Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΘ’ ΑΠΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΜΟΝΑΧΟΥΣ

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπέστειλε στίς 16-12-1998 Ἐγκύκλιο πρός ὅλες τίς μοναστικές ἀδελφότητες τῶν Μητροπόλεών της. Στήν Ἐγκύκλιο αὐτή, ἀφοῦ ἀναφέρεται μέ ἁγιογραφική καί πατερική τεκμηρίωση στήν ἑνότητα τῶν πιστῶν μέ τόν θεάνθρωπο Χριστό καί μεταξύ τους, ἡ ὁποία ἐνεργοποιεῖται μέσω τοῦ ὑψίστου ἐκκλησιαστικοῦ χαρίσματος τοῦ Ἐπισκόπου, καί ἀφοῦ ἐπισημαίνει σύγχρονες σφαλερές ἀντιλήψεις πού δημιουργοῦν ὀλέθρια χαλάρωση τοῦ δεσμοῦ πολλῶν χριστιανῶν μέ τό ἕνα καί ἀδιαίρετο σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, συνεχίζει λέγοντας:

“... δ) Δία τοῦτο πατρικῶς παρακαλοῦμεν καί προτρεπόμεθα: Τηρήσατε ἀσάλευτον τήν μετά τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου ἑνότητα καί ὑπερμαχήσατε αὐτῆς, ἐν τῷ συνδέσμω τῆς διά Χριστόν υἱοπρεπούς πρός αὐτόν ἀγάπης, ἐμπιστοσύνης καί ὑπακοῆς, δεχόμενοι ἐν τῷ προσώπω αὐτοῦ τόν διάδοχόν των ἁγίων Ἀποστόλων, τόν ὑπό τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποσταλέντα εἰς ὑμᾶς, καί αὐτό διδάξατε εἰς τούς πρός ὑμᾶς προσερχομένους. Ὑμεῖς καλλίτερον παντός ἄλλου γνωρίζετε, ὅτι τό κύριόν του Μοναχισμοῦ συστατικόν εἶναι ἡ ὑπακοή, τό ἀντιδοτόν της ὀλεθροτόκου ἀνηκοΐας τῶν Πρωτοπλάστων καί σωτήριον μίμημα τῆς ἄκρας μέχρι θανάτου ὑπακοῆς τοῦ Δεσπότου ἠμῶν. Καί ἡ ἄσκησις τῆς ὑπακοῆς –εἰς τά ἐκτός των μοναστικῶν καθηκόντων ὑμών– ἐποφείλεται πρωτίστως πρός τήν Ἐκκλησίαν, ἡ ὁποία “ναός Θεοῦ ἐστι καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεί” ἐν αὐτή. Τοιουτοτρόπως, καί εἰς τοῦτο τό κεφαλαιῶδες κήρυγμα τῆς ἐκκλησιολογίας διά τῶν ἔργων τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐπειθείας καί διά τῶν λόγων τῆς ἐκκλησιολογικῆς ὑπακοῆς καί τῶν ἐκτενῶν προσευχῶν ὑμῶν θά φωτίσητε τούς ἐν τῷ κόσμω ἀδελφούς ὑμῶν.

