Πέτρου Πιτσιάκκα: Κυπριακὴ Ἐθνικὴ συνείδηση” Μῦθος καὶ πραγματικότητα

Πέτρου Πιτσιάκκα, φιλολόγου

Μετὰ τὴν ὑποβολὴ τοῦ "Σχεδίου Ἀνὰν" διατυπώνεται ἐντονότερα, ἀπὸ διάφορες πλευρές, ἡ ἄποψη πῶς στὴν Κύπρο θὰ πρέπη νὰ ἀναπτυχθῇ μιὰ "κυπριακὴ ἐθνικὴ συνείδηση", ἡ ὁποία θὰ ἐπιτρέψη στοῦ κατοίκους της, Ἕλληνες καὶ Τούρκους κυρίως, νὰ συνυπάρξουν. Ἡ ἄποψη αὐτὴ θεωρεῖ ταυτόσημες τὶς ἔννοιες κράτος καὶ ἔθνος. Ἡ ταύτιση αὐτὴ ὅμως εἶναι αὐθαίρετη.

Κράτος εἶναι ἕνα σύνολο ἀνθρώπων, ἀνεξάρτητα ἀπὸ φυλή, θρησκεία, γλῶσσα καὶ ἐθνότητα, ἐγκατεστημένο σὲ μιὰ ὁρισμένη ἔκταση γῆς, ὀργανωμένο πολιτικὰ γιὰ τὴν ἄσκηση ἐξουσίας. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἔθνος εἶναι ἕνα σύνολο ἀνθρώπων ποὺ συνδέονται μεταξύ τους μὲ δεσμοὺς κοινῆς καταγωγῆς καὶ κοινὸ ἱστορικὸ παρελθόν, κοινὴ γλῶσσα καὶ θρησκεία, ἐνῷ παράλληλα ἔχουν συνείδηση τῆς διαφορᾶς τους ἀπὸ τὰ ἄλλα σύνολα ἀνθρώπων.

Ἡ ἐθνικὴ ταυτότητα λοιπὸν ἑνὸς λαοῦ δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν κρατική του ὑπόσταση, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ γλῶσσα, τὴ θρησκεία, τὴν ἱστορία, τὴν καταγωγή του. Μὲ βάση αὐτὰ τὰ δεδομένα θὰ ἐξετάσουμε κατὰ πόσον ἦταν καὶ εἶναι δυνατὴ ἡ διαμόρφωση μιᾶς "κυπριακῆς ἐθνικῆς ταυτότητας", ἀπὸ μέρους τῶν ἑλληνοκυπρίων ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει καὶ μᾶς ἀφορᾶ. Γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ ἀπαντήσουμε, θὰ πρέπη νὰ ἀναζητήσουμε, ἀρχικά, τὴν καταγωγὴ τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Κύπρου.

Ἡ Κύπρος ἐμφανίζεται στὸ προσκήνιο τοῦ πολιτισμοῦ ἀπὸ τὸ τέλος τῆς 9ης χιλιετηρίδας π.Χ. Οἱ πρῶτοι κάτοικοι πρέπει νὰ ἦρθαν ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία ἢ καὶ ἀπὸ τὴ Συροπαλαιστινιακὴ ἀκτὴ χωρὶς νὰ μποροῦμε νὰ δώσουμε τοὺς σημερινοὺς φυλετικοὺς προσδιορισμούς, γιατί στὰ προϊστορικὰ χρόνια ἦταν ἀνύπαρκτοι ἢ τελείως διαφορετικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ χρησιμοποιοῦμε σήμερα.

