Τό δράμα ἑνός τρόπου ζωῆς

Ἡ περιπέτεια τοῦ Προέδρου τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν δέν εἶναι μιά προσωπική του περιπέτεια, ἀλλά περιπέτεια ἑνός ὁλοκλήρου πολιτισμοῦ, πού στήν πραγματικότητα εἶναι ἡ περιπέτεια ἑνός τρόπου ζωῆς, πού ἐπικρατεῖ στήν μεγάλη αὐτή χώρα. Μόνον μέσα ἀπό αὐτή τήν ὀπτική γωνία παρηκολούθησα ὅσα ἔγιναν τόν τελευταῖο καιρό γύρω ἀπό τίς ἀποκαλύψεις ἀπό τήν προσωπική ζωή τοῦ “Πλανητάρχη”.

Ἡ Ἀμερική εἶναι μιά πουριτανική χώρα, θά μποροῦσε κανείς νά πῆ ὅτι εἶναι κατ’ ἐξοχήν ἡ χώρα ἐκείνη στήν ὁποία ἐκφράζεται ἡ σύγχρονη νοοτροπία. Βέβαια, ὅταν μιλᾶμε γιά πουριτανισμό, ἐννοοῦμε μιά μεγάλη θρησκευτική κίνηση μέ πολλές προεκτάσεις καί τρομακτικές συνέπειες στόν προσωπικό, θρησκευτικό καί κοινωνικό χῶρο. Ὅμως, ἐπειδή δέν μποροῦμε ἐδῶ νά παρουσιάσουμε ὅλη τήν νοοτροπία τῆς κινήσεως τοῦ πουριτανισμοῦ, θά σταθοῦμε μόνο στόν ἐντοπισμό μερικῶν στοιχείων.

Ἡ λέξη πουριτανισμός δηλώνει τήν καθαρότητα, ἀλλά μέ ἐξωτερικά ἐντελῶς στοιχεῖα. Γενικά, οἱ Πουριτανοί ἀπέρριψαν τήν ἀρχέγονη Χριστιανική παράδοση, πού συνίσταται στήν ἐσωτερική καθαρότητα, τήν νηπτική ζωή, τήν μεταμόρφωση τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου, καί ἐστράφησαν μόνο σέ ἐξωτερικές βελτιώσεις, στόν καθωσπρεπισμό, στήν ἐξωτερική εἰκόνα πού πρέπει νά βλέπη ὁ κόσμος. Τρία στοιχεῖα θά μποροῦσα νά σημειώσω, ὡς ἔκφραση αὐτοῦ του πουριτανικοῦ πνεύματος.

Πρώτον. Γίνεται διάκριση μεταξύ του εἶναι καί τοῦ φαίνεσθαι. Τό εἶναι, τό νόημα τῆς ζωῆς, ἡ ἐσωτερική κατάσταση δέν τούς ἀπασχολεῖ καί πολύ. Ἐκεῖνο πού τούς ἐνδιαφέρει εἶναι τό τί φαίνεται, τί βγαίνει πρός τά ἔξω, τί εἰκόνα ἀποκτοῦν οἱ ἄλλοι. Δεύτερον. Ὁμιλοῦν γιά ἀναγέννηση καί τήν συνδέουν ἁπλῶς μέ τήν παραδοχή μιᾶς θεωρητικῆς λογικῆς πίστης. Οἱ Προτεστάντες, ὅταν ὁμιλοῦν γιά ἀναγέννηση, ἐννοοῦν τήν ἡμέρα καί τήν ὥρα ἐκείνη πού ἄκουσαν γιά τόν Χριστό. Βλέπει κανείς στό σημεῖο αὐτό μιά ἐπιπολαιότητα. Τρίτον. Δίδουν μεγάλη σημασία στήν ἡδονή, τήν εὐχαρίστηση πού προέρχεται καί συνδέεται μέ τίς αἰσθήσεις, καί δέν ἀντιμετωπίζουν τόν πόνο, τήν ὀδύνη πού συνδέεται ἀναπόφευκτα μέ τήν ἡδονή. Γιατί ἄν κανείς δέν ἀντιμετωπίση μέ ἑκούσιο θεραπευτικό τρόπο τήν ὀδύνη, δέν μπορεῖ νά δή μέ θετική προοπτική τήν ἡδονή.

