Κύριο θέμα: Ἡ μαρτυρία ἑνός Σέρβου Ἱεράρχου - Ἡ Θεολογία τοῦ Πολέμου

Ἡ θεολογία δέν εἶναι ἕνας κλάδος τῆς ἐπιστήμης, δέν εἶναι μιά μελέτη τῆς ἀνθρώπινης σπουδῆς, ἀλλά ἕνας τρόπος ζωῆς. Ἡ θεολογία δέν εἶναι μιά θεωρητική γνώση καί θεολόγος δέν εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πού ζῆ στόν κόσμο τῆς φαντασίας, ἀλλά θεολογία εἶναι ἡ ἀντιμετώπιση τῆς ζωῆς καί τῶν προβλημάτων τῆς μέσα ἀπό μιά ἄλλη προοπτική. Μέσα στά πλαίσια αὐτά μποροῦμε νά κάνουμε λόγο γιά θεολογία τῆς κοινωνίας, τοῦ οἰκολογικοῦ προβλήματος καί, βέβαια, τοῦ πολέμου.

Ἀφορμή γιά τό σχόλιο αὐτό στάθηκε μιά τηλεφωνική συνέντευξη πού ἔδωσε στό περιοδικό “Παρεμβολή” ὁ Σέρβος Ἐπίσκοπος Βρανιτσέβου Ἰγνάτιος, Καθηγητής τῆς Δογματικῆς καί Ἠθικῆς στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Βελιγραδίου, γιά τόν πόλεμο στήν Σερβία, καί μάλιστα τήν ὥρα πού γίνονταν οἱ βομβαρδισμοί. Ὁ Θεοφιλέστατος ὁμιλοῦσε θεολογικά γιά τήν τραγικότητα τοῦ πολέμου, ὅπως τό βίωνε στήν ζωή του καί ὄχι μέσα στήν ἡσυχία τοῦ Γραφείου. Θά ἤθελα νά παρουσιάσω μερικές ἐνδιαφέρουσες ἀπόψεις του.

Μιλώντας γιά τήν προτίμηση τῶν Σέρβων νά πεθάνουν παρά νά δώσουν τό Κόσοβο, εἶπε:

“Ο πόλεμος εἶναι ὄντως μιά ἀκραία κατάσταση, μιά κατάσταση ποὺ θέτει στόν ἄνθρωπο ἕνα πολύ βασικό ἐρώτημα: ποιά εἶναι ἡ ταυτότητά του, ποῦ ἀνήκει ὁ ἄνθρωπος; Καί ἀκριβῶς, ὅπως βλέπω ἐγώ, ἀλλά καί ἄλλοι, ἡ ταυτότητα τοῦ λαοῦ μας, ὅπως φάνηκε, πηγάζει ἀπό τόν Θεό. Αὐτό σημαίνει ὅτι στήν καθημερινή του ζωή σέ συνθῆκες εὐημερίας, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ξεχνιέται, νά ἀγαπᾶ τόν πλοῦτο καί νά δείχνη ὅτι δέν ἔχει ὠθήσεις γιά κάτι ὑψηλό• ὅμως ὅταν ἔρχονται αὐτές οἱ ἀκραῖες στιγμές, ὅπως ὁ πόλεμος, καί πρόκειται περί ζωῆς καί θανάτου, ὄχι ἁπλῶς ἑνός ἀνθρώπου ἀλλά καί ἑνός λαοῦ, τότε φαίνεται ἄν αὐτός ὁ λαός εἶναι ἕτοιμος νά πεθάνη γιά ἕνα ὑψηλό δίκαιο, γιά τήν ἀνθρωπιά, καί φαίνεται πού εἶναι ἡ ταυτότητα, πού ἔχει ρίξει τήν ἄγκυρα. Καί εὐτυχῶς, ἐμεῖς διαπιστώσαμε ὅτι ὁ κόσμος μας ἔχει προσδεθεῖ στήν Ἐκκλησία, ὄχι μόνο μέ τήν ἔννοια ὅτι προσέρχεται στήν Ἐκκλησία μεγαλύτερος ἀριθμός ἀνθρώπων, ἀπό ὅ,τι πρίν, ἀλλά καί μέ τήν ἔννοια ὅτι ἡ στάση τοῦ εἶναι μιά στάση ἀνθρώπινη, ὀρθόδοξη. Θά μποροῦσαν νά ποῦν: “Τί μᾶς χρειάζεται τό Κοσσυφοπέδιο; Ἐφ’ ὅσον ἔχουμε μιά ζωή, εἶναι αὐτό ἄξιό της θυσίας τῆς ζωῆς μας;” Κι ὅμως ὁ λαός λέει: “Ὄχι. Δίνουμε τήν ζωή. Αὐτό δέ τό δίνουμε”. Ὅταν πρόκειται γιά τήν ζωή ἤ τόν θάνατο, τότε ἔχουμε τό ἔσχατο κριτήριο γιά τήν ταυτότητά μας, γιά τό ποιοί εἴμαστε. Μέχρι νά ἔλθη αὐτή ἡ στιγμή μποροῦμε νά ὑποκρινόμαστε, μπορεῖ νά λέμε ὅτι εἴμαστε ὀρθόδοξοι κι ὅμως νά μή εἴμαστε”.

