Γιάννη Βαρδακουλᾶ: Θανάση Παπαθανασόπουλου: “Περίστα Ναυπακτίας”,

Ἕνα βιβλίο γιά τήν Περίστα Ναυπακτίας, ἐκδόσεις “Μελέαγρος”, Ἀθήνα 1998

Γιάννη Βαρδακουλᾶ

Τόν κ. Θανάση Παπαθανασόπουλο γνωρίζω ἀπό τό πλούσιο καί πολυσήμαντο πνευματικό του ἔργο, πού ἐπανειλημμένα ἔχει τιμηθεῖ ἀπό διάφορα πνευματικά ἱδρύματα καί τήν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν. Ἡ ποίηση, τό θέατρο, ἡ λαογραφία, τό δοκίμιο, τό πεζογράφημα, ἡ μετάφραση ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων καί τό δίκαιο, στήν λαϊκή του μορφή, εἶναι τό εὐρύτατο πεδίο τῆς δημιουργικότητάς του καί τῶν μελετημάτων του. Ἀκάματος πνευματικός ἐργάτης, μέ εὐρύτατα πνευματικά ἐνδιαφέροντα καί συγγραφική ἐμβέλεια, πού κορυφώνεται στό ἀνεπανάληπτο ποιητικό του ἔργο, μᾶς ἔδωσε τελευταία μέ τό βιβλίο τοῦ “Περίστα Ναυπακτίας” τά ἱστορικά καί λαογραφικά στοιχεῖα τοῦ πατρικοῦ του χωριοῦ. Καί ὄχι μόνο αὐτό. Γιατί μέ τήν ἐργασία αὐτή, ἡ καλλιεπής γραφίδα του καί τό ἐρευνητικό του πνεῦμα μᾶς χάρισαν ἕνα πρωτοποριακό ἔργο, τό ὁποῖο εἶναι ὑπόδειγμα γιά τήν συγγραφή ἀνάλογων μελετῶν, πού τώρα τελευταία πληθύνονται, μέ τήν σημειούμενη στροφή τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν “ἰστιά” τῆς πατρικῆς γῆς. Πρόκειται γιά ὁλοκληρωμένη ἐργασία, πού δέν ἀφήνει ἀνεξερεύνητη καμιά πτυχή τοῦ καθόλου κοινωνικοῦ βίου.

Στό πρῶτο μέρος, τό ἱστορικό, μετά τά τοπογραφικά στοιχεῖα καί ὅ,τι σχετικό μέ τήν ἐξέλιξη τῆς μικρῆς Κοινότητας τοῦ κραβαρίτικου αὐτοῦ χωριοῦ, ἀκολουθοῦν τά ἀρχαῖα χρόνια μέ βάση κείμενα τοῦ Θουκυδίδη καί τοῦ Στράβωνα• ἡ Ἐνετοκρατία μέ τίς σχέσεις καί τίς ἐπιδράσεις της στήν περιοχή τῶν Κραβάρων, στά ὁποῖα ἐντάσσει τά δημοσιονομικά βάρη καί τῆς Περιστας καί τήν καταπιεστική συμπεριφορά τῶν Ἐνετῶν τοπικῶν ἀρχόντων, τῶν Προβλεπτῶν, ὅπως αὐτά ἀποτυπώνονται σέ ἀναφορές καί διαμαρτυρίες τῶν κατοίκων• ἡ παρουσία Ἑβραίων στό χωριό ἀπό τά παλιά χρόνια καί ἡ οἰκονομική τους δραστηριότητα• τά μεγάλα χρόνια του Εἰκοσιένα μέ τήν πολιτική, κλέφτικη καί ἀρματωλική δράση τῶν Περιστιάνων, πού καθαγιάζεται ἀκόμη μέ τήν συμμετοχή στήν Ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου• ἡ μετανάστευση πρῶτα στήν Βλαχιά καί, γενικότερα, ἡ ἐμπορική δραστηριότητα τῶν κατοίκων στό Ἐσωτερικό καί τό Ἐξωτερικό• ἡ συμμετοχή τῶν Περιστιάνων στούς ἀλυτρωτικούς ἀγῶνες τοῦ Ἑλληνισμοῦ, οἱ ἱεροί ναοί καί ἡ ἐπίδοση τῶν Περιστιάνων στόν γραπτό λόγο, ὅπως προκύπτει ἀπό τά Ὁδοιπορικά, τά Ἀπομνημονεύματα καί τά διάφορα ἄλλα φιλολογικά δημιουργήματά τους.

