Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος:  Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὡς ὀρθόδοξος φωτιστὴς

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός εἶναι μιά μεγάλη προσωπικότητα μέ διαχρονική ἀξία καί σπουδαιότητα. Ἔχουν γραφή πάρα πολλά κείμενα γι’ αὐτόν, ἀλλά ἀκόμη παραμένει ἀνεξάντλητος.

Ἡ μνήμη τοῦ τιμᾶται τήν 24η Αὐγούστου, διότι τότε μαρτύρησε στήν Βόρειο Ἤπειρο, ἀλλά ἀκριβῶς ἐπειδή ἡ προσωπικότητά του εἶναι διαχρονική, γι’ αὐτό καί πάντοτε μποροῦμε νά κάνουμε λόγο γιά τήν ἱερά αὐτή μορφή. Ἄλλωστε, ἐδῶ στήν Ρούμελη, ὅπου γεννήθηκε, μεγάλωσε, δίδαξε σέ Σχολεῖα καί ἀργότερα περιόδευσε, παραμένει ἰσχυρά ἡ μνήμη του.

Θά ἤθελα στήν συνέχεια νά παρουσιάσω μερικές σκέψεις γύρω ἀπό τό παιδευτικό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ.

1. Ἔχω μελετήσει πολλές βιογραφίες πού ἀναφέρονται στόν ἅγιο Κοσμᾶ, καί σχεδόν ὅλη τήν βιβλιογραφία. Καί ἔχω παρατηρήσει ὅτι πολλές ἀπό αὐτές ἀναφέρονται στό ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ἕνας ἐκπρόσωπος τοῦ διαφωτισμοῦ. Τόν ὀνομάζουν διαφωτιστή.

Αὐτό γίνεται, γιατί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ ἦταν σημαντικό, ἀφοῦ σέ μιά περιόδο ὅπου στήν χώρα μᾶς ὑπῆρχε ἀγραμματωσύνη, ἐκεῖνος ἀσχολήθηκε μέ τά γράμματα, τήν παιδεία, τήν ἵδρυση σχολείων. Καί εἶναι γνωστό ὅτι μέ τήν παιδεία ἀσχολήθηκε καί ὁ δυτικός διαφωτισμός, πού ἀναπτύχθηκε τήν ἐποχή ἐκείνη (18ος αἰώνας) στήν Δύση καί ἔδωσε μεγάλη ὤθηση στήν παιδεία καί πρότεινε νέους τρόπους ἀγωγῆς καί διδασκαλίας. Ἀκριβῶς γιά τόν λόγο αὐτόν ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ἕνας διαφωτιστής καί βέβαια πρόδρομος τοῦ Κοραῆ καί τόσων ἄλλων Ἑλλήνων διαφωτιστῶν.

Βέβαια, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἀσχολήθηκε μέ τήν ἵδρυση Σχολείων καί ἐπεδίωξε νά μάθουν τά Ἑλληνόπουλα γράμματα. Εἶναι σημαντική μιά ἐπιστολή πού ἀπέστειλε τό ἔτος τοῦ μαρτυρίου του, δηλ. τό 1779, στόν ἀδελφό του Χρύσανθο πού ἦταν Σχολάρχης στήν Νάξο. Μεταξύ των ἄλλων ἔγραφε: “Τά κατ’ ἐμέ δέ καί περί ἐμέ φαίνονται πολλά καί ἀπίστευτα εἰς τούς πολλούς καί μήτε ἐγώ δύναμαι νά τά καταλάβω. Τόσον δέ μόνον λέγω σοί, διά νά δοξάσης τόν Κύριον καί νά χαρῆς, ὅτι γίνεται ἀρκετή μετάνοια εἰς τούς ἀδελφούς. Ἕως τριάκοντα ἐπαρχίας περιῆλθον, δέκα σχολεῖα Ἑλληνικά ἐποίησα, διακόσια διά τά κοινά γράμματα, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καί τόν λόγον βεβαιοῦντος διά τινῶν ἐπακολουθησάντων σημείων”. Ἐδῶ φαίνεται ἀνάγλυφα ὅλο το ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, καθώς ἐπίσης ὅτι γινόταν μέ τήν συνέργεια τοῦ Θεοῦ, καί διάφορα θαύματα.

