Γραπτὰ Κηρύγματα: Τά Εὐαγγέλια

Κυριακή 10 Αὐγούστου

Τίς προηγούμενες Κυριακές παρουσιάσαμε μέ συντομία τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τά ἱστορικά, προφητικά καί ποιητικά, καί στήν συνέχεια θά δοῦμε πάλι μέ συντομία τά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ὅπως ἔχουμε τονίσει, στήν Παλαιά Διαθήκη ὁμίλησε ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ στήν Καινή Διαθήκη ὁμίλησε ὁ σεσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ὁ Χριστός. Τά πρῶτα κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης εἶναι τά τέσσερα Εὐαγγέλια, μάλιστα τό πρῶτο Εὐαγγέλιο, τοῦ Ματθαίου, εἶναι τρόπον τινά ὁ σύνδεσμος μεταξύ Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης, καί αὐτό φαίνεται ὄχι μόνον ἐπειδή εἶναι τό πρῶτο βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλά ἐπειδή ἀρχίζει μέ τόν γενεαλογικό πίνακα τῶν Προπατόρων τοῦ Χριστοῦ πού ἔζησαν στήν Παλαιά Διαθήκη, καί ἔπειτα κάνει λόγο γιά τήν γέννηση τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀνθρώπου.

Ἡ λέξη Εὐαγγέλιον προέρχεται ἀπό δύο λέξεις, τό εὖ καί τήν ἀγγελία, πού σημαίνει καλή ἀγγελία, καλή εἴδηση, χαρούμενη πληροφορία, ὅτι Αὐτός γιά τόν ὁποῖον ὁμιλοῦσαν οἱ Προφῆτες ἦλθε γιά νά λυτρώση τόν Ἰσραήλ καί κάθε ἄνθρωπο ἀπό τήν δυναστεία τοῦ διαβόλου, ἀπό τό κράτος τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου. Ὁμιλοῦμε γιά τέσσερα Εὐαγγέλια, ἐνῶ στήν πραγματικότητα ἕνα εἶναι τό Εὐαγγέλιον, δηλαδή μία εἶναι ἡ καλή ἀγγελία-εἴδηση. Αὐτό φαίνεται στήν ὡραία φράση τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου, Ἐπισκόπου Λουγδούνου, τῆς σημερινῆς Λυῶνος, τῆς Γαλλίας, πού ἔζησε τόν 2ο αἰώνα, καί κάνει λόγο γιά «τετράμορφον Εὐαγγέλιον». Ὁ πραγματικός ποιητής τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί οἱ τέσσερεις Εὐγγελιστές κατέγραψαν αὐτά πού ἄκουσαν, εἶδαν καί ἔμαθαν περί τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος, μάρτυς καί φιλόσοφος, στό κείμενό του πού ἐπιγράφεται πρώτη Ἀπολογία κάνει λόγο γιά τά ἀπομνημονεύματα τῶν Ἀποστόλων τά ὁποῖα καλοῦνται «Εὐαγγέλια». Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς στό Εὐαγγέλιό του ἀρχίζει μέ τήν ἑξῆς φράση: «Ἐπειδήπερ πολλοί ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι διήγησιν περί τῶν πεπληροφορημένων ἐν ἡμῖν πραγμάτων καθώς παρέδωσαν ἡμῖν οἱ ἀπ᾿ ἀρχῆς αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου, ἔδοξε κἀμοί, παρηκολουθηκότι ἄνωθεν πᾶσιν ἀκριβῶς, καθεξῆς σοι γράψαι, κράτιστε Θεόφιλε, ἵνα ἐπιγνῷς περί ὧν κατηχήθης λόγων τήν ἀσφάλειαν» (Λουκ. α΄, 1-4).

Αὐτός ὁ πρόλογος τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ δείχνει τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖον ἐγράφησαν τά Εὐαγγέλια, ἀλλά καί τό περιεχόμενό τους. Κατ’ ἀρχάς δείχνει ὅτι πολλοί ἐπεχείρησαν νά διηγηθοῦν τά γεγονότα πού ἦταν βεβαιωμένα μεταξύ τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἤθελαν νά γράψουν τίς ἀναμνήσεις τους ἀπό ὅσα ἔλεγε, ἔκανε καί ἔπαθε ὁ Χριστός καί ὅτι ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Καί ἀπό τά πολλά αὐτά ἡ Ἐκκλησία κράτησε τέσσερα Εὐαγγέλια, τοῦ Ματθαίου, τοῦ Μάρκου, τοῦ Λουκᾶ καί τοῦ Ἰωάννου.

