Ἡ Χριστιανική καί ἡ ἐθνική ἐλευθερία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπομαγνητοφωνημένο κήρυγμα στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Ναυπάκτου, στήν θεία Λειτουργία τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, 25-3-2024

Συνήθως, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, λέμε ὅτι σήμερα ἔχουμε διπλή γιορτή. Εἶναι ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, πού εἶναι ἐκκλησιαστική καί χριστιανική ἑορτή, καί εἶναι ὁ εὐαγγελισμός τοῦ Ἔθνους, πού εἶναι ἐθνική ἑορτή. Ἄρα, ἔχουμε δύο ἑορτές μεγάλες, καί κάθε μία ἑορτή ἔχει τήν δική της προοπτική, ἰδιαιτέρως δέ ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Παναγίας μας, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἶναι μιά ἑορτή ἡ ὁποία εἶναι παγκόσμια καί ξεπερνᾶ κάθε ἐθνική ἑορτή.

Τό κοινό σημεῖο καί τῶν δύο αὐτῶν ἑορτῶν εἶναι ἡ ἐλευθερία.

Πρῶτον, εἶναι ἡ ἐλευθερία ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά πάθη. Ἀκριβῶς γι’ αὐτόν τόν λόγο ἐνηνθρώπησε ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, γιά νά μᾶς δώση τήν ἐλευθερία καί νά νικήση τόν διάβολο, τήν ἁμαρτία καί τόν θάνατο. Ἄρα, ἔχουμε ἐλευθερία ἀπό τά τραγικά αὐτά γεγονότα πού βασανίζουν τούς ἀνθρώπους.

Δεύτερον, εἶναι ἡ ἐθνική ἐλευθερία, ὅταν ἕνα Κράτος ἀποκτᾶ τήν ἐλευθερία του. Εἶναι πολύ δύσκολο νά εἶναι κανείς δοῦλος, καί μάλιστα ἕνα Ἔθνος νά εἶναι δοῦλο σέ ἄλλο Ἔθνος καί νά μήν ἔχη καθόλου δική του αὐτονομία καί ἐλευθερία. Ὁπότε, δόθηκε καί αὐτή ἡ ἐλευθερία καί ἔτσι γιορτάζουμε σήμερα τίς δύο αὐτές ἐλευθερίες.

1. Τά δύο προβλήματα τῆς ἀτομικῆς ἐλευθερίας

Πρέπει, ὅμως, νά ποῦμε ὅτι ἡ ἐλευθερία ἔχει καί μερικά προβλήματα. Ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι μόνο μία, ἀλλά πολλές• δηλαδή εἶναι ἐλευθερία ἀτομική, ἐλευθερία οἰκογενειακή, ἐλευθερία κοινωνική, ἐλευθερία ἐθνική, ἐλευθερία παγκόσμια, ἐλευθερία ὑπαρξιακή, ἐλευθερία πνευματική. Ἐπίσης, τό γεγονός τῆς ἐλευθερίας εἶναι πάρα πολύ μεγάλο καί ὅσο νά τό μελετήση κανείς, δέν μπορεῖ ποτέ νά τό ἐξαντλήση.

Κυρίως θά τονιστοῦν δύο προβλήματα.

Τό πρῶτο πρόβλημα εἶναι ὅτι, δυστυχῶς, ὁ ἄνθρωπος ἐξαντλεῖ τήν ἐλευθερία στίς ἀτομικές του ἐπιλογές. Νομίζει ὅτι εἶναι ἐλεύθερος, ὅταν κάνη τίς ἐπιλογές του. Ἔχει, βέβαια, τήν δυνατότητα νά κάνη τήν ἐπιλογή σέ διάφορα θέματα καί αὐτό εἶναι μεγάλο δῶρο, διότι τά ζῶα δέν ἔχουν τήν δυνατότητα νά κάνουν τίς ἐπιλογές, κινοῦνται ὁρμεμφύτως καί μέσα ἀπό τά ἔνστικτα, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ἔχει τήν δυνατότητα τῶν ἐπιλογῶν.

