾳ– πρός τό δυσπρόσιτο ὕψος τῆς ταπεινώσεως τοῦ Θεοῦ, διασώζοντας τό κατά φύση καί ἀνεβαίνοντας στό ὑπέρ φύση, ἀποστρεφόμενος τήν κακία καί ἑλκυόμενος ἀπό τήν ἀρετή.

Πῶς «ἐν ἀρετῇ γενέσθαι»

Στό κόσμο πού δέν μιλᾶ γιά ἀρετή, ἄς σημειώσουμε τηλεγραφικά τί μᾶς διδάσκει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, στό ἔργο του «Εἰς τάς ἐπιγραφάς τῶν Ψαλμῶν», γιά τό πῶς μπορεῖ «ἐν ἀρετῇ γενέσθαι» ὁ ἐραστής τῆς ἀρετῆς.

Κατ’ ἀρχήν, πρέπει νά διακρίνη τόν καθαρό ἀπό τόν ἔνοχο βίο, ἐπισημαίνοντας τά ἰδιαίτερα γνωρίσματα τοῦ καθενός, πού εἶναι ἡ διανοητική-νοερά ἱκανοποίηση στόν μέν καί ἡ αἰσθησιακή στόν δέ. Ἡ κακία εὐχαριστεῖ τήν αἴσθηση καί ἡ ἀρετή εὐφραίνει τήν ψυχή. Στήν συνέχεια πρέπει νά μελετήση παραδείγματα ἀνθρώπων πού θά τόν ἐμπνεύσουν στόν ἐνάρετο βίο καί θά τόν ἀποτρέψουν ἀπό τόν ἐμπαθῆ. Καί ἐπειδή χωρίς ἐπιθυμία δέν ὑπάρχει κίνηση πρός ἡδονή, «ὁδός γάρ εἰς ἡδονήν ὁ πόθος γίνεται», πρέπει νά προσανατολίση τήν ἐπιθυμία του σέ ἡδονές, ὅπως ἡ ποίηση καί ἡ μελωδία τῶν Ψαλμῶν, πού ἀνεβάζουν τήν ἐπιθυμία σέ νοερές ἀπολαύσεις, προφυλάσσοντάς τον ἀπό τήν κακία καί ἑλκύοντάς τον στήν ἀρετή.

Ὅσοι ἐπιθυμοῦμε ἀληθινή ζωή πρέπει νά ἀνατροφοδοτούμαστε ἀπό τίς διδασκαλίες τῶν ἁγίων Πατέρων μας.

π.Θ.Α.Β.