Κύριο ἄρθρο: Στὸ Κέντρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὸν μῆνα Ἰανουάριο μιὰ πολυμελὴς ἀντιπροσωπεῖα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ποὺ ἀποτελεῖτο ἀπὸ Ἐπισκόπους, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, τῆς ὁποίας εἶχα τὴν τιμὴ νὰ εἶμαι μέλος, ἐπισκεφθήκαμε τὶς Βρυξέλλες, ποὺ εἶναι τὸν κέντρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης γιὰ νὰ ἐνημερωθοῦμε πάνω στὰ ὅσα διαδραματίζονται σήμερα στὸν Εὐρωπαϊκὸ χῶρο, ὥστε στὴν συνέχεια νὰ καθορίζουμε καὶ τὴν δική μας στάση ἀπέναντι σὲ αὐτά. Γιατί εἶναι ἀλήθεια ὅτι δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ παρεμβαίνη στὰ τεκταινόμενα, ἂν δὲν γνωρίζη τὶς πραγματικὲς συνθῆκες τῶν γεγονότων καὶ φαινομένων αὐτῶν.

Στὴν συνέχεια μὲ μεγάλη συντομία θὰ καταγράψω τὶς σκέψεις μου γύρω ἀπὸ τὰ ὅσα εἶδα στὶς Βρυξέλλες καὶ μάλιστα θὰ τὶς καταγράψω σὲ δύο σημεῖα. Πρῶτα, τί ἀκριβῶς ἔγινε κατὰ τὴν διάρκεια αὐτοῦ τοῦ ταξειδιοῦ καὶ δεύτερο, ποιὲς εἶναι οἱ προσωπικὲς ἀπόψεις ποὺ σχημάτισα ἀπὸ ὅσα εἶδα καὶ ἄκουσα.

1. Ξεναγήσεις καὶ συναντήσεις

Κατὰ τὸ τετραήμερο τῆς παρουσίας μας στὶς Βρυξέλλες εἴχαμε τὴν δυνατότητα νὰ συναντήσουμε πολλοὺς ἀνθρώπους ποὺ κατέχουν ὑπεύθυνες θέσεις στὴν Εὐρώπη καὶ μάλιστα στὰ κέντρα λήψης τῶν ἀποφάσεων.

Κατ' ἀρχὰς πρέπει νὰ λεχθῇ ὅτι ἡ πρόσκληση ἔγινε ἀπὸ τὸν Εὐρωβουλευτὴ κ. Ἐμμανουὴλ Μπακόπουλο, ὁ ὁποῖος ἔδειξε μεγάλη προθυμία, εὐγένεια καὶ διοργάνωσε τὴν ὅλη ἐπίσκεψή μας μὲ πολλὴ ὑπευθυνότητα καὶ ἀγάπη πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Κάθε Εὐρωβουλευτὴς ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ προσκαλέση, ὡς φιλοξενούμενους τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου μερικὰ πρόσωπα καὶ μὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ τὸν τελευταῖο καιρὸ διάφορες ἀποστολὲς τῆς Ἐκκλησίας πῆγαν στὶς Βρυξέλλες. Ἔχει διαπιστωθῇ ἀπὸ ὑπεύθυνα πρόσωπα, ὅτι αὐτὴ ἡ ἀποστολὴ ἦταν ἡ ἀρτιότερη. Ὁ κ. Μπακόπουλος μαζὶ μὲ τὸν Εὐρωβουλευτὴ κ. Κουλουριάνο συνετέλεσαν ὥστε νὰ ἀποκτήσουμε μεγάλη ἐνημέρωση πάνω στὸν τρόπο λειτουργίας τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

Στὶς Βρυξέλλες συναντήσαμε τὸν Μητροπολίτη Βελγίου κ. Παντελεήμονα, ὁ ὁποῖος, ὡς γνωστόν, ὑπάγεται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸν Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Ἐμμανουήλ, ποὺ ὡς Ἐπίσκοπος Ρηγίου ἦταν καὶ θὰ ἐξακολουθῆ νὰ εἶναι ἐκπρόσωπος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὶς Βρυξέλλες, τὸν Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Ἀχαΐας κ. Ἀθανάσιο, ποὺ εἶναι ὑπεύθυνος τῆς Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὶς Βρυξέλλες, τὸν Πρόεδρο τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, ἄήι ἄήί, τον ἐκπρόσωπο τοῦ Συμβουλίου τῶν Εὐρωπαϊκῶν Ἐκκλησιῶν (Κ.Ε.Κ.), τὸν ὑπεύθυνο τῆς , ἤτοι τῶν Καθολικῶν Ἐπισκόπων τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, τὸν Dr. Mickle Veniger πολιτικὸ Σύμβουλο τοῦ Προέδρου τῆς Ἐπιτροπῆς κ. Romano Prodi, ποὺ ἀχολεῖται μὲ τὶς Θρησκευτικὲς Κοινότητες τῆς Εὐρώπης, τὸν κ. Γεράσιμο Ζορμπά, Σύμβουλο τῆς Ἐπιτρόπου τῆς Ἑλλάδος στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπή, καὶ πολλοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.

