Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Διαχριστιανικός καί διαθρησκειακός συγκρητισμός

Στήν ἐποχή μᾶς ἐπικρατεῖ σέ μεγάλο βαθμό ὁ λεγόμενος συγκρητισμός καί αὐτός εἶναι ποῦ δημιουργεῖ τεράστια σύγχυση στό Χριστεπώνυμο πλήρωμα. Σέ ἐποχές διωγμοῦ τῆς Ἐκκλησίας ξεκαθαρίζονται τά πράγματα, ἐμφανίζονται οἱ μάρτυρες καί οἱ ὁμολογητές τῆς πίστεως, ἐνῶ σέ ἐποχές ἐξωτερικῆς ἠρεμίας καλλιεργεῖται σέ πολλά ἐπίπεδα ἡ λεγόμενη ἐκκοσμίκευση.

1. Ἡ λέξη συγκρητισμός ἀναφέρεται ἀπό τόν Πλούταρχο καί λέγεται ὅτι ἀποδίδεται στήν ἕνωση τῶν Κρητῶν, παρά τίς διαφορές, μπροστά σε ἕνα κίνδυνο. Τόν δέκατο ἔνατο αἰώνα ὁ ὅρος συγκρητισμός προσέλαβε καί θρησκευτική σημασία καί μέ τόν ὄρο αὐτό ἐννοεῖται ἡ ἀνάμειξη μερικῶν θρησκευτικῶν ἰδεολογικῶν ἀπόψεων, καί τρόπου ζωῆς.

Σήμερα ἡ λέξη συγκρητισμός σήμερα ἀποδίδεται καί μέ πολλούς ἄλλους ὅρους, ὅπως τήν μετανεωτερικότητα ἤ μεταμοντερνισμό, τόν οἰκουμενισμό, τήν νέα ἐποχή, τήν ὁλιστική θεωρία, τήν πολιτισμική παγκοσμιοποίηση, τήν νέα τάξη πραγμάτων κ.λ.π.

Ἀναλύοντας περισσότερο τόν ὄρο συγκρητισμό, μέ τά σύγχρονα δεδομένα, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι μέ τόν ὄρο αὐτόν ἐννοεῖται ἡ προσπάθεια νά ἐντοπίζουμε τά κοινά σημεῖα μεταξύ των διαφόρων Χριστιανικῶν ὁμολογιῶν καί τῶν διαφόρων θρησκειῶν καί νά παραθεωροῦμε τίς διαφορές μεταξύ των ὁμολογιῶν καί θρησκειῶν. Οἱ συγκρητιστές βλέπουν τά κοινά σημεῖα, τά ὁποῖα ὑπάρχουν οὕτως ἤ ἄλλως σέ ὅλες τίς θρησκεῖες καί δέν βλέπουν τίς θεολογικές διαφορές.

2. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι σήμερα ποῦ ἔχουν παντελῆ ἄγνοια τῶν ἀληθειῶν τῆς πίστεως καί ἰσχυρίζονται ὅτι ἕνας Θεός ὑπάρχει καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πιστεύουν στόν ἕνα καί μοναδικό Θεό, ἀλλά ὁ καθένας τοῦ δίνει διαφορετική ἑρμηνεία. Βεβαίως ἕνας εἶναι ὁ Θεός, ποῦ δημιούργησε τόν κόσμο καί τόν ἄνθρωπο, ἀλλά διαφορετική εἶναι ἡ προσέγγιση ποῦ κάνουν οἱ ἄνθρωποι σέ αὐτόν τόν Θεό. Μερικοί ἄνθρωποι, αὐτήν τήν κίνηση τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό τήν στρέφουν ἐσφαλμένα στά κτίσματα καί τά πιστεύουν ὡς θεούς. Μπορεῖ ἀκόμη κανείς νά θεοποιήση καί τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό.

Ἡ ἄποψη ποῦ ἔχει κανείς γιά τόν Θεό εἶναι πολύ σημαντική, γιατί δείχνει τήν ποιότητα τοῦ προσώπου καί τοῦ ἰδίου καί τοῦ Θεοῦ. Γιά παράδειγμα, ἐάν κανείς δέν ταυτίζει ἕνα συγκεκριμένο ὄνομα μέ ἕνα συγκεκριμένο πρόσωπο, τότε εἶναι δυνατόν νά σκέπτεται ἕνα ὅν, νά φαντάζεται κάποιο ἄλλο πρόσωπο ποῦ δέν ἔχει αὐτό τό ὄνομα καί ἔτσι ἡ ἀγάπη τοῦ στρέφεται σέ ἕνα φάντασμα τοῦ ἀληθινοῦ προσώπου. Αὐτό λέγεται καί σχιζοφρένεια. Πρόκειται γιά μιά σχιζοφρενική κατάσταση. Τό παράδειγμα αὐτό ἐάν μεταφερθῆ στόν θρησκευτικό καί θεολογικό χῶρο, δείχνει τό μεγάλο πρόβλημα ποῦ ἔχουν ἐκεῖνοι, ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι ὅλοι πιστεύουν στόν ἴδιο Θεό.

