Κύριο θέμα: Πραγματοποιήθηκε στήν Ἀθήνα τό ὄγδοο Πανελλήνιο Θεολογικό Συνέδριο - Ἡ Ἐκκλησία ἀπέναντι στὰ Μεγάλα Κοινωνικὰ Προβλήματα

Πραγματοποιήθηκε μέ ἐπιτυχία στήν Ἀθήνα, στό Ξενοδοχεῖο Κάραβελ, κατά τό διάστημα 3-5 Σεπτεμβρίου καί ὑπό τήν προεδρία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, τό Ἡ’ Πανελλήνιο Θεολογικό Συνέδριο, τό ὁποῖο εἶχε ὡς κεντρικό θέμα μελέτης: “Ἡ Ἐκκλησία ἐνώπιόν των μεγάλων κοινωνικῶν προβλημάτων”.

Στήν πανηγυρική ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου παρευρέθηκε ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας κ. Κωστής Στεφανόπουλος, ὁ Γέν. Γραμματέας τοῦ ΠΑΣΟΚ κ. Σκανδαλίδης, ὁ ὁποῖος ἐκπροσώπησε τόν κ. Πρωθυπουργό, ὁ Ἀρχηγός τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης κ. Κωνσταντῖνος Καραμανλής, ὁ Πρόεδρος τοῦ ΔΗΚΚΙ, κ. Δημήτριος Τσοβόλας καί ὁ κ. Ἀγγουράκης, ἐκπρόσωπος τοῦ ΚΚΕ. Ἀναγνώσθηκαν τά μηνύματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, τῶν Πατριαρχῶν Ἀλεξανδρείας καί Ἱεροσολύμων καί τῶν Ἀρχιεπισκόπων Πολωνίας καί Βουλγαρίας. Ἐπίσης χαιρέτησαν τό Συνέδριο οἱ ἐπίσκοποι Βερατίου, ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας, οἱ Θυατείρων καί Γαλλίας, οἱ Κοσμήτορες τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν Ἀθηνῶν καί Θεσσαλονίκης, ἐνῶ ἔστειλε ἐπιστολή ὁ Πρόεδρος τῆς Βουλῆς, ὁ Ὑπουργός Παιδείας καί Θρησκευμάτων καί ἄλλοι παράγοντες καί ἐκπρόσωποι συλλόγων. Πρέπει δέ νά ποῦμε ὅτι ἡ διπλή αἴθουσα τοῦ ξενοδοχείου Κάραβελ ἦταν γεμάτη, καί πολλοί σύνεδροι στέκονταν καί παρακολουθοῦσαν τίς εἰσηγήσεις ὄρθιοι.

Ὁ Μακαριώτατος κήρυξε τήν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου, χαιρετίζοντας ἰδιαιτέρως τήν παρουσία τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, καί ὑπογράμμισε τήν ἑνότητα καί τήν σύμπνοια τῶν ἐργατῶν τῆς Ἐκκλησίας πού συγκεντρώθηκαν ἐπί τό αὐτό, προκειμένου νά ἀντιμετωπίσουν ἑνωμένοι ἕνα τόσο σημαντικό θέμα. Τόνισε δέ ὅτι τά στοιχεῖα τῆς σχέσεως, τῆς κοινωνικότητος καί τῆς εὐχαριστίας εἶναι ἀπαραίτητα συστατικά της ἔννοιας τῆς Ἐκκλησίας. Θεώρησε δέ ἀναγκαία τήν παρέμβαση τῆς Ἐκκλησίας στά κοινωνικά δρώμενα, ἀφοῦ “δέν ὑπάρχει δραστηριότητα τοῦ ἀνθρώπινου βίου, ἡ ὁποία νά μήν ἐμπίμπτη στά ποιμαντικά της ἐνδιαφέροντα”.

