Κύριο ἄρθρο: «Βιοηθικοί προβληματισμοί ἀσθενῶν μέ καρκίνο»

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία στό Συνέδριο «Ἡ ὀγκολογία τό 2024, Νεότερες ἐξελίξεις, προοπτικές καί προκλήσεις», πού διοργάνωσε «ἡ Ἑλληνική Ὀργάνωση Πρόληψης καί Ἐκπαίδευσης γιά τόν Καρκίνο» σέ συνεργασία μέ τήν Ὀγκολογική Κλινική τοῦ Νοσοκομείου «Ὑγεία» καί τήν Ὀγκολογική Μονάδα Βοστάνειου Γενικοῦ Νοσοκομείου Μυτιλήνης, στό Ξενοδοχεῖο Crowne Plaza, τήν 11-10-2024

***

Εὐχαριστῶ γιά τήν πρόσκληση, ἀλλά ἀνταποκρίθηκα μέ δυσκολία λόγῳ τῶν πολλῶν ὑποχρεώσεών μου, εἰδικά αὐτήν τήν περίοδο. Δέν ἤθελα, ὅμως, νά ἀπογοητεύσω τόν ἀγαπητό μου κ. Ἀλέξη Στριμπάκο πού ἤθελε πολύ τήν παρουσία μου στό Συνέδριό σας. Ἔτσι, μοῦ ἔδωσε τό θέμα «Βιοηθικοί προβληματισμοί ἀσθενῶν μέ καρκίνο».

1. Οἱ ἀσθενεῖς μέ καρκίνο

Γενικά ἡ ἀσθένεια εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς φθαρτότητας καί θνητότητας τοῦ σώματος τοῦ ἀνθρώπου. Ἤδη ἀπό τήν πρώτη γονιμοποίηση τοῦ ὠαρίου καί τόν σχηματισμό τῆς βλαστοκύστης ὑπάρχουν τά γονίδια τῶν ἀσθενειῶν, τῆς γηράνσεως, δηλαδή τοῦ θανάτου. Ἔτσι, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς σύλληψής μας εἴμαστε ἀχθοφόροι τοῦ φορτίου τοῦ θανάτου, τό ὁποῖο φαίνεται μέ τίς ἀσθένειες. Αὐτό δημιουργεῖ τά περίφημα ὑπαρξιακά ζητήματα, τί εἶναι ἡ ζωή καί τί εἶναι ὁ θάνατος, πῶς θά χωρισθοῦμε ἀπό ἀγαπητούς ἀνθρώπους, τί θά γίνη, ὅταν θά πεθάνουμε.

Ὁ Ἑλβετός ψυχολόγος Ζάν Πιαζέ (1896-1980) ἀπό ἔρευνες πού ἔκανε ἔχει καταλήξει στό συμπέρασμα ὅτι τό παιδί ἀπό ἡλικία 7-10 ἐτῶν ἀποκτᾶ τήν αἴσθηση τῆς μή ἀναστρεψιμότητας τοῦ θανάτου, καί τότε ἀρχίζουν τά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα γιά τό τί εἶναι ἡ ζωή καί τί εἶναι ὁ θάνατος.Ἔτσι, ἡ ἐμφάνιση κάποιας ἀσθένειας εἶναι ἐκδήλωση τῆς θνητότητας καί παθητότητας, ἀλλά καί ἐκφράζει τήν ἀγωνία καί τόν φόβο τοῦ θανάτου.

Ἄλλωστε, οἱ ἰατροί γνωρίζετε αὐτήν τήν θνητότητα, γιατί ξέρετε ὅτι ἔχουμε μέσα μας τόν θάνατο τῶν κυττάρων καί τόν προγραμματισμό τοῦ θανάτου τῶν κυττάρων, ἀλλά καί τήν φθορά τῶν σωματικῶν ὀργάνων καί παλεύετε συνεχῶς μέ τόν θάνατο. Ἡ ἰατρική εἶναι πολεμική τέχνη, πολεμική ἐναντίον τοῦ θανάτου τόν ὁποῖο δέν μποροῦμε τελικῶς νά νικήσουμε.