Ἐάν δέν ὑπάρχει ἀληθινή μέθοδος προσεγγίσεως τοῦ Θεοῦ, τότε ἡ γνώση αὐτή εἶναι ἐσφαλμένη μέ ἀποτέλεσμα ὁ ἄνθρωπος νά λατρεύη φάσματα τῆς ἀληθείας, φανταστικούς θεούς, τά ἴδια τά πάθη καί τόν ἴδιο ἀρρωστημένο ἑαυτό, κλείνεται στόν κόσμο τῆς φαντασίας, ποῦ ὁδηγεῖ σέ μιά ἐσφαλμένη πνευματικότητα καί τελικά σέ μιά θρησκευτική σχιζοφρένεια. Τότε ἀναδεικνύονται ψευδοπροφῆτες μέ ἔντονες κοινωνικές διαστάσεις.

3. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διαθέτει τήν ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ, γιατί οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀκολούθησαν τήν ἀληθινή μέθοδο γνώσεως τοῦ Θεοῦ καί στήν συνέχεια αὐτή τήν γνώση τήν διετύπωσαν μέ ὅρους γιά νά τήν διαφυλάξουν ἀπό τά ἀποτελέσματά της, ἤτοι τήν παραχάραξή της. Καί ἡ ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ χαρακτηρίζεται ἀπό τήν εἰρήνη ποῦ δημιουργεῖ, τήν ἐσωτερική πληρότητα, τήν ἀγάπη, τήν ὑπαρξιακή ἀναγέννηση, τίς κοινωνικές καί κτισιολογικές ἀλλαγές.

Στήν ἐποχή μᾶς ὑπάρχει ὁ λεγόμενος διαχριστιανικός συγκρητισμός, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο θεωρεῖται ὅτι ὅλες οἱ χριστιανικές ὁμολογίες πιστεύουν στόν ἴδιο Ἰησοῦ Χριστό. Ὅμως ἄν μελετήσουμε καλά τήν παπική θεολογία θά διαπιστώσουμε ὅτι ἔχει ἐσφαλμένη καί πεπλανημένη Τριαδολογία, ἀφοῦ εἰσήγαγε μέσα στόν Θεό τήν διαρχία, ἐπίσης ἔχει καί ἐσφαλμένη Χριστολογία. Τό ἴδιο παρατηροῦμε καί στίς ἄλλες χριστιανικές προτεσταντικές θεολογίες, οἱ ὁποῖες φθάνουν στό σημεῖο νά ἀρνηθοῦν ἀκόμη καί τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἑπομένως, ὅταν κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ Ὀρθοδοξίας καί ἄλλων Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν, γιά νά μή ὑποπέσουμε στόν πειρασμό τοῦ συγκρητισμοῦ, δέν πρέπει νά ἐξετάζουμε τά κοινά τους σημεῖα, ἀλλά τίς διαφορές τους. Γιατί στόν τονισμό τῶν διαφορῶν φαίνεται ἡ ἀλήθεια καί ἡ πληρότητα.

Τόν συγκρητισμό ὅμως τόν παρατηροῦμε καί στόν θρησκειακό χῶρο. Ὑπάρχουν μερικοί, ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι ὑπάρχουν κοινά σημεῖα μεταξύ του Χριστιανισμοῦ καί τῶν ἄλλων θρησκειῶν. Ἀλλά καί ἐδῶ μπορεῖ νά ὑπάρχουν κοινά σημεῖα, ὅμως ἐμεῖς πρέπει νά βλέπουμε τίς διαφορές.

4. Τελευταία, διάβασα τό βιβλίο ἑνός θεολόγου, ποῦ δημιουργεῖ αὐτή τήν σύγχυση. Ὁ συγγραφεύς ἰσχυρίζεται ὅτι ὑπάρχουν συγκλίσεις μεταξύ ὅλων των θρησκειῶν καί δίνει μερικά παραδείγματα. Θά ἀρκεσθῶ στήν ὑπογράμμιση μερικῶν ἀπό αὐτά.

Ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ Χριστιανισμός εἶναι κοντά στόν Ἰουδαϊσμό, ἀφοῦ καί στίς δύο αὐτές θρησκεῖες γίνεται λόγος γιά τήν ὑπεροχή τοῦ προσώπου ἔναντί της νοητῆς οὐσίας, γιά τό ὅτι τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐνέργεια, γιά τό ὅτι ὁ Θεός δέν θεωρεῖται μόνον ὡς ἡ αἰτία τῆς δημιουργίας, ἀλλά ἐνεργεῖ ὡς παρουσία κ.λ.π. Ἐπίσης, ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ Χριστιανισμός συγκλίνει μέ τόν Μουσουλμανισμό, ἀφοῦ στό Κοράνιο γίνεται λόγος γιά τόν Ἰησοῦ, ποῦ εἶναι ὁ Προφήτης τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ποῦ τό πνεῦμα τόν ἔριξε στήν Μαρία, ὁμολογεῖ τήν παρθενική σύλληψη καί γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά παραγνωρίζει τήν σταύρωσή Του. Ἀκόμη ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ Χριστιανισμός συγγενεύει, ἰδίως στήν ἀσκητική ζωή, μέ τόν Ἰνδουϊσμό καί τόν Βουδισμό.