Τά σημεῖα αὐτά δείχνουν τό δράμα πού ἐπικρατεῖ στόν δυτικό κόσμο. Θέλουν τούς ἀνθρώπους ἠθικούς, ἀλλά αὐτή ἡ ἠθική δέν συνδέεται μέ τήν ὀντολογία. Πῶς μπορεῖ κανείς νά εἶναι ἠθικός, ἄν δέν λύση τά ἐσωτερικά, ὑπαρξιακά προβλήματά του; Θέλουν τούς ἀνθρώπους κοινωνικά καταξιωμένους, χωρίς νά τούς δίδουν τήν δυνατότητα νά λύσουν τό μεγάλο πρόβλημα τοῦ θανάτου. Ἕνας ἄνθρωπος πού δέν λύνει τό πρόβλημα τοῦ θανάτου ὁμοιάζει μέ ἕνα κλουβί πού μέσα του ἔχει ἕνα ἄγριο λιοντάρι, πού βρυχᾶται, ἀναζητώντας τροφή. Καί μάλιστα, ἕνα λιοντάρι μέσα στό κλουβί φωνάζει γιατί ζητᾶ κτιστή τροφή, ἐνῶ ἡ ἀθάνατη ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἀναζητᾶ τήν ἄκτιστη τροφή, καί ὅταν ἡ ψυχή δέν ἱκανοποιεῖται γίνεται πηγή πολλῶν ψυχικῶν, ψυχολογικῶν καί σωματικῶν ἀνωμαλιῶν. Προτρέπουν τούς ἀνθρώπους νά κάνουν ὅ,τι ἐπιθυμοῦν, ἀρκεῖ νά μή φαίνωνται. Πῶς ὅμως μπορεῖ νά ἐπιτευχθῆ αὐτό σε μιά ἐποχή πλήρους διαφάνειας, ἀφοῦ τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης ἀποκαλύπτουν τά πάντα, παρουσιάζουν γυμνή τήν προσωπικότητα; Ζοῦν μιά κοινωνική ζωή, χωρίς μετάνοια.

Γι’ αὐτόν τόν λόγο στήν Ἀμερική αὐξάνουν οἱ ψυχίατροι, ἀλλά καί οἱ Γκουρού, γιατί αὐτοί προσπαθοῦν νά λύσουν αὐτήν τήν ἐσωτερική ἀναζήτηση τῶν ἀνθρώπων, δημιουργοῦν ὅμως καί αὐτοί τεράστια προβλήματα. Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ ἀπάντηση τοῦ Προέδρου τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν σέ σχετική ἐρώτηση, ἀνεξάρτητα ἄν εἶναι εἰλικρινής ἤ ὄχι: “Τελικά αὐτή ἡ ἐμπειρία μέ ὤθησε στήν ἀναζήτηση συμβουλῆς καί πνευματικῆς συμπαράστασης, προκειμένου νά ἀναλύσω καλύτερα αὐτό πού ἔκανα, γιά νά προχωρήσω στήν μετάνοια καί νά ζητήσω συγχώρεση, γιά νά μπορέσω νά προχωρήσω μπροστά καί νά ξαναφτιάξω τήν ζωή μου μέ τήν οἰκογένειά μου καί τήν χώρα μας”.

Ἡ δήλωση αὐτή νομίζω ὅτι εἶναι μιά μεγάλη προσφορά στήν Ἀμερική, ἀφοῦ σπάζει ὅλη τήν βιτρίνα τοῦ πουριτανισμοῦ τῆς ἐξωτερικῆς καθαρότητος. Ἀπό τήν προοπτική αὐτή βλέπω θετικά ὅλη αὐτήν τήν ἱστορία τῆς δημοσιότητος τῆς προσωπικῆς ἱστορίας. Οἱ ἄνθρωποι ἔμαθαν, ἔστω καί διά αὐτοῦ του τρόπου, τήν λυτρωτική ἀξία τῆς δημοσίας ἤ προσωπικῆς ἐξομολόγησης, τήν ἀξία τῆς εὕρεσης νοήματος ζωῆς.

Πάντως, παρατηρῶ ὅτι πολλοί Ἀμερικανοί μέσα στήν ἀναζήτηση τῆς ἀληθινῆς μετανοίας καί τῶν ἀληθινῶν σχέσων μέ τόν ἑαυτό τους, τούς συνανθρώπους τους καί τόν Θεό, ἀνακαλύπτουν τώρα τήν ἀξία τῆς ὀρθόδοξης ζωῆς, πού συνδυάζει ἐσωτερική διεργασία μέ κοινωνική συμπεριφορά, ὀντολογία μέ ἠθική, μετάνοια μέ δυναμική πορεία, ἐλευθερία μέ ἀγάπη, νήψη μέ δράση, προσευχή μέ φιλανθρωπία, ἱστορία μέ ἐσχατολογία, ἀνθρωπισμό μέ Θεανθρωπισμό, κλπ.

Πράγματι, ἡ Ἀμερική βιώνει τό δράμα τοῦ πουριτανισμοῦ, τοῦ προτεσταντικοῦ τρόπου ζωῆς. Μήπως ὅμως αὐτό τό δράμα τοῦ πουριτανισμοῦ τό ζοῦμε καί στήν ὀρθόδοξη χώρα μας; Σέ μιά τέτοια περίπτωση τό δράμα ἀποκτᾶ ἐκπληκτικές διαστάσεις.

Ν.Ι.