Γιά τόν Πάνο Τσούμα

 Μητροπολίτη Καστορίας Καλλινίκου

Μέ ἀφορμή τόν ἐπικήδειο τοῦ ἀγαπητοῦ κ. Ἠλία Δημητρόπουλου γιά τόν ἀείμνηστο Πάνο Τσούμα, θέλω καί ἐγώ νά προσθέσω τίς εὐχές μου γιά τήν ἀνάπαυσή του, ὅπως καί τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου, καί λίγα λόγια ἀποχαιρετιστήρια. Τόν Πάνο Τσούμα συνάντησα γιά πρώτη φορά στήν Ναύπακτο, στόν ἁγιασμό τῶν γραφείων τῆς Ἐφημερίδας «Ἐμπρός», τό ἔτος 1998. Τά ἑπόμενα χρόνια, καί μέχρι τήν ἀποχώρησή του ἀπό τήν διεύθυνση τῆς Ἐφημερίδας καί τήν ἐνεργό δημοσιογραφία, τόν γνώρισα ἀπό τήν γραφίδα του. Δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ταυτιζόμουν μέ ὅσα ἔγραφε ἤ μέ τόν τρόπο πού ἔγραφε, ἀλλά ἡ ἐφημερίδα του καί ἡ γραφίδα του εἶχε ἄποψη. Καί αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό γιά ἕναν δημοσιογράφο καί γιά ἕνα μέσον ἐνημέρωσης. Δέν ἔγραφε γιά νά γράφη, οὔτε κατά παραγγελία. Ἔγραφε τήν γνώμη του μέ θάρρος καί δημοκρατική ἐλευθερία.

Εἶχε πάντα ζωηρό ἐνδιαφέρον γιά τήν εὔρυθμη καί σύννομη λειτουργία τῶν δημοκρατικῶν θεσμῶν καί τῆς δημόσιας διοίκησης. Ἡ ἐφημερίδα «Ἐμπρός» ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἐνημέρωνε καί ἤλεγχε ὅσους ἀσχολοῦνταν μέ τά κοινά, μέ θάρρος καί ἐλευθερία ἔκφρασης. Τά σχόλιά του ἦταν καυστικά, ἰδίως ὅταν ἀντιλαμβανόταν παρανομίες, σκοπιμότητες καί ἐμπαιγμούς εἰς βάρος τῆς κοινωνίας. 

Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό του ἦταν ὅτι, ὅταν ἀντιλαμβανόταν ὅτι ἔκανε λάθος, τό ἐπανόρθωνε, ἀρκετές φορές μέ αὐτοσαρκασμό. Πρέπει δέ νά ἐξάρω ἰδιαιτέρως τόν ρόλο τοῦ Πάνου Τσούμα καί τῆς ἐφημερίδας του, στήν ἐνημέρωση τοῦ κοινοῦ γιά κανονικά καί νομικά θέματα πού ταλαιπώρησαν τήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου. Εἶχε τό θάρρος νά δημοσιεύη τήν ἀλήθεια καί νά ἐλέγχη τίς παρανομίες, ὅταν πολλοί ἠγετικοί παράγοντες ἔδειχναν ἀδυναμία κατανόησης τῶν προβλημάτων ἤ ἐθελοτυφλοῦσαν γιά δικούς τους λόγους.

Ἀπό τήν συνεργασία μου μαζί του, μπορῶ νά ὑπογραμμίσω τά ἑξῆς βασικά σημεῖα:

• -Ὅταν σχημάτιζε ἄποψη γιά ἕνα θέμα, δέν ὑποχωροῦσε χάριν γνωριμίας καί φιλίας. Ἀπέφευγε μάλιστα τίς διαχύσεις, μή τυχόν αὐτές τόν ἐπηρεάσουν στόν σχηματισμό καί τήν ἔκφραση τῆς γνώμης του.
  
• -Ἐξέφραζε σχεδόν πάντα τήν «κοινή λογική», ἔστω καί μέ τόν δικό του τρόπο. Δέν ἀνεχόταν ἀπό κανέναν τόν ἐμπαιγμό τῆς κοινῆς λογικῆς, χάριν σκοπιμοτήτων. Ὅταν ἀντιλαμβανόταν κάτι τέτοιο, ἡ πένα του γινότανε σπαθί.
  
• -Δέν ἔλαβε ποτέ χρήματα γιά ὁποιοδήποτε δημοσίευμα πού ἀφοροῦσε τήν Ἱερά Μητρόπολη Ναυπάκτου ἤ γιά ἀναδημοσίευση ἀνακοινώσεων ἤ ἄρθρων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, πέραν τῆς ἐτήσιας συνδρομῆς πρός τήν Ἐφημερίδα ἤ τῆς ἀμοιβῆς γιά κάποιες ἀνακοινώσεις πού προβλεπόταν ἀπό τόν νόμο.
  
