Κύριο θέμα: Η μαρτυρία ενός Σέρβου Ιεράρχου - Η Θεολογία τοῦ Πολέμου

Η θεολογία δεν είναι ένας κλάδος της επιστήμης, δεν είναι μια μελέτη της ανθρώπινης σπουδής, αλλά ένας τρόπος ζωής. Η θεολογία δεν είναι μια θεωρητική γνώση και θεολόγος δεν είναι ένας άνθρωπος που ζη στον κόσμο της φαντασίας, αλλά θεολογία είναι η αντιμετώπιση της ζωής και των προβλημάτων της μέσα από μια άλλη προοπτική. Μέσα στα πλαίσια αυτά μπορούμε να κάνουμε λόγο για θεολογία της κοινωνίας, του οικολογικού προβλήματος καί, βέβαια, του πολέμου.

Αφορμή για το σχόλιο αυτό στάθηκε μια τηλεφωνική συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό “Παρεμβολή” ο Σέρβος Επίσκοπος Βρανιτσέβου Ιγνάτιος, Καθηγητής της Δογματικής και Ηθικής στην Θεολογική Σχολή του Βελιγραδίου, για τον πόλεμο στην Σερβία, και μάλιστα την ώρα που γίνονταν οι βομβαρδισμοί. Ο Θεοφιλέστατος ομιλούσε θεολογικά για την τραγικότητα του πολέμου, όπως το βίωνε στην ζωή του και όχι μέσα στην ησυχία του Γραφείου. Θα ήθελα να παρουσιάσω μερικές ενδιαφέρουσες απόψεις του.

Μιλώντας για την προτίμηση των Σέρβων να πεθάνουν παρά να δώσουν το Κόσοβο, είπε:

“Ο πόλεμος είναι όντως μια ακραία κατάσταση, μια κατάσταση που θέτει στον άνθρωπο ένα πολύ βασικό ερώτημα: ποιά είναι η ταυτότητά του, που ανήκει ο άνθρωπος; Και ακριβώς, όπως βλέπω εγώ, αλλά και άλλοι, η ταυτότητα του λαού μας, όπως φάνηκε, πηγάζει από τον Θεό. Αυτό σημαίνει ότι στην καθημερινή του ζωή σε συνθήκες ευημερίας, ο άνθρωπος μπορεί να ξεχνιέται, να αγαπά τον πλούτο και να δείχνη ότι δεν έχει ωθήσεις για κάτι υψηλό· όμως όταν έρχονται αυτές οι ακραίες στιγμές, όπως ο πόλεμος, και πρόκειται περί ζωής και θανάτου, όχι απλώς ενός ανθρώπου αλλά και ενός λαού, τότε φαίνεται αν αυτός ο λαός είναι έτοιμος να πεθάνη για ένα υψηλό δίκαιο, για την ανθρωπιά, και φαίνεται που είναι η ταυτότητα, που έχει ρίξει την άγκυρα. Και ευτυχώς, εμείς διαπιστώσαμε ότι ο κόσμος μας έχει προσδεθεί στην Εκκλησία, όχι μόνο με την έννοια ότι προσέρχεται στην Εκκλησία μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων, από ό,τι πρίν, αλλά και με την έννοια ότι η στάση του είναι μια στάση ανθρώπινη, ορθόδοξη. Θα μπορούσαν να πούν: “Τί μας χρειάζεται το Κοσσυφοπέδιο; Εφ’ όσον έχουμε μια ζωή, είναι αυτό άξιο της θυσίας της ζωής μας;” Κι όμως ο λαός λέει: “Όχι. Δίνουμε την ζωή. Αυτό δε το δίνουμε”. Όταν πρόκειται για την ζωή ή τον θάνατο, τότε έχουμε το έσχατο κριτήριο για την ταυτότητά μας, για το ποιοί είμαστε. Μέχρι να έλθη αυτή η στιγμή μπορούμε να υποκρινόμαστε, μπορεί να λέμε ότι είμαστε ορθόδοξοι κι όμως να μη είμαστε”.

Κατά την διάρκεια της τηλεφωνικής συζητήσεως ακούστηκαν οι σειρήνες και ο συνομιλητής του τον ερώτησε μήπως έπρεπε να σταματήσουν την συζήτηση για να πάη στα καταφύγια. Εκείνος απάντησε: “Όχι, εγώ που να πάω; Αλλά ήθελα να πω ότι ο κόσμος ζεί καθημερινά με τις σειρήνες. Είναι τρομερό ότι όταν σκέπτεσαι τον θάνατο, έχεις αγωνία. Όχι όταν έρθει ο θάνατος, αλλά πριν τον θάνατο πεθαίνει ο άνθρωπος, και αυτό ακριβώς μας δείχνει ότι είμαστε θνητοί, ότι μπορούμε να πεθάνουμε από στιγμή σε στιγμή, όπως σου υπενθυμίζει μια σειρήνα”.