Εἴχαμε τὴν δυνατότητα νὰ ξεναγηθοῦμε στοὺς χώρους τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, καθὼς ἐπίσης νὰ ξεναγηθοῦμε στὴν Πόλη τῶν Βρυξελλῶν καὶ νὰ ἔχουμε μιὰ ὀπτικὴ ἐμπειρία τῶν τόπων ποὺ συνεδριάζουν τὰ διάφορα ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο εἶναι ἕνας τεράστιος χῶρος, καὶ μάλιστα λέγεται ὅτι εἶναι τὸ μεγαλύτερο κτίριο τῆς Εὐρώπης.

Ὁ συνδυασμὸς τῶν χώρων μὲ τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτελεῖται ἐκεῖ, μὲ τὴν πόλη τῶν Βρυξελλῶν, μὲ τὰ παλιὰ καὶ μεγαλοπρεπῆ κτίρια, συντελοῦν στὸ νὰ ἐντυπωσιάζεται κάθε ἐπισκέπτης. Ἡ πόλη τῶν Βρυξελλῶν, ὡς πρωτεύουσα τοῦ Βελγίου ποὺ βρίσκεται στὸ ἐνδιάμεσο μεταξὺ τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Γερμανίας, πιθανὸν καὶ ἡ πλησιεστέρα στὸ Ἄαχεν, πρωτεύουσα τοῦ Καρλομάγνου, "πατέρα" τῆς Εὐρώπης, ἐπελέγη γιὰ νὰ εἶναι ἡ Πρωτεύουσα τῆς Εὐρώπης, τὸ κέντρο στὸ ὁποῖο στεγάζονται ὅλες οἱ βασικὲς λειτουργίες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

2. Βασικὲς παρατηρήσεις ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψη στὰ Εὐρωπαϊκὰ Ὄργανα

Ὅταν κανεὶς ἐπισκέπτεται ἕναν χῶρο, τότε ἀνάλογα μὲ τὰ ἐνδιαφέροντά του τὰ διανοητικά, τὰ ψυχολογικὰ καὶ τὰ πνευματικὰ καταλήγει σὲ ἀνάλογες ἐκτιμήσεις. Εἶναι σίγουρο ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος κάνει τὶς δικές του ἐκτιμήσεις - παρατηρήσεις ποὺ δὲν συμπίπτουν ἀπολύτως μὲ τὶς ἐκτιμήσεις τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ποὺ βρίσκονται τὴν ἴδια περίοδο στὸν χῶρο αὐτόν. Ἀναγκαστικά, λοιπόν, τὰ ὅσα θὰ καταγράψω στὴν συνέχεια εἶναι δικές μου προσωπικὲς παρατηρήσεις, ποὺ μπορεῖ νὰ διαφέρουν ἀπὸ τὶς παρατηρήσεις τῶν ἄλλων συνοδοιπόρων μου.

1. Στὶς Βρυξέλλες, ὕστερα ἀπὸ συνεννόηση μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἄνοιξε ἕνα Γραφεῖο. Αὐτὸν τὸ καιρὸ τὸ κτίριο ποὺ ἀγοράσθηκε ἀνακαινίζεται καὶ διαμορφώνεται σύμφωνα μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ κέντρου αὐτοῦ. Θεωρεῖται ὅτι ἡ ἀγορὰ τοῦ κτιρίου αὐτοῦ εἶναι σημαντικὴ καὶ ἐπιτυχημένη.

