Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Ὁ πλέον ἐπιδραστικός καί πολυμεταφρασμένος συγγραφέας στόν χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας

Τό 2023 συμπληρώθηκαν 45 χρόνια ἀπό τήν ἔκδοση τοῦ πρώτου καί πολυμεταφρασμένου βιβλίου τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου. Τό βιβλίο αὐτό, στό ὁποῖο προβάλλεται ἡ ἡσυχαστική παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἔχει γνωρίσει μεγάλη διάδοση σέ ὅλο τόν κόσμο καί κυκλοφορεῖ σέ πλῆθος μεταφράσεων. Μέ ἀφορμή τό γεγονός αὐτό, τήν συνεχῆ συγγραφική δραστηριότητα καί τίς μεταφράσεις σέ διάφορες γλῶσσες πολλῶν ἀπό τά βιβλία τοῦ Μητροπολίτου, ἡ Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), πού ἐκδίδει τά βιβλία του, παραθέτει τό παρακάτω κείμενο τό ὁποῖο ἐπικεντρώνεται στό μεταφραστικό ἔργο τῶν βιβλίων τοῦ συγγραφέα.

***

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεος, ἐπίτιμος διδάκτορας τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας, τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καθώς καί τοῦ Τμήματος Ἰατρικῆς, τῆς Σχολῆς Ἐπιστημῶν Ὑγείας τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων, διαθέτει ἕνα πολυδιάστατο ἔργο, ποιμαντικό, κοινωνικό, διδακτικό, ἐρευνητικό καί συγγραφικό. Ἰδιαίτερα σημαντικό εἶναι τό συγγραφικό του ἔργο τόσο ὡς πρός τόν ὄγκο του ὅσο καί ὡς πρός τή διάδοσή του στήν Εὐρώπη, στήν Ἀφρική, στήν Ἀμερική καί στήν Ἀσία μέσῳ μεγάλου ἀριθμοῦ μεταφράσεων.

Ἡ συγγραφική δραστηριότητα τοῦ Μητροπολίτη Ναυπάκτου ἄρχισε τό 1978, ὅταν ὡς νεαρός ἀρχιμανδρίτης συνέγραψε τό βιβλίο, Μιά βραδιά στήν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους, στό ὁποῖο ἀναδεικνύει μέ βιωματικό καί γλαφυρό τρόπο τήν ἡσυχαστική παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὅρους καί τήν εἰσάγει στόν εὐρύτερο χῶρο τῆς ἐκκλησίας τῶν πιστῶν. Ἀπό τότε ἕως σήμερα τό βιβλίο ἔχει γνωρίσει 24 ἐκδόσεις καί μέ ἀφετηρία τήν μετάφρασή του στά Ἀγγλικά τό 1991 ἔχει μεταφραστεῖ σέ 22 γλῶσσες: σέ ὅλες τίς εὐρωπαϊκές καί τίς βαλκανικές, καί ἀκόμη, σέ ὁρισμένες πού ἐντυπωσιάζουν, ὅπως τά Ἀραβικά, τά Κινεζικά, τά Κορεατικά, τά Σουαχίλι, τά Ἰνδονησιακά, τά Πακιστανικά Οὐρντού. Ἡ διάχυση τοῦ συγκεκριμένου βιβλίου μέσῳ μεταφράσεων σέ ὅλες τίς ἠπείρους δημιούργησε ἕναν ὁρίζοντα προσδοκιῶν γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία σέ ὅλον τόν κόσμο.