Όταν ο συνομιλητής του τον ρώτησε ποιά είναι τα θεολογικά και φιλοσοφικά συμπεράσματα που μπορούμε να βγάλουμε από όσα τραγικά γίνονται στην Σερβία αυτήν την εποχή, εκείνος απάντησε: “ο δυτικός κόσμος έχει ξεχάσει τον άνθρωπο. Παραμένει μια ιδέα ανθρώπου την οποία έχει φτιάξει ο ίδιος και εν ονόματι της οποίας κάνουν το πάν. Σκοτώνουν τον άνθρωπο για να επιφέρουν στην ανθρωπότητα την καλύτερη ζωή. Σκοτώνουν τον άνθρωπο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης ο δυτικός πολιτισμός διεκδικεί το “αλάθητο”, όπως ο Πάπας. Αυτό πηγάζει από μία ορθολογιστική αντιμετώπιση της ζωής, δηλαδή αλήθεια είναι αυτό που ορίζεται από την λογική. Εάν αντιτίθεσαι προς την λογική, τότε είσαι ένοχος και πρέπει να τιμωρηθής. Η ελευθερία όμως δεν συνδέεται πάντα με την λογική”.

Αναφερόμενος στην ανδρεία των Σέρβων, οι οποίοι παρά τους βομβαρδισμούς και τους θανάτους συμμετέχουν στις συναυλίες, είπε πολύ χαρακτηριστικά:

“Θάνατος υπάρχει, αλλά δεν είναι αυτό το τελευταίο. Θα ζήσουμε. Οι δικοί μας μήπως δεν σκοτώνονται; Λ.χ. τώρα με τον βομβαρδισμό στην τηλεόραση μια βόμβα κομμάτιασε έναν άνθρωπο, πετώντας τον μπροστά από μια Εκκλησία. Όμως παρ’ όλα αυτά τα φρικιαστικά γεγονότα, οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδάνε και λένε: “Εμείς τραγουδάμε, εσείς βομβαρδίστε μας. Θα είμαστε οι στόχοι”. Μερικοί λένε ότι δεν πρέπει την ώρα που οι άλλοι σκοτώνονται αυτοί να τραγουδάνε. Αλλά εγώ λέω: “αφήστε τους”. Τί πρέπει να κάνουμε; Να κλαίμε; Αν αρχίσουμε να κλαίμε και να δίνουμε απόλυτη σημασία στον θάνατο, τότε δεν είμαστε γνήσιοι ορθόδοξοι. Και οι νέοι που συμμετέχουν στις συναυλίες ίσως έχουν συγγενείς που σκοτώθηκαν, αλλά παρ’ όλα αυτά τραγουδάνε. Μπορεί να φαίνεται τρελό, αλλά για μένα δεν είναι. Είναι μια στάση ζωής, που λέει ότι ο θάνατος δεν είναι το τελευταίο γεγονός, αλλά υπάρχει και ένα άλλο γεγονός, που θα έρθη και για το οποίο έχουμε ελπίδα. Μια ελπιδα που δεν την λέμε απλώς, αλλά την δείχνουμε με τον τρόπο της ζωής μας”.

Είναι πολύ σημαντικά αυτά τα λόγια του Ορθοδόξου Επισκόπου που λέγονται μέσα από την φωτιά της κολάσεως του πολέμου και μας παρουσιάζουν μια άλλη άποψη αυτής της φρικιαστικής καταστάσεως. Πέρα από τις άλλες αναλύσεις που κάνουν άλλοι αναλυτές και δημοσιογράφοι, ο Ορθόδοξος Επίσκοπος, που θεολογεί, βλέπει την τραγωδία μέσα από μια άλλη προοπτική, δεν απαντά στο ερώτημα γιατί γίνονται οι βομβαρδισμοί και ποιά είναι τα αίτια, αλλά στο τί είναι η ζωή και ο θάνατος, και πώς υπερβαίνονται μέσα από την ορθόδοξη παράδοση. Έτσι, οι απόψεις αυτές που είδαμε προηγουμένως δείχνουν την διαφορά των δύο πολιτισμών, που είναι διαφορά στάσης ζωής.

Τελικά, η θεολογία είναι τρόπος και στάση ζωής, είναι υπέρβαση της βιολογικής ζωής και του θανάτου, είναι μια άλλη αντίληψη και προοπτική μέσα από την οποία ο άνθρωπος βλέπει την ζωή. Γι’ αυτό και σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά χρειάζεται η ορθόδοξη θεολογία, όχι για να μας βγάλη από τα προβλήματα της κοινωνίας, αλλά για να ερμηνεύση την κοινωνία και να βοηθήση τον άνθρωπο να βλέπη τα πράγματα μέσα από άλλη προοπτική, που είναι αληθινή.

Ν.Ι.