Γεγονότα καὶ Σχόλια: Μουσειοποίηση τῆς λατρείας; - Ἡ πλάνη τῆς αὐτονομίας

Μουσειοποίηση τῆς λατρείας;

Ἀπό τίς θέσεις καί τίς ἀντιθέσεις πού εἶδαν τό φῶς τῆς δημοσιότητος, μέ ἀφορμή τόν στίχο “νίκας τοῖς Βασιλεύσι...” τοῦ γνωστοῦ ἀπολυτικίου τοῦ Σταυροῦ, πρίν καί μετά ἀπό τήν γνωστή ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας, φάνηκε καθαρά, ὅτι οἱ διαφορετικές ἀπόψεις πού ἐκφράσθηκαν, προέρχονται ἀπό διαφορετικές τοποθετήσεις ἀπέναντι στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας καί τίς ποικίλες ἐκφράσεις της. Θά μποροῦσε κανείς νά μιλήση γιά συντηρητικούς καί παραδοσιακούς. Ἤδη ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μᾶς κ. Ἱερόθεος ἔχει γράψει γιά τό θέμα αὐτό κάνοντας σαφῆ διάκριση μεταξύ συντήρησης καί παράδοσης, συντηρητικῶν καί παραδοσιακῶν (Βλέπε “Παρέμβαση”, Ὀκτώβριος 1998, σέλ.4).

Στό σχόλιο αὐτό θέλω νά δείξω τήν ὁμοιότητα τῶν “συντηρητικών” μέ τήν Ἀρχαιολογική Ὑπηρεσία, ἡ ὁποία σέ ἀρκετές περιπτώσεις, μεριμνώντας γιά τήν προστασία βυζαντινῶν ἀρχαιοτήτων, ἦλθε σέ σύγκρουση μέ τήν Ἐκκλησία.

Τό ἰδανικό της Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας εἶναι νά διασώζη τούς θησαυρούς τοῦ παρελθόντος, ἀσφαλίζοντάς τους σέ κάποιο Μουσεῖο, προκειμένου νά τούς θαυμάζουν οἱ Τουρίστες καί νά τούς μελετοῦν οἱ εἰδικοί ἐπιστήμονες. Αὐτό γίνεται μέ εἰκόνες, πολύτιμα ἱερά σκεύη, ἀλλά καί ὁλόκληρους Ἱερούς Ναούς, ὅπως εἶναι τοῦ ὁσίου Λουκᾶ στήν Βοιωτία καί τοῦ ἁγίου Γεωργίου (Ροτόντα) τῆς Θεσσαλονίκης, γιά τούς ὁποίους ἔγιναν σκληροί ἀγῶνες ἀπό τίς τοπικές Ἐκκλησίες προκειμένου νά δοθοῦν στήν λατρεία. Κατά τούς ἀρχαιολόγους ἡ λατρεία, γιά τήν ὁποία κατασκευάσθηκαν οἱ Ἱεροί Ναοί, ἐγκυμονεῖ τόν κίνδυνο τῆς καταστροφῆς τους. Ὅμως, τούς Ἱερούς Ναούς, ὅπως καί τούς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας, τούς θέλουμε γιά νά τελοῦμε τήν λογική λατρεία μας.

Δέν μπορῶ νά ἐννοήσω τούς ὕμνους ὡς ἐκθέματα μουσείου. Ἡ ἀντίδραση ὁρισμένων στήν ἀλλαγή τοῦ συγκεκριμένου τροπαρίου, χάρη στήν ἱστορικότητά του, μοῦ ἔφερε στόν νοῦ τίς ἔντονες ἀντιδράσεις τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας, ὅταν κάποιοι Κληρικοί, μέ σεβασμό στήν παράδοση, ἀλλά καί μέ γνώση τῶν συγχρόνων ἀναγκῶν τῆς λατρείας, ἐπεχείρησαν νά κάνουν ὁρισμένες ἀναγκαῖες ἐργασίες σέ ἐν λειτουργία ἱστορικούς Ναούς. Τελικά, ὅμως, τί πρέπει πρώτιστα νά μᾶς ἐνδιαφέρει; Ἡ συντήρηση - ἀπολίθωση - τῶν λατρευτικῶν στοιχείων τοῦ παρελθόντος ἤ ἡ καλλιέργεια τῆς ὀρθοδόξου λατρείας σήμερα, μέ τίς ἀναγκαῖες ἐπουσιώδεις προσαρμογές;

Αὐτό, βέβαια, δέν σημαίνει, ὅτι ὁ ὁποιοσδήποτε καί γιά ὁποιαδήποτε αἰτία μπορεῖ νά ἐπεμβαίνη στά λειτουργικά καί ὑμνολογικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας. Οἱ ἀλλαγές στήν λογική λατρεία μᾶς ἔχουν μιά ἀργῆ διαδικασία, τήν ὁποία ἐνεργοῦν Πατέρες - φορεῖς τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως, ἄνθρωποι, δηλαδή, πού ζοῦν τήν ἀδιάλειπτη νοερά λατρεία τοῦ Θεοῦ.

Ἡ πλάνη τῆς αὐτονομίας

Τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας διά τοῦ Πατριάρχου τοῦ ἀνακοίνωσε, φέτος στήν Αἴγινα, τήν “ἀποκατάσταση” - καί τυπικά - του ἁγίου Νεκταρίου, ζητώντας ταυτόχρονα συγνώμη ἀπό τόν Ἅγιο ἐν ὀνόματι τῶν προκατόχων του.

Ἡ πράξη αὐτή δείχνει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού ζῆ στήν Ἐκκλησία, τήν ὁδηγεῖ τελικά - παρά τίς ἀδυναμίες κάποιων ποιμένων τῆς - “εἰς πάσαν τήν ἀλήθειαν”, ὁπότε εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο νά ἀποχωρίζεται κανείς ἀπό αὐτήν γιά θέματα δευτερευούσης σημασίας.

Οἱ πιστοί της Ἀλεξάνδρειας συνδεδεμένοι μέ τούς κανονικούς Ποιμένες τους, πού ἦταν διῶκτες τοῦ Ἁγίου, δέν ἀρνήθηκαν τήν τιμή στόν ἅγιο Νεκτάριο, ὅταν ὁ Θεός μέ τά θαύματα δέν ἄφησε περιθώρια γιά περεξηγήσεις. Μόνον ἡ “μοναχή” Μαγδαληνή τῆς Κοζάνης, ἀποκομμένη ἀπό τήν Ἐκκλησία, αὐτόνομη, ζῆ στήν πλάνη της, ἀρνούμενη τήν πασιφανῆ ἁγιότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου.

π.Θ.Α.Β.