Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ὁσία Εὐφροσύνη, 25 Σεπτεμβρίου

Πρωτοπρεσβύτερου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ βίος τῆς ἁγίας Εὐφροσύνης εἶναι θαυμαστός καί ὁ τρόπος τῆς ζωῆς τῆς ἀσυνήθιστος. Ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα πνευματικῆς ἀνδρείας, ἁγνείας καί σωφροσύνης.

Γεννήθηκε στήν Ἀλεξάνδρεια τόν 5ο αἰώνα μ. Χ. Ἦταν μοναχοκόρη καί πολύ πλούσια. Ὁ ὑλικός πλοῦτος, εὐτυχῶς, δέν κατόρθωσε νά τῆς σκληρύνη τήν ψυχή, ὥστε νά γίνη φίλαυτη καί φιλάργυρη, ὅπως συμβαίνει τίς περισσότερες φορές, ἀλλά ἦταν καί παρέμεινε φιλάνθρωπη καί ἐλεήμων. Οἱ γονεῖς της, ἄνθρωποι φιλόθεοι καί φιλάνθρωποι, κατάφεραν νά τῆς μεταδώσουν τόν ἀληθινό πλοῦτο τῆς καρδιᾶς, δηλαδή νά τῆς ἐμπνεύσουν τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.

Σέ ἡλικία δώδεκα ἐτῶν ἔμεινε ὀρφανή ἀπό μητέρα καί ὁ πατέρας τῆς ἔδειξε μεγαλύτερο ζῆλο καί ἐπιμέλεια στήν ἀνατροφή της. Ὅταν ἔγινε δεκαοκτώ ἐτῶν θέλησε νά τήν παντρέψη μέ ἕναν νέο ὑψηλῆς κοινωνικῆς τάξης. Ἡ Εὐφροσύνη ὅμως εἶχε ἐκλέξει τόν δρόμο τῆς κατά Χριστόν παρθενίας καί ἡ ἀπόφασή της ἦταν σταθερή καί ἀμετάκλητη. Γι’ αὐτό κάποια ἡμέρα, ἀφοῦ μοίρασε τά ὑπάρχοντά της στούς πτωχούς ἔφυγε κρυφά, καί γιά νά μή τήν ἀνακαλύψη ὁ πατέρας της καί τήν ὑποχρεώση νά ἐπιστρέψη στόν κόσμο καί νά παντρευτῆ παρά τήν θέλησή της, μεταμφιέστηκε καί ἐγκαταβίωσε σέ ἀνδρικό μοναστήρι μέ τό ὄνομα Σμάραγδος. Ἔζησε στό ἀνδρικό μοναστήρι τριανταοκτῶ ὁλόκληρα χρόνια χωρίς κανείς νά καταλάβη τό παραμικρό.

Στήν ἄσκηση καί τήν ἀρετή ξεπέρασε κατά πολύ τους συμμοναστᾶς της μέ ἀποτέλεσμα ὅλοι νά θαυμάζουν τόν θεάρεστο τρόπο ζωῆς τοῦ Σμάραγδου καί ἀρκετοί νά ἀγωνίζονται νά τόν μιμηθοῦν. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης θαυμάζοντας τήν ἀγγελομίμητη ζωή της, γράφει: “Ἠδυνήθη νά ἀστράψη μεταξύ των ἀνδρῶν μέ τάς ἀρετᾶς, καθώς καί ὁ πολύτιμος λίθος σμάραγδος ἀστράπτει ἀνάμεσα εἰς τούς ἄλλους λίθους. Ὄντως σμάραγδος ἐφάνη ἡ μακαρία αὕτη Εὐφροσύνη...”.

Οἱ γονεῖς πολλές φορές, ἴσως ἀπό ὑπερβολική ἀγάπη, πού σίγουρα δέν εἶναι τελείως ἀπαλλαγμένη ἀπό τήν φιλαυτία, ἐπιμένουν νά ἐπιβάλουν στά παιδιά τούς τίς δικές τους ἀποφάσεις, τίς ὁποῖες λαμβάνουν ἐκεῖνοι γιά λογαριασμό τῶν παιδιῶν τους. Ἡ δικαιολογημένη ἀντίδραση τῶν παιδιῶν, κάποιες φορές μάλιστα δυναμική καί μέ στοιχεῖα ὑπερβολῆς, δημιουργεῖ οἰκογενειακές συγκρούσεις μέ κοινωνικές προεκτάσεις. Ἡ ἀληθινή ἀγάπη εἶναι συνδεδεμένη μέ τήν ἐλευθερία καί τό ἀντίθετο. Ὅπως ἀναφέρει συχνά ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μᾶς κ. Ἱερόθεος καί τό γράφει καί στά βιβλία του, ἡ ἀγάπη χωρίς τήν ἐλευθερία εἶναι δικτατορία, ἀλλά καί ἡ ἐλευθερία χωρίς τήν ἀληθινή ἀγάπη εἶναι ἀναρχία.

