Γιάννη Βαρδακουλά: Άκρα της πόλης σιωπή...

 του Γιάννη Βαρδακουλά

Πριν λίγες μέρες, στις 18 Απριλίου, ήταν η 170η Επέτειος της Απελευθέρωσης της πόλης μας από τον οθωμανικό ζυγό. Και ενώ περίμενε κανείς κάποια υπόμνηση εορταστική ή, έστω, μόνο θυμητική του ιστορικού αυτού γεγονότος από κάποια επίσημα χείλη ή από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας,

Άκρα της πόλης σιωπή...

βασίλευε στην ιστορική μας πόλη τ’ απόβραδο και την επόμενη ημέρα, από πρωΐας μέχρι βαθυτάτης νυκτός.

Ξέχασαν οι Ναυπάκτιοι τα χρόνια της δουλείας στον κατακτητή, τους ήρωες προγόνους μας, που θυσιάστηκαν για την λευτεριά μας, ξέχασαν ν’ ανάψουν το κερί της ευχαριστίας στην ιερή τους μνήμη; Ποιά ιστορική μνήμη και μάλιστα υπό τις σημερινές χαλεπές συνθήκες παραδίδουμε στη νέα γενιά;

Μέχρι τους νεοτέρους χρόνους, που άρχισε ραγδαία η ανάπτυξη της τεχνικής, η πόλη μας κατείχε κομβική στρατηγική θέση. Από την αρχαιότητα ακόμη ήταν αυτό γενική συνείδηση - συνείδηση που έφερε τον αθηναϊκό στόλο το 456 π.Χ. στη Ναύπακτο, υπό τον Αθηναίο στρατηγό Τολμίδη, για τον έλεγχο της θαλάσσιας οδού, πού, μέσω του Κορινθιακού κόλπου, οδηγούσε προς την Δύση, την Σικελία και την Κάτω Ιταλία, περιόριζε την διακίνηση των Κορινθίων, που ζούσαν με το φόβο του εμπορικού τους αποκλεισμού και μείωσης του κύρους των μεταξύ των συμμάχων τους.

Η διεκδίκηση της νευραλγικής αυτής θέσης προκάλεσε δύο αιματηρές ναυμαχίες στον κόλπο της Ναυπάκτου με τη νίκη και κατά τις δύο του Αθηναίου στρατηγού Φορμίωνα.

Κατά τους νεότερους χρόνους, νέος ανταγωνισμός για τον έλεγχο της θαλασσίας οδού μεταξύ Δύσης και Ανατολής και την κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο οδήγησε σε σύγκρουση τους στόλους της δυτικής Ευρώπης και της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ιδία μετά την κατάληψη και της Κύπρου το 1570 από τον οθωμανικό στόλο. Και αυτή τη φορά η σύκρουση πραγματοποιήθηκε στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Ναυπάκτου με τη νίκη του λεγομένου χριστιανικού στόλου, στον οποίο μετείχαν σκάφη και πληρώματα ελληνικά.

Τόσο οι Οθωμανοί, όσο και οι Ενετοί ιστορικοί βεβαιώνουν στα γραπτά τους, ότι η κατοχή της Ναυπάκτου επιμαρτυρούσε τη σημασία της Ναυπάκτου ως του πλέον σημαντικού ναυστάθμου ασφαλούς ελλιμενισμού και ανεφοδιασμού των εμπορικών και πολεμικών πλοίων.

Η στρατηγική αυτή σημασία της πόλης μας επαναβεβαιώθηκε και κατά τη διάρκεια του Εικοσιένα.

Είναι δεδομένο, ότι η κατοχή της Ναυπάκτου εξασφάλιζε την επικοινωνία μεταξύ της Ρούμελης και της Πελοποννήσου, όπως και αυτή με το Ζητούνι (Λαμία) και την εύφορη περιοχή της Θεσσαλίας οδικώς, μέσω της ορεινής Ναυπακτίας. Γι’ αυτό, ευθύς με την έκρηξη της Επανάστασης, τον Μάϊο του ιδίου χρόνου επιδιώχθηκε η κατάληψη της Ναυπάκτου από θαλάσσιες και χερσαίες επαναστατικές δυνάμεις με την εκτίμηση της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης, ότι αποτελούσε στρατηγικό κλειδί στην ευρύτερη περιοχή, αφού με τη Ναύπακτο ελεύθερη, προστατευόμενη μάλιστα από τα φρούρια Ρίου και Αντιρρίου, ο Κορινθιακός, ο Πατραϊκός και το Ιόνιο θα ήσαν απροσπέλαστα για τον οθωμανικό στρατό και στόλο.

Με τα δεδομένα αυτά, επειδή στο Πρωτόκολλο της 4 (16) Νοεμβρίου 1828 τα όρια του νεοτέρου ελληνικού κράτους περιελάμβαναν μόνο την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες, η οριοθετική προς βορράν γραμμή σταματούσε στον Ισθμό της Κορίνθου. Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, για να φέρη προ τετελεσμένων γεγονότων τις “προστάτιδες” δυνάμεις, που ανεγνώρισαν και εγγυήθηκαν την ανεξαρτησία της χώρας μας, διέταξε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Ρούμελη, υπό δραματικές συνθήκες το χειμώνα 1828 - 1829, οι οποίες είχαν ως επίκεντρο την κατάληψη της Ναυπάκτου, που θα επιβεβαίωνε την ελληνική επικυριαρχία σε ολόκληρη τη Ρούμελη.

Τόση ήταν η σημασία, για τους λόγους αυτούς, της κατάληψης της Ναυπάκτου, ώστε ο Κυβερνήτης Καποδίστριας κατέφθασε προ της πολιορκουμένης Ναυπάκτου, επιβαίνων του πλοίου “Ερμής” από το οποίο διαπεραιώθηκε στο δίκροτο του ναυάρχου Μιαούλη “Ελλάς”, και τελικά υπέγραψε τη συμφωνία της παράδοσης του Κάστρου. Έτσι την αυγή της 18ης Απριλίου 1829 τμήμα του τακτικού στρατού υπό τον συνταγματάρχη Πέρη απέδιδε τις τιμές κατά την έπαρση της ελληνικής σημαίας στο υψηλότερο σημείο του Κάστρου, το λεγόμενο Ίτς Καλέ. Υπό τα ιστορικά αυτά δεδομένα, μετακινήθηκαν τα όρια του νεοτέρου ελληνικού κράτους βορειότερα, από τα οποία άρχισε μεταγενέστερα ο αγώνας για τον υπόδουλο ακόμη ελληνισμό.

Πολλές ελληνικές πόλεις εορτάζουν τις επετείους της απελευθέρωσής τους, μιας απελευθέρωσης που δεν έχει την ευρύτερη σημασία της απελευθέρωσης της πόλης μας. Και εμείς

άκρα της πόλης σιωπή...

ακόμη και έναντι των πρωταγωνιστών της, για τους οποίους δεν υπάρχει έστω κάποια στήλη ή ανάγλυφη παράσταση πίσω από τον Άγνωστο Στρατιώτη στην Πλατεία Φαρμάκη...

“άκρα του τάφου σιωπή”

για να θυμηθούμε και τον εθνικό μας ποιητή.