Ἐπί πλέον, γιά τόν συγγραφέα τό βιβλίο αὐτό ὑπῆρξε ἡ ἀφετηρία γιά τή συγγραφή μιᾶς σειρᾶς ἔργων ἐμβάθυνσης καί περαιτέρω ἀνάλυσης τοῦ ἡσυχασμοῦ, μέ ἔμφαση στήν ἁγιορειτική παράδοση, καί στήν ἀνάδειξη μεγάλων μορφῶν ἁγίων ἡσυχαστῶν. Ἐνδεικτικά, ἀναφέρεται τό ἔργο Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς Ἁγιορείτης (1992), Ὀρθόδοξος Μοναχισμός (2002), μεταφρασμένα σέ 3 γλῶσσες ἀντίστοιχα, καθώς καί τό βιβλίο «Οἶδα Ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ» Βίος καί πολιτεία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου τοῦ ἡσυχαστοῦ καί θεολόγου (2007), μεταφρασμένο σέ 4 γλῶσσες. Εἶναι σημαντικό ὅτι μία ἀπό τίς γλῶσσες τῶν μεταφράσεων αὐτῶν εἶναι ἡ ἀγγλική, καί αὐτό ἐξασφαλίζει τήν προσβασιμότητά τους σέ ἕνα ἀνυπολόγιστα εὐρύ ἀναγνωστικό κοινό.

Ἡ ἑπόμενη ἐμβληματική περίοδος τῆς συγγραφικῆς δραστηριότητας τοῦ Μητροπολίτη Ἰεροθέου ἐγκαινιάστηκε μέ τό βιβλίο του Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, τό 1986, τό ὁποῖο ἔχει γνωρίσει 12 ἐκδόσεις.

Μέ αὐτό τό ἔργο ὁ συγγραφέας ἐπικαιροποιεῖ μέ τή λέξη - κλειδί ψυχοθεραπεία τήν νηπτική παράδοση τῶν πατέρων τῆς ἐκκλησίας καί ἐπιτυγχάνει νά τήν παρουσιάσει ὡς συγκροτημένο θεραπευτικό μοντέλο τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἀντίκτυπος τοῦ βιβλίου ὑπῆρξε μεγάλος στόν δυτικό κόσμο, περισσότερο ἴσως στήν Ἀμερική, συναγωνίζεται μέχρι σήμερα τήν κοσμική ψυχοθεραπεία ἐκεῖ, καί ἔχει μεταφραστεῖ σέ 10 γλῶσσες, ἀνάμεσά τους τά Κινεζικά, τά Ρωσικά, τά Ἀραβικά. Ἡ καρδιά καί ὁ πυρήνας τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, σέ διάλογο μέ τή σύγχρονη ψυχοθεραπεία καί ψυχιατρική, διαπερνᾶ μέ τό βιβλίο αὐτό ἕνα τεράστιο κοινό, συχνά ὄχι μόνο ὀρθόδοξο. Ἐξ ἴσου μεγάλη ἀπήχηση ἔχουν καί τά θυγατρικά βιβλία τῆς Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας, Ψυχική Ἀσθένεια καί Ὑγεία 1987, Ἰατρική ἐν Πνεύματι Ἐπιστήμη 2007, πού ἔχουν μεταφραστεῖ σέ 7 καί 4 γλῶσσες ἀντίστοιχα, ἀνάμεσά τους, ἐκτός ἀπό τίς βασικές εὐρωπαϊκές γλῶσσες, τά Ἀραβικά, τά Ρωσικά, τά Οὐγγρικά.