ε) Ὅλα αὐτά μέ περισσειαν πατρικῆς φροντίδος καί ποιμαντικῆς ἀγωνίας ἐκ συνοχῆς καρδίας γράφομεν πρός ὑμᾶς, ἐπειδή ἐπληροφορήθημεν ἀπό τούς ἐκασταχού ἁγίους Ἱεράρχας διά περιπτώσεις μοναζόντων ἐκ τοῦ ἱεροῦ σας καταλόγου “ἀτάκτως περιπατούντων”, παρά τά ὑπό τῆς ἐκκλησιολογίας τῆς τέ Καινῆς Διαθήκης καί τῶν Ἱερῶν Κανόνων ὁριζόμενα. Αὐτοί πάσχουν βεβαίως κάποιο ἀνθρώπινον πάθος, ἀλλά ἀστοχοῦν ὡς πρός τόν κατά Θεόν σκοπόν τοῦ ἀσκητικοῦ βίου. “Επαίρονται ὑπέρ τούς ἑαυτῶν ὄρους” καί ἀθετοῦν τήν γνώμην τοῦ πνευματικῶς καί ἐκκλησιολογικῶς κυριάρχου Ποιμένος, μή πειθαρχοῦντες ἐσωτερικῶς πρός τάς ἐντολᾶς του, μερικᾶς δέ φορᾶς ἰδιοποιούμενοι τήν θεοσδοτον ἐξουσίαν του. Ἐκ τῆς πνευματικῆς των διακονίας, τήν ὁποίαν ἐπιτελοῦν μᾶλλον “ψιλῶ μόνω ὀνόματι” τοῦ Ποιμενάρχου των, γίνονται περιφανεῖς κατά κόσμον καί ἀκολούθως αὐθαιρέτως ὑποδύονται τούς αὐτογνώμονας καί αὐτοκεφάλους Ποιμένας, μή παραμένοντες “εἰς τούς ἑαυτῶν ὄρους” καί “ἐφ’ ὤ ἐτάχθησαν” διά τῆς χριστομιμήτου ταπεινώσεως. Μάλιστα, διά τῶν λόγων καί τῶν ἔργων τῆς κεκρυμμένης ἀνηκοΐας ἑαυτῶν προκαλοῦν ἀναστάτωσιν καί σύγχυσιν εἰς τάς συνειδήσεις τῶν εὐπίστων ἀνθρώπων, περί τοῦ ἐκκλησιαστικῶς ὀρθοῦ καί πρακτέου, “φθείροντες τόν Ναόν τοῦ Θεού”.

στ) Παλαιόν το πάθος, καί ἀρχαῖος ὁ ὑποκινῶν πτερνιστής. Διά τήν διόρθωσιν τῶν τοιούτων δεινῶν, ἡ Δ• ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενική Σύνοδος, διά τῶν δ• καί ἡ• Κανόνων αὐτῆς, ὤρισεν ἅπαξ διά παντός τα ἀφορώντα εἰς τήν κανονικήν σχέσιν τῶν Μοναχῶν μετά τοῦ ἐπιχωρίου Ἐπισκόπου:

“Τους δέ καθ’ ἑκάστην πόλιν καί χῶραν μονάζοντας ὑποτετάχθαι τῷ Ἐπισκόπω, καί τήν ἡσυχίαν ἀσπάζεσθαι, καί προσέχειν μόνη τή νηστεία καί τή προσευχή, ἐν οἶς τόποις ἀπετάξαντο, προσκαρτεροῦντες, μήτε δέ ἐκκλησιαστικοῖς, μήτε βιωτικοῖς παρενοχλεῖν πράγμασιν, ἤ ἐπικοινωνεῖν, καταλιμπάνοντες τά ἴδια μοναστήρια, εἰ μήποτε ἄρα ἐπιτραπεῖεν διά χρείαν ἀναγκαίαν ὑπό τοῦ τῆς πόλεως Ἐπισκόπου”.

“Οι κληρικοί των ...μοναστηρίων ...ὑπό τήν ἐξουσίαν τῶν ἐν ἑκάστη πόλει Ἐπισκόπων, κατά τήν τῶν Ἁγίων Πατέρων παράδοσιν, διαμενέτωσαν, καί μή κατά αὐθάδειαν ἀφηνιάτωσαν τοῦ ἰδίου Ἐπισκόπου. Οἱ δέ τολμῶντες ἀνατρέπειν τήν τοιαύτην διατύπωσιν, καθ’ οἶον δήποτε τρόπον, καί μή ὑποταττόμενοι τῷ ἰδίω Ἐπισκόπω, εἰ μέν εἶεν Κληρικοί, τοῖς τῶν Κανόνων ὑποκείσθωσαν ἐπιτιμίοις, εἰ δέ μονάζοντες ἤ λαϊκοί, ἔστωσαν ἀκοινώνητοι”.

