Γεγονός καὶ Σχόλιο: Ἡ “εἰκονική πόλη”

Ἕνα ἄρθρο τοῦ PAUL VIRILIO, δημοσιευμένο στήν “Καθημερινή” (17-8-1997) μέ τίτλο “παγκοσμιότητα σημαίνει τέλος τῆς γεωγραφίας, δίνει πολλές ἀφορμές νά μελετηθῆ τό φαινόμενο τῆς παγκοσμιοποίησης ἀπό μιά ἄλλη ὀπτική πλευρά, πού συνήθως δέν ἐρευνᾶται, ἡ ὁποία εἶναι ἡ ἐμφάνιση τῆς “εἰκονικῆς πόλης” μέ ὅλες τίς συνέπειές της. Ἡ οὐσία τῶν λεγομένων ἀπό τόν ἀρθρογράφο εἶναι ὅτι “ἡ γῆ δέν εἶναι πιά ἀπέραντη, οἱ ἀποστάσεις οὐσιαστικά ἐκμηδενίζονται, ἐνῶ τό ἄστυ ὑποκαθίσταται ἀπό τήν εἰκονική πόλη”.

Οἱ παρατηρήσεις αὐτές ξεκινοῦν ἀπό τήν σκέψη ὅτι μέ τήν φιλοσοφία μποροῦμε κάπως νά ἀντιληφθοῦμε τήν διαφορά μεταξύ φυσικοῦ καί μεταφυσικοῦ, ἀλλά δέν εἶναι τόσο κατανοητή ἡ διαφορά μεταξύ γεωφυσικῆς καί “μεταγεωφυσικής”. Σήμερα μέ τά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης καί ὅλους τους τρόπους τῆς πληροφόρησης δέν ἀμφισβιτεῖται τόσο τό Ἔθνος ὅσο ἡ πόλη καί ἡ “γεωπολιτική ὑπόσταση τῶν ἐθνών”. Ἡ συγκεκριμένη πόλη, στήν ὁποία ζοῦσε καί ζῆ ὁ ἄνθρωπος, ἔχασε “τήν πολιτική καί γεωγραφική της ὑπόσταση καί ἔχει ἀντικατασταθῆ ἀπό τήν εἰκονική πόλη, τήν στερημένη ἀπό γεωγραφικούς προσδιορισμούς καί ἀπό κάθε ἔννοια τῆς ἐπικράτειας”. Αὐτό μπορῶ νά τό ἀποδώσω μέ τό ὅτι ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα γίνεται μιά πόλη, πού θεωρεῖται εἰκονική πόλη, πού ἔχει ἕνα εἰκονικό κέντρο, μιά ἀόρατη εἰκονική Μητρόπολη, τῆς ὁποίας περιφέρεια καί ἀποικίες εἶναι ὅλα τα Ἔθνη. Καί σέ αὐτό τό γιγαντιαῖο εἰκονικό κέντρο βρίσκεται αὐτή ἡ Μητρόπολη, πού μονοπωλεῖ “τίς τηλεπικοινωνίες καί τά τεχνολογικά μέσα”.

Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική λειτουργεῖ τό φαινόμενο τῆς παγκοσμιοποίησης μέ δύο βασικές πτυχές. Ἡ μία εἶναι “ἡ οὐσιαστική κατάλυση τῶν ἀποστάσεων, λόγω τῆς συμπίεσης τοῦ χρόνου τῶν μεταφορῶν καί τῶν μεταδόσεων”, ἀφοῦ μέ τά σύγχρονα Μαζικά Μέσα Ἐνημέρωσης ἔχει καταργηθῆ ὁ χῶρος, ἡ ἀπόσταση καί ὁ συμβατικός χρόνος, πού ἔγινε πιά “παγκόσμιος χρόνος” καί ἡ ἄλλη πτυχή εἶναι ἡ “γενίκευση τῆς τηλεπαρακολούθησης”, δηλαδή ὁ ἔλεγχος πού ἀσκοῦν πάνω στούς λαούς τά σύγχρονα παγκόσμια καί διαπλανητικά ὀπτικά μέσα.

Ὁπότε, ὅπως λέει ὁ ἀρθρογράφος, σήμερα “γινόμαστε μάρτυρες τοῦ τέλους ὄχι τῆς ἱστορίας, ἀλλά τῆς γεωγραφίας”.

Ὅλη αὐτή ἡ ἀνάλυση δείχνει τόν μεγάλο προβληματισμό καί τόν ἐπικείμενο κίνδυνο νά θεωρηθοῦμε ὅτι ζοῦμε σέ μερικές ἀποικίες μιᾶς μεγάλης Μητρόπολης, ἡ ὁποία ὅμως μπορεῖ νά περιορισθῆ σέ ἕνα τετράγωνο γῆς, ὅπου ἀναπτύσσονται καί λειτουργοῦν τά σύγχρονα μέσα πληροφόρησης καί πνευματικῆς “τρομοκρατίας” καί ὅτι εἴμαστε πολίτες μιᾶς εἰκονικῆς πόλης, ἀπηλλαγμένης ἀπό παραδόσεις, πολιτισμούς, ἰδιαίτερες προσωπικές ἐπιλογές καί ὅτι ὑφιστάμεθα τήν διαρκῆ πλύση ἐγκεφάλου. Καί εἶναι γεγονός ὅτι ὅλος ὁ πολιτισμός τείνει νά γίνη εἰκονικός, ὅπως τό δείχνουν καί τά διάφορα σύγχρονα ἠλεκτρονικά παιχνίδια πού ἐντυπωσιάζουν τούς νέους. Ἀλλά αὐτή ἡ εἰκονική πραγματικότητα εἶναι ὁ κόσμος τῶν ψευδαισθήσεων καί τῆς φαντασίας, πού συνιστᾶ ψυχιατρική ἀσθένεια.

Σήμερα, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορᾶ, πρέπει νά ἀναπτύξουμε τό πνευματικό ἀνοσολογικό σύστημα τοῦ ὀργανισμοῦ μας. Γι’ αὐτό καί ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τήν Ὀρθόδοξη θεολογία, πού βοηθᾶ τόν ἄνθρωπο νά διατηρῆ τήν ἐλευθερία του• ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀρκεῖ αὐτή νά εἶναι χῶρος ζωῆς καί ἐλευθερίας καί ὄχι ἕνας “εἰκονικός” χῶρος.

Ν.Ι.