Εἰδικά, ἡ ἀσθένεια τοῦ καρκίνου δημιουργεῖ ἔντονο προβληματισμό, ἄν καί ὅσο περνᾶ ὁ καιρός ἀντιμετωπίζεται ἀπό τίς ἔρευνες, τά φάρμακα καί τίς θεραπεῖες. Ὅμως, δημιουργεῖ τόν φόβο τοῦ θανάτου. Πάντως, οἱ ἀσθενεῖς μέ καρκίνο περνοῦν πολύ χρόνο μέ τήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀσθένειάς τους μέ ἐξετάσεις, ἀξονικές καί μαγνητικές τομογραφίες, μέ ἐπεμβάσεις, μέ χημειοθεραπεῖες, μέ φάρμακα, καί μέσα σέ ὅλα αὐτά ἀναμειγνύεται ὅλος ὁ βίος τους καί ἡ ζωή τους, ἀλλά καί οἱ δικοί τους ἄνθρωποι, ὅλη ἡ κοινότητα ἀσχολεῖται μέ τό θέμα.

2. Βιοηθική, ὑπαρξιακή καί θεολογική ἀντιμετώπιση

Ἡ ἐπιστήμη τῆς Βιοηθικῆς ἀναπτύχθηκε ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1970, καί ὁ ὅρος τέθηκε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Βάν Πόττερ στό Ἐσάϊλομαρ τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν τό 1974, ὅταν σέ συνάντηση βιολόγων διαπιστώθηκε ὅτι μέ τό ἀνασυνδυασμένο DNA καί τίς δυνατότητες τῆς νέας τεχνολογίας οἱ ἐπιστήμονες ἀποκτοῦσαν μιά μορφή ἐξουσίας πάνω στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, μέ τόν χειρισμό τῶν γονιδίων. Ἔτσι, ἀναπτύχθηκε ἡ ἐπιστήμη τῆς Βιοηθικῆς, ἡ δέ λέξη αὐτή ἀποτελεῖται ἀπό τίς λέξεις βίος καί ἠθική, ἡ ὁποία μελετᾶ καί ἀξιολογεῖ τίς πράξεις τοῦ ἀνθρώπου, ὡς πρός τόν βίο του, τήν ζωή καί τόν θάνατο.

Θά πρέπει νά ὑπογραμμίσω ὅτι πέρα ἀπό τήν βιολογία καί τήν βιοηθική ἀναπτύσσονται καί ἄλλες ἐπιστῆμες καί φιλοσοφίες πού μποροῦν νά βοηθήσουν τούς ἀνθρώπους. Νά ἀναφέρω τήν κοινωνιολογία πού μπορεῖ νά βελτιώση τήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, μάλιστα τῶν ἀσθενῶν. Ἐπίσης, νά ἀναφέρω τήν ὑπαρξιακή φιλοσοφία τοῦ Κίρκεγκαρντ, πού κάνει λόγο γιά τίς τρεῖς σφαῖρες τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, δηλαδή τήν αἰσθητική (νά ζῆ γιά τήν στιγμή), τήν ἠθική, (ἐπιστροφή στήν οὐσιώδη πραγματικότητα τοῦ ὄντος), τήν θρησκευτική (τήν πίστη στό ἀνώτατο Ὄν). Γενικά ἡ ὑπαρξιακή φιλοσοφία πού κάνει λόγο γιά τήν ὕπαρξη μέ τήν ἀγωνία της καί τήν ἀμφιβολία της, πού ἀσχολεῖται μέ τά ὅρια τῆς ὕπαρξης, τά λεγόμενα δύο ἄκρα τῆς ζωῆς, τά τῆς ἐμφανίσεως τῆς ὕπαρξης-ζωῆς καί τά τοῦ τέλους τῆς βιολογικῆς ζωῆς