Φρικταί αἵ ἐπαπειλούμεναι ποιναί, ἀλλ’, ὅπως συμπεραίνομεν ἐκ τῆς μελέτης τῶν Κανόνων, φρικτότερα τά οὕτω τιμωρούμενα ἀδικήματα κατά τῆς Ἐκκλησίας. Τόν τελευταῖον κανόνα ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί τονίζει σαφέστερα: “Διατί δέ ἀνωτέρω εἰπῶν ὁ Κανών, Κληρικούς καί Μοναχούς μόνον, κατωθεν λέγει καί λαϊκούς; διά νά φανερώση τούς λαϊκούς ἐκείνους, εἰς τό θάρρος τῶν ὁποίων καί τήν ὑπεράσπισιν ἐπιστηριζόμενοι οἱ Κληρικοί καί Μοναχοί, αὐθαδιάζουσι κατά τοῦ Ἀρχιερέως, καί δέν ὑποτάσσονται εἰς αὐτόν”. Τοιουτοτρόπως, οἱ μέν ἀνυπάκουοι πρός τόν Ἐπίσκοπον Μοναχοί ἀφέντες τόν Χριστόν ἐστηρίζοντο εἰς τούς λαϊκούς ὀπαδούς, οἱ δέ λαϊκοί ὀπαδοί ἀφέντες τήν Ἐκκλησίαν ἀνηγόρευον τούς αὐτοκλήτους σωτήρας ὡς ποιμένας των, μέ ἀποτέλεσμα τήν φθοράν καί τήν ἀπώλειαν τῶν ψυχῶν ἀμφοτέρων.

ζ) Δία τοῦτο, πρός προτροπήν τῶν ὀλεθροτόκων αὐτῶν δεινῶν, παρακαλοῦμεν πατρικῶς ὑμᾶς νά ἔχητε φιλόθεον ἠχυσίαν καί φιλοχριστόν ὑπακοήν πρός τόν οἰκεῖον Ἐπίσκοπον, κατά τά ὁριζόμενα ἀπό τούς Ἱερούς Κανόνας. “Υμείς γάρ οὐκ ἐγένεσθε ζωγρήματα τοῦ διαβόλου, ἀλλ’ ἐσαγηνεύθητε τή σαγήνη τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῆς ἁλμυρᾶς τοῦ κόσμου ἀκαταστασίας”. Καί πάλιν, ὑπενθυμίζομεν ὑμίν τά ἱερά θέσμια τῆς Ἐκκλησίας, τά ὁποῖα διασφαλίζουν τήν πνευματικήν ὑγείαν τῆς κατά Χριστόν πολιτείας ὑμῶν: “Αἱ... τῶν Μοναχῶν συνθῆκαι ὑποταγῆς λόγον ἐπέχουσι καί μαθητείας, ἀλλ’ οὐχί διδασκαλίας ἤ προεδρίας, οὐδέ ποιμαίνειν ἄλλους, ἀλλά ποιμαίνεσθαι ἐπαγγέλλονται”. Ἄλλωστε, “οἶς ὁ βίος ἠσύχιος καί μονοτρόπος, ὁ συνταξάμενος Κυρίω τῷ Θεῶ ζυγόν μονήρη ἄραι, καθίσεται κατά μόνας καί σιωπήσει”. Αὐτό ἀκριβῶς συνιστᾶ τήν οὐσίαν τοῦ μοναχικοῦ πολιτεύματος, ἡ ἡσυχαστική τήρησις τοῦ νοός ἡ ἀδιαλείπτως τῷ Χριστῷ προσομιλοῦσα καί ἥ της καρδίας κάθαρσις μνηστευθείσης τῷ ἀθανάτω Νυμφίω καί ἡ ἀκατάπαυστος καί ἰσάγγελος νοερά ἀδολεσχία τῆς προσευχητικῆς θεοκοινωνίας, ἡ ὁποία ἀπεργάζεται οὐρανόν τήν καρδίαν τοῦ θεοφρονος καί ἐσοικίζει τόν Χριστόν καί Τόν ἐξιλεώνει διά τῆς προσευχῆς ὑπέρ τοῦ σύμπαντος κόσμου. “Μοναχός ἐστιν ὁ πάντων ἀποστᾶς καί πάσι συνημμένος” δί’ ἐμπόνου προσευχῆς καί οὐχί ὁ πάσι συνημμένος καί τῆς ἀληθοῦς ἡσυχίας ἀποστᾶς. Ἡ δυτικόπληκτος καί κοσμικόρφων ἐκδοχή περί Μοναχισμοῦ, ὑπό τό πρόσχημα τῆς “εὐκόλου ὀδού” τῆς διακονίας τῶν ἐν κόσμω διά τῶν συγχρόνων ποιμαντικῶν μεθόδων, αἵ ὁποῖαι ἁρμόζουν εἰς τήν Ἐπισκοπήν καί τάς Ἐνορίας, οὐσιαστικῶς ἀφαιρεῖ κάτι ἤ καί περισσότερα στοιχεῖα ἀπό τό μοναστικόν ἡσυχαστικόν ἦθος καί τόν βίον, πρός ζημίαν τοῦ ἑνός “οὗ ἐστι χρεία”, ἐφ’ ὅσον ἀσκεῖται ἄνευ ἐκκλησιαστικῆς εὐλογίας. Ἐάν οἱ τόποι τῆς ἀσκήσεως μεταβάλλονται εἰς ’ἐνορίας καί ’ἐπισκοπᾶς, καί μάλιστα μέ ψυχωλέτηρα ὑπέρβασιν τῶν μοναχικῶν ὁρίων, μήπως τελικῶς ἥ του κόσμου ἀκαταστασία λυμαίνεται τήν τοῦ Μοναχισμοῦ εὐκοσμίαν καί ἀφήνει μόνον τό ὄνομα; “Εάν δέ καί τό ἅλας (τῆς γνησίας καί πατροπαραδότου ὀρθοδόξου ἀσκήσεως) μωρανθῆ, ἐν τίνι ἀρτυθήσεται;”.