Ἀλλά αὐτό, θά ἔλεγα, δέν εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία. Τό νά ἔχουμε τήν δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς εἶναι κάτι καλό, ἀλλά δέν εἶναι ἡ ἀπόλυτη ἐλευθερία, μέ τήν ἔννοια ὅτι ἔχουμε τήν δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς, ἀλλά, ἐάν δέν εἴμαστε ἐλεύθεροι πνευματικά, δέν μποροῦμε νά λέμε ὅτι εἴμαστε ἐλεύθεροι. Εἶναι σάν νά εἶναι κανείς κλεισμένος μέσα σέ μιά φυλακή καί νά τοῦ δίνεται ἡ δυνατότητα νά ἐπιλέγη τήν τροφή ἤ τέλος πάντων νά ἔχη τήν δυνατότητα νά κάνη μέσα στίς φυλακές ἐκλογές γιά τήν ἀνάδειξη τοῦ προέδρου τῶν φυλακισμένων. Αὐτή εἶναι περιορισμένη ἐλευθερία.

Ἑπομένως, ὅταν ἡ ἐλευθερία ἐξαντλεῖται στά ἀτομικά δικαιώματα καί στίς ἀτομικές ἐπιλογές, εἶναι μέν κάτι καλό, διότι ἡ ἐλευθερία συνδέεται πάντα καί μέ τό λογικό, ἀλλά δέν εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία. Ὁ ἄνθρωπος δέν θέλει νά εἶναι φυλακισμένος καί νά ἔχη τήν δυνατότητα τῶν ἐπιλογῶν του, ἀλλά θέλει νά βγῆ ἀπό τήν φυλακή του. Ἐάν πῆτε σέ ἕναν φυλακισμένο «τί φαγητό θέλεις νά σοῦ δώσω σήμερα;». Ἐκεῖνος μπορεῖ νά πῆ: «Δέν θέλω τίποτε, σέ παρακαλῶ δός μου τήν ἐλευθερία, βγάλε με μέσα ἀπό τήν φυλακή». Ἑπομένως, τό ὅτι ἐξαντλεῖται ἡ ἐλευθερία στίς ἀτομικές ἐπιλογές τοῦ ἀνθρώπου, αὐτό εἶναι πολύ περιορισμένο.

Τό ἄλλο πρόβλημα τῆς ἐλευθερίας εἶναι ὅτι γίνεται κατάχρηση τῶν ἀτομικῶν ἐπιλογῶν. Ὅταν κανείς, λόγῳ τῶν ἀτομικῶν ἐπιλογῶν, δέν σέβεται τήν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου, τότε γίνονται συγκρούσεις, ἀνταγωνισμοί, πόλεμοι, μάχες καί, βεβαίως, τότε παύει νά ὑπάρχη ἡ ἀγάπη. Ἄν σέ μιά κοινωνία ὁ καθένας κάνη ὅ,τι θέλει καί ἱκανοποιῆ τίς δικές του ἐπιλογές σέ βάρος τῆς ἐλευθερίας καί τῶν ἐπιλογῶν τοῦ ἄλλου, τότε γίνονται κοινωνικές, ἐθνικές καί παγκόσμιες συγκρούσεις, ὅπως τό βλέπουμε στήν ἐποχή μας.

2. Ἡ ἐλευθερία κατά τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας

Εἶναι πάρα πολύ καλό νά εἶναι κανείς ἐλεύθερος, ὅπως προσδιορίζει κανείς τό νά εἶναι ἐλεύθερος, ἀλλά τό καλό εἶναι νά ἔχη τήν ὑπαρξιακή, ἐσωτερική καί πνευματική του ἐλευθερία. Σέ αὐτό ἀποβλέπει ἡ Ἐκκλησία, καί μάλιστα ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅταν λέμε θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι ὅλη αὐτή ἡ παράδοση τήν ὁποία ἔδωσε ὁ Χριστός στούς Προφῆτες, στούς Ἀποστόλους καί τούς Πατέρες καί παραμένει στήν Ἐκκλησία.

Καί τί γίνεται μέ αὐτήν τήν παράδοση τήν ὁποία μᾶς ἔδωσε ὁ Χριστός, πού εἶναι ἀποκάλυψη; Ἐλευθερωνόμαστε ἀπό τήν ἁμαρτία. Ἄρα, ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι ἁπλῶς μιά ἐπιλογή, ἀλλά εἶναι ἐλευθέρωση ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀπό τά πάθη καί ἀπό τήν δυναστεία τοῦ διαβόλου. Γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Δικαιωθέντες οὖν ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχομεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ (Ρωμ. ε΄, 1) καί «ἐλευθερωθέντες δέ ἀπό τῆς ἁμαρτίας δουλωθέντες δέ τῷ Θεῷ ἔχετε τόν καρπόν ὑμῶν εἰς ἁγιασμόν, τό δέ τέλος ζωήν αἰώνιον» (Ρωμ. στ΄, 22). Εἶναι ἐλευθέρωση ἀπό τά πάθη, ὄχι ἁπλῶς μιά δυνατότητα ἐπιλογῆς.

