Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, 30 Μαρτίου και Δ' Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν

Πρωτοπρεσβύτερου Π. Γεώργιου Παπαβαρνάβα

Ἔζησε τόν 6ο μ. Χ. αἰώνα. Ὀνομάζεται Σιναΐτης, ἀλλά καί ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος. Τήν προσηγορία Σιναΐτης ἔλαβε ἀπό τό Μοναστήρι τοῦ Σινᾶ στό ὁποῖο εἶχε ἐγκαταβιώσει καί τοῦ ὁποίου ἐχρημάτισε καί ἡγούμενος. Τῆς Κλίμακος ὀνομάζεται, ἐπειδή τό μοναδικό βιβλίο πού συνέγραψε φέρει τόν τίτλο “Κλίμαξ”. Δηλαδή σκάλα, ἐπειδή ὁδηγεῖ ἀπό τά χαμηλά στά ὑψηλά, ἀπό τά πρῶτα στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς στά ὑψηλότερα καί τελειότερα.

“Η “Κλίμαξ” εἶναι ἕν των μεγαλοπνόων ἀσκητικῶν συγγραμμάτων”. (Ἀρχιμ. Σωφρόνιος). Μέσα ἀπό τά κεφάλαιά του ἀναβλύζει ὅλη ἡ εὐωδία τῆς ἁγιοπατερικῆς Παράδοσης, ἀλλά ἐπίσης ἀποκαλύπτεται καί ἡ ὅλη προσωπικότητα τοῦ Ὁσίου. Ὅταν κάποιος γράφη, τότε ἠθελημένα ἤ ἀθέλητα “βγάζει”, κατά τό κοινῶς λεγόμενο, τόν ἑαυτό του. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης, μέ ὅσα ἀποτυπώνει στό χαρτί, φανερώνει ὅτι αὐτά πού γράφει εἶναι προσωπικά του βιώματα. Γι’ αὐτό καί ὁ λόγος τοῦ εἶναι ζωντανός, ἔχει μιά ἀμεσότητα. Διεισδύει βαθειά μέσα στήν ψυχή, ἀγγίζει τίς πιό εὐαίσθητες χορδές της καί δημιουργεῖ κατάνυξη καί διάθεση γιά προσευχή. Εἶναι διήγημα, περιγραφή τῶν ὅσων εἶδε, ἄκουσε καί ἐψηλάφισε. Ὅσοι ἐγνώρισαν τόν Θεό, δέν στίβουν τό μυαλό τους γιά νά γράψουν ὡραῖες σκέψεις καί στοχασμούς, ἀλλά ὁ λόγος τούς ἀναβλύζει μέσα ἀπό τήν καθαρή καρδιά τους. Εἶναι λόγος ὄχι περί τοῦ Θεοῦ, ἀλλά λόγος τοῦ Θεοῦ καί γι’ αὐτό δέν δημιουργεῖ σύγχυση καί προβλήματα, ἀλλά, ἀντίθετα, βοηθᾶ στήν λύση τῶν προβλημάτων, εἰρηνεύει καί ξεκουράζει. Εἶναι τροφή χορταστική καί πηγή δροσιστική γιά τούς πεινώντας καί διψώντας τήν ἀγάπη καί τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.

Περιέχει “τριάκοντα λόγους, ὧν ἕκαστος περιλαμβάνει μίαν ἀρετήν ἀπό τῶν πρακτικῶν ἐπί τάς θεωρητικᾶς προχωροῦντες ἀναβιβάζουσι τόν ἄνθρωπον ὡς διά βαθμίδων τινῶν εἰς οὐράνιον ὕψος” (ἱερός Συναξαριστής). Οἱ τίτλοι κάποιων ἀπό τούς λόγους αὐτούς εἶναι: “Περί τῆς τοῦ ματαίου βίου βιαίας ἀποταγής”, “Περί ξενιτείας, ἐν ἤ καί περί ὀνείρων”, “Περί ἀοργησίας καί πραότητος”, “Περί πολυλογίας καί σιωπής”, “Περί διακρίσεως λογισμῶν καί παθῶν καί ἀρετών”, “Περί τῆς ἱερᾶς μητρός τῶν ἀρετῶν προσευχής”, “Περί τοῦ συνδέσμου τῆς ἐναρέτου Τριάδος ἐν ἀρεταῖς πίστεως, ἐλπίδος καί ἀγάπης” κλ.π.

Ὅταν διαβάζης βιβλία σάν τήν “Κλίμακα”, νιώθεις περισσότερο ἄνθρωπος. Καί ἄν προσπαθήσης νά βιώσης τό περιεχόμενό τους, τότε ἀποκτᾶς νόημα ζωῆς. Ἀλλάζεις διάθεση καί τρόπο συμπεριφορᾶς πρός τό καλύτερο ἔτσι ἁπλά καί φυσιολογικά, ἴσως καί ἀνεπαίσθητα, χωρίς αὐτό νά γίνεται ἀντιληπτό μέ λογικές διεργασίες. Ἔτσι, ὅπως ψηλώνει ὁ ἔφηβος ἀπό τήν μιά μέρα στήν ἄλλη χωρίς νά τό πολυκαταλαβαίνη, ὡστόσο ὅμως τό ζῆ καί τό χαίρεται.