Στό δεύτερο μέρος, τά Λαογραφικά, ζωντανεύει, μέ τήν ζωηράδα καί τήν πιστή ἀντιγραφή τῆς πραγματικότητας, μέ τίς ἀνεπανάληπτες περιγραφές του, μέ τούς Κραβαρίτικους θρύλους, τά πανηγύρια μέ τήν φρεσκάδα τῆς ντομπροσύνης, τόν αὐθορμητισμό καί τίς ποικιλόμορφες ἐκδηλώσεις τῶν συγχωριανῶν του• τά λαογραφικά στοιχεῖα γιά τήν ἐργασία τῶν κατοίκων καί τήν συγκομιδή κατά τίς τέσσερις ἐποχές τοῦ ἔτους• τίς φημισμένες φορεσιές τῶν γυναικών• τόν κύκλο τῆς ζωῆς μέ τά γεγονότα πού ἀναφέρονται στόν ἀρραβώνα, τόν γάμο, στόν θάνατο μέ τήν γνωστή περιγραφική του ἱκανότητα• τό δημοτικό τραγούδι, διασώζοντας δεκαεφτά δημοτικά τραγούδια τοῦ χωριοῦ• τό λαϊκό δίκαιο, μέ τίς ἐθιμικές ρυθμίσεις γιά τό νερό καί τήν διανομή του, τά δικαιώματα καί τήν εὐθύνη τοῦ ἀγωγιάτη, γιά τήν κληρονομική διαδοχή καί τήν ἰδιοκτησία τῆς γῆς. Ἀκολουθοῦν οἱ μοναδικές περιγραφές του γιά τήν πρακτική ἰατρική, τά βότανα, τά μάγια, τά γητέματα καί τά ξόρκια, πού ἤσαν τό ἀποκούμπι σέ δύσκολες ὧρες τά παλιότερα χρόνια• γιά τήν ντοπιολαλιά, τά τοπωνύμια, τήν λαϊκή ἀρχιτεκτονική καί τά σπίτια τοῦ χωριοῦ• γιά τά σύγχρονα λαογραφικά στοιχεῖα τοῦ χωριοῦ, τά σχετικά μέ τήν ποιμενική ζωή καί τήν δραστηριότητα τῶν κατοίκων• γιά τό λαϊκό θέατρο, πού εἶναι, ὅπως σημειώνει, βαθειά ριζωμένο στήν περιστιανική ψυχή• γιά τά διάφορα ἔθιμα, τίς γιορτές καί τίς μορφές κοινωνικῆς συνεργασίας καί ἀλληλεγγύης τῶν κατοίκων, πού ἔχουν διασώσει μέχρι σήμερα αὐτό τό σύνθετο στοιχεῖο τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, τό “κοινοτικό πνεύμα”.

Κάνει ἰδιαίτερη ἐντύπωση ἡ βαθειά γνώση τῆς ζωῆς τοῦ χωριοῦ καί ἡ παρατηρητικότητα τοῦ συγγραφέα, στοιχεῖα, μέ τά ὁποῖα ἀποκαλύπτει τό βάθος, τήν ψυχή τῶν κάθε μορφῆς δρώμενων στό χωριό. Καί δέν μποροῦσε νά γίνη ἀλλιῶς γιά ἕναν πνευματικό ἄνθρωπο, ὅπως ὁ κ. Θανάσης Παπαθανασόπουλος. Ἔζησε καί ζεῖ τήν ζωή καί τίς σχέσεις στό χωριό του μέ τίς ἀδιάκοπες ἐπισκέψεις του, παρά τήν ἐκτεταμένη ἐπαγγελματική καί πνευματική του δραστηριότητα. Ἔτσι, καί μέ τήν γνωστή ἔφεσή του γιά ἔρευνα, διέσωσε ὅλο αὐτό τόν πλοῦτο ἀπό τήν λαϊκή ψυχή καί δημιουργία, πού τήν παραδίδει στούς ἐπερχόμενους μεταλαβιά ἀπό τό δισκοπότηρο τῆς λαϊκῆς μας παράδοσης, πού καί μέ αὐτή ἐπιβιώνει στήν διαδρομή τοῦ χρόνου ἡ αὐτοσυνειδησία τοῦ λαοῦ μας.

Διακεκριμένος ἀπό ὅλους, πνευματικός Ναυπάκτιος ὁ συγγραφέας, τιμᾶ μέ τό πολυσύνθετο ἔργο τοῦ τήν Ναυπακτία, τήν Ρούμελη καί τήν Πατρίδα μας, λόγος γιά τόν ὁποῖον, πιστεύω, δέν θά ἀργήσει ἡ ὁλοκλήρωση τῆς δικαίωσής του...

Θά ἤθελα νά κλείσω τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ αὐτοῦ, ὑπενθυμίζοντας τήν ἀγάπη γιά τό πατρικό χωριό, ὅπως εἶναι ἀποτυπωμένη στούς στίχους του:

Στόν Ἄνινο θέ ν’ ἀνεβῶ, στόν Ψώριαρι θά πάω,
θά σκαρφαλώσω χάραμα ψηλά στήν ἄϊ-Σωτήρα.
Στό Ξηροβούνι χάραμα θά ψιλοτραγουδάω,
καθώς τό ἀετίσιο μάτι μου θά σεργιανάω τριγύρα