• -Ἄν καί δέν ἦταν «τοῦ κατηχητικοῦ», λάμβανε συχνά συνεντεύξεις ἀπό τόν Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεο, ἀναγνωρίζοντας τίς γνώσεις καί τίς κρίσεις του γιά διάφορα ἐκκλησιαστικά, κοινωνικά, ἐπιστημονικά θέματα.
  

Ἐπαναλαμβάνω ὅτι δέν ταυτιζόμουν μέ τόν Πάνο Τσούμα στίς ἀπόψεις του ἤ στίς ἐκφράσεις του, ἀλλά χαιρόμουν τήν ἀνάγνωση τῶν κειμένων καί σχολίων του, γιατί ἦταν δικά του, ἐξέφραζαν τίς περισσότερες φορές τήν κοινή λογική καί χαρακτηρίζονταν ἀπό τήν ρουμελιώτικη εἰλικρίνεια.

Ἄς εἶναι ἀναπαυμένος.

Ἀποχαιρετισμός στόν Πάνο Τσούμα

τοῦ Ἠλία Δημητρόπουλου, Ἀμαλιάδα Τρίτη 16/9/24

Μέ τή σύμφωνη γνώμη τῆς οἰκογένειας τοῦ Πάνου, θά ἀπευθύνω λίγα λόγια γιά τόν συμπατριώτη, τόν συνάδελφο στήν Π.Α, ἀλλά καί στό δημοσιογραφικό μεράκι. Συγκεντρωθήκαμε ἐδῶ στόν Ἱερό Ναό τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Παναγίας μας, μέ τίς εὐλογίες τῆς Ἐκκλησίας νά ἀποχαιρετήσουμε τόν Πάνο Τσούμα στό ἀπέραντο ταξίδι πρός τήν αἰωνιότητα. Ὁ Πάνος καταγόταν ἀπό τό χωριό τῆς Ναυπακτίας Ἀνθόφυτο, πού προγενέστερα ὀνομαζόταν Γρανίτσα, ἀπέχον περί τά 25 χλμ. ἐσωτερικά τῆς Ναυπάκτου. Φοίτησε στό Γυμνάσιο τῆς Ναυπάκτου, παιδί κι αὐτός τῆς μεταπολεμικῆς γενιᾶς, ὅπως ὅλοι μας, μεγάλωσε μέ τίς σκληρές συνθῆκες τῆς ἐποχῆς. Περίμενε κι αὐτός τήν ἑβδομαδιαία «κάθοδο» στήν πόλη τῆς μάνας μέ τά ἐφόδια τῆς ἑβδομάδας.

Δώσαμε μαζί ἐξετάσεις καί εἰσαχθήκαμε στήν ΣΤΥΑ τό 1963. Ὁ Πάνος ἐκ χαρακτήρα δέν ὑπέκυπτε εὔκολα στίς νίλες (καψόνια) καί τίς ὅποιες αὐθαιρεσίες. Δυνατός χαρακτήρας ἀπό τότε. Εἶχε μέσα του μιά ἐπαναστατικότητα, μιά ἀκατέργαστη ἐκρηκτική «λάβα», πού στήν πορεία τήν μετουσίωσε σέ ἀρχές καί ἀξίες, ξεδιπλώνοντας πολλές ἀρετές. Γιά οἰκονομία χρόνου δέν θά ἐπεκταθῶ νά σκιαγραφήσω τήν σπουδαία προσωπικότητα τοῦ Πάνου. Θά ἀρκεστῶ νά παραθέσω ἐνδεικτικά ὁρισμένα στιγμιότυπα πού καταδεικνύουν τόν χαρακτήρα του.

Δόκιμος στήν ΣΤΥΑ ὡρίμαζε ἡ σκέψη νά τά ἐγκαταλείψει καί νά φύγει. Μιά Κυριακή τόν φώναξε ὁ Σμήναρχος Διεθυντής τῆς Μονάδας. «Μπές στό τζίπ», τοῦ λέει. Τόν πῆγε στή Βουλιαγμένη, τόν κέρασε τήν πορτοκαλάδα. «Ξέρω ὅτι θέλεις νά φύγεις ἀπό τή Σχολή. Ἐγώ πάντως θά στείλω γράμμα στόν πατέρα σου καί θά τόν ἐνημερώσω καί τότε θά δοῦμε». Ὅπως ἔγραψε ὁ Πάνος περίτεχνα σέ τρίτο πρόσωπο, μόλις ἄκουσε γιά τόν πατέρα του, ἀμέσως συγκλονίστηκε ἀπό τόν μεγάλο σεβασμό πού ἔτρεφε γιά τούς γονεῖς του. Ἐγκατέλειψε κάθε σκέψη γιά παραίτηση. Αὐτό τό σκληρό, τό τολμηρό, τό φαινομενικά ἀνυπότακτο παιδάριο ἔκρυβε μέσα του τέτοιο σεβασμό γιά τούς γονεῖς του.

