Ὁμιλία στό Λαϊκό Πανεπιστήμιο

Στό προηγούμενο τεῦχος ἀναφερθήκαμε ἐπιγραμματικά στήν ἔναρξη λειτουργίας τοῦ “Λαϊκοῦ Πανεπιστημίου”, ἑνός θεσμοῦ πού διοργάνωσε ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Πολιτιστικῆς Ταυτότητος καί τελεῖ ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Ἡ τελετή ἔναρξης πραγματοποιήθηκε, ὅπως ἀναφέραμε, στίς 23 Ὀκτωβρίου 2002, στήν αἴθουσα “Ι. Δρακοπούλου” τοῦ Ἐθνικοῦ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν (Ὁδ. Πανεπιστημίου) καί τήν εἰσηγητική ὁμιλία ἐκφώνησε ὁ Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ἰωάννης, Πρόεδρος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν.

Ἡ δεύτερη διάλεξη (ποῦ ἐντάσσεται στήν ἑνότητα μέ γενικό θέμα: “Ἑλληνισμός-Χριστιανισμός: Συμπόρευση ἤ Ἀντίθεση;”, ἀνατέθηκε στόν Μητροπολίτη μας κ. Ἱερόθεο, ὁ ὁποῖος ἀνέπτυξε τό θέμα “Συνάντηση Ἑλληνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ στήν Ἀνατολή καί στήν Δύση” στίς 27 Νοεμβρίου, στήν ἴδια αἴθουσα τοῦ Πανεπιστημίου.

Στήν διάλεξη παρευρέθησαν ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλος, ὁ Μητροπολίτης Περγάμου καί Πρόεδρος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν κ. Ἰωάννης, καί πολυπληθές ἀκροατήριο πού ἀποτελεῖτο ἀπό Κληρικούς, καθηγητές καί ἄλλους λαϊκούς. Στό προεδρεῖο τῆς διάλεξης ἦταν ὁ Μητροπολίτης Δημητριάδος καί Πρόεδρος τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Πολιτιστικῆς Ταυτότητος κ. Ἰγνάτιος.

Ὁ Μητροπολίτης κ. Ἱερόθεος ἀνέπτυξε τήν εἰσήγησή του σέ τέσσερα ἐπιμέρους κεφάλαια:

• Διασαφήνιση τῶν ὅρων Ἑλληνισμός καί Χριστιανισμός,
  
• Συνάντηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν Ἀνατολή,
  
• Συνάντηση Ἑλληνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ στήν Δύση,
  
• Τό κρίσιμο ἐρώτημα (γιά τήν συνάντηση σύγχρονου δυτικοῦ πολιτισμοῦ καί Ὀρθοδόξου Παραδόσεως.
  

Μερικά χαρακτηριστικά σημεῖα τῆς ὁμιλίας τοῦ ἦταν ὅτι - διέκρινε τίς διάφορες μορφές, ἐξελικτικά στάδια καί τάσεις τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος πού ὄχι μόνον διαφοροποιοῦνται, ἀλλά καί ἀντιτίθενται μεταξύ τους’ συμπέρανε δηλ. ὅτι ὁ Ἑλληνισμός δέν εἶναι ἑνιαῖος, - ἐπίσης διέκρινε τίς διάφορες ἐκφράσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅπου ὑπῆρξαν ριζικές ἀποκλίσεις ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, - ὁ Χριστιανισμός (ἡ Ὀρθοδοξία) προσέλαβε ὅρους ἀπό τόν Ἑλληνισμό καί ἀπήντησε στά ἐρωτήματά του, ἐκχριστιάνισε τόν Ἑλληνισμό, - ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπέρριψε τήν μεταφυσική, - στήν Δύση ὁ Χριστιανισμός διαφοροποιήθηκε ἀπό τήν εὐαγγελική Παράδοση, βασιζόμενος καί χρησιμοποιώντας κυρίως τίς διδασκαλίες τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, καί ἔχουμε ἐκεῖ τήν υἱοθέτηση τῆς μεταφυσικῆς καί ἕναν “ἐξελληνισμό τοῦ Χριστιανισμοῦ”, - ἡ σχολαστική καί γενικά ἡ θεολογία τῆς Δύσεως ἀσπάστηκε τίς ἀπόψεις γιά τό analogia entis καί analogia fidei μέ πολλές καί σοβαρές συνέπειες.