Ὅμως τό θέμα εἶναι ὅτι δέν πρέπει νά ὑπογραμμίζουμε τά κοινά σημεῖα, ἀλλά νά βλέπουμε τίς διαφορές. Αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία γιατί ἡ διαφορά ἔγκειται κυρίως στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ποῦ εἶναι Υἱός Θεοῦ καί Υἱός ἀνθρώπου, Θεάνθρωπος. Σέ αὐτό τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τό ὁμολογεῖ, τό πιστεύει καί τό ζῆ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, φαίνεται ὅλη ἡ διαφοροποίηση μεταξύ των θρησκειῶν. Οἱ Ἰουδαῖοι τόν περιμένουν ἀκόμη, οἱ Μουσουλμάνοι δέν τόν θεωροῦν ὡς Υἱό τοῦ Θεοῦ - Θεάνθρωπο καί οἱ Ἰνδουϊστές τόν θεωροῦν ἕναν ἀπό τούς κατώτερους θεούς, ἀφοῦ λατρεύουν πολλούς θεούς, ὡς εἰδωλολάτρες.

5. Θά ἤθελα νά χρησιμοποιήσω ἕνα «χοντρό» παράδειγμα, γιά νά φανῆ ὅτι στά θεολογικά θέματα μεταξύ των Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν καί Θρησκειῶν δέν πρέπει νά βλέπουμε τά κοινά σημεῖα, τά ὁποῖα οὕτως ἤ ἄλλως ὑπάρχουν, ἀλλά τίς διαφορές.

Μεταξύ του ἀνθρώπου καί τῶν ζώων ὑπάρχουν πολλά κοινά σημεῖα. Ἔχουν τό ἴδιο πεπτικό σύστημα, τίς ἴδιες ἀντιδράσεις τοῦ ὀργανισμοῦ, ἀφοῦ μάλιστα στά ζῶα γίνονται διάφορα πειράματα καί στήν συνέχεια ἐφαρμόζονται στούς ἀνθρώπους, τόν ἴδιο τρόπο ἀναπαραγωγῆς. Μάλιστα, ὅπως ἀπεκάλυψε ἡ σύγχρονη γενετική τα ποντίκια ἔχουν 300 γονίδια λιγότερα ἀπό τόν ἄνθρωπο. Ὅμως, παρά τά κοινά σημεῖα ὑπάρχουν χαώδεις καί τεράστιες διαφορές, ποῦ φαίνονται στό κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἔχει νοερό - λογικό καί αὐτεξούσιο, ποῦ δέν ἔχουν τά ζῶα.

Ἄν, λοιπόν, βλέπουμε μόνον τά κοινά σημεῖα μεταξύ ζώων καί ἀνθρώπων καί παραγνωρίζουμε τίς διαφορές, τότε μποροῦμε νά καταλήξουμε στό ἐσφαλμένο συμπέρασμα ὅτι οἱ ἄνθρωποι καί τά ζῶα εἶναι τό ἴδιο. Αὐτό εἶναι τό μεγάλο σφάλμα. Εἶναι τό ἴδιο σφάλμα ποῦ δημιουργεῖ ὁ διαχριστιανικός καί διαθρησκευτικός συγκρητισμός.

6. Ἡ πρόσφατη ἔλευση τοῦ Πάπα στήν Ἑλλάδα συνετέλεσε καί στήν ἀνάδειξη μιᾶς τραγικῆς πραγματικότητος στό ὅτι, δηλαδή, μερικοί ἐκκλησιαστικοί ἄρχοντες διακρίνονται ἀπό τόν τραγικό αὐτό διαχριστιανικό καί διαθρησκειολογικό συγκρητισμό. Αὐτή εἶναι ἡ μεγαλύτερη πλάνη τῆς ἐποχῆς μας, ὁ μεγαλύτερος καί ἰσχυρότερος πειρασμός. Γι’ αὐτό καί εἶναι ἀνάγκη νά μελετοῦμε τά ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων καί νά δεχόμαστε πνευματική καθοδήγηση ἀπό τούς ἁγίους, ὥστε νά ἀποκτήσουμε ὀρθόδοξη θεολογική ἐκκλησιαστική συνείδηση γιά νά ὀρθοτομοῦμε τόν λόγο τῆς ἀληθείας, ἰδιαιτέρως ἐμεῖς οἱ Κληρικοί καί μάλιστα οἱ Ἐπίσκοποι, διότι μέ τόν τρόπο αὐτό θά ξεχωρίσουμε τήν ἀλήθεια ἀπό τήν πλάνη.