Ἡ ἁγία Εὐφροσύνη δέν ἔπαψε νά ἀγαπᾶ ἀληθινά τόν πατέρα της καί νά προσεύχεται γι’ αὐτόν. Ὅταν κατάλαβε ὅτι πλησιάζει τό τέλος τῆς ἐπίγειας ζωῆς τῆς ζήτησε νά τόν συναντήση. Ἐν τῷ μεταξύ εἶχε γίνει καί αὐτός μοναχός στό ἴδιο μοναστήρι χωρίς νά τοῦ περνᾶ ποτέ ἀπό τό μυαλό ὅτι θά συναντοῦσε ἐκεῖ τήν κόρη του. Κατά τήν συνάντηση αὐτή μαθεύτηκε τό μυστικό της καί τό πραγματικό της ὄνομα. Ἐδῶ ἀξίζει νά σημειωθῆ ὅτι ὁ Παφνούτιος, ὁ πατέρας της, εἶναι καί αὐτός ἅγιος καί ὅτι πατέρας καί κόρη γιορτάζουν τήν ἴδια ἡμέρα.

Μέσα στό ἀνδρικό Μοναστήρι ἔκανε ὑπεράνθρωπον ἀγώνα γιά νά ζήση κατά Χριστόν. Ἔπρεπε συνεχῶς νά προσποιῆται, ἀλλά καί νά καταβάλη μεγάλους κόπους, ὥστε νά μήν ὑστερήση στήν ἄσκηση καί τίς πνευματικές ἐπιδόσεις ἀπό τούς συμμοναστᾶς της. Καί πραγματικά, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἱερός ὑμνογράφος, ἀπέρριψε τό χαῦνον του θήλεος καί ἀπέκτησε ἀνδρικό, δηλαδή ἀνδρεῖο, φρόνημα. Ἔτσι μπόρεσε νά ξεπεράση τίς δυσκολίες, νά νικήση τούς ποικίλους πειρασμούς καί νά ζήση “μέ τήν ἄφθαρτον ἁγνείαν καί σωφροσύνην, τήν ὁποίαν κατακτοῦν φθαρτοί ἄνθρωποι διά καμάτων καί ἰδρώτων” (Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σινά|της).

Πράγματι, ἡ ἁγνότητα καί ἡ σωφροσύνη ἀποκτοῦνται μέ πολλούς κόπους καί ἱδρῶτες. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σινά|της, στό θαυμάσιο βιβλίο του πού ὀνομάζεται "Κλῖμαξ", ἀφιερώνει ἕναν λόγο στήν ἁγνότητα καί τήν σωφροσύνη, ὅπου μεταξύ των ἄλλων, ἀναφέρει: “Ἁγνεία σημαίνει ἀπόκτηση τῆς ἀσωμάτου φύσεως. Ἁγνεία σημαίνει ζηλευτός οἶκος τοῦ Χριστοῦ καί ἐπίγειος οὐρανός τῆς καρδιᾶς. Ἁγνεία σημαίνει ὑπερφυσική ἀπάρνηση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, μία ἀληθινά παράδοξη ἅμιλλα σώματος θνητοῦ καί φθαρτοῦ πρός τούς ἀσωμάτους ἀγγέλους. Ἁγνός εἶναι ἐκεῖνος πού μέ τόν ἕνα ἔρωτα (τόν θεϊκό), ἀπέκρουσε τόν ἄλλο ἔρωτα (τόν σαρκικό), καί ἔσβυσε τό ὑλικό μέ τό ἄϋλο πῦρ. Σωφροσύνη σημαίνει γενική ὀνομασία ὅλων των ἀρετῶν. Σώφρων εἶναι ἐκεῖνος πού καί κατά τόν ὕπνο δέν αἰσθάνεται καμμία σαρκική κίνηση ἤ ἀλλοίωση τῆς καταστάσεώς του. Σώφρων εἶναι ἐκεῖνος πού ἀπέκτησε τελεία ἀναισθησία ὡς πρός τήν διαφορά τοῦ φύλου. Αὐτός εἶναι ὁ κανών καί ὁ ὅρος τῆς τελείας καί πανάγνου ἁγνείας, τό νά συμπεριφέρεται κανείς παρόμοια καί πρός τά ἔμψυχα καί πρός τά ἄψυχα σώματα, καί πρός τά λογικά καί πρός τά ἄλογα”.

Ἡ ἁγία Εὐφροσύνη μᾶς ὑπενθυμίζει, μεταξύ των ἄλλων, καί τό γεγονός ὅτι ἐάν κάποιος ἐπιθυμῆ καί θέλη πραγματικά νά ζήση κατά Χριστόν, δέν ὑπάρχει τίποτα στόν κόσμο πού νά μπορῆ νά τόν ἀποτρέψη. Σίγουρα, θά συναντήση πειρασμούς καί δυσκολίες, θά ἔλθη, ἴσως, ἀντιμέτωπος μέ πρόσωπα καί καταστάσεις, ἐάν ὅμως ἀγαπᾶ ἀληθινά τήν πνευματική ζωή, θά κάνη ὑπομονή καί θά φθάση στόν σκοπό του, διότι ἡ ἀγάπη “πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει”, καί μηχανεύεται ἀπίθανους τρόπους γιά νά ἐκφραστῆ.

Γιά νά ζήση κανείς μέ ἁγνότητα καί σωφροσύνη χρειάζεται ἀσφαλῶς νά καταβάλη μεγάλους κόπους καί νά χύση πολύ ἱδρώτα. Οἱ Ἅγιοι μέ τό φωτεινό παράδειγμά τους μᾶς βεβαιώνουν ὅμως ὅτι αὐτή ἡ ζωή, παρά τίς δυσκολίες της, εἶναι ὑπέροχη. Καί κρύβει τέτοιες χαρές, πού εἶναι ἐντελῶς ἀδύνατο καί νά τίς φανταστοῦν ἀκόμη οἱ “ψυχικοί ἀνθρωποι”.