Ὅμως, παρά τήν ἐξωτερική αὐτή ὁμοιότητα τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ μέ τήν κίνηση τοῦ διαφωτισμοῦ, πού γινόταν ἐκείνη τήν ἐποχή παράλληλα στήν Εὐρώπη, ὑπάρχει τεράστια διαφορά ὡς πρός τό περιεχόμενο τῆς παιδείας πού δίδασκε τόσο ὁ δυτικός διαφωτισμός ὅσο καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

2. Ο Kenneth Gergen, πού ἀσχολήθηκε ἐπισταμένως μέ τίς κινήσεις πού ἔγιναν στόν δυτικό χῶρο, ἤτοι τόν διαφωτισμό, τόν ρομαντισμό, τόν μοντερνισμό καί τόν μεταμοντερνισμό, ἀναφερόμενος στόν διαφωτισμό λέγει ὅτι ἦταν μιά κίνηση ἡ ὁποία στηριζόταν στήν λογική καί τήν παρατήρηση, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό τίς αἰσθήσεις. Εἶναι γνωστόν ὅτι ὁ διαφωτισμός εἶχε πολλές ἐκφράσεις ὅπως τόν ἀγγλικό διαφωτισμό, πού διακρινόταν γιά τόν φιλοσοφικό ἐμπειρισμό καί βασική του θεώρηση ἦταν “οὐδέν ἐν τῇ νοήσει ὅ μή πρότερον ἐν τῇ αἰσθήσει”, ἐπίσης εἶναι ὁ λεγόμενος γαλλικός διαφωτισμός, πού συνδεόταν μέ τόν ὑλισμό καί τήν ἀθεΐα, εἶναι ὁ γερμανικός διαφωτισμός, πού συνδέθηκε κυρίως μέ τόν ἰδεαλισμό καί ὁ ἰταλικός διαφωτισμός πού ἐκφράστηκε κυρίως ὡς ἀντικληρικαλισμός, ὡς μία κίνηση ἐναντίον τοῦ Κλήρου. Ἐπίσης, ὁ μετριοπαθής ἑλληνικός διαφωτισμός, μέ πατριάρχη τόν Ἀδαμάντιο Κοραή, ἐκφράστηκε ὡς κίνηση ἐπιστροφῆς στίς ρίζες τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδος μέ μιά εἰρωνική νοοτροπία καί ἀντίδραση πρός τόν λεγόμενο βυζαντινισμό.

3. Ἡ διδασκαλία καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ δέν ἔχει καμμία σχέση μέ ὅλη αὐτήν τήν κίνηση τοῦ διαφωτισμοῦ πού παρατηρήθηκε στόν δυτικό χῶρο. Ὁ ἴδιος κινεῖται μέσα στά πλαίσια τῆς ἑλληνορθοδόξου παραδόσεως, τῆς ὁποίας κέντρο εἶναι ὁ Θεός καί ἡ Ἐκκλησία Του. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁμιλεῖ γιά τήν Ἁγία Τριάδα, γιά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ, γιά τήν μεγάλη ἀξία τῆς Παναγίας, γιά τούς ἁγίους, γιά τήν προσευχή καί μάλιστα τήν λεγομένη νοερά προσευχή, γιά τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τά πάθη. Κέντρο τῆς διδασκαλίας του δέν ἦταν ἡ λογική καί οἱ αἰσθήσεις, οὔτε ὁ λεγόμενος ντεϊσμός καί ἡ φυσιοκρατία, ἀλλά ὁ Θεός καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον ὁ ἄνθρωπος θά φθάση στήν κοινωνία μαζί Του.

Βέβαια, προτρέπει τούς Χριστιανούς νά ἱδρύουν Σχολεῖα, βλέποντας τήν ἀγραμματωσύνη τῶν Ἑλλήνων. Καταφέρεται ἐναντίον τῆς ἀγραμματωσύνης, καί μάλιστα τά παιδιά πού εἶχαν ὑλικά ἀγαθά, ἀλλά ἦταν ἀγράμματά τα ὀνόμαζε “γουρουνόπουλα”, ἀλλά ὅμως τό περιεχόμενο τῆς παιδείας ἦταν ἐντελῶς διαφορετικό καί ἀντίθετο ἀπό ἐκεῖνο τοῦ διαφωτισμοῦ. Θά μνημονεύσω τρία χαρακτηριστκά σημεῖα πού δείχνουν ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ξένος πρός τόν δυτικό διαφωτισμό.

