Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Σύγχρονοι «Φεουδάρχες» καὶ «Βασάλοι»

Δημοσιεύθηκε στήν Ἐλευθεροτυπία, 20-2-02, καί στό Ἐμπρός, 22-2-02

Μένουμε κατάπληκτοι μέ ὅσα παρακολουθοῦμε στά Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης σχετικά μέ τόν λεγόμενο «τζόγο» καί τά πολλά καί ποικίλα διαπλεκόμενα συμφέροντα πού συνδέονται μέ αὐτόν. Ὅπως ἀποκαλύπτεται καθημερινῶς, διαλύονται οἰκογένειες, ἐξανεμίζονται χρηματικά ποσά καί περιουσίες, ἐκμηδενίζεται ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια. Πρόκειται γιά ἕνα φοβερό γεγονός γιά τό ὁποῖο εὐθύνονται καί ἐκεῖνοι πού διακατέχονται ἀπό τά πάθη τοῦ εὔκολου πλουτισμοῦ, τῆς κοινωνικῆς ἀναγνώρισης, καί τήν ἀλαζονεία τῆς κοινωνικῆς ἤ πολιτικῆς ἐξουσίας.

Ὅμως τό πρόβλημα αὐτό πού ἀνέκυψε πρόσφατα, τό εἶδα καί ἀπό μιά ἄλλη ὀπτική γωνία, δηλαδή ἀπό τήν προοπτική των σχέσεων προσωπικῆς ἐξάρτησης, καί τήν ἐπικράτηση ἑνός ἄτυπου «βασαλικού θεσμοῦ» πού ἀσφαλῶς συνδέεται μέ τήν ἐπικράτηση κοινωνικῶν καί πολιτικῶν ἐκβιασμῶν.

Ἔχουν γίνει ἀξιόλογες ἔρευνες γύρω ἀπό τήν φεουδαλιστική κοινωνία πού ἐπικρατοῦσε κατά τό παρελθόν στήν Δύση, καθώς ἐπίσης καί γιά τήν διαμόρφωση τῶν σχέσεων ἐξάρτησης, ὅπως καί γιά τίς τάξεις καί τήν διακυβέρνηση τῶν ἀνθρώπων. Ἡ βασική φράση τοῦ φεουδαλιστικοῦ λεξιλογίου ἦταν: «ὁ ἄνθρωπος ἑνός ἄλλου ἀνθρώπου». Ο Marc Bloch ἀναλύει λεπτομερῶς, ὕστερα ἀπό πολυχρόνια ἔρευνα, τήν σχέση αὐτῆς τῆς ἐξάρτησης. «Ἰδού δύο ἄνθρωποι, πρόσωπο μέ πρόσωπο: ἕνας πού θέλει νά ὑπηρετήσει καί ὁ ἄλλος πού δέχεται ἤ ἐπιθυμεῖ νά εἶναι ἀρχηγός». Ὁ θεσμός αὐτός τῆς ἐξάρτησης συνδεόταν μέ μιά τελετή στήν ὁποία συμμετεῖχαν τά χέρια, ἀφοῦ ὁ ἕνας τοποθετοῦσε τά χέρια του στά χέρια τοῦ ἄλλου, τό στόμα, ἀφ’ ἑνός μέν μέ τά λόγια τῆς ὑποταγῆς πού ἐξέφερε ὁ ὑποτελής, ἀφ’ ἑτέρου δέ μέ τό φίλημα πού ἀκολουθοῦσε, καθώς ἐπίσης καί τό πόδι μέ τήν γονυκλισία τήν ὁποία ἔκανε ὁ βασάλος στόν φεουδάρχη του. Ἔτσι ὁ βασάλος (ὁ ὑποτελής) λεγόταν «ὁ ἄνθρωπος μέ τό στόμα καί τά χέρια».

Αὐτή ἡ τελετουργία πού ἦταν ἡ βασική ἔκφραση τῆς ἐξάρτησης μεταξύ φεουδαρχῶν καί βασάλων, ἡ ὁποία κυριαρχοῦσε κατά τόν Μεσαίωνα στήν φεουδαλιστική κοινωνία τῆς Δύσεως, δυστυχῶς παρατηρεῖται, μέ μιά ἄτυπη μορφή, καί στήν ἐποχή μας. Ὑπάρχει γονυκλισία τοῦ συγχρόνου ὑποτελοῦς στόν κοινωνικό παράγοντα, διατυπώνονται ὑποσχέσεις ὑποταγῆς, σφραγίζεται αὐτή ἡ σχέση μέ ὑποσχέσεις καί ἀσπασμό καί, βέβαια, ἔτσι γίνεται «ὁ ἄνθρωπος τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου». Μέσα ἀπό αὐτήν τήν νοοτροπία τῆς φεουδαλιστικῆς κοινωνίας βλέπω τά θέματα πού σχετίζονται μέ τούς σύγχρονες φεουδάρχες-νονούς τοῦ τζόγου, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐκφραστές διαπλεκομένων συμφερόντων πού συνδέονται καί μέ τήν ἴδια τήν πολιτική.