Ἐν συνεχεία θά παραθέσουμε τά ὀνόματα τῶν εἰσηγητῶν καί τήν θεματολογία, κατά τήν σειρά παρουσίασης καί κατά ἑνότητα, ὥστε νά φανῆ ἡ σπουδαιότητα τοῦ Συνεδρίου.

Ἡ πρώτη ἑνότητα εἶχε θέμα “Ἡ Ἐκκλησία ὡς θεανθρώπινος Ὀργανισμός ἔχει ὡς ἀποστολή τήν ἀνακαίνιση τῶν παντων”. Ἡ πρώτη εἰσήγηση ἦταν τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου μέ θέμα: “Ἡ Ἐκκλησία ὡς ἡ καινή κτίσις”. Ἐν συνεχεία μίλησε ὁ κ. Εὐάγγελος Θεοδώρου, ὁμότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου μέ θέμα: “Ἡ ἀνακαίνιση καί διαμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου σέ ἄρτιο καί ὁλοκληρωμένο ἐν Χριστῷ προσωπο”, καί ὁ κ. Γεώργιος Ψαλτάκης, θεολόγος - συγγραφεύς μέ θέμα: “Ἡ ἀνακαίνιση τοῦ σύμπαντος κόσμου”.

Ἡ δεύτερη ἑνότητα εἶχε ὡς κύριο θέμα “Ἡ διαμόρφωση τοῦ “καινοῦ ἐν Χριστῷ ἀνθρώπου” προϋπόθεση γιά τήν ἐπίλυση τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων” καί περιελάμβανε τίς εἰσηγήσεις τοῦ Καθηγουμένου τῆς Ι. Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἄγ. Ὅρους Πανοσ. Ἀρχιμ. π. Γεωργίου Καψάνη: “”Ὁ καινός ἐν Χριστῷ ἀνθρωπος” πρωταρχικός παράγων διά τήν ἐπίλυσιν τῶν μεγάλων ἀνθρωπολογικῶν καί κοινωνικῶν προβλημάτων”, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτη Βερατίου κ. Ἰγνατίου: “Ἡ ἀγάπη, ἡ προσφορά καί ἡ θυσία, τά κατ’ ἐξοχήν χαρακτηριστικά του ἀληθινοῦ χριστιανού”, καί τοῦ Πανοσ. Ἀρχιμ. π. Συμεών Κούτσα: “Οἱ πιστοί το “ἅλας τῆς γής” καί “τό φῶς τοῦ κόσμου””.

Ἡ τρίτη ἑνότητα εἶχε θέμα “Σχέσεις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας”. Ὁ κ. Ἀναστάσιος Μαρίνος, Ἀντιπρόεδρος Σ.τ.Ε. εἰσηγήθηκε τό θέμα: “Διακριτοί οἱ ρόλοι Ἐκκλησίας καί Πολιτείας”, ὁ Πρωτοπ. π. Θεόδωρος Ζήσης, καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: “Συμπόρευση καί συνεργασία Ἐκκλησίας καί Πολιτείας” καί ὁ κ. Ἰωάννης Κονιδάρης, καθηγητής τῆς Νομικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν: “Ἀλληλοσεβασμός τῶν ἁρμοδιοτήτων ἑκατέρου τῶν δύο ὀργανισμών”.

“Συμβολή τῆς Ἐκκλησίας εἰς τήν ἐπίλυση τῶν μεγάλων κοινωνικῶν προβλημάτων” ἦταν τό θέμα τῆς τέταρτης ἑνότητας, ὅπου ἀκούστηκαν οἱ εἰσηγήσεις τοῦ κ. Μέγα Φαράντου, καθηγητή Πανεπιστημίου: “Τό πρόβλημα τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης”, τοῦ κ. Γεωργίου Μαντζαρίδη, καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: “Παγκοσμιοποίηση, - τό τέλος τῆς ἱστορίας καί τό τέλος τῶν πολιτισμών”, καί τοῦ Προέδρου τῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τήν Βιοηθική Πανοσ. Ἀρχιμ. π. Νικολάου Χατζηνικολάου: “Γενετική - κλωνοποίηση καί βιοηθική”.