Ὁ σκοπὸς τοῦ Κέντρου αὐτοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος δὲν εἶναι ἀσφαλῶς νὰ ἀνακαλύπτη τὰ οἰκονομικὰ προγράμματα, ἀλλὰ κυρίως νὰ παρακολουθῇ τὰ τεκταινόμενα τόσο στὰ Κοινοτικὰ Ὄργανα, ὅσο καὶ γενικὰ στὸν χῶρο τῆς Εὐρώπης καὶ νὰ ἐνημερώνη τὴν Διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἐπειδὴ τέτοιο κέντρο διαθέτει καὶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, στὴν δικαιοδοσία τοῦ ὁποίου ὑπάγεται ὅλος ὁ Εὐρωπαϊκὸς χῶρος, ὁπωσδήποτε καὶ τὸ Βέλγιο, ὅπου ὑπάρχει καὶ Μητρόπολη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καὶ ἐπειδὴ ἄνοιξε Γραφεῖο καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας, χωρὶς νὰ γνωρίζουμε τὴν συνέχεια, ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ πρέπει νὰ ὑπάρχη στενὴ συνεργασία μεταξὺ τῶν δύο Κέντρων, ἤτοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Αὐτὴ ἡ συνεργασία παρατηρεῖται τὸν τελευταῖο καιρὸ καὶ εἶναι ἀπαραίτητη, γιατί στὶς Βρυξέλλες δραστηριοποιοῦνται ἔντονα, γιὰ διάφορους λόγους, ὅλες οἱ ἄλλες ὁμολογίες.

2. Τρία εἶναι τὰ βασικὰ κοινοτικὰ ὄργανα, ἤτοι ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπή, τὸ Συμβούλιο Ὑπουργῶν καὶ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο.

Ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπή, ἡ γνωστὴ ὡς Κομισιόν, εἶναι ἕνα εἶδος Κυβερνήσεως τῆς Εὐρώπης καὶ μέλη της εἶναι οἱ ἀντιπρόσωποι - ἐπίτροποι τῶν Κρατῶν - Μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Πρόεδροι τῆς Ἐπιτροπῆς διετέλεσαν ὁ Ντελόρ, ὁ Σαντὲρ καὶ τώρα εἶναι ὁ Πρόντι. Ἡ Ἐπιτροπὴ συνεδριάζει τακτικά, καταρτίζει προτάσεις, προτείνει σχέδια, ἐκδίδει τὶς κοινοτικὲς ὁδηγίες, παρακολουθεῖ τὴν ὑλοποίησή τους. Ἡ Ἐπιτροπὴ παίζει σημαντικὸ ρόλο στὴν ὅλη λειτουργία τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

Τὸ Συμβούλιο Ὑπουργῶν ἀποτελεῖται ἀπὸ τοὺς ὑπουργοὺς τῶν Κρατῶν - Μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, ἀνάλογα μὲ τὸν τομέα μὲ τὸν ὁποῖο ἀσχολοῦνται, ἤτοι ἐξωτερικῶν, παιδείας, ἐργασίας κλπ. Γιὰ κάθε θέμα προεδρεύει ὁ ἀνάλογος Ὑπουργὸς τῆς χώρας ποὺ ἐκεῖνο τὸ χρονικὸ διάστημα προεδρεύει τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης. Τὸ Συμβούλιο Ὑπουργῶν συνεργάζεται μὲ τὴν Ἐπιτροπὴ καὶ τὸ Εὐρωκοινοβούλιο. Φαίνεται ὅτι τὸ Συμβούλιο Ὑπουργῶν μαζὶ μὲ τὴν Ἐπιτροπὴ παίζει σημαντικὸ ρόλο στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση.

Τὸ Εὐρωκοινοβούλιο εἶναι τὸ τρίτο ὄργανο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, καὶ νεώτερο στὴν θεσμική του λειτουργία. Συνεδριάζει 12 φορὲς τὸν χρόνο στὸ Στρασβοῦργο καὶ 8 φορὲς τὸν χρόνο στὶς Βρυξέλλες. Ὅλες δὲ οἱ ἐπὶ μέρους Ἐπιτροπὲς συνεδριάζουν στὶς Βρυξέλλες. Θεωρεῖται ὅτι τὸ Εὐρωκοινοβούλιο εἶναι τὸ "παιδὶ" τῶν δύο γονέων, ἤτοι τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς καὶ τοῦ Συμβουλίου τῶν Ὑπουργῶν. Τὸ Εὐρωκοινοβούλιο πέρασε μιὰ περίοδο ἐφηβείας καὶ τώρα φαίνεται πῶς ἐνηλικιώθηκε καὶ διεκδικεῖ τὰ δικαιώματά του. Ἀπόδειξη αὐτοῦ εἶναι τὸ ὅτι ἐξανάγκασε σὲ παραίτηση τὴν προηγούμενη Ἐπιτροπή, καὶ βεβαίως αὐτὸ ἐγκρίνει τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς. Ὡστόσο ὅμως τὰ ψηφίσματά του εἶναι γνωμοδοτικὰ καὶ δὲν εἶναι δεσμευτικά. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ἐνῶ τὰ δύο πρῶτα ὄργανα ἐκφράζουν τὶς ἐκλεγμένες Κυβερνήσεις τῶν Κρατῶν - Μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, ἐν τούτοις τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο ἐκφράζει τὶς ἀπόψεις τῶν λαῶν, διότι μὲ τὸ σύστημα τῆς ἀναλογικῆς ἐκλέγονται Εὐρωβουλευτὲς ἀπὸ ὅλες τὶς πολιτικὲς παρατάξεις τῶν Κρατῶν.