Ὅμως δέν εἶναι μόνον οἱ ἔμποροι μέ τά «φρουτάκια» πού ἀνήκουν στήν κατηγορία αὐτή. Καί αὐτό λέγεται γιατί σέ κάθε κοινωνία ὑπάρχουν μερικοί τύποι, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά παίζουν τόν ρόλο τοῦ παράγοντα-φεουδάρχη, ὥστε νά κατευθύνουν ὅλα τα πράγματα στήν κοινωνία, νά ἐλέγχουν τά πάντα καί στήν πραγματικότητα νά ὑπονομεύουν τούς πολιτικούς, κοινωνικούς καί ἐκκλησιαστικούς θεσμούς. Οἱ «βαρῶνοι τοῦ τζόγου» εἶναι ποικίλης μορφῆς καί παντός εἴδους. Μπορεῖ νά μή χρησιμοποιοῦν «φρουτάκια» καί διάφορα ἠλεκτρονικά παιχνίδια, ἀλλά ἔχουν ἄλλους τρόπους γιά νά ἐξασκοῦν ἐκβιασμούς –πολιτικούς καί κοινωνικούς– καί νά κατευθύνουν τά πράγματα τῆς κοινωνίας. Αὐτό τό ἐπιχειροῦν μέ ὑποσχέσεις παροχῆς ψήφων-ἀνθρώπων, μέ κατανάλωση διαφόρων ἐμπορευμάτων, μέ διορισμό προσώπων σέ δημόσιες θέσεις, μέ κοινωνική προβολή καί τόν παραγοντισμό, μέ αὔξηση τῆς πελατείας κλπ. Εἶναι σίγουρο ὅτι σέ ὅλες αὐτές τίς περιπτώσεις λειτουργεῖ ὁ νόμος τῆς φεουδαλιστικῆς κοινωνίας, ὁ ἀδιάρρηκτος σύνδεσμος μεταξύ φεουδάρχη καί βασάλου, καί, βέβαια, ὁ ἄνθρωπος μετατρέπεται σέ ψῆφο, καταναλωτή, ἐμπόρευμα πού μετακινεῖται κατά τίς ἐπιθυμίες τοῦ ἰδιότυπου φεουδάρχη, δηλαδή ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἐξάρτημα-δοῦλος.

Δέν μέ ἐνοχλεῖ μόνο ἡ νοοτροπία καί ἡ ἐπιθυμία τοῦ σύγχρονου φεουδάρχη, ἀλλά καί ἡ νοοτροπία τῶν συγχρόνων βασάλων-ὑποτελῶν, οἱ ὁποῖοι αὐτοβούλως γίνονται ὑπόδουλοι σέ τέτοιες νοοτροπίες καί ἑπομένως ἀφ’ ἑνός μέν ἐνθαρρύνουν τούς κάθε εἴδους ἐκβιαστές τῆς ἐλευθερίας τους, ὥστε νά συνεχίζουν τό καταστροφικό ἔργο τους, ἀφ’ ἑτέρου δέ ὑπονομεύουν τήν ἴδια τήν Δημοκρατία, καθώς ἐπίσης καί τούς θεσμούς, πολιτικούς, κοινωνικούς καί ἐκκλησιαστικούς.

Τελικά πρέπει ὅλοι νά ἐνεργοποιηθοῦμε καί νά μήν ἐπιτρέψουμε σέ μερικούς «ἐξυπνάκηδες» νά καταδυναστεύουν τήν ἐλευθερία μας, προκειμένου νά τό «παίζουν» αὐτοί ὡς προστάτες τῆς κοινωνίας, καί νά παρουσιάζονται ὡς κινοῦντες τά νήματα τῶν ἐξελίξεων. Εἶναι ἀνάγκη νά ἐντοπισθοῦν ὅλοι οἱ «ἐκβιαστές» τοῦ λαοῦ καί τῶν προσωπικῶν ἐλευθεριῶν του. Τό ὀφείλουμε αὐτό στήν ἴδια τήν Δημοκρατία καί τούς θεσμούς της. Τό ὀφείλουμε στόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας καί τήν ἐλευθερία μας.

Καί αὐτό λέγεται, γιατί σέ κάθε τοπική κοινωνία, ὅπως καί στήν πόλη πού ζοῦμε, παρατηροῦνται γεγονότα (ἐννοῶ κυρίως τό ἐκκλησιαστικό πρόβλημα) μέ ὅλα τα στοιχεῖα πού ἀναφέραμε προηγουμένως σχετικά μέ τήν ἐξάρτηση μεταξύ συγχρόνων «φεουδαρχῶν» καί «βασάλων», χρησιμοποιώντας τό σφίξιμο τοῦ χεριοῦ, τίς ποικίλες ὑποσχέσεις καί τήν ταπεινή γονυκλισία, μέ τελικό ἀποτέλεσμα τήν ὑπονόμευση τῶν θεσμῶν. Τό φοβερό ὅμως εἶναι ὅτι διάφοροι πολιτικοί καί κοινωνικοί παράγοντες σιωποῦν καί ἀδιαφοροῦν γι’ αὐτό τό μεγάλο πρόβλημα ἤ ἐκμεταλλεύονται αὐτήν τήν νοοτροπία καί μάλιστα χάριν ψηφοθηρίας. Ἀλλά μιά τέτοια νοοτροπία εἶναι προσβολή γιά τήν ἴδια τήν Δημοκρατία μας, ἀλλά καί τήν προσωπική ἀξιοπρέπεια καί ἐλευθερία μας.