Γεγονός καὶ Σχόλιο: «Ὁ καπιταλισμός τῆς παρακολούθησης»

Στό προηγούμενο σχόλιό μου παρουσίασα τό θέμα «ὁ ψηφιακός ἑαυτός» σύμφωνα μέ τό βιβλίο τοῦ Φυσικοῦ Βασιλείου Πετρουλέα μέ τίτλο «ὅταν ἡ ἄψυχη ὕλη ἀπέκτησε "νοημοσύνη"». Στό σχόλιο αὐτό θά παρουσιάσω ἕναν ἄλλο ὅρο πού βρῆκα στο βιβλίο αὐτό, «ὁ καπιταλισμός τῆς παρακολούθησης».

Ὅταν μιλᾶμε γιά καπιταλισμό, ἐννοοῦμε «τό κοινωνικό καί πολιτικό σύστημα πού διαδέχθηκε τήν φεουδαρχία». Τό καθεστώς αὐτό «στηρίζεται στήν ἀτομική ἰδιοκτησία τῶν μέσων παραγωγῆς». Καί ἡ «κινητήρια δύναμη τῆς καπιταλιστικῆς παραγωγῆς καί βασικό χαρακτηριστικό της εἶναι τό κέρδος πού προέρχεται ἀπό τήν ἰδιοποίηση τῆς ὑπεραξίας» (Ἀντώνης Διαμαντίδης).

Ὁ ὅρος «ὁ καπιταλισμός τῆς παρακολούθησης» χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν Βασίλειο Πετρουλέα, ἀναλύοντας τό σχετικό βιβλίο τῆς Σοσάνα Ζοῦμποφ, ὁμότιμης καθηγήτριας τῆς Σχολῆς Διοικήσεως Ἐπιχειρήσεων τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαντ, μέ τίτλο «The age of Surveillance Copitalism», δηλαδή «ἡ ἐποχή τοῦ κατασκοπευτικοῦ καπιταλισμοῦ».

Ὅπως ἑρμηνεύεται, πρόκειται γιά «τόν νέο πρωτοφανῆ τρόπο πλουτισμοῦ, πού στηρίζεται στήν ἐμπορευματοποίηση τῆς ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς». Μέ ἄλλα λόγια «ὁ παραδοσιακός καπιταλισμός ἔπαιρνε ἀκατέργαστη ὕλη ἀπό τήν φύση καί χρησιμοποιώντας φθηνή ἐργασία τήν μετέτρεπε σέ ἐμπορικά ἀγαθά». Τώρα ὅμως «ὁ καπιταλισμός πῆρε ἀδιόρατα μιά σκοτεινή στροφή• μετατράπηκε σέ καπιταλισμό τῆς κατασκόπευσης. Ὑπό τή νέα του μορφή χρησιμοποιεῖ σάν πρώτη ὕλη τίς ἀνθρώπινες συμπεριφορές».

Στήν συνέχεια γράφεται ὅτι «τά ἐργοστάσια τοῦ νέου καπιταλισμοῦ ὀνομάζονται "τεχνητή νοημοσύνη"». Τά ἀκατέργαστα δεδομένα εἶναι «ἡ πρώτη ὕλη» ἡ ὁποία «μετατρέπεται σέ πληροφορίες γιά μᾶς καί ἀκόμη πιό πέρα σέ προβλέψεις», γιά «τό τί θά κάνουμε στήν συνέχεια, τί θά ψωνίσουμε, τί θά ψηφίσουμε, ἄν θά ἔχουμε χρήματα νά ἐξοφλήσουμε τό δάνειο πού ζητᾶμε, πῶς θά ἐξελιχθεῖ ἡ κατάσταση τῆς ὑγείας μας... Καί αὐτές πωλοῦνται στή συνέχεια σέ ἐπιχειρήσεις (διαφημιστές, ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις, πολιτικούς, τράπεζες, ἀσφαλιστικές ἑταιρεῖες, βιομηχανίες, ἀθλητικούς συλλόγους...), σέ ἕνα νέο πρωτόγνωρο εἶδος ἐμπορίου».

Μέ αὐτόν τόν λόγο «ὁ καπιταλισμός τῆς παρακολούθησης ἀποτελεῖ οἰκονομική λογική ἡ ὁποία καπηλεύεται τό ὅραμα τῆς ψηφιακῆς τεχνολογίας γιά τήν κοινωνική εὐημερία καί πρόσβαση στήν γνώση ἀπό ὅλους».

Ἔτσι, «ὁ καπιταλισμός τῆς παρακολούθησης» εἶναι μιά νέα πραγματικότητα, τήν ὁποία δέν μποροῦμε νά ἀποτρέψουμε μέ βίαια μέτρα. Ἐκεῖνο πού μποροῦμε νά κάνουμε εἶναι νά διατηροῦμε τήν ἐσωτερική ἐλευθερία μας καί νά εἴμαστε καθαροί καί εἰλικρινεῖς στήν σκέψη μας καί στήν καρδιά μας. Νά ἀγαπᾶμε τόν Χριστό καί νά εἴμαστε ἐλεύθεροι ἐν Χριστῷ, καί φυσικά νά κάνουμε καί καλή χρήση τῶν σύγχρονων μέσων τῆς ψηφιακῆς τεχνολογίας μέ ἐγκράτεια καί σωφροσύνη. Ἔτσι ὑπερβαίνουμε τόν «καπιταλισμό τῆς παρακολούθησης».

Ν. Ι.