Γεγονός καὶ Σχόλιο: Τά δύο μυαλά τοῦ ἀνθρώπου

Ἀπό σύγχρονες μελέτες καί διαλέξεις διαφόρων εἰδικῶν ἐπιστημόνων ἔχω ἀντιληφθῆ ὅτι στήν σύγχρονη ἐπιστήμη τῆς νευρολογίας, μέ τήν ὁποία, ὅπως φαίνεται, συντονίζεται καί ἡ σύγχρονη ψυχολογία, γίνεται λόγος γιά τήν λεγομένη βιολογική ὑπόσταση τοῦ συναισθήματος. Λέγεται, δηλαδή, ὅτι τό συναίσθημα ἔχει βιολογικό ὑπόβαθρο, πράγμα τό ὁποῖο σημαίνει ὅτι ἐν πολλοῖς ἡ χαρά, ἡ λύπη, ἡ συγκίνηση καί ἡ ἀπόγνωση ξεκινοῦν ἀπό διάφορες διεργασίες πού γίνονται στόν χῶρο τοῦ ἐγκεφάλου.

Βέβαια, οἱ Χριστιανοί ἐπιστήμονες δέν παραμένουν σέ ἕνα ὑλιστικό πεδίο, ἀλλά κάνουν λόγο καί γιά τήν ἐπίδραση πού ἔχουν τά ὑψηλότερα ἰδανικά τα ὁποῖα ἔχει ὁ ἄνθρωπος, οἱ ἐνέργειες τῆς ψυχῆς, καθώς ἐπίσης καί τά “πιστεύω” του σέ αὐτές τίς κινήσεις. Δηλαδή, ἡ παραδοχή ἀπό κάποιον ἄνθρωπο τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, ἡ παρουσία τῆς ψυχῆς καί ἡ ὕπαρξη τῶν δαιμόνων εἶναι ἐκεῖνα πού τελικά ἐνεργοῦν θετικά ἤ ἀρνητικά στήν ὅλη διεργασία τοῦ ἐγκεφάλου.

Τελευταία διάβασα ἕνα βιβλίο μέ τίτλο “ἡ συναισθηματική νοημοσύνη”, τό ὁποῖο γράφτηκε ἀπό τόν Daniel Goleman στό ὁποῖο γίνεται εὐρύτατη ἀνάλυση τοῦ συγκινησιακοῦ ἐγκεφάλου, τῆς φύσης τῆς συναισθηματικῆς νοημοσύνης καί πῶς ἡ συναισθηματική νοημοσύνη φαίνεται στήν πράξη, στήν καθημερική ζωή. Γενικά ὁ Goleman ἰσχυρίζεται ὅτι “ἔχουμε δύο μυαλά: ἕνα πού σκέφτεται καί ἕνα πού αἰσθάνεται. Αὐτοί οἱ δύο θεμελιακά διαφορετικοί τρόποι γνώσης ἀλληλεπιδροῦν στήν δόμηση τῆς διανοητικῆς μας ζωῆς. Ὁ ἕνας, ὁ λογικός νοῦς, εἶναι ὁ τρόπος κατανόησης τοῦ ὁποίου ἔχουμε ἐπίγνωση: πιό ἐνσυνείδητος, πιό στοχαστικός, πιό ἱκανός νά ζυγίζη καί νά συλλογίζεται. Ἀλλά δίπλα σ’ αὐτόν ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο σύστημα γνώσης παρορμητικό καί πανίσχυρο, ἄν καί μερικές φορές παράλογο: ὁ συγκινησιακός νούς”.

Σύμφωνα μέ τίς θεωρίες τοῦ Λεντοῦ, τίς ὁποῖες ἀναφέρει ὁ Goleman, ἐνῶ τά σήματα τά ὁποῖα ἔρχονται ἀπό τίς αἰσθήσεις μεταβιβάζονται στόν θάλαμο καί ἀπό ἐκεῖ πηγαίνουν στίς περιοχές τοῦ νεοφλοιοῦ τοῦ ἐγκεφάλου, ὅπου γίνονται οἱ τελικές ἐπεξεργασίες, γιά νά καταλήξουν στήν ἀμυγδαλῆ καί ἀπό ἐκεῖ στόν ἱππόκαμπο καί σέ ὅλο το σῶμα, ἐν τούτοις ἕνα μικρότερο πλέγμα ἀπό νευρῶνες ὁδηγοῦνται ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν θάλαμο τοῦ ἐγκεφάλου στήν ἀμυγδαλῆ, ὁπότε ὑπάρχει ἡ παρόρμηση πρίν ἀκόμη ἔλθουν τά ἐπεξεργασμένα σήματα ἀπό τόν νεοφλοιό. Ἔτσι, ἐξηγεῖται το πῶς στό ἄκουσμα ἑνός γεγονότος ἀμέσως ἀντιδροῦμε ἀρνητικά ἤ θετικά καί στήν συνέχεια μποροῦμε νά ἐλέγξουμε αὐτές τίς ἀντιδράσεις μέ λογικές σκέψεις.

Στήν Ὀρθόδοξη, βέβαια, Παράδοση κάνουμε λόγο γιά τήν καρδιά ἤ τόν νοῦ, ὅπου ἐκφράζονται οἱ ἀντιδράσεις τοῦ συναισθήματος, καί γιά τόν ἐγκέφαλο, στόν ὁποῖο γίνεται ἡ λογική ἐπεξεργασία τῶν γεγονότων. Καί ἔτσι ἔχουμε δύο κέντρα, τήν καρδιά ἤ τόν νοῦ, καί τήν λογική.

Οἱ θεωρίες τῆς σύγχρονης νευρολογίας, παρά τίς ὑπερβολικές σέ μερικά σημεῖα προεκτάσεις της, μποροῦν νά μᾶς βοηθήσουν σήμερα στήν κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου καί τήν θεραπεία του. Κατ’ ἀρχάς κλονίζουν τελείως τίς θεωρίες τῆς μεταφυσικῆς ὅτι κέντρο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ λογική. Ἔπειτα, ἐν πολλοῖς, καταρρίπτονται οἱ ἰδέες τῆς ἀφηρημένης ψυχολογίας. Στήν συνέχεια μᾶς βοηθοῦν νά δοῦμε πῶς ὁ ἄνθρωπος εἶναι μιά ὁλοκληρωμένη ψυχοσωματική ὀντότητα καί, ἑπομένως, πῶς ὁ ἄνθρωπος δαιμονίζεται, ἀφοῦ καί ὁ ἐγκέφαλος γίνεται κέντρο ἐνεργείας τοῦ δαίμονος, καί πῶς ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἐξαγιάζει ὅλον τόν ἄνθρωπο. Τελικά, μποροῦμε νά ξεχωρίζουμε τά βιολογικά ἀπό τά ψυχολογικά, τά δαιμονικά καί τά πνευματικά.

Ν.Ι.