Ἀναφύονται ἐρωτήματα, ὅπως: ἀπό ποῦ προέρχομαι, τί εἶμαι, ποῦ πηγαίνω, τί εἶναι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος, θά ζῶ αἰωνίως; κλπ., τά ὁποῖα ἀναζητοῦν ἀπαντήσεις καί τυραννοῦν τούς ἀνθρώπους. Ὁ ἄνθρωπος βλέπει ὅτι εἶναι σύντομη ἡ ζωή του, εὔχεται «χρόνια πολλά» καί «τοῦ χρόνου» γιατί ξέρει ὅτι μπορεῖ νά μή ζῆ. Ὁ ἔρωτας ἔχει τό στοιχεῖο τῆς χαρᾶς, ἀλλά καί τῆς ὀδύνης, ὅτι αὐτό μπορεῖ νά σταματήση, κάτι θά γίνη καί θά χαθῆ ἡ κοινωνία μέ τόν ἀγαπημένο ἄνθρωπο.

Ἀκόμη, νά ἀναφέρω τήν ὑπαρξιακή ψυχολογία, κατ’ ἀρχάς τοῦ Βίκτωρ Φράνκλ, πού ἀσχολεῖται μέ τό νόημα ζωῆς καί τῆς ἐλευθερίας, καί ἔπειτα τοῦ Γιάλομ, πού ἀσχολεῖται μέ τό φαινόμενο τοῦ θανάτου καί δίνει διάφορες ἀπαντήσεις. Γιά παράδειγμα, ὁ Βίκτωρ Φράνκλ ἀσχολεῖται μέ τήν τραγική τριάδα, ὅπως γράφει, δηλαδή τόν πόνο, τήν ἐνοχή καί τόν θάνατο. Ὁ Γιάλομ ἀντιμετωπίζει τά θέματα αὐτά περισσότερο μέσα ἀπό τήν Ἐπικούρεια φιλοσοφία, τῆς ὁποίας τό «τετραφάρμακον» εἶναι: «ἄφοβον ὁ Θεός», «ἀνύποπτον ὁ θάνατος», «εὔκτητον τό ἀγαθόν» (τό εὖ ζῆν), «εὐεκαρτέρητον τό δεινόν».

Νά ἀναφέρω τήν «γνωσιακή ψυχοθεραπεία» πού ἀντιμετωπίζει τά θέματα τῶν λογισμῶν, τόν τρόπο σκέψεως καί συμπεριφορᾶς τῶν ἀσθενῶν καί τῶν συγγενῶν. Μέσα σέ αὐτά ὑπάρχει καί ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, πού εἶναι ἡ ἀσκητική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀσχολεῖται μέ τό λογιστικό καί τό παθητικό μέρος τῆς ψυχῆς καί τήν εὕρεση νοήματος γιά τήν ζωή, τήν θεραπεία τοῦ ἔσω ἀνθρώπου καί τήν συνάντησή του μέ τόν Θεό.

Αὐτά εἶναι ἀπαραίτητα, διότι, ὅταν γίνεται διάγνωση καρκινικοῦ ὄγκου, ἀναφύονται ἔντονα ψυχολογικά, ὑπαρξιακά καί θεολογικά ἐρωτήματα. Ἐμφανίζεται ἡ ἀπειλή τοῦ θανάτου, ἡ στέρηση τῶν ἀγαπητῶν ἀνθρώπων, ὁ φόβος τῆς ἀνυπαρξίας, ὁ φόβος γιά τήν συνέχεια τῆς ζωῆς τῶν παιδιῶν κλπ. Ἀναφύεται ἕνα «γιατί συνέβη αὐτό σέ ἐμένα», δημιουργεῖ «τό ἄγχος τοῦ θανάτου», «τόν πανικό τοῦ θανάτου».

