Το δράμα ενός τρόπου ζωής

Η περιπέτεια του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι μια προσωπική του περιπέτεια, αλλά περιπέτεια ενός ολοκλήρου πολιτισμού, που στην πραγματικότητα είναι η περιπέτεια ενός τρόπου ζωής, που επικρατεί στην μεγάλη αυτή χώρα. Μόνον μέσα από αυτή την οπτική γωνία παρηκολούθησα όσα έγιναν τον τελευταίο καιρό γύρω από τις αποκαλύψεις από την προσωπική ζωή του “Πλανητάρχη”.

Η Αμερική είναι μια πουριτανική χώρα, θα μπορούσε κανείς να πη ότι είναι κατ’ εξοχήν η χώρα εκείνη στην οποία εκφράζεται η σύγχρονη νοοτροπία. Βέβαια, όταν μιλάμε για πουριτανισμό, εννοούμε μια μεγάλη θρησκευτική κίνηση με πολλές προεκτάσεις και τρομακτικές συνέπειες στον προσωπικό, θρησκευτικό και κοινωνικό χώρο. Όμως, επειδή δεν μπορούμε εδώ να παρουσιάσουμε όλη την νοοτροπία της κινήσεως του πουριτανισμού, θα σταθούμε μόνο στον εντοπισμό μερικών στοιχείων.

Η λέξη πουριτανισμός δηλώνει την καθαρότητα, αλλά με εξωτερικά εντελώς στοιχεία. Γενικά, οι Πουριτανοί απέρριψαν την αρχέγονη Χριστιανική παράδοση, που συνίσταται στην εσωτερική καθαρότητα, την νηπτική ζωή, την μεταμόρφωση του εσωτερικού κόσμου, και εστράφησαν μόνο σε εξωτερικές βελτιώσεις, στον καθωσπρεπισμό, στην εξωτερική εικόνα που πρέπει να βλέπη ο κόσμος. Τρία στοιχεία θα μπορούσα να σημειώσω, ως έκφραση αυτού του πουριτανικού πνεύματος.

Πρώτον. Γίνεται διάκριση μεταξύ του είναι και του φαίνεσθαι. Το είναι, το νόημα της ζωής, η εσωτερική κατάσταση δεν τους απασχολεί και πολύ. Εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι το τί φαίνεται, τί βγαίνει προς τα έξω, τί εικόνα αποκτούν οι άλλοι. Δεύτερον. Ομιλούν για αναγέννηση και την συνδέουν απλώς με την παραδοχή μιας θεωρητικής λογικής πίστης. Οι Προτεστάντες, όταν ομιλούν για αναγέννηση, εννοούν την ημέρα και την ώρα εκείνη που άκουσαν για τον Χριστό. Βλέπει κανείς στο σημείο αυτό μια επιπολαιότητα. Τρίτον. Δίδουν μεγάλη σημασία στην ηδονή, την ευχαρίστηση που προέρχεται και συνδέεται με τις αισθήσεις, και δεν αντιμετωπίζουν τον πόνο, την οδύνη που συνδέεται αναπόφευκτα με την ηδονή. Γιατί αν κανείς δεν αντιμετωπίση με εκούσιο θεραπευτικό τρόπο την οδύνη, δεν μπορεί να δη με θετική προοπτική την ηδονή.

Τα σημεία αυτά δείχνουν το δράμα που επικρατεί στον δυτικό κόσμο. Θέλουν τους ανθρώπους ηθικούς, αλλά αυτή η ηθική δεν συνδέεται με την οντολογία. Πώς μπορεί κανείς να είναι ηθικός, αν δεν λύση τα εσωτερικά, υπαρξιακά προβλήματά του; Θέλουν τους ανθρώπους κοινωνικά καταξιωμένους, χωρίς να τους δίδουν την δυνατότητα να λύσουν το μεγάλο πρόβλημα του θανάτου. Ένας άνθρωπος που δεν λύνει το πρόβλημα του θανάτου ομοιάζει με ένα κλουβί που μέσα του έχει ένα άγριο λιοντάρι, που βρυχάται, αναζητώντας τροφή. Και μάλιστα, ένα λιοντάρι μέσα στο κλουβί φωνάζει γιατί ζητά κτιστή τροφή, ενώ η αθάνατη ψυχή του ανθρώπου αναζητά την άκτιστη τροφή, και όταν η ψυχή δεν ικανοποιείται γίνεται πηγή πολλών ψυχικών, ψυχολογικών και σωματικών ανωμαλιών. Προτρέπουν τους ανθρώπους να κάνουν ό,τι επιθυμούν, αρκεί να μη φαίνωνται. Πώς όμως μπορεί να επιτευχθή αυτό σε μια εποχή πλήρους διαφάνειας, αφού τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποκαλύπτουν τα πάντα, παρουσιάζουν γυμνή την προσωπικότητα; Ζούν μια κοινωνική ζωή, χωρίς μετάνοια.

Γι’ αυτόν τον λόγο στην Αμερική αυξάνουν οι ψυχίατροι, αλλά και οι Γκουρού, γιατί αυτοί προσπαθούν να λύσουν αυτήν την εσωτερική αναζήτηση των ανθρώπων, δημιουργούν όμως και αυτοί τεράστια προβλήματα. Μου έκανε εντύπωση η απάντηση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών σε σχετική ερώτηση, ανεξάρτητα αν είναι ειλικρινής ή όχι: “Τελικά αυτή η εμπειρία με ώθησε στην αναζήτηση συμβουλής και πνευματικής συμπαράστασης, προκειμένου να αναλύσω καλύτερα αυτό που έκανα, για να προχωρήσω στην μετάνοια και να ζητήσω συγχώρεση, για να μπορέσω να προχωρήσω μπροστά και να ξαναφτιάξω την ζωή μου με την οικογένειά μου και την χώρα μας”.

Η δήλωση αυτή νομίζω ότι είναι μια μεγάλη προσφορά στην Αμερική, αφού σπάζει όλη την βιτρίνα του πουριτανισμού της εξωτερικής καθαρότητος. Από την προοπτική αυτή βλέπω θετικά όλη αυτήν την ιστορία της δημοσιότητος της προσωπικής ιστορίας. Οι άνθρωποι έμαθαν, έστω και δια αυτού του τρόπου, την λυτρωτική αξία της δημοσίας ή προσωπικής εξομολόγησης, την αξία της εύρεσης νοήματος ζωής.

Πάντως, παρατηρώ ότι πολλοί Αμερικανοί μέσα στην αναζήτηση της αληθινής μετανοίας και των αληθινών σχέσων με τον εαυτό τους, τους συνανθρώπους τους και τον Θεό, ανακαλύπτουν τώρα την αξία της ορθόδοξης ζωής, που συνδυάζει εσωτερική διεργασία με κοινωνική συμπεριφορά, οντολογία με ηθική, μετάνοια με δυναμική πορεία, ελευθερία με αγάπη, νήψη με δράση, προσευχή με φιλανθρωπία, ιστορία με εσχατολογία, ανθρωπισμό με Θεανθρωπισμό, κλπ.

Πράγματι, η Αμερική βιώνει το δράμα του πουριτανισμού, του προτεσταντικού τρόπου ζωής. Μήπως όμως αυτό το δράμα του πουριτανισμού το ζούμε και στην ορθόδοξη χώρα μας; Σε μια τέτοια περίπτωση το δράμα αποκτά εκπληκτικές διαστάσεις.

Ν.Ι.