Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Ἅγιος Ἀντώνιος ὁ Μέγας, 17 Ιανουαρίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ο ἅγιος Ἀντώνιος, ὁ καθηγητὴς τῆς ἐρήμου, εἶναι ἀπὸ τοὺς λίγους πού ἔλαβαν τὴν προσωνυμία μέγας. Πραγματικά, ὑπῆρξε μέγας ἀθλητής τοῦ πνευματικοῦ στίβου καὶ θριαμβευτὴς στούς ἀγῶνες ἐναντίον τῆς πλάνης, τῆς ἁμαρτίας, τοῦ διαβόλου καὶ τῶν πολυμόρφων παθῶν.Ὁ βίος του, πού συνετγράφη ἀπὸ ἕναν ἄλλον μέγα, τὸν σύγχρονό του ἅγιο Ἀθανάσιο, Ἀρχιεπίσκοπο Ἀλεξανδρείας, εἶναι ὑπερθαύμαστος καὶ ἀξιοζήλευτος. Ἡ μελέτη του πρέπει νὰ ἀποτελῆ ἐντρύφημα ὅλων ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ποθοῦν νὰ βιώσουν τὸ μεγαλεῖο τῆς κατὰ Χριστόν ζωῆς.

Ὁ μέγας Ἀντώνιος μὲ τὴν ἄσκηση καὶ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ ἔφθασε στὴν κορυφὴ τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ ἀπέκτησε τὴν ἀληθινὴ σοφία. “Ὀνομάζει τὸν ἑαυτὸ του "ἰδιώττην" καὶ ἦταν ἀγράμματος, εἶχε ὅμως διδάσκαλον τὴν ἄνωθεν σοφίαν τοῦ Πνεύματος. Ἀπὸ τὴν σοφία αὐτὴ φωτισμένος καὶ ἐμπνευσμένος ἔδωσε σοφότατες ἀποκρίσεις σὲ διάφορους Χριστιανούς, πού ζητοῦσαν νὰ ὠφεληθοῦν ψυχικὰ, ὅπως φαίνεται σὲ πολλά μέρη τῶν "Γεροντικῶν" βιβλίων. Εκτός ἀπὸ αὐτές ἄφησε καὶ τὰ “ἑκατὸν ἑβδομήκοντα κεφάλαια”, πού περιλαμβάνονται στὴν "Φιλοκαλία" καὶ προσφέρουν μεγάλη ὠφέλεια σὲ ὅσους τὰ διαβάζουν”.

Ἄσκησις ὀνομάζεται ἡ προσπάθεια πού κάνει ὁ ἄνθρωπος νά ἐφαρμόζῃ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στή ζωή του. Ἡ προσπάθεια νά μεταμορφώση τά πάθη του, νά καθαρθῆ ἀπό τά πάθη, γιά νά μπορέση νά ἀγαπήσῃ “ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας”, τόν Θεό καί τόν ἄνθρωπο. Γιατί εἶναι ἀδύνατον νά ἀγαπᾶ ἀληθινά ὅποιος ἐξουσιάζεται ἀπό τά πάθη καί κυρίως ἀπό τήν φιλαυτία, πού καταδυναστεύει τόν ἄνθρωπο καί κάνει τήν ζωή του δύσκολη. Φιλαυτία εἶναι ἡ ἄλογη ἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας καί ἀπό αὐτήν, ὡς ἀπό μητέρα, γεννῶνται ὅλα τά ἄλλα πάθη, ὅπως τῆς ὑπερηφάνειας, τῆς κενοδοξίας, τῆς φιληδονίας, τῆς φιλαργυρίας κ.λπ.

Στίς ἡμέρες μας, συχνά γίνεται λόγος γιά τήν ἀγάπη, τήν εἰρήνη καί τήν φιλία μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν καί γιά ἄλλα παρόμοια. Καλά εἶναι ὅλα αὐτά, ἀλλά τό ἐρώτημα εἶναι πώς μπορεῖ κανείς νά ἀγαπᾶ τούς ἄλλους καί νά εἰρηνεύσῃ μαζί τους, τήν στιγμή πού εἶναι ὑποδουλωμένος στά πάθη καί δέν μπορεῖ νά εἰρηνεύσῃ μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του; Ἡ ἀγάπη, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν ὁμολογητή, εἶναι ἔκγονον ἀπαθείας. Δηλαδή γεννᾶται καί ἀυξάνεται μέσα σ' ἕνα ἦθος, τό ὁποῖο ἔχει καθαρθῆ ἤ τουλάχιστον ἀγωνίζεται ἐπίμονα καί ἐπίπονα νά καθαρθῆ ἀπό τά πάθη. Τότε ἡ ἀγάπη εἶναι ἀνιδιοτελής καί ἀνθεκτική στίς ἀντιξοότητες καί τίς δυσκολίες. Δέν ἔχει ἡμερομηνία λήξης, ἀλλά διαρκεῖ καί πέραν τοῦ τάφου, εἶναι “συνομήλικη μέ τούς αἰῶνες”. Ἀντίθετα, ἡ ἐμπαθής ἀγάπη εἶναι ψεύτικη καί διαρκεῖ ὅσον καιρό εἶναι σέ θέση νά ὑπηρετή καί νά τρέφῃ ἤ νά τρέφεται ἀπό τά πάθη. Καί πῶς εἶναι δυνατόν νά ἔχη ἀντοχή καί διάρκεια, ἀφοῦ οἱ συνθήκες ζωῆς ἀλλάζουν, τά συμφέροντα μεταβάλλονται καί τό ἀνθρώπινο σῶμα φθείρεται καί ἀλλοιώνεται;

Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα τῶν μεταπτωτικῶν κοινωνιῶν εἶναι τὰ ἀνθρώπινα πάθη. Τὰ εμπαθή ἄτομα προξενοῦν τεράστια προβλήματα στὸ οἰκογενειακό καὶ τὸ κοινωνικό τους περιβάλλον, ἀλλὰ καὶ πολέμους καὶ ἀκαταστασίες σὲ ὅλον τὸν κόσμο, ὅταν πρόκειται γιὰ πρόσωπα ποὺ κατέχουν ἀξιώματα καὶ ἐξουσία. Καθὼς τονίζει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Ἰερόθεος: “Ἡ ἁμαρτία ἔχει κοινωνικές προεκτάσεις. Τὰ ἀρρωστημένα πρόσωπα ἀρρωσταίνουν τοὺς κοινωνικοὺς θεσμούς καὶ στὴ συνέχεια οἱ κοινωνικοὶ θεσμοί ἀρρωσταίνουν περισσότερο τὰ πρόσωπα”. Ἐπομένως, ἡ ἀλλαγή τῶν ἀνθρωπίνων κοινωνιῶν πρὸς τὸ καλύτερο, ἢ μᾶλλον ἡ ἐξανθρώπισή τους, προϋποθέτει τὴν πνευματική ἀναγέννηση τῶν μελῶν τους, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ γίνη μὲ τὴν ἀσκήση, τὴν προσευχή, τὴν μυστικὴ ζωή καὶ γενικότερα μὲ τὴν ὑπακοή στὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς θεσμούς.

Ὁ ἅγιος Ἀντώνιος μὲ τοὺς σκληροὺς ἀγῶνες του ἐναντίον τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας καὶ τῆς ὑπερηφανίας, ἀπέκτησε τὴν ὑψοποιὸ ταπείνωση. Ἐν τούτοις ὁ Θεὸς τοῦ ἀπεκάλυψε ὅτι ὑπάρχει κάποιος ὑποδηματοποιός στὴν Ἀλεξάνδρεια, ποὺ τὸν ἔχει ξεπεράσει στὴν πνευματική ζωή καὶ τὸν ἀπέστειλε νὰ διδαχθῇ τὸ πνευματικό ἔργο ἐκείνου. Καὶ ὅπως σημειώνει ὁ Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάροφ: “Ἔμαθεν ἐξ αὐτοῦ νὰ σκέπτεται ἐνδομύχως: "Οἱ πάντες σώζονται, ἐγὼ δὲ μόνος ἀπόλλυμαι"”. Τὸν λόγον αὐτὸν μποροῦν νὰ τὸν ἀντέξουν μόνον ἐκεῖνοι, ποὺ ἔχουν κατακτήσει τὸ ἀκρότατο ὕψος τῆς ταπεινοφροσύνης.

Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι μητέρα τῆς ἀγάπης καὶ ὅλων τῶν ἄλλων ἀρετῶν. Ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος ἀγάπησε θυσιαστικά τοὺς πάντες καὶ προσευχόταν γιὰ ὅλη τὴν οἰκουμένη. Χαρακτηριστικὸς εἶναι ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ἐπικοινωνοῦσε μὲ τοὺς ἄνθρωπους καὶ ἰδιαίτερα μὲ τοὺς πονεμένους ἄνθρωπους. Μετὰ τὴν αρχοντικὴ του ἀγάπη τοὺς παρηγοροῦσε ἀληθινὰ καὶ τοὺς στήριζε. Ἐπισκέφθηκε κάποτε ἕναν θεολόγο - συγγραφέα, τὸν Δίδυμο, ποὺ ἦταν τυφλός, ἀλλὰ ὅπως φαίνεται εἶχε ἀνοικτὰ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς του καὶ, μεταξύ ἄλλων, τοῦ εἶπε: Μη σὲ στενοχωρεῖ καὶ μὴ σὲ ταράζει, Δίδυμε, τὸ γεγονός ὅτι σοῦ λείπουν τὰ σωματικὰ μάτια. Διότι σοῦ λείπουν τέτοια μάτια, μὲ τὰ ὁποῖα βλέπουν οἱ μυίγες καὶ τὰ κουνούπια. Εσύ ἔχεις τέτοια μάτια, μὲ τὰ ὁποῖα βλέπουν οἱ ἄγγελοι, μὲ τὰ ὁποῖα ὁ Θεὸς καθορίζεται καὶ τὸ αὐτοῦ φῶς καταλαμβάνεται. Τὸ περιστατικό αὐτὸ φανερώνει τὸν τρόπο ποιμαντικῆς τῶν Ἁγίων. Δὲν ἀπογοητεύουν καὶ δὲν ἀπελπίζουν τοὺς ἄνθρωπους, ἀλλὰ ἀντίθετα τοὺς ἀυξάνουν τὴν ἀγάπη γιὰ τὴν ζωὴ, τὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴ, ἀποδιώχνουν ἀπὸ τὴν ψυχή τους τὴν καταχνιά, ἀυξάνουν τὴν χαρά, δυναμώνουν τὴν πίστη, θεριεύουν τὴν ἐλπίδα.

Θὰ ἤθελα νὰ περατώσω τὸ ἄρθρο αὐτὸ μὲ τὴν συμβουλὴ - προτροπή τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου: Εἶναι ἀνάγκη νὰ τρέχουμε νὰ θεραπεύουμε τὰ πάθη τῆς ψυχῆς, γιατί μέλλουμε νὰ κριθοῦμε κατὰ πρόσωπον Θεοῦ, γιὰ νὰ μὴ βρεθοῦμε (ἐκεῖ) τιποτένοι ἢ καταγέλαστοι.