Κατά τόν Kübler-Ross ἡ ἀσθένεια, εἰδικά τοῦ καρκίνου, δημιουργεῖ πέντε στάδια πένθους, τόσο στόν ἀσθενῆ ὅσο καί σέ αὐτούς πού εἶναι δίπλα του. 1. Ἄρνηση. «Ὄχι δέν εἶναι ὀρθή ἡ διάγνωση, δέν εἶναι ἀλήθεια». 2. Θυμό. «Γιατί ἔγινε σέ ἐμένα»; Τόσοι ἄνθρωποι ζοῦν. «Γιατί σέ αὐτήν τήν ἡλικία;». Στρέφεται ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. 3. Ἀρχίζει ἡ διαπραγμάτευση. Κάνει παζάρια μέ τόν Θεό. Δίνει ὑποσχέσεις. 4. Κατάθλιψη. Πέφτει σέ ἀπελπισία, ἀπόγνωση, δέν μιλᾶ. 5. Ἀποδοχή τοῦ θανάτου καί γενικά πεθαίνει ἤρεμα.

Σέ ὅλα αὐτά τά στάδια χρειάζεται ἐντατική παρακολούθηση. Ὁ ἰατρός πρέπει νά γνωρίζη αὐτήν τήν ψυχολογική πορεία τοῦ ἀσθενοῦς. Πρέπει νά βοηθήσουν οἱ ψυχολόγοι, οἱ ψυχίατροι, οἱ κοινωνιολόγοι, τά ὄργανα τῆς Πολιτείας, ἡ Ἐκκλησία, ἡ Θεολογία, διότι ἀναπτύσσονται ἔντονα ὑπαρξιακά καί θεολογικά ζητήματα. Γνωρίζω ἕναν καθηγητή Ἰατρικῆς στήν Ρουμανία πού διδάσκει βιοηθική, τόν Παῦλο Κυρίλλα, ὁ ὁποῖος δημιούργησε ἕνα Κέντρο Ἀντιμετωπίσεως ἀσθενῶν μέ καρκίνο στό τελευταῖο στάδιο τῆς ζωῆς τους.

Μάλιστα, σχεδίασε ἕνα κτήριο τό ὁποῖο χωρίζεται σέ τρία μέρη. Στό πρῶτο ἀσχολοῦνται οἱ ἰατροί μέ τίς πρῶτες θεραπεῖες στόν ἀσθενῆ στόν ὁποῖον ἔγινε διάγνωση καρκίνου, στό δεύτερο ἀσχολοῦνται μέ τήν ἐκμάθηση νέου τρόπου διαιτολογίας καί στό τρίτο ἀσχολοῦνται ψυχολόγοι καί πνευματικοί πατέρες μέ τήν ἀλλαγή τοῦ τρόπου σκέψεως καί ἀντιμετωπίσεως τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Στήν Ἱερά Μητρόπολη Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς δημιουργήθηκε ἕνα τέτοιο Κέντρο.

Ὅλες οἱ ἐπιστῆμες πρέπει νά συνεργασθοῦν γιά νά βοηθήσουν τούς ἀσθενεῖς μέ καρκίνο νά ἀντιμετωπίσουν αὐτό τό πρόβλημα, γιατί αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἔντονα ψυχολογικά, ὑπαρξιακά καί θεολογικά προβλήματα.

3. Συζητήσεις μέ καρκινοπαθεῖς

Σέ ὅλη τήν ζωή μου ὡς πνευματικός πατέρας πολλές φορές βρέθηκα μπροστά σέ ἀνθρώπους πού ἔμαθαν ὅτι ἔχουν καρκίνο καί τόν ἀντιμετώπιζαν σέ ὅλα τά στάδια.