Μιά ἄλλη περίπτωση, ἀργότερα, ὡς βαθμοφόρος διατάχθηκε μιά μετάθεση ἑνός συμμαθητή μας ἀπό τή Βοιωτία στό Ραντάρ Βιτσίου, ἄν καί ἦταν ἐγχειρισμένος. Ὁ Πάνος ὑπέβαλε ἀναφορά καί προσφέρθηκε νά πάει αὐτός στό Βίτσι, πράγμα πού ἔγινε. Ἐν τῶ μεταξύ εἶχε παντρευτεῖ τήν Ἑλένη, ἀπόκτησαν τόν Γιάννη καί τόν Θωμᾶ καί τά ἐγγόνια τους Παναγιώτη καί Ἀνδρέα. Στό δεύτερο στάδιο τῆς ζωῆς του ἀσχολήθηκε μέ τή δημοσιογραφία καί γενικότερα μέ τόν δημόσιο λόγο. Εἶχε μελετήσει κάθε πηγή: ἱστορία, φιλοσοφία, κοινωνιολογία, γλώσσα, μουσική. Μέ τέτοιο ἐξοπλισμό στήν φαρέτρα του ἦρθε ἡ ὥρα νά θέσει αὐτό τό ἀπόθεμα στήν διάθεση τῆς κοινωνίας.

Ἀρχικά δημοσιογραφοῦσε στήν τότε κραταιά ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ καί ἐντυπωσίαζε. Ὅπως μοῦ εἶπε, κάποτε τόν κάλεσε στό γραφεῖο του, στήν Ἀθήνα, ὁ Διευθυντής τῆς ἐφημερίδας Σεραφείμ Φυντανίδης. Χαριτολογώντας τοῦ λέει: «Ἔλα δῶ ρέ «βλάχο»! Ποῦ ἔμαθες ἐσύ νά γράφεις τόσο ὡραῖα;». Κατεβαίνει στή Ναύπακτο καί τό 1998 ἱδρύει τήν ἑβδομαδιαία ἐφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, πού ἔμελλε νά φέρει μιά ἐπανάσταση στά τοπικά δρώμενα. Θυμᾶμαι καί τόν κύριο τίτλο τοῦ πρώτου φύλου: «ΜΕ ΣΠΑΣΜΕΝΑ ΦΡΕΝΑ», προφανῶς ἀναφερόμενος στά χειμαζόμενα δημοτικά πράγματα.

Φλογερός ἀρθρογράφος, τολμηρός, ἀναδεικνύει θέματα μέ ἕναν δικό του ξεχωριστό τρόπο. Ἀργότερα, γιά ἕνα διάστημα, ἡ ἐφημερίδα περιῆλθε ἐξ ὁλοκλήρου στόν Πάνο. Σήμερα ἡ ἐφημερίδα συνεχίζει καί ἀποτελεῖ βασικό παράγοντα διαμόρφωσης τῶν τοπικῶν πραγμάτων. Σέ εὐχαριστῶ καί ἀπό ἐδῶ, Πάνο, πού εἶχες φιλοξενήσει στήν ἐφημερίδα ἄρθρα μου καί διάφορες ἐργασίες μου. Τήν τελευταία δεκαετία «ἄραξε» στόν κάμπο, ὅπως ἔλεγε, στήν Ἀμαλιάδα. Χωρίς νά παραλείψει τίς παρεμβάσεις του μέσω τῶν ἠλεκτρονικῶν μέσων.

Παράλληλα, πλέον, γύρισε στή γῆ, ἐκεῖ πού ὅλοι ἀνήκουμε. Καί τό λέω αὐτό γιατί ὁ Πάνος ἀσχολήθηκε ἐπισταμένα μέ τίς καλλιέργειες στόν κῆπο του, μιά ἄλλη πηγή δημιουργικότητας. Ἦταν μία φυγή, ὅπως ἔλεγε, ἀφότου ἄρχισε νά γίνεται ἀντιληπτός «ὁ κάβουρας», ὅπως ἔλεγε. Πάνο, τά γραπτά σου μαζί καί οἱ τιμές τῆς οἰκογένειάς σου θά ἀπωθοῦν τή λήθη.

Αἰωνία σου ἡ μνήμη.