Πέρα ἀπὸ τὰ τρία αὐτὰ ὄργανα ὑπάρχει ἡ Σύνοδος Κορυφῆς ποὺ συνεδριάζει κάθε ἕξη μῆνες στὸ Κράτος - Μέλος τὸ ὁποῖο ἔχει τὴν προεδρεῖα ἐκείνης τῆς περιόδου. Καὶ ἡ Σύνοδος Κορυφῆς κάθε τετραετίας λέγεται διακυβερνητική, ποὺ ἐγκρίνει τὶς συνθῆκες, οἱ ὁποῖες προετοιμάζονται ἀπὸ τὰ διάφορα ἄλλα ὄργανα καὶ λαμβάνουν τὸ ὄνομα τῆς πόλεως στὴν ὁποία ἐγκρίθηκαν.

3. Τὴν ἐποχὴ αὐτὴ ἐκεῖνο ποὺ ἀπασχολεῖ ἔντονα τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση εἶναι ἡ Συνέλευση, ἡ ὁποία ἔχει λάβει ἐντολὴ ἀπὸ τὴν Διακυβερνητικὴ τῆς Νίκαιας νὰ καταρτίση ἕνα σχέδιο τὸ ὁποῖο πρόκειται νὰ ἀποβῇ τὸ Σύνταγμα τῆς Εὐρώπης. Καταρτίζονται οἱ ἀρχὲς γιὰ τὴν καλὴ λειτουργία τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης ποὺ θὰ κατατεθοῦν στὴν Σύνοδο Κορυφῆς τοῦ Ἰουνίου στὴν Θεσσαλονίκη. Μέχρι τὴν ὥρα φαίνεται ὅτι ἡ Συνέλευση καταλήγει σὲ τέσσερεις βασικοὺς ἄξονες ἤτοι τὴν ἐνσωμάτωση τῆς Χάρτας τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τὸν καταμερισμὸ καὶ τὴν διάκριση τῶν ἁρμοδιοτήτων μεταξὺ τῶν ὀργάνων τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, τὴν ἀναμόρφωση καὶ τὴν ἐπιλογὴ διαφόρων σημείων ἀπὸ τὶς μέχρι τώρα συνθῆκες, καὶ τὸ θεσμικὸ οἰκοδόμημα τῆς Εὐρώπης.

Τὸ βασικὸ εἶναι ὅτι ἐπιδιώκεται νὰ καθορισθῇ ποιό θὰ εἶναι τὸ μέλλον τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, δηλαδὴ ἂν θὰ λειτουργήση ὡς ὁμοσπονδιακὸ κράτος ἢ ὡς συνομοσπονδία μεταξὺ τῶν κρατῶν. Πρόκειται γιὰ δύο διαφορετικὲς προοπτικὲς ποὺ συνδέονται μὲ διαφορετικὲς κρατικὲς ἐπιλογές. Γίνεται λόγος γιὰ διπλῆ Προεδρεῖα κλπ. Βέβαια πρέπει νὰ παρατηρηθῇ ὅτι ὡς πρὸς τὸ σημεῖο αὐτὸ στὴν Εὐρώπη ὑπάρχει ἡ ἀγγλοσαξωνικὴ καὶ ἡ γαλλογερμανικὴ προοπτική.