Κατά τήν διάρκεια τῆς τηλεφωνικῆς συζητήσεως ἀκούστηκαν οἱ σειρῆνες καί ὁ συνομιλητής τοῦ τόν ἐρώτησε μήπως ἔπρεπε νά σταματήσουν τήν συζήτηση γιά νά πάη στά καταφύγια. Ἐκεῖνος ἀπάντησε: “Ὄχι, ἐγώ ποῦ νά πάω; Ἀλλά ἤθελα νά πῶ ὅτι ὁ κόσμος ζεῖ καθημερινά μέ τίς σειρῆνες. Εἶναι τρομερό ὅτι ὅταν σκέπτεσαι τόν θάνατο, ἔχεις ἀγωνία. Ὄχι ὅταν ἔρθει ὁ θάνατος, ἀλλά πρίν τόν θάνατο πεθαίνει ὁ ἄνθρωπος, καί αὐτό ἀκριβῶς μᾶς δείχνει ὅτι εἴμαστε θνητοί, ὅτι μποροῦμε νά πεθάνουμε ἀπό στιγμή σέ στιγμή, ὅπως σου ὑπενθυμίζει μιά σειρήνα”.

Ὅταν ὁ συνομιλητής τοῦ τόν ρώτησε ποιά εἶναι τά θεολογικά καί φιλοσοφικά συμπεράσματα πού μποροῦμε νά βγάλουμε ἀπό ὅσα τραγικά γίνονται στήν Σερβία αὐτήν τήν ἐποχή, ἐκεῖνος ἀπάντησε: “ὁ δυτικός κόσμος ἔχει ξεχάσει τόν ἄνθρωπο. Παραμένει μιά ἰδέα ἀνθρώπου τήν ὁποία ἔχει φτιάξει ὁ ἴδιος καί ἐν ὀνόματι τῆς ὁποίας κάνουν τό πᾶν. Σκοτώνουν τόν ἄνθρωπο γιά νά ἐπιφέρουν στήν ἀνθρωπότητα τήν καλύτερη ζωή. Σκοτώνουν τόν ἄνθρωπο γιά τά ἀνθρώπινα δικαιώματα. Ἐπίσης ὁ δυτικός πολιτισμός διεκδικεῖ τό “ἀλάθητο”, ὅπως ὁ Πάπας. Αὐτό πηγάζει ἀπό μία ὀρθολογιστική ἀντιμετώπιση τῆς ζωῆς, δηλαδή ἀλήθεια εἶναι αὐτό πού ὁρίζεται ἀπό τήν λογική. Ἐάν ἀντιτίθεσαι πρός τήν λογική, τότε εἶσαι ἔνοχος καί πρέπει νά τιμωρηθῆς. Ἡ ἐλευθερία ὅμως δέν συνδέεται πάντα μέ τήν λογική”.