Ἡ ἐπαφὴ τῶν κατοίκων τοῦ νησιοῦ μὲ τὴν Ἑλλάδα χρονολογεῖται ἀπὸ τὸ 1400 π.Χ. περίπου, ὅταν ἡ Κύπρος ἔγινε στόχος τῶν Μυκηναίων ἐμπόρων, ποὺ ἔλεγχαν τὸν Ἀγαιϊακὸ χῶρο, ἐξ αἰτίας τοῦ γεγονότος ὅτι τὸ νησὶ ἦταν χαλκοπαραγωγὸς περιοχή. Παράλληλα, ἀρχαῖοι συγγραφεῖς, ὅπως ὁ Παυσανίας καὶ ὁ Στράβων, διασώζουν τὴν παράδοση σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία Ἀχαιοὶ ἥρωες τοῦ Τρωικοῦ πολέμου μετέβησαν στὴν Κύπρο καὶ ἵδρυσαν πόλεις. Ὁ Τεῦκρος ἵδρυσε τὴ Σαλαμῖνα τῆς Κύπρου, εἰς ἀνάμνηση τῆς πατρίδας του, ὁ Ἀγαπήνωρ ἀπὸ τὴν Ἀρκαδία ἔκτισε τὴν Πάφο, οἱ Ἀργεῖοι, σύμφωνα μὲ τὸν Ἡρόδοτο ἔκτισαν τὸ Κούριο, ὁ Πράξανδρος ἀπὸ τὴ Λακωνία τὴ Λάπηθο, ὁ Κηφέας ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο τὴν Κερύνεια κλπ. Οἱ Ἀχαιοὶ ἐγκαταστάθηκαν πλέον στὴν Κύπρο, ὄχι ὡς ἔμποροι, ἀλλὰ ὡς ἄποικοι, ἐπιβάλλοντας τὴν τέχνη, τὴ γλῶσσα καὶ γενικὰ τὸν πολιτισμό τους, τὸν ὁποῖο ὁ τότε πληθυσμὸς τοῦ νησιοῦ ἀφομοίωσε.

Τὸ Ἑλληνικὸ ἀλφάβητο εἰσάγεται στὴν Κύπρο τὸν 5ο αἰ. π.Χ. Κύπριοι ἀθλητὲς παίρνουν μέρος στοὺς Ὀλυμιακοὺς καὶ Παναθηναϊκοὺς ἀγῶνες. Κύπριοι γίνονται δεκτοὶ ὡς πρόξενοι στὸ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν καὶ ἄλλοι ἀναφέρονται στοὺς τιμητικοὺς καταλόγους τῶν Θεωροδόκων, ἐκείνων δηλαδὴ ποὺ φιλοξενοῦσαν τοὺς ἀπεσταλμένους τοῦ Μαντείου τῶν Δελφῶν ποὺ ἐπισκέπτονταν ὁλόκληρο τὸν ἑλληνικὸ κόσμο. Τὰ ὀνόματα Κυπρίων γλυπτῶν ἀναφέρονται στοὺς Δελφοὺς καὶ στὴ Λίνδο. Ὅλα λοιπὸν αὐτὰ τὰ στοιχεῖα πιστοποιοῦν τὴν κοινὴ πολιτιστικὴ καταγωγὴ Κύπρου καὶ Ἑλλάδας.

Ὅσον ἀφορᾶ στὴ θρησκεία, ἡ διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ ἄρχισε τὸ 46 μ.Χ. μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος μαζὶ μὲ τὸν Κύπριο ἀπόστολο Βαρνάβα, τὸν ἱδρυτὴ τῆς αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, περιέρχονται τὶς Κυπριακὲς πόλεις καὶ κηρύττουν τὴ νέα θρησκεία.

Παράλληλα ὅμως ἡ Κύπρος συμμετέχει σὲ ὅλους τοὺς ἀγῶνες τοῦ ἑλληνισμοῦ. Συμμετέχει στοὺς ἀγῶνες ἐναντίον τῶν Περσῶν. Εἶναι χαρακτηριστικὸ πῶς ὁ Αἰσχύλος στὸ ἔργο του "Πέρσες", ἀναφέροντας τὶς ἑλληνικὲς πόλεις ποὺ ἀπελευθερώθηκαν ἀπὸ τὸν Περσικὸ ζυγό, συγκαταλέγει σ' αὐτὲς καὶ τὶς κυπριακὲς Πάφο, Σόλους καὶ Σαλαμῖνα. Ἐπίσης ἡ Κύπρος διαδραματίζει σπουδαῖο ρόλο ὡς τμῆμα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821 ἡ ἔνοπλη δράση, ἡ προσφορὰ αἵματος, ἡ παρουσία στὴν παιδεία καὶ στὴ διοίκηση τῆς ἐπανάστασης συνοψίζουν τὴν Κυπριακὴ συμβολή. Ἡ παρουσία Κυπρίων ἐθελοντῶν στοὺς Βαλκανικοὺς καὶ στοὺς δύο Παγκόσμιους Πολέμους εἶναι καταγεγραμμένη ἀπὸ τὴν ἱστορία. Τὸ 1955 οἱ Κύπριοι ξεσηκώνονται ἐναντίον τῶν Ἄγγλων μὲ αἴτημα τὴν αὐτοδιάθεση καὶ τὴν ἕνωση μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ὅλοι οἱ μελλοθάνατοι ὁδηγοῦνται στὴν ἀγχόνη ψάλλοντας τὸν ἐθνικὸ ὕμνο καὶ ἔχοντας τὴν Ἑλλάδα στὰ χείλη.