Πρῶτον ἐπεδίωκε τήν ἵδρυση Σχολείων, ἀλλά ὅριζε καί τό περιεχόμνο καί τόν σκοπό τῶν Σχολείων. Ἔλεγε:

“Σάς λέγω καί ἄλλο ἄν θέλετε νά μέ σκλαβώσετε. Ἔχω ἕνα φυσικόν ἰδίωμα ἐγώ: ἀπό μικρόν παιδίον ὁπού ἤμουνα ἀγαποῦσα τά μικρά παιδιά καί ὅταν βλέπω κανένα παιδίον μέ φαίνεται νά ἀνοίξω τήν καρδίαν μου νᾶν τό βάλω μέσα. Ἀνίσως καί θέλετε νά μέ σκλαβώσετε, δέν ἠμπορεῖτε μέ ἄλλον τρόπον παρά ἄν θέλετε νά μοῦ χαρίσετε τά παιδιά σας. Ἐγώ νᾶν τά εὔχωμαι, νά παρακαλῶ τόν Θεόν νά ζήσουν, νά προκόψουν καί ἡ εὐγένειά σας νᾶν τά θρέφετε, νᾶν τά ἔχωμε μαζί. Σᾶς βαστάει ἡ καρδιά σας νά μοῦ τά χαρίσετε; –Χάρισμά σοῦ, ἅγιέ του Θεοῦ. –Με ἐσκλαβώσετε, ἀδελφοί μου, τώρα ὁπού καί τό αἷμα μου νά χύσω διά τήν ἀγάπην σας, δέν μέ φαίνεται τίποτες.
Καλά, ἡ εὐγένειά σας μοῦ ἐχαρίσετε τά παιδιά σας, ἀμή ἐγώ τί ἔχω νά σᾶς χαρίσω; Σᾶς παρακαλῶ, νά εἰπῆτε χριστιανοί μου, διά ἐκείνους ὁπού μου ἐχάρισαν τά παιδιά τους, τρεῖς φορές: Ὁ Θεός συγχωρῆσοι καί ἐλεῆσοι αὐτούς.

Ἕνας ἄνθρωπος θέ νά σέ φιλεύση. Τί εἶσαι καλύτερα εὐχαριστημένος; Νά σού δώση δέκα λειτουργίες μουχλιασμένες ἤ μία νά εἶναι γερή καί καλή; Καλά παιδιά μου, μοῦ ἐχαρίσετε τά παιδιά σας, ἀμή νά ἰδοῦμεν, ἔχετε καί σχολεῖον ὁπού νά διαβάζουν, νά μανθάνουν γράμματα τά παιδιά σας; –Δεν ἔχομε, ἅγιέ του Θεοῦ. –Τέτοια παιδιά ἀγράμματά μου ἐχαρίσετε; Τί τά θέλω; Χάρισμά σας. Παιδιά ὡσάν τά γουρουλόπουλα νά ἔχω δέν τό καταδέχομαι, διατί εἶμαι ὑπερήφανος. Χάρισμά σας. Ὡσάν θέλετε χαρίσετέ μου καί ἕνα σχολεῖον ἐδῶ εἰς τή χῶραν σας νά μανθάνουν τά παιδιά μᾶς γράμματα, νά ἠξεύρουν πού περιπατοῦνε καί τότε νᾶν τά εὔχωμαι νά ζήσουν, νά προκόψουν.