Καί ἕνα ἄλλο πολύ σημαντικό εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τήν θεολογία, τήν ὁποία ἔχει, συνδέει πολύ στενά τήν ἐλευθερία μέ τήν ἀγάπη. Δηλαδή, ἄν θέλης νά εἶσαι ἐλεύθερος, πρέπει νά ἀγαπᾶς. Ἡ ἐλευθερία ἐκφράζεται ὡς ἀγάπη καί ἡ ἀγάπη ἐκφράζεται ὡς ἐλευθερία. Δέν μπορεῖ ὁ καθένας ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας νά καταργῆ αὐτήν τήν ἀγάπη καί νά δουλώνη τούς ἄλλους ἀνθρώπους.

Ἔτσι, καταλαβαίνει κανείς μέ τά λίγα αὐτά πού εἶπα ὅτι ἡ θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι θεολογία θεραπευτική, δηλαδή θεραπεύει τόν ἄνθρωπο, ὥστε καί ἐλευθερία νά ἔχη καί ἀγάπη νά ἔχη καί νά κινεῖται μέσα στά ὁρισμένα πλαίσια καί νά μήν ἐξαντλεῖται μόνον στήν δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς. Στήν θεολογία λέμε ὅτι δέν πρέπει ἁπλῶς νά παραμένουμε στήν δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς, γιατί αὐτό εἶναι τό γνωμικό θέλημα, ἀλλά πρέπει νά προχωρήσουμε στό φυσικό θέλημα, στό ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτεξουσίως ὁδηγεῖται πρός τόν Θεό, αὐτεξουσίως ἀγαπᾶ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.

Γι’ αὐτό καί ὅλη ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι θεολογία θεραπευτική. Εἶναι αὐτό πού πολλές φορές τό λέω, ὅτι ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει, εἶναι θεραπευτήριο πνευματικό, εἶναι πνευματικό νοσοκομεῖο πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο καί, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θεραπεύεται, τότε ἔχει τήν δυνατότητα νά ζῆ μέσα στήν κοινωνία σωστά καί πραγματικά.

3. «Χωρισμός Ἐκκλησίας Πολιτείας;»

Τό Ἔθνος μας, πού προσέλαβε τήν Ὀρθόδοξη θεολογία καί παράδοση, ὠφελήθηκε πάρα πολύ ἀπό αὐτό. Εἶναι ἡ λεγόμενη ἑλληνορθόδοξη παράδοση. Ἡ Ἐκκλησία βρῆκε τήν ἑλληνική παράδοση ἀποστεωμένη καί τῆς ἔδωσε νόημα καί ἔτσι βαπτίσθηκε ὁ Ἑλληνισμός μέσα στόν Χριστιανισμό, μέσα στήν ὀρθόδοξη παράδοση καί ἔχουμε αὐτήν τήν ἑλληνορθόδοξη λεγόμενη παράδοση, πού εἶναι θεραπευτική• θεραπεύει τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνει νά εἶναι πραγματικά ἐλεύθερος καί νά ἀγαπᾶ.