4. Στὶς Βρυξέλλες, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι τὸ κέντρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καὶ συγκεντρώνεται ὅλη ἡ πολιτικὴ ἐξουσία τῆς Εὐρώπης, δραστηριοποιοῦνται καὶ οἱ διάφορες Ἐκκλησίες καὶ Ὁμολογίες γιὰ διαφορετικοὺς λόγους ἡ κάθε μιὰ ἀπὸ αὐτές.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Γραφεῖα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχειοῦ, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ πρόσφατα τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσίας λειτουργεῖ τὸ Συμβούλιο τῶν Εὐρωπαϊκῶν Ἐκκλησιῶν (Κ.Ε.Κ.), στὸ ὁποῖο κατὰ βάση εἶναι οἱ Προτεσταντικὲς Ὁμολογίες, μὲ τὶς ὁποῖες συνεργάζεται καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, γιὰ θέματα κοινωνικὰ καὶ ἠθικά. Ἐπίσης λειτουργεῖ ἡ COMECE, ποὺ εἶναι ἡ "Ἐπιτροπὴ τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν Ἐπισκόπων τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως".

Τὰ θρησκευτικὰ αὐτὰ ὄργανα ἐπιδιώκουν νὰ ἔρχωνται σὲ σχέσεις μὲ τὰ ὄργανα ποὺ λαμβάνουν τὶς ἀποφάσεις γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῶν διαφόρων στόχων τους, ἤτοι γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς ἀνεργίας, τῆς ἠθικῆς, τῆς βιοηθικῆς, τοῦ περιβάλλοντος καὶ γενικὰ ὅλα τὰ κοινωνικὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν καὶ τὶς Ἐκκλησίες. Αὐτὸν τὸ καιρὸ ἐνδιαφέρονται γιὰ νὰ συμπεριληφθοῦν στὸ ὑπὸ κατάρτιση νέο Σύνταγμα τῆς Εὐρώπης δύο θέματα. Τὸ ἕνα εἶναι νὰ γραφῆ ὅτι ἡ Εὐρώπη ἔχει κοινὴ πολιτιστικὴ χριστιανικὴ κληρονομιά, ὅτι δηλαδὴ ἡ Εὐρώπη ἔχει χριστιανικὲς ρίζες. Αὐτὸ εἶναι δύσκολο νὰ διατυπωθῇ, γιατί ὑπάρχουν πολλοὶ παράγοντες στὴν Εὐρώπη, ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι τὸ κοινὸ γνώρισμα τῆς σημερινῆς Εὐρώπης, δὲν εἶναι ὁ Χριστιανισμός, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα τῆς ἀναγέννησης, τοῦ διαφωτισμοῦ, τοῦ ρομαντισμοῦ καὶ τῆς νεωτερικότητας, ἴσως καὶ τῆς μετανεωτερικότητας. Τὸ ἄλλο θέμα ποὺ ἐνδιαφέρονται εἶναι τὸ νὰ καθορισθῇ στὴν νέα Συνθήκη, στὸ νέο Σύνταγμα τῆς Εὐρώπης, ὅτι τὸ θέμα τῶν σχέσεων τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὴν Πολιτεία σὲ κάθε Χώρα νὰ ρυθμίζεται ξεχωριστὰ ἀπὸ κάθε χώρα - μέλος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

Ἐπειδὴ ὑπάρχει μεγάλη κινητικότητα στὸ θέμα αὐτὸ γι' αὐτὸ καὶ ὁ Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς, Πρόντι, κατάρτισε μιὰ ὁμάδα συμβούλων του ποὺ ἀσχολοῦνται καὶ μὲ τὶς θρησκευτικὲς ὑποθέσεις καὶ μελετοῦν τὸ θέμα τῶν θρησκευτικῶν Κοινοτήτων ποὺ δραστηριοποιοῦνται στὸν χῶρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