Τό θέμα τῆς πέμπτης ἑνότητας ἦταν “Ἡ Ἐκκλησία ὡς ἡ πεμπτουσία τῆς ἀνθρωπιστικῆς Παιδείας”, καί ὁμίλησε ὁ κ. Βασίλειος Δεντάκης, ὁμότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου, μέ θέμα: “Ἡ Ἐκκλησία ὡς ἡ πεμπτουσία τῆς ἀνθρωπιστικῆς Παιδείας”, ὁ κ. Ἰωάννης Μαρκαντώνης, ὁμότιμος καθηγητής τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν: “Σκοπός τῆς Παιδείας καί μέσα πρός πραγμάτωση αὐτού”, ὁ κ. Γεώργιος Στάθης, σχολικός σύμβουλος θεολόγων: “Ἡ προσωπικότης τοῦ παιδαγωγού” καί ὁ κ. Ἰώαννης Κογκούλης, καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: “Ἡ θεανθρώπινη διάσταση τῆς Ὀρθοδόξου Παιδείας”.

Τέλος, ἡ ἕκτη ἑνότητα εἶχε τόν γενικό τίτλο “Συμβολή τῆς Ἐκκλησίας στήν ἀναβάθμιση τοῦ πολιτισμού”, καί περιελάμβανε τίς εἰσηγήσεις τοῦ Πανιερωτάτου Ἐπισκόπου Backi (Σερβίας) κ. Εἰρηναίου Μπούλοβιτς: “Ἡ ἀνύψωση τοῦ ἀτομικοῦ καί κοινωνικοῦ ἤθους ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν οὐσιώδη πρόοδο τοῦ πολιτισμού”, τοῦ κ. Νικολάου Ζία, ἀναπληρωτῆ καθηγητῆ τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν: “Συμβολή τῆς Ἐκκλησίας στήν πρόοδο τῶν τεχνών” καί, τέλος, τοῦ κ. Ἀποστόλου Νικολαΐδη μέ θέμα: “Πατερική Θεολογία: ἡ μεγαλύτερη πνευματική ἐποποιΐα στήν ἀνθρώπινη ἱστορία”.

Πίσω ἀπό τήν σχετική θεματολογία, νομίζω ὅτι δύο ἤσαν οἱ κύριες ἔννοιες, τῶν ὁποίων ἡ νοηματοδότηση καθόριζε τά λεχθέντα ἀπό τούς εἰσηγητές. Ἡ πρώτη ἦταν ἡ ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, καί ἡ δεύτερη ἡ ἔννοια τῆς κοινωνίας. Κατ’ ἐπέκταση, δύο ἤσαν καί οἱ κυρίαρχες ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες καθόριζαν καί τήν στάση τῶν ὁμιλητῶν ἀπέναντι στήν ἑρμηνεία, ἀξιολόγηση καί προτεινόμενη λύση τῶν λεγομένων κοινωνικῶν προβλημάτων, τά ὁποῖα πρέπει, σύμφωνα μέ τό κεντρικό θέμα, νά ἀντιμετωπίση ἡ Ἐκκλησία. Ἔτσι, τά θέματα αὐτά ἀντιμετωπίστηκαν, σέ γενικές γραμμές, ἀπό τήν ἄποψη τῆς θεολογίας καί ἀπό τήν ἄποψη τῆς κοινωνιολογίας. Εἶναι δέ φανερός ὁ “πειρασμός” πού δέχεται ἡ θεολογία ἀπό τήν χρησιμοποίηση τῶν πορισμάτων καί κυρίως τῆς μεθόδου τῆς κοινωνιολογίας. Θεωρεῖται δέ ἡ κοινωνιολογία “πρακτικότερη” καί ἡ κατ’ ἐξοχήν ἐπιστήμη πού θεραπεύει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, καί προτιμοῦνται καί ἀπό θεολόγους τά πορίσματά της, προκειμένου νά ἑρμηνευθοῦν καί νά ἐπιλυθοῦν τά σύγχρονα προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει ὁ ἄνθρωπος.