Ἀναφερόμενος στήν ἀνδρεία τῶν Σέρβων, οἱ ὁποῖοι παρά τούς βομβαρδισμούς καί τούς θανάτους συμμετέχουν στίς συναυλίες, εἶπε πολύ χαρακτηριστικά:

“Θάνατος ὑπάρχει, ἀλλά δέν εἶναι αὐτό τό τελευταῖο. Θά ζήσουμε. Οἱ δικοί μας μήπως δέν σκοτώνονται; Λ.χ. τώρα μέ τόν βομβαρδισμό στήν τηλεόραση μιά βόμβα κομμάτιασε ἕναν ἄνθρωπο, πετώντας τόν μπροστά ἀπό μιά Ἐκκλησία. Ὅμως παρ’ ὅλα αὐτά τά φρικιαστικά γεγονότα, οἱ ἄνθρωποι βγαίνουν στούς δρόμους, τραγουδᾶνε καί λένε: “Ἐμεῖς τραγουδᾶμε, ἐσεῖς βομβαρδίστε μας. Θά εἴμαστε οἱ στόχοι”. Μερικοί λένε ὅτι δέν πρέπει τήν ὥρα πού οἱ ἄλλοι σκοτώνονται αὐτοί νά τραγουδᾶνε. Ἀλλά ἐγώ λέω: “ἀφῆστε τους”. Τί πρέπει νά κάνουμε; Νά κλαῖμε; Ἄν ἀρχίσουμε νά κλαῖμε καί νά δίνουμε ἀπόλυτη σημασία στόν θάνατο, τότε δέν εἴμαστε γνήσιοι ὀρθόδοξοι. Καί οἱ νέοι πού συμμετέχουν στίς συναυλίες ἴσως ἔχουν συγγενεῖς πού σκοτώθηκαν, ἀλλά παρ’ ὅλα αὐτά τραγουδᾶνε. Μπορεῖ νά φαίνεται τρελό, ἀλλά γιά μένα δέν εἶναι. Εἶναι μιά στάση ζωῆς, πού λέει ὅτι ὁ θάνατος δέν εἶναι τό τελευταῖο γεγονός, ἀλλά ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο γεγονός, πού θά ἔρθη καί γιά τό ὁποῖο ἔχουμε ἐλπίδα. Μιά ἐλπίδα πού δέν τήν λέμε ἁπλῶς, ἀλλά τήν δείχνουμε μέ τόν τρόπο τῆς ζωῆς μας”.

Εἶναι πολύ σημαντικά αὐτά τά λόγια τοῦ Ὀρθοδόξου Ἐπισκόπου πού λέγονται μέσα ἀπό τήν φωτιά τῆς κολάσεως τοῦ πολέμου καί μᾶς παρουσιάζουν μιά ἄλλη ἄποψη αὐτῆς τῆς φρικιαστικῆς καταστάσεως. Πέρα ἀπό τίς ἄλλες ἀναλύσεις πού κάνουν ἄλλοι ἀναλυτές καί δημοσιογράφοι, ὁ Ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος, πού θεολογεῖ, βλέπει τήν τραγωδία μέσα ἀπό μιά ἄλλη προοπτική, δέν ἀπαντᾶ στό ἐρώτημα γιατί γίνονται οἱ βομβαρδισμοί καί ποιά εἶναι τά αἴτια, ἀλλά στό τί εἶναι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος, καί πῶς ὑπερβαίνονται μέσα ἀπό τήν ὀρθόδοξη παράδοση. Ἔτσι, οἱ ἀπόψεις αὐτές πού εἴδαμε προηγουμένως δείχνουν τήν διαφορά τῶν δύο πολιτισμῶν, πού εἶναι διαφορά στάσης ζωῆς.

Τελικά, ἡ θεολογία εἶναι τρόπος καί στάση ζωῆς, εἶναι ὑπέρβαση τῆς βιολογικῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου, εἶναι μιά ἄλλη ἀντίληψη καί προοπτική μέσα ἀπό τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος βλέπει τήν ζωή. Γι’ αὐτό καί σήμερα περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορᾶ χρειάζεται ἡ ὀρθόδοξη θεολογία, ὄχι γιά νά μᾶς βγάλη ἀπό τά προβλήματα τῆς κοινωνίας, ἀλλά γιά νά ἑρμηνεύση τήν κοινωνία καί νά βοηθήση τόν ἄνθρωπο νά βλέπη τά πράγματα μέσα ἀπό ἄλλη προοπτική, πού εἶναι ἀληθινή.

Ν.Ι.