Ἡ ἀδιάκοπη συγγραφική δραστηριότητα τοῦ Μητροπολίτη Ἰεροθέου μέχρι σήμερα ἀναπτύσσει παραγωγικά διάλογο ἀνάμεσα στήν διδασκαλία τῶν πατέρων καί τά ἀρχαῖα καί σύγχρονα φιλοσοφικά συστήματα (Τό Πρόσωπο στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση 1991, βραβευμένο ἀπό τήν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν)• ἀνάμεσα στή θεολογία καί τή Βιοηθική (Βιοηθική καί Βιοθεολογία 2005)• ἐμπλουτίζει τίς δογματικές μελέτες μέ στέρεα δογματικά ἔργα (Δεσποτικές ἑορτές 1995, Θεομητορικές ἑορτές 2016, Ἐμπειρική Δογματική Α καί Β, 2010)• ἐρευνᾶ τή σχέση Ἱστορίας καί Ἐκκλησίας (Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, 2002)• ἐνδιαφέρεται γιά σύγχρονα κοινωνικά θέματα, μέ ἀποτέλεσμα τό σύνολο τῶν ἔργων του νά σχηματίζει ἕνα πρωτοφανές, ὀγκῶδες corpus 120 βιβλίων. Ἡ εὐρεία θεματολογία τους ἀνταποκρίνεται στήν ἀναζήτηση τῆς αὐτοσυνειδησίας τοῦ σύγχρονου ὀρθόδοξου πιστοῦ σέ ὅλο τόν κόσμο. Ἐνδεικτικά, αὐτό εἶναι ἐμφανές στό βιβλίο Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα, μεταφρασμένο σέ 6 γλῶσσες, ἀνάμεσά τους τά Ρωσικά, τά Ἐσθονικά, τά Σλοβακικά, τά Οὐγγρικά, ἐπίσης στό ἔργο Ἡ Ζωή μετά τόν θάνατο 1994, μεταφρασμένο σέ 6 γλῶσσες, ἀνάμεσά τους τά Ρωσικά, τά Ἀραβικά, ἀκόμη, στό βιβλίο Δεσποτικές ἑορτές, μεταφρασμένο στά Ἀγγλικά, στά Ρωσικά, στά Ἀραβικά, στά Ρουμανικά.

Συνολικά 33 τίτλοι ἀπό τό σύνολο τῶν βιβλίων τοῦ συγγραφέα ἔχουν μεταφραστεῖ σέ 27 γλῶσσες, μέ ἀποτέλεσμα 107 μεταφρασμένα βιβλία νά κυκλοφοροῦν κυριολεκτικά σέ ὅλες τίς ἠπείρους. Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου ἀποτελεῖ σήμερα σημεῖο ἀναφορᾶς γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία σέ διεθνές ἐπίπεδο, καί δέν θά ἦταν ὑπερβολή νά χρησιμοποιήσουμε τή λέξη φαινόμενο, τόσο γιά τήν συγγραφική του δραστηριότητα, ὅσο κυρίως γιά τό μεταφραστικό ἔργο μέσῳ τοῦ ὁποίου ἡ ἀκραιφνής ὀρθόδοξη θεολογία διαχέεται σέ ὅλον τόν κόσμο.

Καί ἐάν ὅλη αὐτή ἡ συγγραφική παραγωγή πρωτότυπων καί μεταφρασμένων ἔργων καθιστᾶ ἀναμφισβήτητα τόν Μητροπολίτη Ναυπάκτου τόν πλέον ἐπιδραστικό καί πολυμεταφρασμένο θεολόγο-συγγραφέα στόν χῶρο τῆς σύγχρονης ὀρθόδοξης θεολογίας στήν Ἑλλάδα, ταυτόχρονα τόν τοποθετεῖ στήν πρώτη τετράδα τῶν πιό πολυμεταφρασμένων Ἑλλήνων συγγραφέων γενικότερα.

Εὐθυμία Μαυρομιχάλη, Πανεπιστημιακός ΕΚΠΑ

Υ.Γ: 107 βιβλία μεταφρασμένα σέ 27 γλῶσσες: Ἀγγλικά 26, Ρουμανικά 25, Ἀραβικά 9, Ρωσικά 6, Σερβικά 6, Γαλλικά 6, Βουλγαρικά 3, Γεωργιανά 3, Οὐγγρικά 3, Ἰταλικά 2, Γερμανικά 2, Ἐσθονικά 2, Κινεζικά 2, Ὁλλανδικά 1, Σλοβακικά 1, Οὐκρανικά 1, Κορεατικά 1, Ἰσπανικά 1, Πορτογαλικά 1, Φινλανδικά 1, Λετονικά (ἀποσπάσματα), Ἰνδονησιακά 1, Λιθουανικά (ἀποσπά­σμα­τα), Ἀλβανικά 1, Σουαχίλι 1, Πακιστανικά (οὐρντοῦ) 1, Πολωνικά 1. Συνεχίζονται νά μεταφράζονται καί ἄλλα βιβλία καί σέ ἄλλες γλῶσσες.