Ἑπομένως, τό ἐρώτημα πού ἀνακύπτει εἶναι: «Πῶς νά χωρίση κανείς τήν Ἐκκλησία ἀπό τό Κράτος»; Κάνουν λόγο μερικοί στίς ἡμέρες μας γιά τόν «χωρισμό τοῦ Κράτους ἀπό τήν Ἐκκλησία». Ἐρωτᾶται: «Μπορεῖ κανείς νά χωρίση τό Κράτος ἀπό τά νοσοκομεῖα»; Μπορεῖ νά πῆ ὅτι «δέν θέλω νά ἔχω καμία σχέση μέ τά νοσοκομεῖα πού θεραπεύουν τίς σωματικές ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων;». Μπορεῖ κανείς νά πῆ ὅτι τό Κράτος πρέπει νά χωριστῆ ἀπό τήν Παιδεία καί ἀπό τά Σχολεῖα, ἐνῶ τά Σχολεῖα ἐκπαιδεύουν τούς ἀνθρώπους στό πῶς νά ζοῦν σωστά στήν κοινωνική ζωή; Μπορεῖ κανείς νά πῆ νά γίνη χωρισμός, ἐπαναλαμβάνω, τοῦ Κράτους ἀπό τά νοσοκομεῖα καί τοῦ Κράτους ἀπό τά Σχολεῖα; Πῶς, λοιπόν, μπορεῖ κανείς νά πῆ ὅτι χωρίζει τό Κράτος ἀπό τήν Ἐκκλησία, ὅταν ἡ Ἐκκλησία λειτουργῆ ὡς πνευματικό θεραπευτήριο πού θεραπεύει τούς ἀνθρώπους; Καί οἱ Πνευματικοί καί οἱ Ἱερεῖς καί οἱ Ἐπίσκοποι οὐσιαστικά λειτουργοῦν ὡς πνευματικοί γιατροί, ὡς πνευματικές ἀντιστάσεις μέσα σέ μιά κοινωνία, ἀλλιῶς ἡ κοινωνία θά γίνη ζούγκλα.

Φυσικά, αὐτοί πού κάνουν λόγο γιά χωρισμό τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τό Κράτος, ἐπειδή δέν διακρίνονται γιά τήν πίστη στόν Θεό, πιθανόν νά ἐννοοῦν τό νά χωριστῆ ἡ Ἐκκλησία ἀπό τό Ἔθνος. Αὐτό, ὅμως, δέν μπορεῖ νά γίνη ποτέ! Δέν μπορεῖ ποτέ νά χωριστῆ τό Ἔθνος ἀπό τήν Ἐκκλησία. Πῶς νά χωρίσης τήν ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἀπό τήν Δοξολογία γιά τήν ἔναρξη τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ ’21; Πῶς εἶναι δυνατόν αὐτά νά τά χωρίσης, ὅταν εἶναι ἑνωμένα;

Ἑπομένως, ὁ χωρισμός τοῦ Ἔθνους ἀπό τήν Ἐκκλησία, ὅπως τό προβλέπουν καί τό θέλουν μερικοί, δέν μπορεῖ νά γίνη, γιατί παντοῦ στόν κόσμο, ὅπου ὑπάρχουν Ἕλληνες συνδέονται μέ τήν Ἐκκλησία. Ἀλλά καί χωρισμός τοῦ Κράτους ἀπό τήν Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά γίνη, διότι δέν συμφέρει τό Κράτος νά χωριστῆ ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία δέν λειτουργεῖ ὡς θρησκεία, ἀλλά ὡς πνευματικό θεραπευτήριο, πού θεραπεύει τούς ἀνθρώπους, τούς δίνει πραγματική ἐλευθερία καί πραγματική ἀγάπη, κάνει τόν ἄνθρωπο νά εἶναι πνευματικά καί ὑπαρξιακά ἐλεύθερος καί συγχρόνως τόν κάνει νά ἀγαπᾶ· διότι ἡ ἐλευθερία χωρίς τήν ἀγάπη γίνεται ἀναρχία, καί ἡ ἀγάπη χωρίς τήν ἐλευθερία γίνεται δικτατορία. Αὐτό τό ἔργο ἔχει νά κάνη καί αὐτό κάνει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Τέτοια ἡμέρα, λοιπόν, τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, πού ἑορτάζουμε τήν παγκόσμια πνευματική ἐλευθερία, ἀλλά καί τῆς ἑορτῆς τῆς ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας, θά πρέπει νά προσευχόμαστε στόν Θεό γιά νά ὀρθοτομοῦμε τόν λόγο τῆς ἀληθείας, ἀλλά καί νά βλέπουμε ποιό εἶναι τό συμφέρον τῆς κοινωνίας, τοῦ Κράτους καί τοῦ Ἔθνους.

Καί ἡ Παναγία νά πρεσβεύη, ὥστε ὁ Χριστός νά μᾶς φωτίζη γιά νά εἴμαστε σωστοί Χριστιανοί καί σωστοί πολίτες, μέ ἐλευθερία ἐσωτερική, πνευματική καί ἐθνική συνδυασμένη μέ τήν ἀγάπη. Ἀμήν.

Δεῖτε τὸ θεῖο κήρυγμα