Ἀμή δέν εἶναι καλά νά βάλετε ὅλοι σας νά κάμετε ἕνα ρεφενέ, νά βάλετε καί ἐπιτρόπους νᾶν τό κυβερνοῦν τό σχολεῖον, νά βάνουν διδάσκαλον νά μανθάνουν ὅλα τα παιδιά καί πλούσια καί πτωχά χωρίς νά πληρώνουν; Διατί ἀπό τό σχολεῖον μανθάνομεν τό κατά δύναμιν τί εἶναι Θεός, τί εἶναι ἁγία Τριάς, τί εἶναι ἄγγελοι, ἀρχάγγελοι, τί εἶναι δαίμονες, τί εἶναι παράδεισος, τί εἶναι Κόλασις, τί εἶναι ἁμαρτία, ἀρετή. Ἀπό τό σχολεῖον μανθάνομεν τί εἶναι ἁγία Κοινωνία, τί εἶναι Βάπτισμα, τί εἶναι τό ἅγιον Εὐχέλαιον, ὁ τίμιος Γάμος, τί εἶναι ψυχή, τί εἶναι κορμί, τά πάντα ἀπό τό σχολεῖον τά μανθάνομεν, διατί χωρίς τό σχολεῖον περιπατοῦμεν εἰς τό σκότος. Καλύτερα νά ἔχης εἰς τήν χῶραν σου σχολεῖον ἑλληνικόν παρά νά ἔχης βρύσες καί ποταμούς, διατί ἡ βρύσις ποτίζει τό σῶμα, τό δέ σχολεῖον ποτίζει τήν ψυχήν, τό σχολεῖον ἀνοίγει τές ἐκκλησίες, τό σχολεῖον ἀνοίγει τά μοναστήρια. Ἀνίσως καί δέν ἤτανε σχολεῖα, ποῦ ἤθελα ἐγώ νά μάθω νά σᾶς διδάσκω;

Ἐγώ, χριστιανοί μου, ἔφθειρα τήν ζωήν μου εἰς τήν σπουδήν σαράντα πενήντα χρόνους, ἐγώ ἐδιάβασα καί περί ἱερέων καί περί ἀσεβῶν καί περί ἀθέων καί περί αἱρετικῶν, τά βάθη τῆς σοφίας ἐρεύνησα. Ὅλες οἱ πίστες εἶναι ψεύτικες, κάλπικες, ὅλες του Διαβόλου. Τοῦτο ἐκατάλαβα ἀληθινόν, θεῖον, οὐράνιον, σωστόν, τέλειον καί διά λόγου μου καί διά λόγου σας, πῶς μόνη ἡ πίστις τῶν εὐσεβῶν καί ὀρθοδόξων χριστιανῶν εἶναι καλή καί ἁγία, τό νά πιστεύωμεν καί νά βαπτιζώμεθα εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος”.

Δεύτερον, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς δέν εἶχε τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν ἕνας πρωτοπόρος διαφωτιστής, ἀλλά ὅτι ἦταν ἕνας Ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ δυναμικός λόγος του, πού δημιουργοῦσε μετάνοια κάι ἐπιστροφή στόν Θεό, καί τά θαύματα τά ὁποῖα ἐπιτελοῦσε δείχνουν αὐτήν τήν πραγματικότητα. Ἀλλά στίς ὁμιλίες τοῦ φαίνεται πολλές φορές ὅτι θεωροῦσε τόν ἑαυτό του, παρά τήν ἀναξιότητά του, ἕναν Ἀπόστολο. Τό λέγει βέβαια πολύ ταπεινά, οὐσιαστικά μας θυμίζει τό χωρίο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου “ἐγώ γάρ εἰμί ὁ ἐλάχιστός των ἀποστόλων, ὅς οὐκ εἰμι ἱκανός καλεῖσθαι ἀποστολος” (Ἅ' Κορ. ἴε', 9). Ἀφοῦ ἀναφέρεται στό πῶς ἐργάζονταν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι στήν συνέχεια λέγει:

“Πρέπον καί εὔλογον ἦτον, ἀδελφοί μου, νά εἶχα καί ἐγώ τήν καρδίαν μου καθαράν, ὡσάν τούς ἁγίους Ἀποστόλους, ἐδῶ ὁπού ἀξιώθηκα καί ἦλθα εἰς τήν εὐλογημένην σᾶς χῶραν καί σᾶς ἀπέλαυσα καί μέ ἐδεχθήκετε ὡς Ἀπόστολον τοῦ Χριστοῦ μας, νά ἔχω ἐκείνην τήν χάριν τοῦ παναγίου Πνεύματος νά εὐλογήσω τήν χῶραν σας, μά δέν τήν ἔχω, ἐπειδή καί εἶμαι ἁμαρτωλός. Πλήν ἀποτολμῶ καί παρακαλῶ τόν γλυκύτατόν μου Ἰησοῦν Χριστόν καί Θεόν, καθώς εὐσπλαγχνίσθη τότε διά μέσου των ἁγίων Ἀποστόλων, ἔτσι καί τώρα νά εὐσπλαγχνισθῆ ὁ Κύριος διά πρεσβειῶν τῆς Δεσποίνης ἠμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας καί πάντων των Ἁγίων καί δί’ εὐχῶν τοῦ πανιερωτάτατου αὐθέντου καί δεσπότου ἠμῶν καί τῶν ἁγίων ἱερέων, νά στείλη οὐρανόθεν τήν χάριν του καί τήν εὐλογίαν του νά εὐλογήση καί αὐτήν τήν χῶραν καί ὅλα τα χωρία τῶν χριστιανῶν, νά εὐλογήση τά σπίτια σας καί νά εὐλογήση καί τούς ἄνδρας καί τάς γυναίκας, τά παιδιά σας, τά πράγματά σας καί τά ἔργα τῶν χειρῶν σας. Καί Πρῶτον, ἀδελφοί μου, ἄμποτε νά εὐσπλαγχνισθῆ ὁ Κύριος νά συγχωρήση τά ἁμαρτήματά σας, ἀνίσως ἔχετε ὡσάν ἐμένα, εἰδέ καί δέν ἔχετε νά σᾶς φυλάγη νά μή κάμετε, καί νά φυτεύση καί νά ριζώση εἰς τήν καρδίαν σᾶς τήν εἰρήνην, τήν ἀγάπην, τήν ὁμόνοιαν, τήν πραότητα, τήν θερμήν πίστιν, τήν ὀρθήν ἐξομολόγησιν καί νά σᾶς ἀξιώση νά περάσετε καί ἐδῶ καλά, εἰρηνικά, ἠγαπημένα καί εἰς αὐτήν τήν ματαίαν ζωήν καί μετά ταῦτα νά πηγαίνετε καί εἰς τόν Παράδεισον, εἰς τήν πατρίδα μᾶς τήν ἀληθινήν, νά χαίρεσθε καί νά εὐφραίνεσθε, νά δοξάζετε τήν ἁγίαν Τριάδα”.

Τρίτον. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἀπό ὅ,τι φαίνεται στίς ὁμιλίες του, εἶχε σαφῆ γνώση ὅτι ἦταν προφήτης καί μάλιστα ὁ ἴδιος ὁ προφήτης Ἠλίας. Ὀμιλώντας γιά τόν Ἀντίχριστο, πού σαφῶς τόν ἐντοπίζει γενικά στήν ὕπαρξη τῶν Ἑβραίων πού τόν πολεμοῦσαν καί τελικά τόν θανάτωσαν, λέγει:

“Ο Ἀντίχριστος ἀδελφοί μου, εἶναι ἄνθρωπος, ὁπού ἔχει κακήν γνώμην, κακήν προαίρεσιν καί κατοικάει μέσα ὁ Διάβολος εἰς τήν καρδίαν του καί λέγει πῶς εἶναι Θεός καί ὁ Ἀντίχριστος θέ νά θανατώση τόν προφήτην Ἠλίαν. Ἐγώ, ἀδελφοί μου, ἐξετάζοντας ἔμαθα καί ἐκατάλαβα πῶς ὁ προφήτης Ἠλίας ἦλθε καί ὁ Ἀντίχριστος ἦλθε καί ἐθανάτωσε τόν προφήτην Ἠλίαν. Ὁ προφήτης Ἠλίας, χριστιανοί μου, εἶναι ζωντανός τόσες χιλιάδες χρόνους καί ἠξεύρει ὁ Θεός πού τόν ἔχει φυλαγμένον ἕως τήν σήμερον. Ἀνίσως καί θέλετε νά μάθετε πού εὑρίσκεται, ἐδῶ κοντά εἶναι καί αὐτός: τά λόγια ὅπου σας λέγω ἐκεινοῦ εἴναι”.

Σέ ἄλλη ὁμιλία τοῦ εἶναι πιό ἐκφραστικός:

“Ο προφήτης Ἠλίας, χριστιανοί μου, ὅταν θά ἔλθη νά διδάξη, δέν θά φανερωθῆ εἰς τόν κόσμον ὡς λέγει τό ἅγιον Πνεῦμα. Μόνον δύο πράγματα θά φανερωθοῦν: ὁ ζῆλος του καί τό κήρυγμά του. Καί τῶν δύο αὐτῶν μέ κατέστησεν ἄξιον ὁ Θεός καί μοῦ τά ἐδώρησε μέ τό ἄπειρόν του ἔλεος”.

