Γεγονός καὶ Σχόλιο: Τό πάθος τῆς φιλαυτίας

Ἡ ὅλη συζήτηση γιά τούς ὁμοφυλοφίλους καί τόν «γάμο» τους πού γίνεται στίς ἡμέρες μας ἀνέδειξε, μαζί μέ ἄλλα, κυρίως τό πάθος τῆς φιλαυτίας. Βέβαια, αὐτό δέν ἰσχύει μόνο γιά τούς ὁμοφυλόφιλους, ἀλλά καί γιά τούς ἑτερόφυλους, ὅταν θέτουν ὡς κέντρο τῆς ζωῆς τους τήν παράλογη καί ὐπερβολική ἀγάπη στό σῶμα τους, καί περιορίζονται μόνο στά ἔνστικτα, παραγνωρίζοντας τόν ὅλο ἄνθρωπο. Αὐτό στήν πατερική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ὀνομάζεται φιλαυτία.

Ἡ λέξη φιλαυτία στήν σύγχρονη γλώσσα ἑρμηνεύεται ὡς «ἡ ὑπερβολική ἀγάπη κάποιου γιά τόν ἑαυτό του», «ἡ ἐγωπάθεια», σέ ἀντίθεση μέ τήν φιλαλληλία, τήν ἀγάπη πρός τούς ἄλλους. Ὅμως, στήν πατερική παράδοση ἡ φιλαυτία δέν θεωρεῖται ὡς ἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας, ἀλλά ὡς ἡ ὑπερβολική ἀγάπη γιά τό σῶμα μας μέ τήν ἱκανοποίηση ὅλων τῶν ἀπαιτήσεων καί ἡδονῶν του.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, γιά παράδειγμα, γράφει ὅτι φιλαυτία εἶναι «ἡ τοῦ σώματος ἄλογος (παράλογος) φιλία». Ἀλλοῦ γράφει ὅτι φιλαυτία εἶναι «ἡ πρός τό σῶμα ἐμπαθής καί ἄλογος φιλία». Καί ἀλλοῦ γράφει ὅτι φιλαυτία εἶναι «τό πρός τό σῶμα πάθος». Ἔτσι, ἡ φιλαυτία εἶναι τό πάθος πρός τό σῶμα, ἡ ἐμπαθής καί παράλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα, ὁπότε ἡ φιλαυτία ἀντίκειται στήν ἀγάπη καί τήν ἐγκράτεια, γι’ αὐτό «ὁ ἔχων τήν φιλαυτίαν, δῆλον ὅτι ἔχει πάντα τά πάθη».

Κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ἡ φιλαυτία ὡς ἄλογη-παράλογη φιλία τοῦ σώματος εἶναι ἡ ρίζα ὅλων τῶν παθῶν, πού σημαίνει ὅτι ὅλων τῶν παθῶν προηγεῖται ἡ φιλαυτία καί ἀκολουθεῖ τό «ἔσχατον», πού εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. Ἡ φιλαυτία εἶναι «ἡ μητέρα τῶν παθῶν», ἡ ρίζα ἀπό τήν ὁποία προέρχονται ὅλα τά πάθη, ἀπό τήν ὁποία φιλαυτία προέρχονται οἱ τρεῖς γενικώτατοι «ἐμπαθεῖς λογισμοί» πού εἶναι τῆς γαστριμαργίας, τῆς φιλοδοξίας καί τῆς κενοδοξίας, καί ἀπό ἐκεῖ γεννιέται ὅλος «ὁ τῶν κακῶν κατάλογος». Ἔτσι, «ὁ ἔχων τήν φιλαυτίαν δῆλον ὅτι ἔχει πάντα τά πάθη».

Ἡ παράλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα ἐκφράζεται μέ τήν ἰκανοποίηση ὅλων τῶν ἀπαιτήσεων, τῶν ἡδονῶν καί τῶν ἀναγκῶν του, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ὅλη συγκρότηση τοῦ ἀνθρώπου, τήν λογική του ἡγεμονία καί τήν ἠθική μέ τήν γενική καί εἰδική ἔννοια τοῦ ὅρου. Μέ τό πάθος τῆς φιλαυτίας ὁ ἄνθρωπος θέλει ἀφ’ ἑνός μέν νά ἱκανοποιῆ ὅλες τίς σωματικές ἡδονές καί τίς γενετήσιες ὁρμές χωρίς ὅρια, ἀφ’ ἑτέρου δέ νά ξεκουράζη ἄμετρα τό σῶμα, ὥστε νά μή ὑποβάλλεται σέ θυσίες.

Ὅλη ἡ ἄμετρη «σεξουαλικότητα» καί ἡ συνεχής ἱκανοποίησή της, πού εἶναι τό μοντέλο τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου καί τῆς σύγχρονης κοινωνίας, ὑπάγεται στό πάθος τῆς φιλαυτίας. Ὅμως, ἡ ἀσκητική τῆς Ἐκκλησίας ἀποβλέπει στήν ἀντιμετώπιση τῆς φιλαυτίας μέ τήν κατά Χριστόν ἄσκηση καί τήν ἰσορροπία μεταξύ ψυχῆς καί σώματος σέ σχέση μέ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, «μή ἔσο φίλαυτος καί ἔσῃ φιλόθεος». Καί ὅποιος εἶναι φιλόθεος εἶναι καί φιλάνθρωπος, διαφορετικά ὁ φίλαυτος εἶναι καί μισόθεος καί μισάνθρωπος. Θεωρῶ ὅτι τό βασικό πάθος τῆς ἐποχῆς μας εἶναι τό πάθος τῆς φιλαυτίας, ὅπως ὁρίζεται ἀπό τούς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας.

Ν. Ι.