Καί ἀπό αὐτήν τήν πλευρά ἦταν καίρια ἡ τοποθέτηση τοῦ Σεβασμιωτάτου στό θέμα πού εἶχε κληθεῖ νά ἀναπτύξη, καί ἦταν, ὅπως ἀναφέραμε: “Ἡ Ἐκκλησία ὡς ἡ καινή κτίσις”. Ἡ εἰσήγηση αὐτή μας ἐνθουσίασε. Εἶχε ἔντονό το στοιχεῖο τῆς παράκλησης, καί ἐνδυνάμωσε ὅλους ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους, πού μάθαμε ἀπό μικροί νά κάνουμε τόν σταυρό μας, ὅταν ἀκοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως “εἰς Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν...”. Δίδοντας μιά σαφῆ καί εὐκρινῆ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς στοχαστικές προσθῆκες, καί παρουσιάζοντας μέ ἐνάργεια μερικά βασικά σημεῖα φανέρωσης τῆς ἐκκοσμίκευσης τῶν σημερινῶν Χριστιανῶν, ἀπάντησε σέ δύο καίρια καί ἀγωνιώδη ἐρωτήματα, ποῦ ἐμφωλεύουν στήν ψυχή τῶν Χριστιανῶν: Πῶς εἶναι δυνατόν νά ὁμιλοῦμε γιά τήν Ἐκκλησία ὡς καινή κτίση, ὅταν, μέλη Τῆς ὄντες, ζοῦμε καθημερινά τόν ἀνυπόφορο ἑαυτό μας; Καί δεύτερον, πῶς μπορεῖ ὁ Χριστός νά ἀνέχεται τήν κακοποίηση τῆς Ἐκκλησίας Του ἀπό μᾶς τά μέλη Της, καί ἄρα τόν σκανδαλισμό τῶν ψυχῶν τῶν πιστευόντων σ’ Αὐτήν;

Ὡς μιά μικρή γεύση θά ἀναφέρουμε τά εἰσαγωγικά λόγια τοῦ Σεβασμιωτάτου:

“Είναι γνωστόν ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνα ἀντικείμενο τό ὁποῖο μελετοῦμε καί ἐρευνοῦμε, ὅπως κάνουν ὅλοι οἱ ἐπιστήμονες, ἀλλά μία πραγματικότητα, τήν ὁποία ζοῦμε ἤ τουλάχιστον ἀγωνιζόμαστε νά ζήσουμε. Ὁ καθένας ἀπό μᾶς ἔχει διάφορες διακονίες μέσα στήν Ἐκκλησία καί ἀπό τήν θέση τοῦ μπορεῖ νά γνωρίζη μερικές ἀκτίνες τῆς δόξης τῆς Ἐκκλησίας μας.

... Θά προσπαθήσω νά μή ὁμιλήσω στοχαστικά, ἀλλά ἐκκλησιαστικά, γιατί πιστεύω ὅτι τό μεγαλύτερο χάρισμα πού μπορεῖ νά ἔχουμε σήμερα εἶναι τό λεγόμενο ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Δέν μᾶς σώζουν τά λεγόμενα φυσικά χαρίσματα, ἀλλά τά λεγόμενα πνευματικά χαρίσματα, οἱ δωρεές τοῦ Παναγίου Πνεύματος...”

Στά ἑπόμενα τεύχη θά δημοσιεύσουμε τμήματα τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου, γιατί πιστεύουμε ὅτι ἀποτελεῖ μιά ἀκραιφνῆ θεολογική ἀντιμετώπιση τοῦ κορυφαίου ζητήματος τῆς ἐποχῆς μας, δηλαδή τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ.

Ν.Γ.