Στήν συνέχεια θά ἐπιχειρήσουμε νά μποῦμε σέ αὐτό τό πνευματικό περιβόλι, γιά νά γευτοῦμε μερικούς ἀπό τούς γλυκύτατους καρπούς του. Νά ἀπολαύσουμε τήν καταπληκτική θεολογική ἑρμηνεία τῶν διαφόρων θεμάτων. Ἐδῶ νά τονιστῆ ὅτι ἄλλο πνευματική - θεολογική ἑρμηνεία καί ἄλλο στοχαστική ἤ ψυχολογική. Ὁ Ἀρχιμ. Σωφρόνιος σχολιάζοντας τόν λόγο τοῦ Ὁσίου περί πραότητος τονίζει: “Ὑπάρχει τεραστία ποιοτική διαφορά μεταξύ πνευματικῆς κατανοήσεως καί “ψυχολογικής” ἀντιλήψεως τῶν φαινομένων. Ἐάν προσπαθήσωμεν νά συγκρίνωμεν τάς συνήθεις ἀντιλήψεις τῶν ἀνθρώπων γενικῶς περί ἁγιότητος, ἀγάπης πραότητος, θά ἴδωμεν ὅτι δέν συμβιβάζονται αὗται μετά τῶν ἀντιστοίχων του Εὐαγελίου. Οὕτω τήν πραότητα πολλοί ἐκλαμβάνουν ὡς φυσικόν “εἰρηνικόν ἤθος”. Ὅλως διαφόρως ἐν τούτοις ὁρίζει ταύτην ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος. Λέγει οὗτος: “Πραϋτης ἐστίν, ἀμετάθετος νοός κατάστασις, ἐν τιμαῖς τέ καί ἀτιμίαις... Πραϋτης ἐστίν, ὑπερκειμένη τῆς τοῦ θυμοῦ θαλάσσης πέτρα, ... ὑπομονῆς στήριγμα• ἀγάπης θύρα• μᾶλλον δέ μήτηρ• παρρησία ἐν προσευχή• Πνεύματος Ἁγίου χωρίον• μαινομένων χαλινός• χαρᾶς χορηγός• Χριστοῦ μίμημα”. Παρατηροῦμεν, ἑπομένως, ὅτι πρόκειται περί καταστάσεως ἀσυγκρίτως ἀνωτέρας τῆς “ψυχικής”. Διότι εἰς τήν Κλίμακα πραότης σημαίνει πνευματικήν ρωμαλεότητα δυναμένην νά φέρη ἐπ’ αὐτῆς τά βάρη καί τάς ἀσθενείας τῶν ἄλλων. Πρόκειται περί διηνεκοῦς ἑτοιμότητος νά ὑπομένη τίς τάς ὕβρεις ἤ νά μένη ἐσωτερικῶς ἀτάραχος εἰς τούς ἐπαίνους• εἶναι εἰρηνική ἐγκαρτέρησις εἰς πάσαν θλίψιν, εἰσέτι καί εἰς τόν θάνατον• ἐντός αὐτῆς περικλείεται μεγίστη δύναμις καί ἡ νίκη ἐπί τοῦ κόσμου. Ὁ Χριστός λέγει: “Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γήν”, ἤτοι θά νικήσουν καί θά δεσπόσουν τοῦ κόσμου ὑπό τήν ὑψίστην ἔννοιαν τοῦ λόγου τούτου. Ἡ γῆ, ἤτοι ὁ κόσμος, θά ὑποταχθῆ οὐχί εἰς τήν τραχείαν ὑλικήν δύναμιν, ἀλλά εἰς τήν πραότητα” (Ἄσκησις καί Θεωρία, σέλ. 43,44).

Στόν 23ο λόγο, ὅ της Κλίμακος Ἅγιος διδάσκει τόν τρόπο τοῦ πολέμου πρός τούς λογισμούς τῆς βλασφημίας. Λέγει, μεταξύ ἄλλων, ὅτι μόλις ὁ ἄνθρωπος ἀρχίση νά προσεύχεται, εἴτε στήν κοινή λατρεία εἴτε κατά μόνας, τότε ὁ διάβολος τοῦ φέρνει στόν νοῦ διάφορες σκέψεις καί εἰκόνες, γιά νά τοῦ ἀποσπάση τήν προσοχή. Μόλις τελειώσει τήν προσευχή τότε φεύγει καί ὁ διάβολος. Μέ αὐτό τόν τρόπο ἔκανε πολλούς νά μή θέλουν νά προσεύχονται ἐπειδή θεωροῦν τόν ἑαυτό τούς ἀνάξιο καί ἁμαρτωλό. Ἐπίσης πολλούς ἔκανε νά ἀπομακρυνθοῦν καί ἀπό τήν θεία Κοινωνία, γιατί νομίζουν ὅτι οἱ ἁμαρτωλές σκέψεις εἶναι δικές τους. Δέν εἶναι ὅμως δικές τους, ἀλλά τοῦ διαβόλου καί ὅταν δέν συγκατατίθενται δέν ἁμαρτάνουν. Τονίζει τήν ἀνάγκη ἐξαγορεύσεως καί ἐκζητήσεως συμβουλῆς τοῦ πνευματικοῦ. Ἀναφέρει τό παράδειγμα ἑνός μοναχοῦ πού ταλαιπωρήθηκε ἀπό βλάσφημους λογισμούς εἴκοσι χρόνια καί στό τέλος θεραπεύτηκε ἀφοῦ ἀπεκάλυψε τό πρόβλημά του στόν Πνευματικό.

Γιά ὅσους ἔχουν πάρει τό θέμα τῆς πνευματικῆς τους ζωῆς στά σοβαρά, ἡ “Κλίμαξ” εἶναι ἀναγκαία. Γιά ὅλους τους ἄλλους κάτι παραπάνω ἀπό ἀπαραίτητη. Εἶναι καθρέπτης πνευματικός, ἀλλά καί “καρδίας στηριγμός καί παρακλησις”.