5. Μὲ τὶς συζητήσεις ποὺ εἴχαμε διέκρινα ὅτι πράγματι τὸ πνεῦμα τῆς Εὐρώπης ἔχει διαποτισθῇ ἀπὸ τὰ διάφορα κινήματα ποὺ ἀναπτύχθηκαν στὸν Εὐρωπαϊκὸ χῶρο. Ὅλο αὐτὸ τὸ οἰκοδόμημα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ εἶναι συνάρτηση τοῦ φεουδαλιστικοῦ φράγκικου πνεύματος μὲ τὴν θεολογία τοῦ σχολαστικισμοῦ καὶ τὴν ἀντίδραση στὸ πνεῦμα αὐτὸ ποὺ ἔγινε μὲ τὴν ἀναγέννηση, τὴν μεταρρύθμιση, τὸν διαφωτισμό, τὸν ρομαντισμό, τὴν νεωτερικότητα καὶ τὴν μετανεωτερικότητα. Ἐλέχθη ἀπὸ κάποιον εἰσηγητὴ ὅτι τρία εἶναι τὰ βασικὰ κέντρα ποὺ ἔδωσαν τὸ πνεῦμα στὴν Εὐρώπη. Ἡ Ἱερουσαλήμ, μὲ τὸ νόμο του Μωϋσέως, ἡ Ἀθήνα μὲ τὴν δημοκρατία της καὶ ἡ Ρώμη μὲ τὸ ρωμαϊκὸ δίκαιο. Πατέρας δὲ τῆς Εὐρώπης εἶναι ὁ Καρλομάγνος, ἐχθρὸς τῆς Ρωμηοσύνης.

Βεβαίως, πρέπει νὰ λεχθῇ ὅτι στὶς Συνθῆκες ποὺ ἔχουν γίνει μέχρι τώρα, λέγεται ὅτι πρέπει νὰ σεβόμαστε τὶς πολιτιστικὲς ἰδιαιτερότητες κάθε χώρας καὶ κάθε πολίτου, ὅτι ὑπάρχει σεβασμὸς στὴν πολιτιστικὴ ἑτερότητα καὶ τὴν ἀλληλεγγύη μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι οἱ ἀρχὲς τοῦ οὑμανισμοῦ καὶ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πολλοὶ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ παρατηροῦν ὅτι ἡ Εὐρώπη δὲν μπορεῖ νὰ στηριχθῇ καὶ νὰ ἑνοποιηθῇ μόνο πάνω σὲ οἰκονομικὲς καὶ νομισματικὲς βάσεις, ἀλλὰ εἶναι ἀπαραίτητο νὰ βρῇ καὶ νόημα ζωῆς, καὶ τὸ ἀληθινὸ πνεῦμα, ὅτι δηλαδὴ πρέπει νὰ στηριχθῇ σὲ πνευματικὲς ὑποδομές. Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι δὲν μποροῦν νὰ καθορισθοῦν οἱ πνευματικὲς ὑποδομές, λόγῳ τῆς πολυποικιλίας τῶν θεσμῶν καὶ τῶν παραδόσεων, γι' αὐτὸ βέβαια, ἀναπτύσσονται οἱ οὐμανιστικὲς ἀρχές.

Ἡ ἐπίσκεψή μας στὸ κέντρο τῆς Εὐρώπης ἔδωσε τὴν εὐκαιρία νὰ γνωρίσουμε, ἔστω καὶ ἀποσπασματικά, τὸ τί γίνεται στὴν Εὐρώπη καὶ ποιά εἶναι ἡ ἀποστολὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Βέβαια, δὲν μποροῦμε ὡς Κράτος νὰ ζήσουμε ἐκτὸς τῆς Εὐρώπης, ἀλλὰ σίγουρα, ὅπως ἐλέχθη, ἡ Εὐρώπη ἔχει κουρασθῇ ἀπὸ τὸν Καθολικισμὸ καὶ τὸν Προτεσταντισμὸ καὶ ἀναμένει ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία νὰ δώση τὸ κάτι ἄλλο, τὸ κάτι διαφορετικὸ γιὰ νὰ ἀποκτήση ζωή. Ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἔχει νὰ προσφέρη πολλά, ἀρκεῖ ὅμως νὰ γνωρίζουν ὅσοι πηγαίνουν στὴν Εὐρώπη τὴν ὀρθόδοξη παράδοση μὲ τὸ νηπτικὸ καὶ κοινωνικό της χαρακτῆρα καὶ νὰ ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ τὸ ἐκφράζουν. Γιατί εἶναι μιὰ διαπιστωμένη ἀλήθεια ὅτι συναντᾶ κανεὶς πολὺ μεγάλο ἐνδιαφέρον καὶ δίψα ἀπὸ Εὐρωπαίους ἄλλων χωρῶν, καὶ τὴν ἀπογοήτευση ἀπὸ δικούς μας ὀρθοδόξους ἀνθρώπους ποὺ συμπεριφέρονται κομπλεξικὰ ἔναντι τῶν ἄλλων.

Αὐτὲς εἶναι μικρὲς καὶ σύντομες σκέψεις ποὺ ὅμως δίνουν ἔναυσμα γιὰ ἔντονο προβληματισμό.