Ἐπειδή εἶχε αὐτήν τήν αἴσθηση γι’ αὐτό καί προέτρεπε, ὅταν οἱ Χριστιανοί ἔρχονταν νά τοῦ ἀσπαστοῦν τό χέρι, νά ψάλλουν τό ἀπολυτίκιο τοῦ Προφήτου Ἠλία. Λέγει σέ μιά ὁμιλία του:

“Τώρα ἡ εὐγένειά σας ἔχετε σκοπόν νά μοῦ φιλήσετε τό χέρι. Ὁ πανάγαθος Θεός νά σᾶς εὐλογήση. Καί ἄν πέσετε ὅλοι ἀπάνου μου, ἐγώ ἀποθαίνω. Ἀμή δέν εἶναι καλύτερα νά φιλήσετε τήν εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μας καί νά τόν παρακαλέσετε νά μέ φυλάγη ἀπό τές παγίδες τοῦ Διαβόλου καί μάλιστα τῶν Ἑβραίων, ὁπού ἐξοδιάζουν χιλιάδες πουγγιᾶ διά νά μέ θανατώσουν; Καί ἐγώ σᾶς εὔχομαι. Μά πάλιν, παιδιά μου, διά νά μή σᾶς πικράνω, σταθῆτε δεξιά καί ἀριστερά καί ἐγώ τό δίνω τό χέρι μου. Καί μή τό πιάνετε καί μέ τραβᾶτε ἕνας ἐδῶ καί ἄλλος ἐκεῖ, διατί μέ ξεπλατίζετε καί ἀποθαίνω, ἄνθρωπος εἶμαι καί ἐγώ, δέν εἶμαι ἄγγελος. Καί μή φωνάζετε καί μέ ξεκουφαίνετε. Κάμετε στράτα, χριστιανοί μου. Ὀμπρός ὅλοι οἱ ἅγιοι ἱερεῖς καί οἱ ψαλτάδες ψάλλοντες τό “Ἔνσαρκος Ἄγγελος””.

Συμπερασματικά, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός δέν ἦταν ἕνας δυτικός διαφωτιστής, οὔτε πρόδρομος τοῦ Κοραῆ, ἀλλά ἕνας ὀρθόδοξος φωτιστῆς. Ἡ διδασκαλία καί τό ἔργο τοῦ ἀπέβλεπε στήν μετάνοια τοῦ λαοῦ, μέ τήν ἐπιστροφή στόν Θεό, τήν γνώση καί ἐφαρμογή τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ, τήν ἐμμονή στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐφέτος, ἑορτάζουμε τά διακόσια εἴκοσι χρόνια ἀπό τό μαρτύριο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Ἡ διδασκαλία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἐθναποστόλου καί ἱεραποστόλου, κυρίως ὅμως τό αἷμα του πού χύθηκε, μᾶς παραγγέλλουν: “Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, παραμείνατε πιστοί στίς πατρικές παραδόσεις, ἀκολουθεῖτε τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, χρησιμοποιεῖτε μιά παιδεία πού δέν ἔχει σχέση μέ τήν λογικοκρατία, τόν αἰσθησιασμό καί τόν φιλοσοφικό ἐμπειρισμό, οὔτε μέ τήν ἀθεΐα καί τήν ἄκρατη τεχνολογία, ἀλλά μέ τόν ἀποκαλυπτικό λόγο. Μιά τέτοια παιδεία μπορεῖ νά σᾶς κρατήση ἐλευθέρους ἀπό τήν παγκοσμιοποίηση τοῦ πολιτισμοῦ καί τήν ἐπιπεδοποίηση τῆς ζωῆς. Μιά τέτοια παιδεία εἶναι δυνατή ὄχι μόνον νά σᾶς διαφυλάξη μέ τήν ἀνθρωπιά, ἀλλά καί νά ἀλλοιώση καί τίς ἄλλες παραδόσεις, δυτικές καί ἀνατολικές”.

Ἀφέντη μᾶς Πατρο-Κοσμᾶ, βοήθησέ μας ὅλους, νά βαδίσουμε στά ἴχνη σου καί νά ἐγκολπωθοῦμε τήν δική σου διδασκαλία πού προσφέρει νόημα ζωῆς. Ἀμήν.