Ὅμως, τό Καλοκαίρι τοῦ 2019 προέκυψε ἕνα θέμα. Μιά ὁμάδα γυναικῶν ἀπό τήν Ναύπακτο πού ἔπασχαν ἀπό καρκίνο, περίπου 15 γυναῖκες, μέ ἐγχειρίσεις καί χημειοθεραπεῖες, εἶχαν ψυχολογική ὑποστήριξη ἀπό ψυχολόγους τοῦ Πανεπιστημιακοῦ Νοσοκομείου Πατρῶν. Ἐπειδή τό Καλοκαίρι θά σταματοῦσαν τίς συναντήσεις μέ τόν ψυχολόγο καί ἐκεῖνες ἤθελαν ὑποστήριξη, ὁ ψυχολόγος τίς παρέπεμψε σέ μένα, ἐπειδή ἔγραψα βιβλία σχετικά μέ τήν «ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία». Ἔτσι, ὅλο τό Καλοκαίρι ἐκεῖνο κάναμε περίπου 15 συναντήσεις, μία κάθε ἑβδομάδα, γιά νά τίς βοηθήσω. Πρώτη φορά ἦλθα ἀντιμέτωπος μέ τέτοιο θέμα καί μάλιστα ὁμαδικό.

Τό θεματολόγιο τῶν συζητήσεων ἦταν ἐνδιαφέρον.

Ἄρχισα πρῶτα ἀπό τά βιολογικά, ὥστε νά κάνω μιά σύνδεση μαζί τους, ἐπειδή μέ αὐτά ἀσχολοῦνταν κατά τίς θεραπεῖες, γιά τό τί εἶναι ὁ καρκίνος καί πῶς ἀντιμετωπίζεται. Ἔπειτα, τούς μίλησα γιά τά ψυχολογικά καί ὑπαρξιακά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει ὁ ἄνθρωπος σέ τέτοιες καταστάσεις, γιά τό τί εἶναι ὁ πόνος καί ἡ ἀξία του, καθώς ἐπίσης γιά τόν βίο καί τήν ζωή, ἀφοῦ ὁ βίος τελειώνει, ἐνῶ ἡ ζωή τελειοῦται.

Ἀκόμη, μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὅτι οἱ ἴδιες οἱ ἀσθενεῖς ἤθελαν νά τούς ἀναπτύξω θεολογικά θέματα, γιά τό τί εἶναι ἡ ζωή, ποιός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου καί κυρίως πῶς οἱ ἅγιοι ἀντιμετώπισαν τόν πόνο, τήν ἀσθένεια τοῦ καρκίνου, τό ἄγχος καί τόν φόβο τοῦ θανάτου. Ἐπίσης, οἱ ἴδιες μοῦ ζήτησαν νά τούς πῶ γιά τήν προσευχή. Παρετήρησα ὅτι οἱ ἀσθενεῖς, καί μάλιστα οἱ ἀσθενεῖς πού πάσχουν ἀπό καρκίνο, εἶναι εὐαίσθητοι ἄνθρωποι καί ἔτσι πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται.

Ἤμουν ἑπτά μῆνες κοντά στόν Γεροντά μου, τόν Μητροπολίτη Ἐδέσσης Καλλίνικο, νῦν Ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας, σέ Νοσοκομεῖο τῶν Ἀθηνῶν, ὁ ὁποῖος εἶχε ὄγκο στόν ἐγκέφαλο (γλοίωμα), τόν ὑπηρέτησα ὡς πνευματικός υἱός καί νοσοκόμος καί εἶδα πῶς ἕνας Ἅγιος ἀντιμετωπίζει τήν ζωή καί τόν θάνατο, ἔχοντας πίστη στόν Θεό καί τήν αἰώνια ζωή. Φυσικά γνώρισα καί ἀντίθετες περιπτώσεις πού διακατέχονται ἀπό ὀργή καί θυμό.

Κατάλαβα ὅτι παίζει μεγάλο ρόλο στήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀσθένειας τοῦ καρκίνου ἡ πίστη καί μάλιστα σέ συγκεκριμένο Θεό, καί σέ ἐκκλησιαστική κοινότητα. Ἁπλῶς νά σᾶς πῶ ὅτι ὁ διάσημος Καθηγητής Βιοηθικῆς Ἔνγκελχαρντ, ὅταν τόν συνάντησα, μοῦ ἔλεγε ὅτι ἀπό Ρωμαιοκαθολικός ἔγινε Ὀρθόδοξος, γιατί κατάλαβε ὅτι ἔτσι θά τοῦ δοθῆ ἡ δυνατότητα νά μάθη πῶς θά πεθάνη καλά, ἔχοντας ἰδιαίτερο νόημα. Χρειάζεται εἰδική ἐκπαίδευση στούς ἱατρούς καί τούς νοσηλευτές, γιά νά συμπεριφέρονται μέ τόν κατάλληλο τρόπο στούς ἀσθενεῖς ἀπό καρκίνο.