Ὁ Σεβασμιώτατος κατέληξε συμπερασματικά:

“Επομένως σήμερα δέν μπορεῖ νά βιωθῆ ἀποκεκομμένα ὁ Ἑλληνισμός ἀπό τόν Ὀρθόδοξο Χριστιανισμό, ἀλλά καί κατά ἕναν τρόπο, οὔτε καί ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανισμός ἀπό τόν Ἑλληνισμό, ἀφοῦ τά προβλήματα πού ἔθετε ἡ κλασσική φιλοσοφία εἶναι τά αἰώνια προβλήματα πού ἀπασχόλησαν ἀνέκαθεν τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου.

”Πέρα ἀπό αὐτό σήμερα χρειάζεται νά γίνη ἕνας γόνιμος διάλογος, μιά δημιουργική συνάντηση μεταξύ της συγχρόνου δυτικῆς σκέψεως καί τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ἡ ὁποία ὅμως Ὀρθοδοξία δέν θά ἐκφράζεται μέ ἰδέες καί ἀπόψεις, μέ στοχασμούς καί διανοητικές θεωρίες, ἀλλά μέ ἐμπειρίες ἁγίων οἱ ὁποῖοι ἀφ’ ἑνός μέν θά γνωρίζουν τό βάθος τῆς ἀγωνίας τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου, ἀφ’ ἑτέρου δέ θά γνωρίζουν ἐξ ἐμπειρίας τόν Θεό. Μιά τέτοια συνάντηση εἶναι ἀναγκαία καί ἀπαραίτητη στήν ἐποχή μας”.

Ἡ ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου δημιούργησε πολλά ἐρεθίσματα γιά περαιτέρω συζητήσεις, καί τέθηκαν πολλές ἐρωτήσεις, ὅπως: Μήπως πρέπει νά δεχθοῦμε τόν ὄρο μεταφυσική μέ ἀποφορτισμένη σημασία; Ποῦ ὀφείλονται οἱ διαφορές ἀναμεταξύ του δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας; Ἦταν τόσο μεγάλη ἡ ἐπίδραση τοῦ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου στήν διαμόρφωση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ; κ.α. Στίς ἐρωτήσεις αὐτές ἀπάντησε καταλλήλως ὁ Σεβασμιώτατος.

Τήν διάλεξη ἔκλεισε ὁ Μακαριώτατος, συνοψίζοντας καί σχολιάζοντας τά λεχθέντα, ἐνῶ προέτρεψε τούς ἀκροατᾶς νά συνεχίζουν μέ τόν ἴδιο ζῆλο νά προσέρχονται στίς διαλέξεις τοῦ Λαϊκοῦ Πανεπιστημίου τῆς Ἐκκλησίας, καί νά ἑτοιμάζονται μελετώντας σχετικά βιβλία, ὥστε νά εἰσάγονται στά θέματα τῶν διαλέξεων πού ἔχουν σκοπό νά ἀνεβάζουν τό ἐπίπεδό των ἀκροατῶν καί ὄχι νά τό κρατοῦν σέ μιά ἐπιφανειακή ἐνημέρωση ἐπί παντός ἐπιστητοῦ.

Τμήματα τῆς ὁμιλίας τοῦ Σεβασμιωτάτου θά δημοσιεύσουμε στήν “Ε.Π.” σέ ἑπόμενα τεύχη.

Α. Κ.Ε.Γ.