η) Γνωρίζομεν, ὅτι ἐνίοτε τά τοιαῦτα ἔσωθεν πάθη κρύπτονται ὑπό τό προσωπεῖον τοῦ ἀδιακρίτου καί ἀφωτίστου ζήλου ὑπέρ τῆς εὐσεβείας καί ἀναζητοῦν ἐρείσματα εἰς τό παράδειγμα Θεοφόρων Ὁσίων, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἠγωνίσθησαν ὄχι διά τήν ἰδικήν τῶν κοσμικόφρονα δόξαν καί ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς, ἀλλά διά τήν Ἐκκλησίαν καί τούς ὀρθοδόξους Ποιμένας Της, μέ αὐταπάρνησιν.

Ἐπί τῇ εὐκαιρία διαβεβαιοῦμεν ὑμᾶς ὡς πρός γνήσια τέκνα ἐν Κυρίω, ὅτι καί τήν ἰδικήν μᾶς ἐσχάτην λογοδοσίαν ἀναλογιζόμεθα ἀνυστάκτως καί τήν ἰδικήν σᾶς ἀγωνίαν ἐνωτιζόμεθα πατρικῶς. “Εστήκαμεν καί κρατοῦμεν τάς παραδόσεις” καί ἱστάμεθα πάντοτε ἐπί τῶν ὅρων τῆς Ὀρθοδοξίας κατά τάς διορθοδόξους διαβουλεύσεις περί τῆς πορείας τῶν Διαλόγων μέ τάς ἄλλας Χριστιανικᾶς Ὁμολογίας. Ὡς ἐκ τούτου, ἡ μέν εὐαισθησία ὑμῶν εἶναι θεμιτή καί εὐλογητή, ἡ ὑποβολιμαία ὅμως ἀμφιβολία μερικῶν πρέπει νά διορθωθῆ.