Οἱ ἀσθενεῖς αὐτοί χρειάζονται ὑποστήριξη ἡ ὁποία μπορεῖ νά γίνη λεκτικά ἤ καί μή λεκτικά, δηλαδή μέ τήν σιωπή, τό χάδι, τό βλέμμα, τήν χειρονομία. Εἶναι σημαντικό νά καθήση κάποιος δίπλα, κοντά στόν ἄρρωστο, χωρίς νά τόν πιέζη γιά συζήτηση. Πρέπει κανείς νά εἶναι προσηνής μαζί του, νά εἶναι φιλικός, νά ἐκφράζη μιά βεβαιότητα μέ τήν φωνή, τό βλέμμα, καί νά μή δείχνη ὅτι βιάζεται.

Τό νά συμπεριφέρεται κανείς σωστά σέ ἕναν ἀσθενῆ πού ἀντιμετωπίζει τόν θάνατο εἶναι μιά ὑψηλή τέχνη. Χρειάζεται ἐνσυναίσθηση. Αὐτό ἀπαιτεῖ λεπτούς χειρισμούς, μεγάλη δύναμη, ὑπομονή, θάρρος νά μή τούς ἀπογοητεύουμε, ἀλλά οὔτε νά τούς δίνουμε ψεύτικες ἀπαντήσεις. Δέν πρέπει οὔτε νά ἀποφεύγουμε τίς ἀπαντήσεις, οὔτε νά τούς ρίχνουμε στήν ἀπόγνωση, στήν κατάθλιψη. Αὐτή ἡ μεταχείριση, αὐτή ἡ ποιμαντική ἀπαιτεῖ ἀγάπη, κατανόηση, ὑπαρξιακή ὡριμότητα τῶν ἰατρῶν, νοσηλευτῶν, ἀλλά καί ἐκπαίδευση.

Ὁ φιλόσοφος Χάϊντεγκερ ἔλεγε ὅτι οἱ ἄνθρωποι λειτουργοῦμε μέ δύο τρόπους ὕπαρξης, πρῶτον μέ «τόν καθημερινό τρόπο» κατά τόν ὁποῖον μᾶς ἀποσχολοῦν τά πράγματα πού μᾶς περιβάλλουν καί θαυμάζουμε τόν κόσμο καί δεύτερον μέ τόν «ὀντολογικό τρόπο ὕπαρξης», κατά τόν ὁποῖο ἡ προσοχή μας εἶναι στραμμένη στήν ἴδια τήν ὕπαρξή μας καί ὄχι στά πράγματα.

Στούς ἀσθενεῖς μέ καρκίνο συμβαίνει κυρίως τό δεύτερο, ἔρχονται ἀντιμέτωποι μέ τόν θάνατο καί ἀναπτύσσονται τά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα, καί δέν τούς ἀπασχολεῖ ὁ «καθημερινός τρόπος ζωῆς». Γενικά ἡ πίστη παίζει σημαντικό ρόλο στήν ζωή μας.

4. Βιοηθικά εὐθανασιακά διλήμματα

Σέ ἀσθενεῖς μέ καρκίνο, κυρίως στό τελευταῖο στάδιο, τίθενται διλήμματα εὐθανασιακά στούς ἀσθενεῖς, στούς συγγενεῖς καί στούς ἰατρούς. Ἡ λέξη εὐθανασία σημαίνει «καλός θάνατος».

Τί εἶναι ὅμως ἡ ζωή καί ὁ θάνατος; Κάνουμε διάκριση μεταξύ βίου καί ζωῆς. Ἡ ζωή εἶναι ὑπέρτερη τοῦ βίου-βιολογικῆς ζωῆς. Ὁ θάνατος εἶναι τέλος τῆς βιολογικῆς ζωῆς.

Ὡς πρός τήν εὐθανασία ὑπάρχει ἡ παθητική εὐθανασία, πού εἶναι ἐγκατάλειψη θεραπείας. Ἡ ἐνεργητική εὐθανασία, πού εἶναι παρέμβαση μέ χημικές οὐσίες στό σῶμα καί προκαλεῖται ὁ θάνατος, δυσθανασία πού εἶναι διατήρηση ζωῆς σέ ἄρρωστο μέ φροντίδες πού εἶναι δαπανηρές.

Ἀπό πλευρᾶς Ἐκκλησίας ἰσχυριζόμαστε ὅτι ἡ ζωή δέν τελειώνει μέ τόν θάνατο τοῦ σώματος, ὁ πόνος εἶναι εὐεργετικός γιά τόν ἄνθρωπο, τοῦ ἀνοίγει ἄλλη προοπτική, ἀποκτᾶ εὐαισθησία ἀπέναντι στήν ζωή καί τούς ἀνθρώπους. Ἡ διαδικασία τοῦ θανάτου δέν εἶναι χαμένος χρόνος, ἀλλά εἶναι χρόνος προετοιμασίας, χρόνος ἀποκαταστάσεως σχέσεων μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, ἔκφραση ἀγάπης. Τό δίλημμα τῆς εὐθανασίας δημιουργήθηκε μέ χρησιμοποίηση τῶν ὑποστηρικτικῶν μέσων καί μηχανημάτων.

Στίς καταστάσεις αὐτές τίθεται τό ἐρώτημα: «Παράταση ζωῆς ἤ παρεμπόδιση θανάτου;». Εἶναι ἕνα σοβαρό δίλημμα.

Βέβαια, στά ὅρια μεταξύ εὐθανασίας μέ παράλειψη καί εὐθανασίας μέ πράξη χορηγοῦνται καταπραϋντικά καί παυσίπονα (μορφίνη) πού ἐνδεχομένως ἐπισπεύδουν τόν θάνατο. Τό βέβαιο εἶναι ὅτι ἀνακουφίζουν τόν ἀσθενῆ ἀπό τούς πόνους καί αὐτό δέν πρέπει νά ἐπιβαρύνη τήν συνείδηση τοῦ ἰατροῦ (Ἐπίσημα κείμενα Βιοηθικῆς-Ἐκκλησίας). Μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ ποιότητα τῆς διαδικασίας τοῦ θανάτου, ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, καί ἡ μετάβαση τῆς ψυχῆς σέ συνάντηση μέ τήν οὐράνια Ἐκκλησία.

Αὐτό βεβαιώνουν οἱ πολλές ἐμπειρίες στά ὅρια μεταξύ βιολογικῆς ζωῆς καί θανάτου.

Τελικά, οἱ ἀσθενεῖς μέ καρκίνο ἀντιμετωπίζουν τό τί εἶναι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος, καταλαβαίνουν ὅτι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος ἔχουν ἀξία, καί ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ αὐτούς, ἰδιαίτερα οἱ ἰατροί, γνωρίζουν ὅτι ἀσχολοῦνται μέ εὐαίσθητους ἀνθρώπους, καί πρέπει νά γνωρίζουν ὅτι οἱ ἀσθενεῖς αὐτοί προσπαθοῦν νά καταλάβουν ὄχι αὐτά πού τούς λένε, ἀλλά κυρίως αὐτά πού τούς κρύβουν. Ἔτσι, ἀσχολοῦνται μέ ἀνθρώπους πού ὁδηγοῦνται πρός τόν θάνατο καί αὐτό τούς ἀνοίγει ἄλλους ὁρίζοντες καί ἄλλη προοπτική.

Δεῖτε τὴν παρουσίαση