Κάθε καλόπιστος ἀναγνώστης λοιπόν, διαπιστώνει ὅτι, ἡ καταγωγὴ τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Κύπρου, ἡ γλῶσσα, ἡ θρησκεία, ὁ πολιτισμός, καὶ ἡ ἱστορία της εἶναι ταυτόσημα μὲ τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Οἱ ἑλληνικὲς πηγὲς ἐμφανίζουν ξεκάθαρα τὴν Κύπρο ὡς ἕνα ἑλληνικὸ νησὶ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Τρωικοῦ πολέμου, ποὺ οἱ Ἕλληνες ξεχύθηκαν πρὸς τὴν ἀνατολὴ καὶ τὴν ἐξελλήνισαν. Δὲν εἶναι λοιπὸν δυνατὸ νὰ τὰ διαγράψουμε ὅλα αὐτὰ καὶ νὰ δημιουργήσουμε μιὰ τεχνητὴ ἐθνικὴ ταυτότητα. Ἡ ἐθνικὴ ταυτότητα τῶν λαῶν ζυμώνεται καὶ πλάθεται μέσα στὸ καμίνι τῆς ἱστορικῆς τους πορείας. Καὶ ἡ ἱστορικὴ πορεία τῆς Κύπρου διαμόρφωσε μιὰ ἐθνικὴ ταυτότητα ἑλληνική. Δὲν μποροῦμε λοιπὸν νὰ μιλᾶμε γιὰ "κυπριακὴ ἐθνικὴ συνείδηση", διαγράφοντας τὸ παρελθόν, λὲς καὶ ἡ ἱστορία τῆς Κύπρου ξεκινᾶ ἀπὸ τὴ σύσταση τοῦ Κυπριακοῦ κράτους.

Μὲ τὶς ἀπόψεις αὐτὲς σίγουρα "κομίζουμε γλαῦκας ἐς Ἀθήνας" γιὰ τὴν πλειονότητα τῶν Ἑλλήνων. Διατυπώνονται ὅμως γιὰ ἐκείνους τοὺς λίγους ποὺ μιλοῦν γιὰ "κυπριακὴ ἐθνικὴ συνείδηση" ἁπλὰ καὶ μόνο ἐπειδὴ ἡ Κύπρος εἶναι ἀνεξάρτητο κράτος. Μὲ τὴ θέση τους αὐτὴ παραχαράσσουν τὴν ἱστορία καὶ ἐξυπηρετοῦν, ἀσυνείδητα πιστεύω, ἀλλότρια συμφέροντα. Ἡ ἑλληνικὴ ἱστορία 3000 χρόνων στὸ νησὶ δὲν μπορεῖ νὰ διαγραφῆ. Ἡ Κύπρος δὲν φανερώθηκε ξαφνικὰ τὸ 1960, μὲ τὴν ἐγκαθίδρυση τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, οὔτε θὰ ἀρχίση νὰ ὑπάρχη μὲ τὴ λύση ποὺ ἐνδεχομένως νὰ δώση τὸ "Σχέδιο Ἀνάν". Λαοὶ ἀπὸ παρθενογένεση δὲν προέρχονται. Ἡ Κύπρος, εἴτε ἀρέσει σὲ μερικοὺς εἴτε ὄχι, προῆλθε ἀπὸ τὴ μήτρα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἑλληνικὴ εἶναι ἡ γλῶσσα μας, ἡ κουλτούρα μας, ἡ συνείδησή μας, ἡ ἐθνική μας ταυτότητα. Εἴμαστεν Ἕλληνες, μὲ συνήθειες ποῦ, μερικὲς φορές, πιθανὸν νὰ ξενίζουν τὸν ἑλληνισμό.