Περί τοῦ ζητήματος τούτου, ὑπενθυμίζομεν ὑμίν ἐπί πλέον, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, οὖσα Καθολική καί Ὀρθόδοξος, κατά τήν ἱστορικήν Της πορείαν ἐτέλει, ὑπό προϋποθέσεις, ἐν διαλόγω μεθ’ αἱρετικῶν, μέ τήν προσδοκίαν τῆς μετανοίας των καί τῆς ἐπιστροφῆς. Καθώς οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ἠγωνίσθησαν πρός διάδοσιν τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τά ἔθνη, τοιουτοτρόπως καί οἱ Μεγάλοι Πατέρες ἠμῶν, ἐν οἶς Ἀθανάσιος καί Βασίλειος οἱ Μεγάλοι, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής καί Γρηγόριος Θεσσαλονίκης ὁ Παλαμᾶς, ἀνέλαβον πολύν ἀγώνα πρός μαρτυρίαν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ἐπαναγωγήν τῶν πεπλανημένων. Διά τό ἔργον τῶν αὐτό ἐσυκοφαντήθησαν πολλάκις ὡς αἱρετικοί ἤ αἱρετίζοντες ἀπό μερικούς πιστούς μή δυναμένους νά κατανοήσουν τό μυστήριον τῆς ἀγάπης τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, ἡ ὁποία περιπτύσσεται τόν σύμπαντα κόσμον καί θέλει “πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθείν”.

θ) Κατακλείοντες, παρακαλοῦμεν πατρικῶς καί πάλιν ὑμᾶς, “τούς ἐν ἀνθρώποις καί ὑπέρ τά ἀνθρώπινα”, νά διατηρήσετε διά τῆς χριστομιμήτου ὑπακοῆς καί ὁλοτελοῦς ἐσωτερικῆς εὐπειθείας ἀσάλευτον τήν ἑνότητα πρός τόν Ἐπίσκοπον, ἀναγνωρίζοντες, ὅτι εἰς αὐτήν ἔγκειται τό συμφέρον ὑμῶν καί ὅλων των πιστῶν, ἐφ’ ὅσον ἡ πρός τόν Ἐπίσκοπον διά Χριστόν ὑπακοή διαβαίνει εἰς αὐτό τοῦτο τό πρόσωπον τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Εἰς τήν τοιαύτην ἑνότητα προσκαλεῖ πάντας, καί ἠμᾶς καί τούς ὑφ’ ἠμᾶς, τόν ἱερόν Κλῆρον καί τόν φιλοχριστόν Λαόν καί τήν ἁγίαν παρεμβολήν τῶν Μοναχῶν, ὁ Θεός καί Σωτήρ ἠμῶν, “τό Α καί τό Ὤ, ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος, ἀρχή καί τέλος. Μακάριοι οἱ ποιοῦντες τάς ἐντολᾶς Αὐτοῦ, ἴνα ἔσται ἡ ἐξουσία αὐτῶν ἐπί τό ξύλον τῆς ζωῆς, καί τοῖς πυλῶσιν εἰσέλθωσιν εἰς τήν πόλιν”. Τοῦτο πατρικῶς ἐπευχόμεθα ὑπέρ τῆς ταπεινόφρονος καί εὐπειθοῦς θεοφιλίας ὑμῶν. Ἀμήν!

• Ὁ Ἀθηνῶν Χριστόδουλος, Πρόεδρος,
  
• Ὁ Σταγών καί Μετεώρων Σεραφείμ,
  
• Ὁ Καισαριανής, Βύρωνος καί Ὑμηττού Γεώργιος,
  
• Ὁ Μεσογαίας καί Λαυρεωτικής Ἀγαθόνικος,
  
• Ὁ Μεγάρων καί Σαλαμίνος Βαρθολομαῖος,
  
• Ὁ Χαλκίδος Χρυσόστομος,
  
• Ὁ Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων Κλεόπας,
  
• Ὁ Μυτιλήνης, Ἐρεσσού καί Πλωμαρίου Ἰάκωβος,
  
• Ὁ Λήμνου καί Ἁγίου Εὐστρατίου Ἱερόθεος,
  
• Ὁ Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καί Πολυκάστρου Δημήτριος,
  
• Ὁ Βεροίας καί Ναούσης Παντελεήμων,
  
• Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής καί Κονίτσης Ἀνδρέας,
  
• Ὁ Ξάνθης καί Περιθεωρίου Παντελεήμων