Ἔπειτα, γράφεται ὅτι αὐτά πού περιλαμβάνονται στά Εὐαγγέλια εἶναι αὐτά πού ἦταν δική τους ἐμπειρία ἤ ἦταν ἀπό τούς αὐτόπτες μάρτυρες τοῦ λόγου. Εἶναι, δηλαδή, γεγονότα ἐμπειρικά, ὅπως οἱ μάρτυρες στά Δικαστήρια δίνουν τήν δική τους προσωπική μαρτυρία σέ μιά ὑπόθεση. Ἐπίσης, τά Εὐαγγέλια ἐγράφησαν ἤ γιά νά κατηχηθοῦν ὅσοι ἤθελαν νά βαπτισθοῦν καί νά μάθουν γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό καί ὅ,τι Ἐκεῖνος δίδασκε καί ἔκανε, ἤ γιά νά βεβαιωθοῦν οἱ πιστοί τά ὅσα διδάχθηκαν κατά τήν κατήχηση.

Αὐτός ἦταν ὁ σκοπός τῶν Εὐαγγελίων. Δέν εἶναι πλήρης βιογραφία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά σέ αὐτά καταγράφονται τά πιό βασικά ἀπό τήν ζωή καί διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα ὁ κάθε συγγραφεύς ἤθελε νά τονίση στούς ἀναγνῶστες του. Ὅπως, ὅσοι εἶναι παρόντες σέ ἕνα γεγονός στήν συνέχεια περιγράφουν αὐτά πού οἱ ἴδιοι πρόσεξαν ἤ ἤθελαν νά τονίσουν, τό ἴδιο ἔκαναν καί οἱ Εὐαγγελιστές. Πρόκειται γιά ἱστορικά γεγονότα πού ἀναμειγνύονται μέ τήν θεολογία καί, ὅπως εἶναι φυσικό, ἀλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους.

Ὅταν διαβάζη κανείς προσεκτικά τά τέσσερα Εὐαγγέλια, διαπιστώνει ὅτι τά τρία πρῶτα, δηλαδή τοῦ Ματθαίου, τοῦ Μάρκου καί τοῦ Λουκᾶ ἔχουν μιά ἑνότητα μεταξύ τους καί παραμένουν περισσότερο στήν ἐξιστόρηση τῶν ἱστορικῶν γεγονότων μέ ἕναν σύντομο συνοπτικό τρόπο, γι’ αὐτό καί ὀνομάστηκαν «συνοπτικά» Εὐαγγέλια. Ἀντίθετα, τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰωάννου ὀνομάστηκε «πνευματικό» Εὐαγγέλιο, διότι ἐπιμένει στήν καταγραφή τῆς θεολογίας τοῦ λόγου καί τῶν πράξεων τοῦ Χριστοῦ.

Αὐτό φαίνεται καί ἀπό τήν σειρά πού τοποθέτησε ἡ Ἐκκλησία νά διαβάζονται κατά τήν διάρκεια ὅλου τοῦ χρόνου. Ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα μέχρι σχεδόν τήν Πεντηκοστή διαβάζονται Εὐαγγελικές περικοπές ἀπό τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο, ἐπειδή ἤδη τό Μέγα Σάββατο βαπτίσθηκαν οἱ κατηχούμενοι καί τό Εὐαγγέλιο αὐτό ὡς «πνευματικό» ἀναφέρεται στούς πιστούς. Ἀπό τήν Δευτέρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέχρι τήν Κυριακή μετά τήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (τόν Σεπτέμβριο) διαβάζονται περικοπές ἀπό τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο. Ἀπό τήν Κυριακή μετά τήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ μέχρι τό Σάββατο πρό τῶν Ἀπόκρεω ἀναγινώσκονται περικοπές ἀπό τό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο. Καί κατά τήν διάρκεια τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς διαβάζονται περικοπές ἀπό τό κατά Μάρκον Εὐαγγέλιο. Αὐτό εἶναι γενικό τυπικό, ἀλλά λόγῳ τῶν ἑορτῶν καί ἄλλων γεγονότων γίνεται μιά διαφορετική κατανομή.

Καί τά τέσσερα αὐτά Εὐαγγέλια δέν εἶναι, ὅπως τονίστηκε, πλήρης περιγραφή καί βιογραφία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά παρουσιάζουν μερικά γεγονότα πού στηρίζουν τόν σκοπό τοῦ κάθε Εὐαγγελίου.

Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης καταλήγει τό Εὐαγγέλιό του μέ τήν φράση: «Ἔστι δέ καί ἄλλα πολλά ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐάν γράφηται καθ᾿ ἕν, οὐδέ αὐτόν οἶμαι τόν κόσμον χωρῆσαι τά γραφόμενα βιβλία. ἀμήν» (Ἰω. κα΄, 25). Δηλαδή, ὑπάρχουν καί ἄλλα πολλά πού ἔκανε ὁ Ἰησοῦς πού, ἄν γραφτοῦν ὅλα αὐτά, τότε οὔτε ὁ κόσμος ὁλόκληρος δέν θά χωροῦσε τά βιβλία πού θά ἔπρεπε νά γραφτοῦν, ὅπως νομίζω. Πάντως, στά Εὐαγγέλια αὐτά γράφεται ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ καί υἱός τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή Θεάνθρωπος Χριστός, ὄχι ἕνας ἁπλός διδάσκαλος καί ἕνας Προφήτης, καθώς, ἐπίσης, καί μερικά ἀπό ὅσα δίδαξε ὁ Χριστός, ἀπό τά θαύματα πού ἔκανε καί τά σχετικά μέ τά Πάθη, τόν Σταυρό, τήν Ἀνάσταση καί τήν Ἀνάληψή Του.

Εἶναι λίγο δύσκολο μέ ἕνα μικρό ἀπό πλευρᾶς χρόνου κήρυγμα νά ἀναλύση κανείς τό περιεχόμενο τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων. Θά μποροῦσα, ὅμως, νά τονίσω μερικά ἐνδεικτικά σημεῖα.

Τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο παρουσιάζει τήν γενεαλογία τοῦ Χριστοῦ, ἐπειδή ἀναφέρεται στούς ἐξ Ἰουδαίων Χριστιανούς, καί κυρίως γίνεται λόγος γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἤ τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, μέ τήν παρουσίαση τῶν παραβολῶν τοῦ Χριστοῦ, ὡς γάμου, ἀλλά καί τήν προτροπή νά εἰσέλθουν οἱ ἀναγνῶστες ἤ οἱ ἀκροατές στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ Βασιλεία ἔρχεται, μετακινεῖται σέ μᾶς, καί βιώνεται μέ τήν μετάνοια, καί αὐτοί πού βιώνουν τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θά εἰσέλθουν σέ αὐτήν μέ πληρότητα στό μέλλον. Οἱ Χριστιανοί πρέπει νά ἀνταποκριθοῦν στήν πρόσκληση γιά τήν μέθεξη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Τό κατά Μάρκον Εὐαγγέλιο προϋποθέτει ἀναγνῶστες πού βρίσκονται ἐκτός τῆς Παλαιστίνης καί ἦταν πρώην Ἐθνικοί καί γι’ αὐτό παρουσιάζει τήν δύναμη τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι Θεός καί ἐλευθερώνει τούς ἀνθρώπους ἀπό τήν δουλεία στόν διάβολο. Πρόκειται γιά τήν μεγάλη δύναμη τοῦ Χριστοῦ.

Τό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο προσεγγίζει μέ περισσότερη ἀκρίβεια τά ἱστορικά γεγονότα καί δείχνει τόν παγκόσμιο χαρακτήρα τῆς διδασκαλίας καί τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ, καθώς ἐπίσης καί τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ στούς ἁμαρτωλούς, τούς πτωχούς καί περιφρονημένους ἀνθρώπους, στίς γυναῖκες, τά παιδιά, τούς ἀλλοεθνεῖς. Ἐπειδή ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς ἦταν γιατρός, γι’ αὐτό καί ἔχει λεξιλόγιο ἰατρικό τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί ἐξιστορεῖ θαύματα μέ ἰατρική ὁρολογία.

Τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο ἐγράφη ἀπό τόν Ἀπόστολο Ἰωάννη τόν Θεολόγο, τόν Μαθητή τῆς ἀγάπης, γι’ αὐτό χαρακτηρίστηκε «πνευματικό». Ὁ Ἰωάννης ἐξιστορεῖ μερικά μόνον θαύματα τοῦ Χριστοῦ καί δίνει σημασία στήν διδασκαλία πού ἀπορρέει ἀπό αὐτά. Τόν ἐνδιαφέρει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι τό φῶς τοῦ κόσμου, ἡ ζωή καί ἡ ἀνάσταση τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι ὑπέροχη ἡ καταγραφή τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ στόν Μυστικό Δεῖπνο, πρό τοῦ Πάθους Του, καί ἡ Ἀρχιερατική Του προσευχή πρός τόν Πατέρα Του. Ἐπίσης, ἐπειδή ἦταν παρών στά Πάθη καί τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἀκριβής στήν διήγηση τῶν γεγονότων αὐτῶν.

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι τά Εὐαγγέλια ἐγράφησαν πρωτοτύπως στήν Ἑλληνική γλώσσα, μόνο τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο ἐγράφη πρωτοτύπως στήν ἀραμαϊκή γλώσσα, ἀλλά μεταφράστηκε στά ἑλληνικά ἀπό τόν ἴδιο τόν Εὐαγγελιστή. Πρέπει νά διαβάζουμε τά Εὐαγγέλια στό σπίτι μας, γιά νά μάθουμε καλύτερα τήν διδασκαλία καί τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ὁποίου εἴμαστε μαθητές.

Ὁ Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος